دانلود مقاله بورس

بخشی از مقاله

فهرست منابع :
1-روشهاي موفقيت در بورس ،رضا کشاني
2- بازار طلايي بورس ،موسي روح الاميني
3- تحليل بنيادي در بازار سرمايه،سيد محمد علي شهدايي
4- تحليل تکنيکي از"الف" تا" ي "،محمد مساح
5- مجله بورس شماره 60
6- روشهاي موفقيت در بورس (تحليل تکنيکي ) ، عليرضا ساداتي
7- سايت اينترنتي سازمان بورس
www.irbourse.com

ساير منابع جهت آگاهي بيشتر :
 بورس اوراق بهادار ،حسن گلريز
 بورس وسهام ، غلامحسين دواني
 مديريت سرمايه گذاري وبورس ، فرهاد عبدالله زاده
 بورس اوراق بها دار ، جهانخاني و پارسائيان
 راهنماي پذيريش شرکتها در بورس ، سازمان بورس اوراق بهادار
 سايتهاي بازار سرمايه

www.sena.ir
www.Area.tsesc.com
www.tsesc.com
www.payam.tse.or.ir
www.iran-invest.org

بهار 87
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول 1
مقدمه 1
تاريخچه 2
هدف بورس اوراق بهادار 3
فصل دوم 6
آشنايي با سازمان بورس اوراق بهادار و مفاهيم اوليه 6
اركان بورس اوراق بهادار 6
نحوه تصميم گيري در بورس 8
تا لار اصلي و فرعي در بورس 9
انواع تابلوها دربورس 10
قيمت ها در تالار اصلي و فرعي 10
سقف قيمت ها و كف قيمتها 10
بسته شدن نماد شركت ها در تابلو بورس 11
انواع ارزشها 11
انواع سهام 11
ريسك و انواع آن 12
نحوه محاسبه ريسك 13
قيمت سهام 14
صرف سهام و كسر سهام 15
روش سرمايه گذاري دربورس 15
شاخص و انواع آن 15
پزيره نويسي سهام 16
افزايش سرمايه شركت و روش هاي آن 16
روش هاي افزايش سرمايه 17
حق تقدم 17
فصل سوم 20
فرآيند سرمايه گذاري در بورس اوراق بهادار 20
فرآيند دريافت و اجراي سفارش 21
سفارش هاي خريد و فروش 21
تعيين كد معاملاتي براي مشتريان 22
نماد شركت ها در بورس 25
تسويه حساب با مشتريان 26
دامنه مجاز تغيير قيمت ها و نحوه محاسبه حجم مبنا و قيمت پاياني روز 27
حجم مبنا 27
فصل چهارم 29
استراتژي هاي معاملات در بازار سرمايه 29
روش نموداري (تحليل تفكيكي) 29
روش mpt 33
موج سواران و سفته بازان 34
محكومان به موفقيت 35
تحليل بنيادي (روش فائد امتنال) 35
مراحل تحليل بنيادي 35
عوامل موثر در محاسبه رتبه نقد شوندگي 38
بررسي نسبت هاي مالي 40
نسبت هاي نقدينگي 40
نسبت هاي كارآيي 41
نسبت هاي سود آوري 42
نسبت هاي سرمايه گذازي و اهرمي 43
درآمد متعلق به هر سهم 44
نسبت رشد سود هر سهم 47
جمع بندي نكات كليدي 49
فهرست منابع 51

با تشکر از :

سرکار خانم دکتر وزیری وجناب آقای نورانی که با ایجاد فرصت پژوهش موجب افزایش اطلاعات ودانش دراین موضوع را برای اینجانب فراهم نمودند .

فصل اول
مقدمه
بازار مالي از 2بخش تشکيل شده است : بازار پول وبازار سرمايه دربازارپول اسناد خزانه، اوراق مشارکت وسپرده عرضه مي شود واوراق بهاداري که سررسيد آن کمتر از يک سال است معامله مي شود .
بازار سرمايه اوراق بهاداري که سررسيد آن بيشتر از يکسال است معامله مي شود و از جمله اين اوراق، سهام شرکتهاي سهامي عام مي باشد . از لحاظ مکاني بازار پول در بانکها و بازار سرمايه در بورس اوراق بهادار نماد پيدا مي کند.
حيطه فعاليت بورس اوراق بها دار با معاملات مربوط به انواع اوراق بهادارهمانند سهام عادي ،سهام ممتاز ،اوراق قرضه و اوراق مشارکت مرتبط مي باشد . بورس اوراق بها دار مکانيزمي را فراهم ميکندتاازطريق آن سرمايه هاي اندک جامعه به سرمايه گذاريهاي کلان اقتصادي تبديل شود . اين ابزار کارامد در کشورهاي پيشرفته داراي قدمت طولاني ودرکشورايران داراي پيشينه کوتاه مدت است .

با توجه به اينکه بازار بورس اوراق بهادار رکن اصلي بازار سرمايه وبازارمالي است توسعه متناسب دو بخش اصلي اقتصاد از اهميت وجايگاه ويژه اي برخودار است ودر صورت هرگونه اخلال در رشد وتوسعه بخش هاي مذکور ويا عدم توسعه متناسب آنها ،رشد وتوسعه اقتصادي دچار مشکل خواهد شد کشورهاي توسعه يافته همواره داراي بخش مالي قدرتمندي شامل بازار مالي وبازار سرمايه مي باشند .
عدم توسعه مناسب بازار سرمايه به عنوان زير مجموعه مهمي از بخش مالي علاوه بر ايجاد فشار مضاعف بر سيستم پولي کشور ،باعث شده واحد هاي توليدي و خدماتي از مزاياي يک بازار سرمايه فعال و پويا محروم گردند .

تاريخچه :
در ايران شروع فعاليت رسمي بورس به سال 1346بر مي گرددولي آغاز فعاليت رسمي آن ازسال 1368که همراه بااولين برنامه توسعه اقتصادي واجتماعي است شروع مي شود . جدول زير سير تکاملي سازمان بورس را درايران نشان مي دهد .
تاريخ دوره رويداد
1357 -1346 دوران تشکيل و ايجاد سازمان بورس در ايران 1346سال تاسيس بورس اوراق بهادار تهران
پذيرش شرکت نفت پارس ،اوراق قرضه دولتي، اسناد خزانه ،اوراق قرضه سازمان گسترش مالکيت صنعتي واوراق قرضه عباس آباد در بورس تهران
1367-1358 دوران فترت وقطع حيات تصويب لايحه قانون اداره امور بانکها وملي شدن آنها
ادغام شرکتهاي بيمه به مالکيت دولت
تصويب قانون حفاظت وتوسعه صنايع ايران درتير1358باعث شد تعدادزيادي ازبنگاههاي اقتصادي پذيرفته شده در بورس از آن خارج شوند
1381-1367 دوران تجديد حيات پايان جنگ تحميلي ،فعال شدن بانکها و فعاليتهاي عمراني
نگاهي به خصوصي شدن شرکتهاي دولتي وگسترش بازار سرمايه
1384-1381 دوران گذار از اقتصاد دولتي به خصوصي راه اندازي بورسهاي منطقه اي

ايجاد بورس کالا
نهادهاي تخصصي مشاوره سرمايه گذاري وگوناگون سازي ابزارهاي مالي

هدف بورس اوراق بهادار :
مهمترين هدف بازار سرمايه اين است که با اجراي فرايند سالم سازي و شفافيت پس اندازکنندگاني که دارنده منابع مالي مي باشند و هدف کسب سود و بازده معقول دارند را به اشخاص حقوقي و واحدهاي اقتصادي که براي توسعه فعاليتهاي خود نياز به منابع مالي دارند پيوند دهد . اثر بورس اوراق بها دار در هر اقتصادي غير قابل انکار است ومشارکت کنندگان در اين بازار اعم از سرمايه گذاران و صادر کنندگان اوراق بها دار از مزيت هاي آن بهره مند مي گردند .

از ديدگاه اقتصادي ، نقش بورس اوراق بهادار از چهار بعد قابل تامل است :
1- "جمع آوري سرمايه هاي جزيي و پراکنده ويک کاسه کردن آنها درجهت تجهيزمنابع مالي شرکتها "
انتشار سهام وفروش اوراق مشارکت يکي از مطمئن ترين راههاي جمع آوري وجوه لازم براي سرمايه گذاري است . واحدهاي توليدي وتجاري به عوض استقراض ازنظام بانکي مي توانند تحت ضوابطي از طريق انتشار سهام يا فروش اوراق مشارکت در بورس نيازهاي مالي خود را تامين کنند .
2- توزيع عادلانه درآمد وايجاد احساس مشارکت"
با تقسيم مالکيت هاي بزرگ از طريق فروش سهام آنها در بورس اوراق بهادار ازديد اقتصاد کلان به هدفهاي توزيع عادلانه تر درآمد ونيز احساس مشارکت در عموم افراد جامعه در فعاليتهاي توليدي و تجاري کمک زيادي مي کند و توزيع مالکيت بين عموم افراد جامعه از دو قطبي شدن جامعه و ناآرامي هاي اجتماعي جلوگيري مي کند.
3- ايجاد يک بازار رقابتي کامل"
در بازاررقابتي کامل تعداد زيادي خريدار و فروشنده به نحوي عادلانه تحت مکانيزم بازار يعني عرضه و تقاضا به فعاليت مي پردازند و هرکس مي تواند آزادانه اوراق بها دار را خريداري ويا به فروش برساند .
4-"تخصيص مطلوب منابع " بورس اوراق بها دار با تعيين بهاي رقابتي سهام به عنوان ابزار انتظامي اقتصاد ،مديران غير کارا و ضعيف را تنبيه و مديران مبتکر و قدرتمند را تشويق مي کند .

مزاياي بورس اوراق بهادارازسه ديدگاه اقتصادکلان ،شرکتهاي سرمايه پذير ،سرمايه گذاران
1-" مزاياي بورس اوراق بهادار ازديدگاه اقتصادکلان "
-جمع آوري سرمايه هاي جزيي وپراکنده وانباشت آن براي تجهيز منابع مالي شرکتها
- بکارگيري پس اندازهاي راکد درامر توليد وتامين مالي دولت وموسسات
- کنترل حجم پول ،نقدينگي وتورم از طريق انتشار سهام واوراق قرضه
- بورس به مثابه بازار رقابت کامل
- رشد توليد ناخالص ملي ،افزايش اشتغال وکمک به حفظ تعادل اقتصادي کشور
-فراهم نمودن توزيع عادلانه ثروت ازطريق گسترش مالکيت عمومي وايجاد احساس مشارکت عمومي
- افزايش درجه نقدينگي ثروت افراد
2-"مزاياي بورس اوراق بهادار از ديدگاه واحدهاي اقتصادي (شرکتهاي سرمايه پذير)
-سهولت در تامين مالي از طريق انتشار سهام وساير اوراق بهادار
- افزايش اعتبار داخلي و خارجي و تامين مالي با به وثيقه گذاردن سهام شرکت در بازارهاي مالي داخلي و خارجي
- تعيين ارزش بازار براساس قانون عرضه وتقاضا
- سهولت در تغيير ترکيب سهامداري وانتقال مالکيت
- بوجود آمدن ديدگاهي مطلوب درسرمايه گذاران با کاهش ريسک
واحدهاي اقتصادي وامکان تامين مالي با هزينه کمتر
- برخورداري از مزاياي خاص واعتباري مانند افزايش سقف تسهيلات بانکي وانتشار اوراق قرضه وبرخورداري از معافيت هاي مالياتي
- تبيين چشم انداز فعاليت شرکت در آينده وارزيابي عملکرد شرکت
- ارتقاء سطح اعتماد عمومي و استفاده از مشارکت عمومي در توسعه شرکت

3-" مزاياي بورس اوراق بها داراز ديدگاه سرمايه گذاران "
- خريد سهام و اوراق بهادار براي کسب بازده مناسب وپوشش در مقابل تورم
-اطمينان از گزينه سرمايه گذاري به دليل شفافيت اطلاعات
- قابليت نقدينگي اوراق بهادار وسهولت نقل وانتقال سهام واستفاده از معافيت هاي مالياتي
-مشارکت درفرايند تصميم گيري براي اداره شرکتها
-ايجاد يک بازار دائمي ومستمر که امکان سرمايه گذاري بلند مدت وکوتاه مدت رافراهم مينمايد .

فصل دوم :
آشنايي با سازمان بورس اوراق بهادارومفاهيم اوليه :
شرکتها سهام خودرابه مردم عرضه مي کنند ومردم به نسبت تعدادسهامي که خريداري مي کنند مالک شرکت مي شوند .در سازمان بورس شرايط خريد وفروش سهام براي مردم فراهم مي شود .
شرايط پذيرش شرکتها دربورس :
1- تعداد سهامداران بايد بالاتر از 500نفر باشد .
2- نبايد 10درصدسهامداران مالک بيشتر از 80درصد سهام شرکت باشند .
3- حقوق صاحبان سهام بيشتر از 30درصدباشد .
4- دولت مالک کمتر از 49درصد سهام شرکت باشد .
ارکان بورس اوراق بهادار :

1- شوراي بورس :
شوراي بورس عالي ترين مرجع تصميم گيري دربورس است واعضا آن شامل : دادستان کل کشوري ،رئيس بانک مرکزي ،خزانه داري کل ،معاون وزير اقتصاد ،نماينده اتاق بازرگاني وسه شخصيت اقتصادي است که براي مدت 4سال انتخاب مي شوند .
وظايف آنها : نظارت به اجراي قانون ،تصويب آيين نامه ها وقوانين

2- هيئت پذيرش اوراق بهادار :
اين هيئت وظيفه پذيرش يا رد شرکتهادربورس را دارد واعضاء آن شامل :رئيس هيوت مديره بورس ،جانشين رئيس کل بانک مرکزي ، 2حسابدار مجرب وکارشناس اتاق بازرگاني است .

3- سازمان کارگزاران بورس :
اعضاءاين سازمان کارگزاران بورس هستندکه وظيفه آنها ايجاد شرايط وامکانات خريد يافروش اوراق بهادار است . اعلام قيمت هاي اوراق بهادار ،گردآوري اطلاعات براي مشتريان ونظارت برروابط بين مشتريان وکارگزاران از جمله وظايف آنها است .

4- هيئت مديره بورس :
از جمله وظايف آن صدور پروانه کارگزاريها ،اداره کارهاي بورس ،نظارت بر کارگزاران وکارمندان و اخذ تصميمات قانوني درموردکارگذاريهااست . اين هيئت هر ماه يکبارجلسه دارد .

5- هيئت داوري بورس :
اعضاءآن تشکيل شده اند از :نماينده وزارت دادگستري به عنوان رئيس ،نماينده شوراي بورس ،نماينده اتاق بازرگاني . از جمله وظايف اين هيئت رفع اختلاف بين کارگزاران بامشتري است .

6- روابط عمومي سازمان بورس :
نقطه ارتباط سازمان با مردم است و اطلاع رساني وانتشار کتب و مجلات و...ازجمله وظايف آنها است .

نحوه تصميم گيري دربورس :
تصميم گيري درشرکتهاي پذيرفته شده بورس توسط مجمع عمومي صورت مي گيرد و شامل 3نوع است:
- مجمع عمومي موسس
- مجمع عمومي عادي
- مجمع عمومي فوق العاده
وظايف مجمع عمومي فوق العاده :
افزايش يا کاهش سرمايه ، تغيير دراصول کلي شرکت و...
اين مجمع زماني تصميماتش معتبر است که3/2 شرکت کنندگان به آن راي بدهند و مشروط به اينکه نصف سهامداران حاضر باشند .

مجمع عمومي عادي :
اين مجمع شامل گرد همايي مديران وسهامداران است که در آن مديران وضعيت شرکت را گزارش مي کنند . و سهامداران در مورد سوددهي و موارد ديگر تصميم گيري مي کنند وزمان آن توسط شرکتها در مطبوعات کثير الانتشار اعلام مي شود .
وظايف اين مجمع شامل : انتخاب مديران و بازرسان ،مشخص کردن مطبوعات کثير الانتشار ، تقسيم سود و...
تصميمات در اين مجمع از طريق راي گيري صورت مي پذيرد و سهامداران به نسبت تعدادسهامشان ،حق راي دارند وتصميمات زماني معتبر است که نصف بعلاوه يک به آن تصميمات راي دهند .
طبق قانون شرکتها مهلت دارند تا 8ماه پس از تاريخ مجمع سود سهامداران را پرداخت نمايند . و اين شود متعلق به سهامداراني است که در تاريخ مجمع مالک سهام بوده باشند .

تالار اصلي و فرعي در بورس :
تالار اصلي ،تالاري است که شرکتهايي که توانسته اند خودراباقوانين بورس وفق دهندبه آنجاراه پيدامي کنند.
تالار فرعي ،تالاري است که شرکتها ابتدادرآن پذيرفته مي شوند ودرآن تالار آزمايش مي شوند واگرتوانستند خودراباقوانين تطبيق دهنددرتالاراصلي پذيرفته مي شوند

انواع تابلوهادربورس :
درتالار تابلوي بزرگي به رنگ قرمز وجود دارد که اطلاعات اين تابلو بدون تاخير است وهرچه در همان لحظه خريد يا فروش مي شود در تابلو ثبت ميکند وتغيير قيمت رانشان ميدهد .
درتالار بورس تابلوي ديگري وجود داردکه به اندازه تلويزيون است وبرروي ديوارهاي تالار نصب مي شود. اطلاعات اين تابلوها دقيق است اما نسبت به تابلوي قرمز تاخير دارد .
همچنين درگوشه و کنار تالار رايانه هايي وجود دارد که اطلاعات شرکتها بصورت دقيق در آنها وجود داردو جهت ارزيابي شرکتها از آنها استفاده مي شود . ضمنا در تالار بورس تابلوهايي وجود دارد که اطلاعات مربوط به 50شرکت فعالتر در آن وجوددارد. اين شرکتها از نظر درجه نقدينگي و حجم معاملات نسبت به ساير شرکتها وضعيت بهتري دارند در فصل هاي بعد توضيحات آن خواهد آمد .
يکي ديگر از تابلوهاي بورس ،تابلوي عرضه وتقاضا است که کساني که قصد فعاليت در بورس را دارند بايد به اين تابلو خيلي توجه کنند زيرا که رشد يا کاهش قيمت با عرضه وتقاضاي سهام رابطه مستقيم دارد .

قيمتها درتالاراصلي وفرعي :
طبق قانون قيمت پايه هرسهم درتالاراصلي نبايد کمتراز100تومان باشد امادرتالارفرعي مي تواند کمتراز100تومان باشد .

سقف قيمت و کف قيمت :
دربورس اوراق بها دارکمترين حد قيمت را کف قيمت و بالاترين قيمت را سقف قيمت مي گويند . مثلا اگر قيمت سهمي درروزهاي گذشته 210،205،180،195تومان بوده باشد، قيمت 180تومان راکف قيمت وقيمت 210تومان را سقف قيمت گويند .

بسته شدن نماد شرکتها در تابلو بورس :
شرکتها در زمان تشکيل مجمع عمومي و تعيين هيئت مديره و افزايش سرمايه و...تغيير مي کنند و نمادشرکت به اين خاطر بسته مي شود و در اين هنگام خريدوفروش متوقف مي شود .

انواع ارزشها :
ارزش دفتري :
ارزشي که در ترازنامه ثبت مي شود وقيمت تاريخي نيز نام دارد يعني خواه اين قيمت براي امسال باشد خواه براي 3سال قبل
ارزش ذاتي :
ارزش يک سهم برحسب نرخ بازده سرمايه گذاري ،که هرچه بازده بالاتر باشد ارزش ذاتي سهم بيشتر خواهد بود .
ارزش اسمي :
ارزشي که آنرا قانون مشخص مي کند وبراي هر برگه سهام 100تومان است .
ارزش بازار :
قيمت فروش سهام دربازار ،اين ارزش را عرضه و تقاضا مشخص مي کند .

انواع سهام :
1-سهام عادي :
که از تقسيم حقوق صاحبان سهام بر قيمت هر سهم به ميزان 100تومان است و سهامداران به نسبت سهام خود مالک شرکت مي شوند . شرکتها الزامي به پرداخت مبالغ سهام عادي ندارند اما سهامداران مي توانند هرزماني که بخواهند آن را بفروشند حال اگر شرايط بازار وشرکت مناسب باشد با قيمت بالا واگر شرايط بازار خوب نباشد باقيمت کمتر .
2- سهام ممتاز :
که اين نوع سهام داراي سود معيني است که هر ساله شرکت پرداخت مي کندمثلابه ميزان 10%قيمت اسمي سهام و اين نوع سهام را به عنوان جايزه و تشويق به افراد خاصي مي دهند که البته اين نوع سهام در ايران وجود ندارد .
3-اوراق مشارکت يا اوراق قرضه :
اوراقي که صادر کننده آن متعهد مي شود اصل پول و سودرادرتاريخ معين پرداخت کند .
فرق سهام عادي با اوراق مشارکت : سهام عادي سند مالکيت شرکت است وصاحبان سهام در سودوزيان شرکت سهيم هستند ودرتصميم گيريها درمجمع حق راي دارند اما اوراق مشارکت داراي سودمعين است و مالکان آن حق دخالت درتصميمات شرکت را ندارند .

ريسک و انواع آن
گاهي اوقات ما از يک دارايي انتظار خاص ومعقولي داريم .وقتي اين احتمال وجود داشته باشد که اين انتظار ما محقق نشود به آن ريسک مي گويند .منشاريسک درموردشرکتها فروش نرفتن کالاهايي است که آنها توليد ميکنند . به عبارتي ريسک دامنه تغييرات يک بازده درطول يک دوره زماني مشخص است که ميزان تحقق انتظارات ما را به چالش مي کشد .

انواع ريسک : ريسک سيستماتيک ،ريسک غيرسيستماتيک
ريسک سيستماتيک به عنوان ريسک بازار ياريسک تجاري شناخته مي شود .اين ريسک قابل کاهش نيست چراکه امکان نداردهيچ نوع سرمايه گذاري درعالم بدون خطرباشدحتي دربهترين شرايط اقتصادي وبهترين حالت امنيت مقداري ريسک وجوددارد .اما نکته مهم اين است که اين ريسک راکاهش دهيم .

ريسک غيرسيستماتيک ريسکي است که با داشتن سبد سهام قابل کاهش مي باشد به عنوان مثال اگراقدام به خريد سهام از از 8صنعت مختلف صورت گيرد درصورتي که چند صنعت ضررداشته باشند وقيمت سهام وسود کاهش يابد.فعاليت ساير شرکتها اين زيان را براي ما جبران مي کند .
آگاهي از ارتباط مستقيم بين عامل ريسک وبازده مي تواند مارادربهينه سازي عملکردمان در بازار سرمايه ياري دهد .به عبارتي بابالابردن ريسک مي توان انتظار بازده بيشتري را داشت . اما اين بدان معني نخواهد بود که باريسک بي نهايت مي توان بازده فوق العاده اي را نيز کسب کرد زيراکه همنوايي بين ريسک وبازده تا يک سطحي داراي وابستگي است وبابالاتررفتن ريسک تا سطحي معين ،قدرت بازده کم مي شود

منحني ريسک

نحوه محاسبه ريسک :
به عنوان مثال اگر يک سهم در طول يک دوره 5ساله ميانگين بازده برابر50%داشته است اين بدان معني نيست که اين شرکت همه ساله دقيقا 50%بازده داشته است .در جدول زير دوشرکت الف و ب ميانگين بازده يکساني درطول5سال داشته اند .ام کداميک از اين دوشرکت ريسک کمتري دارد .

سال شرکت الف شرکت ب
1381 40 5-
1382 70 10
1383 50 40
1384 30 80
1385 60 125
ميانگين بازده 50 50

فرمول محاسبه ريسک :

درنتيجه ريسک بازده شرکت الف برابر14وريسک بازده شرکت ب برابر 47مي باشد .

قيمت سهام :
قيمت روز يا قيمت جاري سهام بر اساس ميزان عرضه وتقاضاي سهام تعيين مي شود . در صورتيکه تقاضا براي سهمي افزايش يابد ،قيمت آن سهم افزايش مي يابد ودرصورتي که عرضه سهمي بيشتر از تقاضاي آن باشد قيمت آن کاهش مي يابد . عرضه وتقاضا نيز خود تابع اطلاعات است مثلا اطلاعاتي که درقالب اطلاعيه از سوي مديران شرکت يا مسئولين بورس ارائه مي گرددويااطلاعاتي که بر اساس تحليل تحليلگران بازار شايعه مي شود .

صرف سهام وکسرسهام :
وقتي شرکتي سهام خودرابيشترازارزش اسمي بفروشد مي گويند سهام با صرف فروخته شده است . وقتي شرکتي سهام خودراباقيمت کمتر ازارزش اسمي بفروشد مي گويندسهام باکسرفروخته شده است .

روشهاي سرمايه گذاري دربورس :
-بلندمدت (1سال به بالا )
- ميان مدت (کمتر از 1سال )
- کوتاه مدت (3ماهه وکمتر )
هرسه نوع سرمايه گذاري بازده دارد ولي معمولا سرمايه گذاري بلند مدت ريسک کمتروبازده بالاتري دارد
سهامداران از حيث بهره برداري ازسهام 2گروه هستند :
1- تعدادي از سودسهام استفاده مي کنند ،مثلا شرکت درابتداي سال پيش بيني مي کند که به ازاي هر سهم ميزاني سود نقدي بپردازد .عده اي بخاطر سوداين سهام راخريداري مي کنند .
2- عده اي ديگر از رشدقيمت سهام استفاده مي کنند .مثلا سهام خريداري شده به قيمت 175تومان پس از 4ماه به 225تومان مي رسد وسهامدار در اين زمان اقدام به فروش سهام کرده و از نوسان قيمت استفاده مي کند .

شاخص وانواع آن
شاخص ها نشاندهنده عملکرد بازار وسهامداران است که به وسيله آن مي توان پي به وضعيت بازار برد واقدام به خريد وفروش سهام کرد وانواع آن عبارتند از :
1- شاخص مالي و شاخص صنعتي :
شرکتها از نظر فعاليت به دو قسم تقسيم مي شوند : شرکتهاي سرمايه گذاري (که مستقيما کار صنعتي انجام نمي دهند بلکه در صنايع مختلف به سرمايه گذاري مي پردازند مثل شرکت غديرياسرميه گذاري بانک ملي.)وشرکتهاي صنعتي يا غيرسرمايه گذاري (که مستقيما فعاليت توليدي وصنعتي انجام مي دهند مثل صنايع خودرو )
به شاخص شرکتهاي سرمايه گذاري شاخص مالي وبه شاخص شرکتهاي غير سرمايه گذاري شاخص صنعت مي گويند .
2- شاخص بازده نقدي :اين شاخص نشان دهنده رشد شرکتها از نظر سود خالص (وناخالص )مي باشد .
3- شاخص بازده نقدي وقيمت :رشد شرکتها از نظر سودخالص وقيمت به وسيله اين شاخص نشان داده مي شود .
4- شاخص کل : اين شاخص نشان دهنده وضعيت کل بورس واقتصاد کشور است . وقتي اين شاخص کاهش مي يابد نشان دهنده رکود وبحران اقتصادي و زماني که بالا مي رود نشان دهنده شکوفايي ورونق بازار بورس واقتصاد کشور است ومحاسبه آن توسط تيم هاي اقتصادي انجام مي گيرد . عوامل تاثيرگذاربربورس يا دروني است (مثل تورم ،تغيير مديريت و..)يا خارجي (تحولات وبحرانهاي سياسي جهاني )

پذيره نويسي سهام :
وقتي شرکتي براي اولين بار سهامش را به بازار بورس ارائه مي دهد به اين ارائه سهام به بازار پذيره نويسي مي گويند و بردونوع است : 1-بازار اولي (شرکتي که براي اولين بار سهامش را به بازار ارائه مي کند ) 2-بازار ثانوي (شرکتي که قبلا دربورس سهام دارد اقدام به انتشار سهام جديد مي کند .)

افزايش سرمايه شرکت :
در صورتي که شرکت فروش خوبي داشته باشد ونياز بازار راهم به خوبي بشناسد وجهت پاسخگويي به نيازهاي بازار وگسترش فعاليت خود تصميم به افزايش سطح توليد بگيرد وخطوط جديدي را راه اندازي کند اين شرکت به سرمايه نياز دارد .بنابراين مديران شرکت ،سهامداران را به مجمع فوق العاده مي خوانند و هيئت مديره طرح توجيهي افزايش سرمايه خود را براي سهامداران ارائه مي دهد ودرصورت تصويب سهامداران اجرا مي گردد. به فرض اينکه ميزان افزايش سرمايه شرکت 100%باشد دراينصورت به هريک ازسهامداران يک سهم به ارزش اسمي 100تومان واگذار مي شود ويا اگر ميزان افزايش سرمايه 50%باشد به ازاي هردوسهم ،يک سهم جديد واگذار مي شود .

روشهاي افزايش سرمايه :
1- اگر افزايش سرمايه از محل اندوخته اي که شرکت قبلا ذخيره کرده باشد ،روش جايزه مي گويند بدين صورت که مبلغ سهام جديد از محل اندوخته قبلي شرکت پرداخت مي شود وسهامداران ،سهام جديد را بطور رايگان وبنام سهام جايزه دريافت مي کنند .
2- در صورتيکه شرکتها از سهامداران مبلغي را جهت افزايش سرمايه دريافت کنند به اين روش افزايش سرمايه به روش آورده مي گويند .
3- در صورتيکه شرکت سهام جديد را به بازار عرضه کند وبا اين پولهاي جديدي که از راه عرضه سهام بدست آمده افزايش سرمايه دهد ،روش صرف سهام مي گويند .

حق تقدم :
هرگاه شرکتي که در بورس پذيرفته شده وسهام آن فروخته شده است اقدام به فروش سهام جديد کند سهامداران قبلي شرکت دراينکه مالک اين سهام جديد شوند حق اولويت دارند .رفتار سهامداران قبلي در قبال اين سهام جديد عرضه شده سه حالت است :
1- با استفاده از حق تقدم خود مالک سهام جديد مي شوند و هر سهم را به قيمت اسمي آن خريداري مي کنند .
2- سهامدار ،حق تقدم خود را دربازار بورس به فروش مي رساند .
3- مهلت قانوني سهامدار به اتمام مي رسد و شرکت سهام جديد را به بازار عرضه مي کند و وقتي سهام به فروش رفت پول سهام جديد را به حساب سهامدارقبلي که از حق تقدم خود استفاده نکرده است واريز مي کند (البته پس از کسر قيمت اسمي هر سهم )
علت اينکه شرکت پول سهام فروخته شده را به حساب سهامدار قبلي واريز مي کند چيست ؟

به اين دليل که وقتي سهام جديد به بازار عرضه مي شود قيمت افت مي کند وشرکت مقدار افت قيمت را به سهامدار قبلي مي دهد .
فرم حق تقدم توسط شرکت به آدرس سهامدار قبلي ارسال مي شود و اودرمهلت قانوني مي تواند آنرا مالک شود يا اينکه خودش آنرا بفروشد درغير اينصورت شرکت از طرف وي ،سهام را مي فروشد وپول را به سهامدار قبلي مي دهد .
افزايش سرمايه درواقع به معني تجزيه سهام وشکستن سهام است . يعني هرسهم به چندسهم شکسته مي شود .مثلا اگر ميزان افزايش سرمايه 30%باشد ،هرسهم به 3/1تجزيه مي شود .وبه دليل شکسته شدن سهام ،قيمت روز سهام نيز مي شکند وبه قيمت جديدي معامله ميشود .روش محاسبه قيمت جديد طبق فرمول زير است :

آخرين قيمت هرسهم قبل از بسته بسته شدن نماد شرکت +مبلغ پرداختي به ازاي حق تقدم هر سهم قبلي =قيمت جديد سهم
ميزان افزايش سرمايه +1
به عنوان مثال اگر آخرين قيمت هرسهم قبل ازبسته شدن نمادشرکت جهت افزايش سرمايه به ميزان 30%معادل 306تومان باشد واز طريق مطالبات سهامداران افزايش سرمايه صورت گيرد .قيمت هرسهم شرکت سرمايه گذاري انصاف پس از بازگشايي نماد شرکت در تالار اصلي بورس بدين صورت محاسبه مي شود

باتوجه به اينکه مبلغ افزايش سرمايه ازمحل مطالبات است پس به ازاي حق تقدم هرسهم قبلي 30تومان از مطالبات کسر مي شود .(درصورتيکه افزايش سرمايه از محل آورده نقدي باشد به ازاي حق تقدم هرسهم قبلي 30تومان به سهامداران پرداخت مي شود اما درصورتيکه افزايش سرمايه از محل اندوخته شرکت به صورت سهام جايزه باشد حق تقدم وپرداختي نيز صورت نمي گيرد بلکه فقط سهام جديد بين سهامداران توضيح مي شود .)

فصل سوم :
فرايند سرمايه گذاري دربورس اوراق بهادار
پس ازاينکه سرمايه گذار،تصميم خودرانسبت به سرمايه گذاري درخريد يک ورقه بهادارخاص ،يا مجموعه اوراق بهاداراتخاذکردبراي اجراي منظور خود بايستي به يکي از کارگزاران مراجعه کرده ودستورخريديافروش خودراارائه دهد .

کارگزاران :
کارگزاران اشخاص حقيقي يا حقوقي هستند که نقش واسطه بين خريدار و فروشنده را در بازار بورس بازي مي کنند
آنهادراين نقش ،وظيفه يافتن خريدار براي فروشنده و فروشنده براي خريدار را برعهده دارند .به عبارتي آنها عامل تطابق عرضه وتقاضا هستند . کارگزاران طي تشريفات وآزمونهاي متعدد و خاصي انتخاب مي شوند وبنابراين در کارخود صلاحيت ،مهارت ودانش لازم رادارا مي باشند . کارگزاران وظايف متنوعي دارند که موارد زير از اهم آنها مي باشد :

1- انجام معامله :اجراي سفارش خريد براي خريداران و سفارش فروش براي فروشندگان.
2- اداره حساب سرمايه گذاري اشخاص :شرکتهاي کارگزاري دربرخي موارد نقش مديريت حساب سرمايه گذاري اشخاص را ايفا مي کنند
3- وره و راهنمايي : کارگزاران با دسترسي نسبتا وسيع وسريع تر به اطلاعات ،وباداشتن کارشناسان متخصص معمولا خدمات اطلاعاتي قابل توجهي به مشتريان ارائه مي دهند .
4- في شرکتها براي پذيرش دربورس .

معيارهاي انتخاب کارگزار :
1- قابليت انجام سريع سفارش مشتري .
2- داشتن اطلاعات مربوط وکافي
3- داشتن سيستم هاي داخلي مناسب

فرايند دريافت واجراي سفارش :
بعد ازانتخاب کارگزار مناسب ،نوبت به ارائه سفارش خريد يا فروش مي رسد .سفارشات مشتريان از طريق فرمهايي توسط سازمان بورس دراختيار کارگزاران قرار مي گيرد ارائه مي شود . درصورتي که سفارش مزبور خريدباشد همزمان با ارائه سفارش ،مشتري بايد وجهي معمولا به اندازه خريد مورد نظر خود به حساب شرکت کارگزاري پرداخت نمايد . درحالت سفارش فروش ،مشتري بايد علاوه بر فرم سفارش فروش ،فرم ديگري که وکالتنامه فروش ناميده ميشود را نيز تکميل کند .

سفارشهاي خريد وفروش :
سفرشات خريد وفروش فرمهاي نمونه اي هستند که رابطه حقوقي وقراردادي بين مشتريان وکارگزار ،در امر خريد يا فروش را تعيين و تعريف مي کنند و به همين دليل تکميل صحيح و دقيق آنها ( خريد و فروش) ز اهميت خاصي برخوردار است .اين فرمها معمولا از دو قسمت تشکيل مي شوند ،يک قسمت چاپي ،که معمولادرتمام فرمها يکسان ومشابه است ويک قسمت جاهاي خالي که مشتري اطلاعات مورد نظر خود در قراردادمعامله را در آنها درج مي کند نمونهاي از سفارشات خريد وفروش درقسمت ضمائم آمده است .

با توجه به شروطي که مي توان در قسمت قيمت گنجاند ،انواع سفارش زير به وجود مي آيد :
1- سفارش به قيمت بازار :در صورتي که کلمه "روز "يا "جاري "در قسمت بهاي سهام درج شود سفارش به قيمت بازار شکل مي گيرد .براساس اين نوع سفارش ،معامله با بهترين قيمت رايج در بازار صورت مي گيرد و با اين شيوه قيمت گذاري ،کارگزار سعي خواهد کرد درحالت خريد ،سهم مورد نظر را به پايين ترين قيمت خريداري کند ودر حالت فروش ،آن را به بالاترين قيمت به فروش رساند . اين شيوه تعيين قيمت خريد و فروش ،معمولا انعطاف عمل زيادي براي کارگزار ايجاد مي کند وبنابراين سرعت زيادي به معامله مي بخشد . ولي در عين حال ،براي مشتري اين خطر رانيز دارد که ممکن است قيمت معاملاتي نسبت به قيمت مورد نظر مشتري متضرر گردد .
2- سفارش قيمت معين : مشتري مي تواند قيمت خاصي را در قسمت خالي مربوط درج کند ،دراين صورت سفارش به قيمت مشخص بوجود مي آيد . طبق اين نوع سفارش ،کارگزار تنها درقيمت خاص مورد نظر مشتري اقدام به معامله خواهد کرد . اين شيوه تعيين قيمت ،احتمال تغيير قيمت را کاهش مي دهد ولي موجب مي شود انعطاف عمل کارگزار در معامله نيز کم شود .

3- سفارش محدود :مشتري مي تواند در قسمت قيمت ، سقف يا کف قيمت تعيين کند. با اين شيوه عمل انعطاف کارگزاران در محدوده قيمتي تعيين شده تا حدودي بيشتر شده ،انجام سفارش نيز تسريع مي شود . از طرفي مشتري اطمينان بيشتري نسبت به دامنه قيمت معاملاتي خواهد يافت .

تعيين کد معاملاتي براي مشتريان :
بعداز اين که مشتري سفارش مورد نظر خود را به کارگزار تسليم کردنوبت به تعيين کد معاملاتي مشتري ميرسد کدمعاملاتي نمادي است که بصورت اختصاصي براي تمامي مشترياني که دربورس اوراق بهادار معامله ميکنند به منظور شناسايي وي درسيستم معاملاتي سهولت انجام معاملات از نظر دادن اطلاعات متعددمربوط به خريداران يا فروشندگان ،نگهداري اطلاعات مشتريان ،گزارشهاي دوره اي وصحت معاملات انجام شده توسط کارگزاران (زيرامعاملاتي که در بورس صورت مي گيسرد به نام شخص خريدار يا فروشنده انجام مي شود )تعيين مي شود .

کد معاملاتي معمولا علامتي است مرکب از سه حرف و پنج عدد که حروف آن سه حرف اول تشکيل دهنده نام فاميل شخص و اعداد طبقه بندي وي در بانک اطلاعاتي سيستم کامپيوتري است.براي مثال براي نام "رضا محمدي "ممکن است در سيستم کامپيوتري کد زير مورد استفاده قرار گيرد .
"محم 01251"
براي کساني که اولين بار است اقدام به خريد مي کنند ، به درخواست کارگزار توسط واحد صدور کد بورس ،کد معاملاتي ايجاد مي شود وسپس تمام خريد يا فروشهاي فرد با همان کد انجام مي شود .

اجراي سفارش مشتريان :
پس از اينکه کد معاملاتي مشتري به وسيله کارگزار تعيين يا توسط بورس صادر شد ،کارگزار يا نماينده وي ، سفارش مشتري راوارد بازارمي کند .
شبکه ارتباطات رايانه اي تشکيل دهنده بازار ،توسط برنامه اي که به آن سيستم اجراي اتوماتيک سفارشات مي گويند ونسبت به قواعد بازار و آيين نامه معاملات درحدي که به آن برنامه داده شده تسلط دارد ،معاملات را انجام مي دهد . روشي که سيستم از آن پيروي مي کند دقيقا مشابه سيستم معاملات تالار و مبتني بر نوعي حراج دوگانه است . دراين سيستم معامله وقتي انجام خواهد شد که قيمت فروش و قيمت خريد دقيقا مساوي يکديگر گردند .براساس قواعد حراج اين سيستم معاملات خريد را به حداقل قيمت و معاملات فروش را به حداکثر قيمت به انجام مي رساند .

سفارشات خريد و فروش که توسط کارگزاران براي معامله وارد سيستم مي شود هر يک وارد ليست مجزا مي گردد . اين سفارشات اول براساس قيمت خريد و فروش و دوم بر مبناي زمان ورود در صف خريداران يافروشندگان قرار مي گيرند . در حالت خريد ، اگرخريداري به قيمت بالاتر از ديگران بخرد،در صف خريداران،جلوتر از همه قرار خواهد گرفت (به ترتيب نزولي )ودرحالت فروش ،اگر فروشنده اي ارزانتر از ديگران بفروشد،نفراول فروشندگان خواهد شد(به ترتيب صعودي)
کازگزاران ازساعت 8:30 تا18 ميتوانند دستورات خريد وفروش خود را در سيستم وارد کنند يا خذف نمايتد ويا تغيير دهند هردستور خريد يا فروش يک مشخصه زماني دارد اگر کارگزار اين مشخصه را "روز "وارد کند دستور فقط براي همان روز اعتبار خواهد داشت ودر صورتي که به صورت "باز"وارد شده باشد ،تازماني که کارگزار آن را حذف نکند معتبر خواهد بود
مثال:در ليست خريداران و فروشندگان سهم خاصي ،در حال حاضر تعداد و قيمتهاي زير وجود دارد:
سفارشات خريد سفارشات فروش
تعداد قيمت تعداد قيمت
200 8000 100 8000
250 7700 150 8200
120 7700 100 8250
1000 7000 150 8300

در اين حالت معامله انجام مي شود و در صفحه معاملات ،معامله اي با 100سهم و قيمت هر سهم 8000رالم ثبت مي شود . ترتيب صف به شکل زير خواهد بود .

سفارشات خريد سفارشات فروش
تعداد قيمت تعداد قيمت
100 8000 150 8200
250 7700 100 8250
120 7700 150 8300
1000 7000 150 8300

صدور اعلاميه خريد و فروش و گواهينامه موقت سهام :
بعد از انجام هر معامله براي مشتريان (خريد و فروش )توسط سيستم يکسري فعاليت هاي پشتيباني و نهايي معامله انجام مي شود که صدور اعلاميه هاي خريد وفروش و صدور گواهينامه موقت سهام نمونه اي از آنها مي باشد .
اعلاميه هاي خريد و فروش ،اسنادي هستند که اطلاعات مربوط به وضعيت معامله سهام يک مشتري را نشان مي دهند . اين اعلاميه ها در حال حاضر براي هر معامله در 3نسخه تهيه مي شود .يک نسخه براي خريدار سهام ،يک نسخه براي فروشنده سهام ،يک نسخه براي شرکتي که سهامش معامله شده است . نمونه اي از اين اعلاميه هاي خريد و فروش در قسمت ضمائم آمده است که اطلاعات زير را در آنها نشان ميدهد .

کدشرکت ،تاريخ انجام معامله ،مشخصات شناسنامه اي مشتري ،مشخصات معامله اي واطلاعات مالي مربوط به معامله مشتري براي تسهيل انجام معاملات توسط سيستم کامپيوتري ،براي هرشرکت نماد خاصي طراحي شده است که متشکل از چند حرف مي باشد اولين حرف اين نماد مشخصه صنعت يا گروهي است که شرکت در قالب آن فعاليت مي کند ساير حروف نيز تلخيصي از نام شرکت و معمولابه گونه اي انتخاب مي شود که بخوبي نام شرک اصلي را تداعي کند . مثلاً نماد "وبشهر"که مختص شرکت توسعه صنايع بهشهر است. براساس اولين حرف "و"نشان مي دهد که شرکت در گروه شرکتهاي سرمايه گذاري (واسطه مالي) است وساير حروف بهشهر مخففي است ازنام توسعه صنايع بهشهر

نماد شرکتها دربورس :
ب :تجهيزات برقي /پ : گروه لاستيک وپلاستيک / ت : ماشين آلات و تجهيزات /چ :صنايع چوب و کاغذ /خ :نقليه موتوري / د:دارويي / ز:زراعت وخدمات وابسته /س :شرکت سيماني / ش :شيميايي و نفت / غ : صنايع غذايي /ف : صنايع فلزي / ق : شرکت قندي / ک : کاني غير فلزي /ل : لوازم خانگي / م : شرکت محاسباتي / ن : صنايع نساجي / و : واسطه گري مالي

هزينه انجام معاملات :
هزينه اي که مشتريان براي انجام معامله متحمل مي شوند براي سفارشات خريد و فروش تاحدودي متفاوت است .درحال حاضر براي سفارشات خريد ،مبلغي که خريدار مي پردازد عبارت است از 4.%ارزش خريد بابت کارمزد کارگزار (مشروط براينکه از 15000رالت کمتر و از 100000000رالا بيشتر نگرددومبلغ 15.%ارزش خريد بابت کارمزد گسترش بورس .بديهي است در صورتي که کارمزد معامله اي بيش از 100000000رالب باشد ،کارمزد محاسباتي 100000000رالا خواهد بود .
براي سفارشات فروش ،علاوه بر2مورد کارمزد کارگزار و کارمزد گشترش بورس ،5.%ماليات وجود دارد .

علاوه بر اعلاميه هاي خريد وفروش توسط سيستم ،گواهينامه موقت سهام جديد صادر شده و در اختيار خريداران و يا فروشندگاني که بخشي از سهام خود را فروخته اند قرار مي گيرد . (در واقع براي فروشندگان گواهينامه جديدي مساوي باقيمانده سهام اين افراد صادر مي شود ) اين گواهينامه که قابليت نقل و انتقال دارد ،يک روز کاري پس از روز انجام معامله صادر مي گردد وتا قبل از صدور آن شخص نمي تواند سهم خود را به فروش برساند . در صورتي که شخص قبلا سهام خاصي را داشته باشد و تعداد ديگري از همان سهم را بخرد با صدور گواهينامه جديد ،گواهينامه قبلي باطل شده و کل موجودي سهام وي در گواهينامه جديد ثبت مي شود . وکارگزار موظف است که گواهينامه هاي قبلي را (درهنگام خريد و فروش) از سهامداربگيرد وباطل نمايد .

تسويه حساب با مشتريان :
آخرين مرحله از فرايند معامله توسط مشتري ،تسويه حساب نامبرده مي باشد . تسويه حساب برحسب اينکه مشتري خريدارباشد يا فروشنده از نظر دوره زماني متفاوت است . در حالتي که مشتري خريدار باشد تسويه حساب بعد از صدور اعلاميه خريد توسط بورس وروشن شدن وضع حساب مشتري درکارگزاري ممکن خواهدبود اما در صورتي که مشتري فروشنده باشد تسويه حساب 4روز کاري بعد صورت مي گيرد براي مثال اگر سهم در روز شنبه به فروش برسد روز چهارشنبه وجه نقدي را به حساب وي واريز مي کند .

دامنه مجاز تغيير قيمت ونحوه محاسبه حجم مبنا وقيمت پاياني روز :
ميزان تغيير قيمت نسبت به روز قبل 2درصد (مثبت يا منفي )است واعمال اين تغيير متناسب با حجم سهام معامله شده در طي روز ميباشد .

حجم مبنا :
حداقل تعداد برگه سهامي که بايد مورد معامله قرار گيرد تا سهم در پايان روز به قيمت ميانگين موزون بسته شود حجم مبنا براي کنترل رشد بي رويه قيمت سهام درسال 82 تصويب شد .براين اساس با فرض اينکه 20%سهام کل يک شرکت طي يکسال مورد معامله قرار گيرد وروزهاي کاري سال 250روز باشد براين اساس حجم مبناي روزانه يک سهم 0008. تعداد کل سهام شرکت ميباشد .
مثال:فرض کنيد سرمايه شرکتي 2ميليارد تومان است (20ميليون برگه سهم به ارزش اسمي 100تومان)حجم مبناي اين شرکت برابر است با
16000=0008. *20000000
حال با فرض اينکه قيمت روز قبل اين سهم 2000تومان بوده است وامروز معاملات زير انجام شده است قيمت نهايي آن به شکل زير محاسبه ميشود
ساعت تعداد قيمت
9 4000 1980
10 1000 2020
10:40 3000 2030
11 2000 2040

براي محاسبه قيمت پاياني ابتدا ميانگين وزني مي گيريم .
7920000=4000*1980
2020000=1000*2020
6090000=3000*2030
4080000=2000*2040
20110000=4080000+6090000+2020000+7920000
کل ارزش معاملات را داريم که براي گرفتن ميانگين آن را تقسيم بر کل تعداد برگه سهام مورد معامله قرار گرفته ميکنيم
2011=10000/20110000
پس ميانگين قيمت مورد معامله امروز 2011تومان ميشد اگر تعداد برگه مورد معامله به حدنصاب ميرسيد (از حجم مبنا بيشتر ميشد )اين قيمت به عنوان قيمت پاياني مورد قبول بود اما چون تعداد برگه سهام مورد معامله قرار گرفته کمتر از حجم مبنا ميباشد از تناسب استفاده ميشود.