بخشی از مقاله
چکیده
:پ" ل"در زبان لُری به موی بلندی گفته می شود که بیشتر در پشت سر قرار گرفته و تا کمر آویزان شده باشد. این نوشتار به معرفی آیین پل برون و بازتاب آن در ادبیات شفاهی و همچنین شعر معاصر لری می پردازد. داده ها به روش میدانی و همچنین کتابخانه ای گردآوری شده اند. پل برون یکی از رفتار های آیینی مرتبط با مو در هنگام سوگواری است که در ایران باستان، بسیاری از اقوام جهان و همچنین فرهنگ مردم لر وجود داشته است. اصطلاحپل" بریدن" گاهی جای نفرین هم بکار میرود در حالتی که رفتار یک دختر جنبه ضد هنجار و عرف داشته باشد و در مواردی حتی برای به سخره گرفتن یک مرد خطاب میشود که اشارهای به عقوبت اجتماعی این رفتار دارد. این بررسی نشان می دهد این آیین، با دو معنای "عزا" و "نفرین" ، هم بر اشعار کهن، ضرب المثل ها و ادبیات شفاهی مردم لر و هم بر شعر معاصر لری تاثیر داشته است.
کلمات کلیدی: مو و گیسو، عزاداری، نفرین، لرستان، بختیاری، لُری، لکی،
.1 مقدمه
در این نوشتار ابتدا از آیین پل برون سخن می رود و با استفاده از گزارش های انسان شناسان و مردم نگاران و همچنین مشاهده ها و مصاحبه های میدانی نگارنده، این آیین و ریشه ها اسطوره ای و باستانی آن معرفی شود. از این آیین علاوه بر سرزمین های لرنشین و ایران باستان در میان بسیاری از مردمان مناطق دیگر جهان نیز نمونه هایی یافت می شود.
سپس با اشاره به نمونه هایی از ادبیات شفاهی و نیز ادبیات معاصر لرستان، بازتاب این آیین در شعر لُر به بحث گذاشته می شود.
آیین "پل برون" که می توان آن را به "گیسو بران" در فارسی ترجمه کرد از دیر باز ریشه در آیینها و اسطورههای کُهن مردمان لُر داردچیستیِ." اسطورهها را به دین گونه باید بازگو کرد که اسطورهها خود بازتاب واقعیتی ژرفاند و به صورتی نمادین دریافتهای غریزی ما را باز می نمایند. علاه بر این، اسطوره ها جمعی و اشتراکی اند و از این طریق به زندگی اجتماعی حس کامل بودن و باهم بودن می دهند" (مختاریان.(50 :1387
ز بنگ بوی تو گُل بی زبون توه بوروت رشته بیدی پنجهونتبه اُزنن زنگَل مال دور درغُونبه فصل سردسیر پل برونت
از بانگ گُلبوی تو لال و بی زبان است این گُل/ ای که پنجههایت را به هنگام دامادی با باروت آراستی/ زنان این قوم در فصل سردسیر گیسو بران مرگت/ گیسوان بریده شان را به دور حجله گاهت آذین میبندند . (رهدار:1382
(24
.2 آیین پل برون
پل برون" یکی از رفتار های آیینی مرتبط با مو در هنگام سوگواری است.پ " ل"در زبان لُری به موی بلندی گفته می شود که بیشتر در پشت سر قرار گرفته و تا کمر آویزان شده باشد.
برای" یافتن معنای ب ریدن موی در سوگواری نیاز به یافتههای انسان شناسی، باستان شناسی و اسطورهها و تحلیل آن ها از طریق رویکردهای علمی اسطوره شناختی است که از دوران پارینهسنگی به این سو، از باور به ایزدبانوی بزرگ در فرهنگ جوامع نشانههای بسیار دیده می شود. در همین فرهنگ ها، نقش مو در مراسم خاک سپاری و سوگواری و نسبت آن با ایزدبانوی مادر را به انحاء گوناگون میتوان سراغ گرفت. آیینها و اسطورههای باستان نیز شواهد باستان شناسی در رابطه تصویر این ایزدبانو با آیین سوگواری و پیوند با جهان دیگر را نشان میدهند. این ایزدبانو، که حامی م ردگان تصور میشد، سرچشمه مرگ و زندگی تلقی میگردد. زنان در مراسم سوگواری موی خویش
را، که آن نیز نمادی از باران بود،ُبریدندمی و از همین جاست که آیین بریدن مو در سوگواری مرسوم شده است." (مختاریان(50 :1387
این آیین در ایران باستان هم رایج بوده است که بازتاب آن در اثر سترگ حکیم توس چنین نمودار است:
همه بندگان موی کردند باز
فرنگیس مشکین کمند دراز
برید و میان را به گیسو ببست
به فندق گل و ارغوان را بخست
(فردوسی (2298-2299 : 1369
