بخشی از مقاله
بررسی مولفه های گردشگری پایدار
چکیده
امروزه صنعت توریسم به عنوان یک مقوله مهم و تاثیر گذار در اقتصاد جهانی پذیرفته شده است و کشورهای مختلف جهـان بـرای رسیدن به توسعه پایدار ، در این راستا تلاش می نمایند. برای دست یابی به اهداف توسعه گردشگری پایدار و توسـعه منطقـه ای ، کاهش تفاوت های سطح توسعه نواحی شهری و روستایی و تعادل یابی روند توسعه ، مطالعات پایه و کسب شناخت همـه جانبـه از توان های محیطی و فرصت های سرمایه گذاری پایدار در قالب طرح ها و برنامه های توسعه و عمران نواحی در حـوزه گردشـگری ضروری و اجتناب ناپذیر است. در راستای این امر پژوهش حاضر با هدف بررسی مولفـه هـای گردشـگری پایـدار در سـطوح ملـی ومنطقه ای با روش توصیفی – تحلیلی تدوین گردیده است.
واژگان کلیدی: گردشگری؛ پایداری؛ توسعه پایدار.
1
مقدمه
استفاده ی بهینه از منابع و ظرفیت های موجود از گام های اساسی توسعه هر کشور استٰ؛ مسئله مهم در این جا توجه به بخـش های دیگر تولید درآمد و ارزآوری و پانی دادن به تراِژدی اقتصاد تک محصولی است که اولین قدم در جهت رشد و توسـعه پایـدار محسوب می شود(آزاد منجیری؛.(1385
توریسم (گردشگری ) از جمله مهم ترین عوامل عمران نواحی به شمار می رود کـه خـود فعـالیتی ارزآور، متعـادل کننـده توسـعه اقتصادی – اجتماعی در سطح مناطق و برقرار کننده عادلانه درآمد و فرصت های شغلی و ارتقـاء سـطح و کیفیـت زنـدگی و رفـاه عمومی است. و پیشبینی می شود که تا سال 2020 ، توریسم بینالمللی به تعداد1/6 میلیارد نفر برسد و گردش مـالی ناشـی از آن بیش از 2 تریلیون دلار درسراسر دنیا باشد. (World Tourism Organization 1998)
بدون شک ، دست یابی به چنین اهدافی ، مستلزم کسب شناخت همه جانبه و فراگیر از مناطق و چگونگی حصول به اهداف توسعه پایدار گردشگری در قالب طرح ها و برنامه ها و پروژه های عمران نواحی مشتمل بر فرآیند طبقه بندی ، رویکردها ، سیاسـت هـا و آثار اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی ، زیست محیطی و کالبدی می باشد تا با یک پشتوانه علمی و آگاهی از آثار و نتایج ایـن پدیـده در جهان و ایران به انتخاب آگاهانه راهبردی منطقی واقع گرا ، توام با برنامه ریزی و مدیریت جامع گردشگری در چارچوب فرآیند توسعه همه جانبه و پایدار اقدام نمود .
در واقع اساس توریسم بر پایه توسعه پایدار این موضوع است که چگونه گردشگر می تواند برای ارتقای سطح آگاهی گذران اوقات فراغت و لذت جویی از منابع طبیعی و فرهنگی بازدید کند بدون اینکه روی این منابع تأثیر منفی داشته باشد. برای تهیه یک طرح زنجیره ای از توریسم پایدار در قدم اول به محاسبه ی ظرفیت برد اکولوژیکی منابع نیاز داریم. باید برآورد شود کـه تفرجگـاه هـای طبیعی قادر به تحمل و پذیرش چه تعداد افراد طی روز فصل و سال خواهند بود بدون اینکه صدمه ای به اینگونـه محـیط هـا وارد آید( غنی؛ (1384
ادبیات تحقیق
رشد جمعیت و توسعه ارتبا طات دردهه های اخیر موجب شده است، که امر جابجائی و مسافرت درسطح جهان به طور چشمگیری افزایش یابد. فرایند شهرنشینی و یکنواختی فضای کار، گرایش به طبیعت گـردی را بـه ویـژه در جوامـع صـنعتی گسـترش داده و نگرانی های عمیقی را درزمینه بهره برداری بیش از حد از محیط زیست ومنابع طبیعی ایجاد کرده است. بر اساس بـرآورد سـازمان جهانی جهانگردی (WTO) انتظار می رود تا یک دهه دیگر، شمار طبیعت گردان که اکنون 7 درصد کل مسافران جهان را شـامل می شود، به بیش از 20 درصد برسد( رضوانی؛.(1382
توسعه پایدار و توسعه گردشگری پایدار طی دهههای اخیر به تدریج به پارادایم (الگوواره) نوین و مسلطی در ادبیات نظری و علمی رایج در باب توسعه و برنامهریزی تبدیل شده است. مفهوم »توسعه پایدار« از اوایل دهه 1980 که دهها سال رشد لجام گسـیخته به نام »توسعه« در قالب کیفیت زیست محیطی در مقیاس جهانی بروز کرد، خود را نشان داد (ایونز و پارتر، .(286 : 1998 در واقع توسعه پایدار، توسعه ای درون زا و نظام مند و متعادل است که بینشی سیستمی را در همه رشته ها مطـرح مـی سـازد . ازطـرف دیگر توسعه پایدار حالت تکاملی برنامه های توسعه است که با دیدی کل نگر و نیز با تأکیـد بـربینش سیسـتمی سـعی دارد یـک رهیافت تعادل بخش را دنبال کند(لطیفی؛(139 : 1380 در مجموع توسعه پایدار بر"پایداری" و استمرار توسعه برای همگان و نسلهای آینده طی زمان و بر همه جانبهنگری ابعاد پیچیده
اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی فرآیند توسعه در سطح یک کشور یا منطقه تأکید دارد. مهمتـرین دغدغـههـای کـه موجبـات تعمق و توجه جدی صاحبنظران و برنامهریزان را به سوی مفهوم "توسعه پایدار " جلب نموده، واقعیت رشد شتابان شهرنشینی در جهان امروز و تداوم آن برای ساکنان این مناطق میباشد (رهنمایی و پورموسی،.(177:1385 (جدول 1مدل ایده آل توسعه پایدار ) فلسفه گردشگری پایدار نشأت گرفته از توسعه پایدار می باشد و لذا با توجه به اصول توسعه پایدار از مبـانی پیشـرفت اقتصـادی-اجتماعی فرهنگی و سیاسی در جهان محسوب می شود و به دلیل نقشی که گردشگری می تواند در ایـن زمینـه بـه خصـوص در کشورهایی مانند ایران ایفا نماید لزوم و ضرورت توجه به گردشگری پایدار اهمیت فراوانی دارد در عـین حـال گردشـگری پایـدار
روش تحقیق
پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی با استفاده از منابع اسنادی- کتابخانه ای بـه واکـاوی مفهـوم گردشـگری؛ منـابع عمـده گردشگری؛ گردشگری پایدار و ارتباط متقابل این مفاهیم با توسعه پایدار در سـطوح ملـی و منطقـه ای پرداختـه اسـت. در ادامـه جایگاه این پدیده نوپا در برنامه های توسعه ای کشور مشخص گردیده است.
منابع عمده گردشگری
منابع عمده گردشگری در قالب جدول شماره 2نشان داده شده است.
گردشگری پایدار
توسعه گردشگری پایدار توسعه ای است که بتواند با توجه به امکانات گردشگری در کشور و نوع جهانگردان بالقوه و بالفعل، از بروز مشکلات بپرهیزد و حداکثر مزیت ها را کسب کند. به عبارت دیگر، توسعه گردشگری پایدار عبارت است از: گسترش این صـنعت و جذب گردشگران به کشور با استفاده از منابع موجود، به گونه ای که ضمن پاسخ دادن به نیازهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگـی
4
و ضوابط قانونی جامع و همچنین انتظارات گردشگران، بتواند وحدت و یکپارچگی، هویت فرهنگی و سلامت محیط زیسـت، رشـد اقتصادی و رفاه مردم و میهمانان آنان را به گونه ای متوازن و پیوسته تأمین کرد (منصوری، (1381 در تعریف گردشگری پایدار سه عامل مورد تأکید است.
-1کیفیت گردشگری پایدار، که می تواند تجربه ای با کیفیت بالا به گردشگران ارائه دهد، همچنین باعـث مـی تیـفیک هکـ دوشـ
.دوش ظفح زین تسیز طیحم تیفیک و دبای دوبهب نابزیم عماج یگدنز -2حفظ و دوام، گردشگری، گردشگری پایدار، دوام منابع طبیعی و دوام فرهنگ جامه میزبان را تضمین می کند.
-3تعادل محلی، گردشگری پایدار بین نیازهای صنعت گردشگری، حمایت از محیط زیست و جامعه محلی، نـوعی تعـادل و تـوازن برقرار می.)289 ،1382 ،راکمه و نایئاسراپ( .دنک
در این میان گردشگری پایدار در روند توسعه در برگیرنده دو بعد راهبردی توسعه گردشگری و مقیاس عملکرد می باشد بـه گونـه ای که پردازش هر بعد بدون دیگری مانع از درک و عملی ساختن گردشگری پایدار می باشد راهبردهای توسعه گردشگری بر سـه راهبرد استوار است:
الف) رشد متوازن: که بر اساس آن گردشگری بر مبنای گستره اقتصادی توسعه پیدا می کند در این راهبرد بر کوشش برای تهیه فرآورده های محلی(اجناس و خدمات) تا حد امکان تأکید می شود.
ب) رشد نامتوازن: گردشگری در این راهبرد به مثابه محرک اقتصـادی اسـت در ایـن راهبـرد بـر نیـاز بـه گسـترش تقاضـاهای گردشگری تأکید شده است و سیاست ها بر مبنای تقاضاهای هدایت شده تدوین می شود.
ج)رشد هماهنگ: برانگیختن انگیزه گردشگران در هریک از اقتصادهای متنوع موجود مبنای این راهبرد اسـت( محلاتـی :1381 (24 آنچه این راهبردها را در فضاهای جغرافیایی پیرامون گردشگری با انگاره های اقتصادی شکل می دهـد چـارچوب هـای مـورد قبول در روند عرضه و تقاضا می باشد که این خود اسطوره ی ارزش مبادله را به عنوان یک راهکار سرمایه داری الزامی مـی سـازد. در این میان آنچه که از اهمیت اساسی در مهار کنندگی سرمایه داری همنیده بـا گردشـگری در قالـب شـکل گیـ ری راهبردهـای توسعه گردشگری برخوردار استٰ مفهوم پایداری است((Berry,1997:433 که می تواند با یک رویکرد به درون و بـا جلـوگیری از نشت سودمندی مانع از آثار مخرب اقتصاد سرمایه داری گردشگری شود((France,1999:324
