بخشی از مقاله
چکیده
شوری یکی از مهمترین تنشهای محیطی است که موجب خسارت شدید به گیاهان همچنین کاهش تنوع زیستی گیاهی میگردد. مهمترین واکنش گیاهان به شوری، کاهش رشد است. بهمنظور بررسی واکنش گل شببو به تنش شوری آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار مورد مطالعه قرار گرفت.
این پژوهش در سال زراعی -96 1395 در گلخانه تحقیقاتی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران اجرا شد و تنشهای شوری 2، 3، 4 و 5 دسیزیمنس بر متر آن اعمال گردید. نتایج آزمایش نشان داد که با افزایش شوری تا سطح 4 دسیزیمنس بر متر در سطح 1 درصد اختلاف معنیداری در ارتفاع گیاه و طول گلآذین با تیمار شاهد رخ نداد، ولی با افزایش شوری به 5 دسیزیمنس بر متر، اختلاف معنی داری در سطح یک درصد مشاهده شد.
همچنین مطالعه حاضر نشان داد که افزایش شوری تا سطح 5 دسیزیمنس بر متر باعث نگردید که اختلاف معنی داری در پارامترهای دیگر رشدی شامل قطر گلآذین، تعداد گلچه و محتوای نسبی با تیمار شاهد به وجود آید. نتایج نشان میدهد که گل شببو یک گیاه نسبتا مقاوم به شوری است و میتوان از آبهای با کیفیت پایین برای آبیاری آن در طول دوره رشد استفاده نمود.
مقدمه
شوری یکی از مهمترین تنشهای محیطی است که موجب خسارت شدید به گیاهان همچنین کاهش تنوع زیستی گیاهی میگردد. شرایط رویشگاهی گونههای گیاهی میتواند بر مقاومت گیاه در مواجهه با تنشهای محیطی تأثیرگذار باشد. شوری خاک یا آب ازجمله عوامل تنشزای محیطی است که علاوه بر اختلال و کاهش قابلیت جذب آب توسط ریشهها، باعث عکسالعملهای مختلفی توسط گیاه در پاسخ به تنش شوری میشود.
مهمترین واکنش گیاهان به شوری، کاهش رشد استگیاهان. مبتلا به شوری اغلب ظاهری معمولی دارند ولی عموماً کوتاهتر بوده، برگ آنها ضخیمتر، پرآبتر و به رنگ سبز تیره هستند. هر گیاهی بسته به میزان تحمل آن نسبت به کل املاح موجود در آب آبیاری یا خاک واکنش متفاوتی نشان میدهد. با توجه به اینکه بخش اعظم کشور را منابع آبوخاک شور دربر میگیرد شناسایی واکنش گیاهان نسبت به شوریهای ایجادشده در خاک کمک شایانی به استفاده از این منابع میکند.
واژه تنش به معنای از بین رفتن شرایط طبیعی در سطوح مختلف ازجمله محیط، کل گیاه، یک سلول و حتی در سطح اجزاء سلول است - راسکین و همکاران، . - 1997 در بین تنشهای خاکی مؤثر بر رشد و نمو گیاهان، محتوی رطوبت قابل استفاده خاک، میزان هوا، ساختمان، دما، اسیدیته، مواد معدنی، مواد سمی و شوری خاک از مهمترین آنها میباشند.
در تعریف دیگر، شوری عبارت است از حضور بیش از اندازه نمکهای محلول و عناصر معدنی در محلول آبوخاک که منجر به تجمع نمک در ناحیه ریشه شده و گیاه در جذب آب کافی از خاک با مشکل روبرو میشوند - تورنر و همکاران، . - 1980 تنش شوری از مهمترین تنشهای غیرزنده و عاملی اساسی در تعیین پراکنش گیاهان در زیستگاههای طبیعی و یک مشکل حاد فزاینده در کشاورزی مناطق خشک و نیمهخشک است همچنین تنش شوری یکی از علل کاهش قابلیت اراضی در تولید محصولات کشاورزی است و مهمترین عامل محیطی کاهش تولید در سراسر دنیا محسوب میشود که میتواند عملکرد محصولات زراعی را تا 70 درصد کاهش دهد
یکی از اثرات تنش شوری بر گیاه، اثرات اختصاصی آن است. این نوع تأثیر بیشتر در اثر تراکم زیاد یک یون نسبت به بقیه یونها در محلول خاک است، بهطوریکه رقابت یونی مانع جذب سایر یون-ها توسط گیاه شده و بدین ترتیب موجبات کاهش رشد و نمو گیاه را فراهم میآورد - اشرف و همکاران، . - 2008 تاکنون مطالعات زیادی در مورد تأثیر شوری بر گیاهان زراعی انجام شده است - حاجرسولیها، 1980؛ نوبل و همکاران، - 1984، اما این مطالعات بر روی گیاهان و گلهای فضای سبز که امروزه بهعنوان یکی از منابع مهم مصرف آب در شهرها به شمار میآیند صورت نگرفته است. شب بو، یکی از مهمترین گلهای شاخه بریده در کشور ما محسوب میشود که به علت عطر مطبوع، فرم زیبا و تنوع رنگ تقاضای آن در بازار افزایش داشته است و همهساله، سطح وسیعی از آن در کشور مورد کشت و کار قرار میگیرد.
شب بو - Matthiola incana L.، - یک گیاه گل دهنده یکساله، دوساله و یا چندساله مقاوم به سرما با گلهای معطر است که به خانواده کلمسانان - Brassicaccae - تعلق دارد. ارتفاع انواع مختلف آن از 30 تا 90 سانتیمتر متفاوت است و همگی دارای برگهای باریک، نیزهای یا دوکیشکل هستند که سه تا هشت سانتیمتر طول دارند و معمولاً به رنگ سبز متمایل به زرد هستند. رقمهایی که معمولاً کشت میشوند از گونه Matthiola incana هستند.
کیفیت گل تولیدی ارتباط مستقیم با شرایط قبل از ظهور گل دارد. هر آنچه این شرایط مطلوبتر بوده باشد، کیفیت مطلوبتر گل را به همراه خواهد داشت - عرب، . - 1384 بدین منظور در این مطالعه به تأثیر شوریهای مختلف بر صفات مختلف گل شببو انجام گرفته است.
مواد و روشها
بهمنظور بررسی واکنش گیاه شب بو به تنش شوری آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار مورد مطالعه قرار گرفت. این پژوهش در سال زراعی 1395-96 در گلخانه تحقیقاتی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران واقع درپاکدشت اجراشد. منطقه پاکدشت جزو مناطق خشک محسوب شده و بارندگیها عمدتاً در دو فصل پاییز و زمستان صورت میگیرد. درجه حرارت متوسط سالیانه 16/8 درجه سانتیگراد است.
پاکدشت یکی از مهمترین مراکز تولید گل و بخصوص شببو در کشور به شمار میآیدبذرهای مورداستفاده در این پژوهش از رقم PANAMERICAN بودند. بذرها پس از تهیه در مهرماه 1395 در گلخانه با شرایط دمایی با حداقل 15 درجه سانتیگراد و حداکثر 20 درجه سانتیگراد و به تعداد سه بذر درون هر گلدان سینی مخصوص نشا و در خاکی یکنواخت متشکل از کوکو پیت و پرلیت کاشته شدند.
چگالی حقیقی خاک موردنظر برابر 2 گرم بر سانتیمتر مکعب و چگالی ظاهری آن برابر 1/019 گرم بر سانتیمتر مکعب بود. پس از سبز شدن، بوتهها در طی چند مرحله تنک شدند و درنهایت درون هر گلدان یک بوته نگهداری شد. پس از رشد گیاه و رسیدن به مرحله دوبرگی، گلها به گلدانهای پلاستیکی سایز 8 با ارتفاع 6/5 سانتیمتر و قطر دهانه 7/5 سانتیمتر در خاکی یکنواخت با نسبت 2 خاک، 1 برگ، 1/2 کود پوسیده حیوانی، 1/2 ماسه رودخانهای منتقل شدند. بافت خاک مورداستفاده در گلدانها از نوع شنی لومی و درصد رطوبت حجمی آن در حد ظرفیت زراعی معادل 0/83 تعیین شد.
