بخشی از مقاله
چکیده
استفاده بیش حد از انرژی به دلیل افزایش جمعیت و گسترش شهرها اثرات منفی بر محیط زیست شهری دارد. یکی از راهکارهای مؤثر، حفظ و توسعه جنگلهای شهری میباشد که علاوه بر مزایای زیستمحیطی زیاد، تاثیر بسزایی بر اقتصاد شهری و کاهش هزینههای انرژی مصرفی شهرها نیز دارد.
بنابراین هدف از این مطالعه بررسی اثرات جنگل شهری بر محیط زیست شهری با تاکید بر ذخیره و حفظ انرژی میباشد. به همین منظور منابع مختلف داخلی و خارجی مورد مطالعه قرار گرفت و نتایج نشان داد که جنگل شهری اثرات و مزایای زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و کالبدی زیادی دارد. علاوه بر این توسعه بهینه جنگل شهری با تاثیر بر عواملی مانند جریان هوا، جزیره گرمایی، دمای سطح زمین، کاهش آلایندهها و... موجب کاهش انرژی مصرفی در شهرها میشود.
نتایج همچنین نشان داد که برای ارزیابی اثرات جنگل شهری از روش-هایی مانند تصمیمگیری چندمعیاره، نمونهبرداری و اندازهگیری زمینی - بیومس هوایی و زیرزمینی، لاشبرگ و خاک - ، روشهای آزمایشگاهی و تکنیکهای علوم مکانی نظیر سنجش از دور و سامانه دادههای مکانی استفاده میشود. بنابراین با توجه به مزایای بسیار زیاد جنگلشهری ضروری است که با مدیریت و محافظت مناسب جنگلهای شهری، گام مثبتی به منظور حفظ انرژی و محیطزیست شهری برداشته شود
.1 مقدمه
ترکیب اجزا اتمسفر و شرایط اقلیمی تاثیر زیادی بر حیات انسان و سایر موجودات دارد. متاسفانه مصرف بیش از حد انرژی و افزایش مصرف سوختهای فسیلی موجب افزایش انتشار گازهای گلخانهای، تغییر ترکیب گازهای اتمسفری و در نتیجه منجر به افزایش گرمایش جهانی شده است11]، 18 و .[23 این امر موجب تغییر الگوی پراکنش و انقراض برخی گونههای گیاهی و جانوری، کاهش تنوع زیستی، بالا آمدن سطح آب اقیانوسها و گرم و اسیدی شدن آنها، خشک شدن اکوسیستمهای آبی و بیابانزایی، تغییر الگوی بارش، افزایش آلایندهها و اثرات زیانبار بر سلامت زندگی شهری و به طور کلی سلامت انسان داشته است
این اثرات موجب نگرانی کشورهای مختلف شده است و در نتیجه راهکارهایی در جوامع علمی و سیاسی مختلف برای کاهش این اثرات ارایه شده است که از جمله این راهکارها میتوان به استفاده از انرژیهای پاک و تجدیدپذیر، کاهش مصرف سوختهای فسیلی، احیا و توسعه پوشش گیاهی اکوسیستمهای طبیعی و همچنین توسعه جنگل شهری در مناطق شهری و پیرامون شهرها اشاره نمود .
جنگلهای شهری، اکوسیستمهای مشخص درختی و پوشش گیاهی موجود در اجتماع مردم بوده [25] و شامل درختان موجود در طول خیابانها، بزرگراهها، داخل پارکها، حیاط خانههای مسکونی و جنگلکاریهای اطراف مراکز پرجمعیت هستند
جنگل شهری اثرات و مزایای زیادی از جمله زیست محیطی - کاهش انتشار گازهای آلاینده از نیروگاهها و مناطق صنعتی، جلوگیری از آلودگی هوا، جلوگیری از آلودگی صوتی، تعدیل دمای هوا، کاهش اثرات پرتو فرابنفش، جلوگیری از سیلاب و فرسایش، جلوگیری از طوفان و باد، پناهگاه حیات وحش، افزایش ارزش سیمای شهر - [4]، اجتماعی-فرهنگی - محل تفریح و تفرج، کاربرد آموزشی، تاثیر مثبت بر روحیه افراد - ، کالبد شهری - کمربند سبز شهری، پارکهای شهری، باغهای شهری - و اقتصادی - ایجاد اشتغال، تولید چوب و الوار، کاهش مصرف انرژی، تولید غذا، افزایش ارزش املاک - دارد که در شکل1 نشان داده شده است .
جنگل شهری با جذب و کاهش گردوغبار و سایر آلایندههای هوا از طریق منافذ و سطح برگ درختان باعث افزایش سلامت و تندرستی شهرنشینان شده و به این ترتیب به عنوان ریههای تنفسی مناطق مسکونی و صنعتی به شمار میآید [27] که عواملی مانند شاخص سطح برگ، میزان تراکم آلایندهها و اقلیم محلی در این امر موثر هستند. علاوه بر این عناصر مختلف جنگل شهری با تعریق و تعرق خود نقش موثری در کاهش دمای اقلیم محلی و افزایش رطوبت نسبی هوا ایفا میکنند .
بنابراین جنگل شهری به دلیل کارکردهای زیست محیطی اشاره شده شهرها را به محیط زیستی مناسب برای جوامع انسانی تبدیل کرده و با آثار سوء گسترش صنعت و کاربرد نادرست تکنولوژی مقابله میکند .[4] همچنین سبب افزایش کیفیت زیستی و پایداری شهرها نیز میشود. لذا جنگل شهری باید از نظر کمی و کیفی متناسب با حجم فیزیکی شهر - ساختمانها، خیابانها و جادهها، نیازهای جامعه از لحاظ روانی، گذران اوقات فراغت و نیازهای بهداشتی - و با توجه به شرایط اکولوژیکی شهر احداث شود تا بتواند به عنوان عنصر شهری فعال، بازدهی زیست محیطی مستمری داشته باشد .
با توجه به مطالب مذکور به نظر میرسد به منظور افزایش عملکرد جنگل شهری در بهبود کیفیت هوا و افزایش زیست پذیری محیط شهرها بایستی اقدمات مهمی از جمله: حفظ پوشش درختی موجود و افزایش تعداد درختان، استفاده از درختان با دیرزیستی بالا، مقاوم و کم نیاز و، درختان با سایهاندازی زیاد، عدم استفاده از درختان حساس و حفظ درختان سالم و بزرگ، افزایش تراکم درختان در مناطق آلوده و پرجمعیت، توسعه درختان در اطراف کارخانهها و محلهای پارک خودرو، استفاده از درختان با پتانسیل فتوسنتز زیاد و تنفس کم و تامین آب سالم و کافی به منظور آبیاری و نگهداری مناسب از آنها انجام گیرد. این اقدامات منجر به افزایش پتانسیل جنگل شهری در کاهش دما و آلایندههای شهری، استفاده کمتر از تجهیزات مورد نیاز برای نگهداری جنگل شهری، کاهش تاثیر آلایندگی کارخانهها و وسایل نقلیه، کاهش انتشار کربن و در نهایت بهبود کیفیت زیست محیطی و سلامت شهری می-گردد .
.2 متن
.1-2 تاثیر جنگل شهری بر کاهش مصرف انرژی
درختان با تاثیر بر جریانات هوا باعث کاهش مصرف انرژی میشوند، به طوری که کاشت صحیح درختان میتواند منجر به کاهش مصرف انرژی در ساختمانها شود.
کاشت درختان به عنوان بادشکن در مناطق بادخیز و نیز مناطق با زمستانهای سرد، میتواند از طریق کاهش تبادلات هوایی مانند کاهش تبادل هوا به داخل یا خارج ساختمان، باعث صرفه جویی در مصرف انرژی گرمایی لازم برای گرم کردن ساختمان شود .[4] همچنین درختان با تاج پوشش متراکم در مناطق گرمسیر با تغییر سرعت و جهت باد، منجر به کاهش میزان تعویض و جریان هوا شده و در نتیجه باعث خنک شدن محیط میشود 14]، .[20 علاوه بر این درختان با سایه اندازی بر ساختمانها باعث خنک شدن آنها شده و به این ترتیب انرژی کمتری به منظور خنک سازی ساختمانها مصرف میشود، که تاحدی این تاثیر وابسته به میزان نفوذ تابش خورشیدی از تاج درختان میباشد 4]، .[21 همچنین تاثیر قابل توجهی بر میزان تابش خورشیدی دریافتی داشته و این مقدار را میتوانند تا حدود 90 درصد کاهش دهند .
در ارتباط با تاثیر درختان بر انرژی خورشیدی و تابشهای آن توجه به تاج درختان که اغلب در گونههای مختلف، متفاوت می-باشند اهمیت زیادی پیدا میکند. تابش جذب شده توسط تاج درختان منجر به افزایش تبخیر و تعرق توسط برگهای درختان شده و از این طریق موجب خنک شدن هوا میشود. در این رابطه بایستی توجه نمود که در مناطق سردسیر به منظور استفاده بهینه از تابش-های خورشیدی در فصول سرد، کاشت درختان خزان کننده در اولویت قرار گیرد
درختان شهری همچنین تأثیر زیادی بر کاهش انتشار گازهای آلاینده از نیروگاهها و سایر مناطق صنعتی دارند. به طوریکه خنک کردن هوا و کم کردن فشار گرمای ایجاد شده ناشی از سوخت کارخانهها و وسایل نقلیه شهری از طریق جذب گازهای گلخانهای منتشر شده و تعدیل حرارت محصور شده در نواحی شهری به علت وجود مواد جذب کننده گرما از جمله آثار دیگر جنگلهای شهری است
جنگل شهری علاوه بر جذب گازهای گلخانهای بر کاهش اثرات جزیره گرمایی نیز تاثیر دارد. عواملی مانند افزایش درجه حرارت در اثر فعالیتهای انسانی، سرعت و جریان کم باد، افزایش آلایندههای هوا، نفوذ ناپذیر بودن سطوح شهری در برابر آب، کاهش رطوبت مورد نیاز برای تبخیر و تعدیل تابش خورشیدی، جذب بیشتر تابش خورشیدی به دلیل استفاده بیش از حد از مصالح تیره رنگ موجب افزایش جزیره گرمایی در محیطهای شهری میشوند
