بخشی از مقاله
چکیده
تاثیر رنگ بر روی اعصاب و قدرت تمرکز از ابتدای قرن بیستم بر همگان آشکارا می باشد. از سال 1940 تمرکز بر روی کاربرد رنگ ها در محیط های متفاوت به جهت افزایش زمان بهبود بیماران توسط کروکهف روسی بیان شد. در سال 1958 یافته های وی توسط دانشمند دیگری به نام جرارد مورد تایید قرار گرفت. از آن سال به بعد مطالعات بر روی رنگ ها و تاثیرات آن بر روی قدرت بینایی، تمرکز افراد، بهبود در زمان بیماری و ... مورد بررسی قرار گرفت. بیمارستان ها و سایر مراکز درمانی به عنوان مکان هایی به شمار می روند که بیماران جهت تشخیص و درمان بیماری خود به آ نها رجوع می کنند، لذا تأثیر گرافیک محیطی بیمارستان بر بیماران با توجه به شرایط حساس و آسیب پذیری این بیماران بسیار حائز اهمیت است.
یکی از مؤلفه های بسیار تأثیر گذار در گرافیک محیطی بیمارستان رنگ ها می باشند. رنگ عاملی است که هم بر جسم و هم بر روان انسان تأثیر گذار است شناخت چگونگی به کارگیری رنگ در بخشهای مراقبتی بیمارستان ها به عنوان عامل مؤثر در روند بهبود بیماری، کاهش ترس و اضطراب، افزایش آرامش بیماران و ایجاد یک فضای دوستانه، هدف اصلی این پژوهش است.
در این تحقیق به تاثیرات رنگ بر محیط های درمانی و بخش های متفاوت بیمارستان ها و مراکز درمانی مورد بررسی قرار گرفته و بررسی ها و یافته ها متفاوت در این زمینه مورد بحث قرار گرفته است. از دیگر مباحث مورد بررسی در این مقاله به قدرت رنگ بر روانشناسی بیماران به جهت بهبودشان مورد بررسی قرار گرفته است.
.1 مقدمه
رنگ پدیده ای ذهنی است یعنی ادراک ما از امواج با طول موج های مختلف است، به عبارت دیگر تاثیر ما از طول موج های مختلف است که رنگ را می سازد از نظر یک فیزیکدان رنگ نوری است دارای طول موج معین و قابل ضبط. یک فیزیولوژیست رنگ را تنها تاثیرنور بر بعضی سلول ها و تحریک اعضا می داند برای بعضی فیلسوفان رنگ چیزی بیش از یک تصویر ذهنی نیست در حالی که یک هنرمند نقاش، زندگی را در رنگ ها می بیند و با رنگ احساس می کند. اما روانشناسی که به رابطه ذهن و رنگ توجه خاص داشته باشد آن را ذاتی و غیر قابل تفکیک از روان می داند و معتقد است که می توان افکار و درون آدمی را به وسیله رنگ ها سنجید و ارزیابی کرد هر رنگ آمیخته ای از دو خاصیت بارز یعنی شدت و درخشش نور با تاریکی و روشنی است، حتی می توان فواصل بین رنگ ها را همانند صدا اندازه گیری کرد و فیزیکدان ها به واسطه طول موج خاص رنگ ها قادر به ضبط آنها هستند.
امروزه رنگ و رنگ شناسی به عنوان یک علم در سطح جهان مطرح میباشد. در عصر حاضر رنگ در علوم مختلف و از زوایای متفاوتی مورد مطالعه قرار می گیرد. جنبه هایی مانند فیزیک نور و رنگ، ساختار شیمیایی رنگ ها، جامعه شناسی رنگ، سمبل شناسی رنگ، رنگ در هنرهای تجسمی، مفاهیم و رویکردهای نشانه شناسی، اسطوره شناسی و... مورد نظر است. موضوع این مقاله تاثیر رنگ بر محیط های درمانی است و تاثیرات بصری و ذهنی رنگ بندی محیط بر روند بهبود بیماران از جنبه های مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است.
نفوذ رنگ ها و اثرگذاری آن ها را در بدن انسان به طرق گوناگون ثابت کرده اند. پژوهش های متعدد درباره علل ترجیح رنگی بر رنگی دیگر، آثار رنگ ها بر ذهن آدمی، بر رفتار آدمی، بر حس تعادل فکری و جسمی، در تولید شادمانی یا افسردگی، کاهش و افزایش استرس، در تولید آرامش یا بی قراری و چندی موارد دیگر سال ها در جریان بوده اند و آثار رنگ ها را در زندگی انسان نشان داده اند برای تسریع روند بهبود بیماری از رنگ های متفاوت در بیمارستان ها و محیط های درمانی استفاده میگردد.
عمده توجه به رنگ بندی محیط درمانی برای بیمارن روحی - روانی و کودکان می باشد. در ابتدا بحث در مورد تاثیر رنگ بر محیط های درمانی باید از روانشناسی رنگ ها و مکان استفاده از هر رنگ متناسب با فعالیت مورد نظر نام برد. رنگ ها از عوامل انتقال احساسات و هنر از دوران کهن می باشد.[2] رنگ مهمترین و پر محتواترین بعد هنر است بگونه ای که بیان احساست با رنگ های تند معنی میگیرد. مفهوم رنگ گرم و سرد و استفاده از این رنگ در کدام مکان وابستگی مکانی رنگ را نشان می دهد. در ذیل مختصرا در مورد روانشناسی رنگ ها اشاره شده و پس از آن استفاده از رنگ ها در مکان های متفاوت تشریح گردیده است.
روانشناسی رنگ ها:
رنگ ها به چهار گروه: سرد، گرم، خنثی و دوگانه تقسیم میگردد. در دسته رنگ های سرد به رنگ آبی و سبز اشاره میگردد، در گروه رنگ گرم به زرد، نارنجی و قرمز اشاره میگردد، در دسته خنثی رنگ های سفید، خاکستری، سیاه و قهوهای قرار دارند و در گروه دوگانه متعلق به رنگ بنفش است.
-1 رنگهای سرد: آبی و سبز
انتخاب رنگ بسته به نوع فعالیت، بسیار متنوع است. در محیطهایی که فعالیت های بدنی انجام میشود، رنگهای ملایم و آرامشبخش، از خستگی میکاهد و به افراد کمک میکند با مدیریت نیروی خود در تمام زمانها با نیرویی هماهنگ از پس انجام کارها برآیند. رنگ آبی محیطی آرام و صلحآمیز فراهم میکند و افراد را از هیجانات بیمورد به دور نگه میدارد. البته ممکن است این آرامش را در فضای کاری نپسندید و به دنبال هیجان و انرژی بیشتری باشید، اما در برخی محیطهای کاری که تنش زیاد است، شاید این راهی برای تسکین تنشهای روانی ناشی از کار باشد.
در محیطهای ویژهای که به تمرکز بالای فکری و عکسالعملهای دقیق و سریع نیاز است، افراد باید در فضایی آرام به تصمیمگیری بپردازند. به طور مثال در محیطهای درمانی و بیمارستانی و اتاقهای عمل که تصمیمگیریها بسیار حساس و تاثیرگذار است، رنگ زیبای سبز که ناشی از طبیعت است، میتواند محیطی آرام فراهم کند و به فرد قدرت تمرکز بیشتری دهد.
-2 رنگهای گرم: زرد، نارنجی و قرمز
در بسیاری از محیطهای کاری که فعالیتهای بدنی چندانی صورت نمیگیرد، رنگهای گرم مثل طیفهایی از زرد، قرمز و آجری به افراد کمک میکند دچار خواب آلودگی نشوند. به عنوان مثال رنگ در محیط کار و در فضاییک دفتر کار که محیطی نسبتاً ساکت است، حضور رنگ زرد یا قرمز حتی اگر در بخشی از اتاق نیز استفاده شود میتواند به بالا رفتن سطح انرژی کمک کرده و از کسالت نیروهای کار جلوگیری کند.
در اتاقهای کنفرانس، جایی که افراد بایستی درباره مسایل مخلتف بحث کنند و به ایدههای جدید دست یابند، استفاده از رنگهای گرم تحرک کافی را در فضا ایجاد خواهد کرد. البته میتوان ترکیبی از رنگهای خنثی مانند خاکستری یا کرم را به همراه آنها به کار گرفت تا رنگهای گرم تعدیل شوند.
رنگ زرد، گرم و پرانرژی و گشاینده راهروهای باریک است، هم چنین فزاینده خلاقیت، باعث بالا رفتن روحیه و نشانه ذکاوت و رهبری است، این رنگ برای اتاق کنفرانس نیز مناسب است.
نارنجی رنگی چالش برانگیز و پرانرژی است و هوش، وفاداری و اعتماد به نفس انتخاب کنندهاش را به نمایش میگذارد. در ترکیب با سفید، مناسب برای محیطهایی است که فروش در آنجا انجام میشود. همچنین در ترکیب با خاکستری متانت بیشتری یافته و محیط کاری گرم و امروزی به وجود میآورد.
-3 خنثی: سفید، خاکستری، سیاه و قهوهای
رنگهای خنثی شامل طیف وسیعی میشوند که از سفید شروع شده و تمامی طیفهای خاکستری را از روشن تا تیره در بر میگیرند و به سیاه ختم میشوند.
سفید رنگی خنثی، باز و تمیز است که فضایی راحت تدارک می بیند. ضمن اینکه در کنار همه رنگهای دیگر به شفافتر شدن اثر آنها کمک می کند و در فضاهای کوچک باعث بزرگنمایی میشود. بهتر است از سفید یا دیگر رنگهای خنثی برای سطوح بزرگ و رنگ پسزمینه مثل دیوارها استفاده شود تا فضا از آشفتگی نجات یابد. قهوه ای نیز جز رنگهای خنثی است که طیف آن از کرم روشن شروع و به بژ و قهوهای تیره ختم میشود.
-4 دوگانه: بنفش
رنگهایی مانند بنفش به جهت نزدیکی به هر دو رنگ آبی و قرمز، خصلتی دوگانه از خود ناشن میدهند و میتوانند بنابر اینکه به کدام سمت متمایل هستند، تاثیرات متفاوتی بر جای بگذارند. اما در مجموع رنگی عمیق و باهویت است که بهتر است از طیفهای ملایم آن در محیط کار کوچک و اتاق های خصوصی استفاده شود.
رنگها براساس فاکتورهای مختلف دستهبندی میشوند. اما در مباحث هنری و کاربردی، اصلیترین رنگ ها آبی، زرد و قرمز هستند که آنها را رنگهای اولیه مینامند. دیگر رنگها هر یک به ترتیبی، از ترکیب این سه رنگ به دست میآیند.
سبز که از ترکیب زرد و آبی به دست میآید، نارنجی که از ترکیب زرد و قرمز حاصل میشود و بنفش که ترکیبی از آبی و قرمز است، رنگهای ثانویه نامیده میشوند.
همچنین از ترکیب رنگهای ثانویه با رنگهای اولیه مجاورشان دوازده ترکیب جدید به دست میآید که رنگ های ثالث نام دارند. سفید از ترکیب همه رنگها به وجود میآید و سیاه از نبود رنگ حاصل میشود. براین اساس، سفید و سیاه و ترکیب آنها یعنی خاکستری رنگ به حساب نمیآیند، اما اصطلاحاً در طراحی به آنها عنوان رنگ اطلاق میشود.
