بخشی از مقاله
چکیده
بررسی منافع و هزینه های اقتصادی گردشگری شهری و چگونگی بازگشت سرمایه می تواند باعث تحقق اهداف متنوعی برای طراحان و مجریان این امر باشد. بااین بررسی ها می توان مسوولان و تصمیم گیران مختلف را از منافع سرمایه گذاری درترویج تسهیلات و تجهیزات گردشگری شهری مطلع نمود. در این مطالعه با استفاده از روش های اقتصادسنجی و داده های سالانه سری زمانی 1367 تا 1388 به بررسی نقش و تاثیر سرمایه گذاری در صنعت گردشگری شهری برای توسعه پایدار پرداخته می شود.
نتایج بدست آمده از این مطالعه نشان می دهد که میان مخارج دولتی، شخصی، تجاری و سرمایه گذاری فیزیکی با درآمد حاصل از گردشگری شهری ارتباط مستقیم وجود دارد. به طوری که یک درصد افزایش در مخارج دولتی، شخصی، تجاری و سرمایه گذاری فیزیکی در صنعت گردشگری، در کوتاه مدت به ترتیب 0/29 ، 0/30 ، 0/15 و 0/06 درصد درآمد حاصل از گردشگری شهری را افزایش خواهد داد.
-1 مقدمه
گسترش شهرنشینی از علل مهم شکل گیری گردشگری قلمداد می گردد. تکامل و تراکم شهر ها و تنگناها ، محدودیت های خاصی را برای ساکنانش به وجود آورده و ادامه چنین روندی باعث می گردد که انسانها به دنبال گریز گاهی باشند تا خود را برای مدتی از معضلات دست و پاگیر زندگی شهری رها ساخته و زمانی را به تفریح و تفرج و ترمیم قوای تحلیل رفته اختصاص دهند. ساکنان شهرها به دلایل متعددی از جمله یکنواختی فیزیکی و فضایی شهرها با بافت نامتجانس و نامأنوس طبیعی آنها و نیز انواع افسار گسیختگی ها و فشارهای روحی و روانی و آلودگی های صوتی و زیست محیطی به اتخاذ تصمیماتی در زمینه گذراندن اوقات فراغت وادار می گردند.
پس از قرن هجدهم میلادی و بعد از انقلاب صنعتی ، تحول بزرگی در رشد و توسعه و پیدایش شهرها به وجود آمد و عوامل مختلفی نظیر تحول در حمل و نقل و سرعت مبادلات ، پیدایش تخصص و تقسیم کار ، پیشرفت در علوم پزشکی و بهداشتی و در نتیجه ازدیاد جمعیت توأم با کاهش مرگ و میر ، گسترش مهاجرت ها ، توسعه و تمرکز صنعت و تجارت و بازرگانی و نیز بالا رفتن سطح درآمد ، تنوع مشاغل ، پیدایش و گسترش ارتباطات جمعی و ... باعث گسترش شهرنشینی گردید.
متعاقب این امر، دگرگونی های عظیمی در نظام های اجتماعی ،اقتصادی ، زیست محیطی و شغلی ایجاد گردید و فشارهای روحی و روانی افزایش یافت و آلودگی های صوتی ، ناراحتی های عصبی ، هرج و مرج و... بروز نمود. به دنبال آشکار شدن بازتاب های منفی زندگی شهری ، برنامه ریزی در زمینه اوقات فراغت در صدر اولویت های کاری مدیران شهر ی قرار گرفت و سرمایه گذاری دراین خصوص در بودجه شهرداریها لحاظ گردید و این امر به زایش گردشگری شهری منجر شد.
-2 گسترش شهرنشینی
یکی از پربسامدترین آمارهای ارایه شد ه که فرآیند شهرنشینی کنونی را در به اصطلاح جهان در حال توسعه نشان می دهد ، از این قرار است که هر ساله به نحو حیرت آوری 4 میلیون نفر ساکن جدید به جمعیت شهرهای کوچک و بزرگ کشورهای فقیر اضافه می شود. این جمعیت انبوه سراسر جهان نتیجه فراوانی و گستردگی مهاجرت ها از روستاها به شهرها به اضافه آهنگ بالای افزایش طبیعی جمعیت به شمار می آید. در مقابل در کشور های پیشرفته تر تقریبا سالی 7 میلیون ساکن شهری به جمعیت شهرهای کوچک و بزرگ اضافه می شود.
درک مقیاس این فرآیند شهرنشینی بر حسب تعداد خانه ها ،مدارس ، درمانگاه ها ، تخت های بیمارستانی و مشاغلی که طی دهههای آینده در کشورهای فقیر جهان ضرورت پیدا می کند ، دشوار است . به بیانی سادهتر ، در دوره ای زندگی می کنیم که می توان آن را فقط با عنوان دورانی بی سابقه توصیف کرد : عصری که طی آن جهان دارای شتابان ترین آهنگ شهرنشینی است. سطح شهرنشینی یک منطقه از کشور یا هر قلمرو دیگری نسبت به کل جمعیتی است که در شهرهای کوچک و بزرگ زندگی می کنند.
بنابر محاسبات بین سالهای 1950 تا 2025 ، یعنی یک دوره ی 75 ساله ، تراز کلی شهرنشینی جهان از 29 درصد به 61 درصد افزایش خواهد یافت و سال 2000 را نقطه میانی این دوره مشخص کرده اند که در آن نیمی از جمعیت جهان شهرنشین شده است
. بین سالهای 1965 و 1970 جمعیت شهری جهان 16/8 درصد رشد نمود و از سال 1970 تا 1980 نیز این جمعیت 16/9 درصد افزایش یافت . اگر همین آهنگ افزایش از 1980 به بعد نیز ادامه می یافت . جهان تا سال 2031 - یعنی یک دوره ی حدود 50 ساله - باید به طور کامل شهری شود . ما در سالهای ابتدایی قرن بیست و یکم نیز با این فرآیند شهری وسیع ، در مواجهه خواهیم بود. این اطلاعات آماری مختصر نشان می دهد که شهرنشینی و رشد شهری در کشورهای در حال توسعه ، نسبت به کشورهای توسعه یافته که این رشد را در اوج انقلاب صنعتی از سرگذرانده اند با شتاب بیشتری در حل وقوع است.
با توجه به اینکه در کشورهای سرمایه داری ، مدت زمان استفاده از اوقات فراغت از کار و بعد مسافت طی شده به وسیله افراد ، متناسب با امکانات ملی آنان است ، بنابراین ، انسانها از این بابت در سه گروه طبقه بندی می شوند : برای انسانهای کم درآمد ، اصولا زمان استفاده از طبیعت و فضا محدود است و جز برای یکی دو روز ایام آخر هفته و یا چند هفته در سال نمی توانند در سفر باشند و استراحت نمایند و فقط بعضی از مشاغل مانند معلمان به طور استثنایی در سال دو تا سه ماه تعطیلی دارند.
محدودیت زمانی از یک سو و ضعف امکانات اقتصادی از سوی دیگر بیانگر این است که این گروه های جمعیتی نمی توانند در فواصل دورتر از محل کار و سکونت ، تعطیلات خود را بگذرانند . با توجه به محدودیت فوق ، چاره ای نیست جز اینکه برای این گروه از جامعه شهری ، فضا و طبیعت را در شعاع 100 تا 150 کیلومتری شهرها آماده بهره برداری نمودو با ایجاد راه های ارتباطی بین شهر و فضاهای جاذب استراحتگاهی و تدارک وسایل حمل و نقل عمومی برای اینگونه افراد ، تدابیر لازم را اتخاذ کرد.
کمی دورتر و در شعاع 1000 تا 1500 کیلومتری ، اصولا مناطق گردشگری و تفرجگاهی برای توقف و استراحت آن دسته از مسافران شهری مهیا می شود که به انتخاب خود و بر حسب توان مالی بالنسبه بالا ، از امکانات طبیعی بهتری بهره می گیرند و به مقتضای فصل ، کنار دریا را برای شنا و یا حاشیه کوهستانها را برای انجام ورزشهای زمستانی انتخاب می کنند.فراتر از شعاع 1500 کیلومتری ، مسافرت برای همگان و به ویژه با وسیله نقلیه شخصی امکان پذیر نیست .
در اینگونه جابجایی ها ، انسانها بیشتر از قطار و امکانات خاص حمل و نقل هوایی استفاده کرده و به مسافرتهای سازمان یافته ای که به وسیله موسسات جهانگردی ترتیب داده می شود، تن می دهند . بیشتر اینگونه جابجایی ها بین ناحیه ای و بین قاره ای است که به مقتضای فصل و نوع استراحت و گذران دوران تعطیلی تغییر می یابد. قلل و دامنه های پر برف آلپ در فصل زمستان جمعیت انبوهی را از شمال غرب اروپا و حتی از شمال شرق ایالات متحده آمریکا برای انجام ورزشهای زمستانی به سوی خود جلب می نماید و در فصول دیگر نواحی استوایی فلوریدا ، سواحل اقیانوس اطلس در اروپا و همچنین آفریقای سیاه و خاور دور از مناطق جذایی هستند که جهانگردان ثروتمند را به سوی خود جذب نموده و هتل های بزرگ و گران قیمت با وسایل تفریحی گوناگون ، خدمات لازم را به جهانگردان ارایه می کنند. چنین جابجایی عظیم انسانها را با همه نتایج فرهنگی و اقتصادی آن می توان نمودی از زندگی اجتماعی جامعه شهری محسوب داشت.
-3 گردشگری شهری
اگر چه شهرها عمری به قدمت تمدن بشریت دارند اما شکوفایی گردشگری شهری همزمان با ظهور اقتصاد اطلاعات است . اگر تا چندی پیش گردشگری شهری تنها نتیجه جابجایی جمعیت بود امروز شهر تبدیل به یک مرکز فرهنگی شده است، جایی برای آرامش ، مکانی برای خرید ، دیدار دوستان و گذراندن اوقات فراغت .
تعریف جامعی از گردشگری شهری وجود ندارد. اصطلاح گردشگری شهری فعالیت های گردشگری را توصیف می کند که در مناطق شهری رخ می دهد و شامل تعامل گردشگران با محیط شهری است . اهداف گردشگران از نواحی شهری ، طیف وسیعی از جمله اهداف تجاری ، شرکت در کنفرانس ها ، گذراندن اوقات فراغت و علایق خاصی همچون رویدادهای ورزشی ، آموزشی یا فرهنگی را در بر می گیرد.
می توان گفت گردشگری شهری تنها شکلی از گردشگری نیست بلکه بخشی از ویژگی های سنتی زندگی شهر است . اشکالی از گردشگری در محدوده شهری با اهمیت خاص اقتصادی در این حوزه عبارتند از : گردشگری فرهنگی ، گردشگری تجاری ، گردشگری خرید ، گردشگری ورزشی،ملاقات با بستگان و دوستان و... یکی از مهمترین انواع آن نیز گردشگری تفریحی است که در آن ، هدف ،گردش و اقامت در آخر هفته است . وجود چشمه های معدنی و مکان های خاصی در شهرها شکل دیگری از گردشگری - گردشگری سلامت - را ایجاد کرده که سهم قابل توجهی در افزایش جذابیت این شهرها دارد. بنابراین می توان گفت شهر با داشتن چنین مزایای رقابتی و بسیاری از جذابیت های فرهنگی و تاریخی ، مجموعه ای از فرصت های گردشگری است .
درتعریفی که از ون دن برگ ، ون دربورگ و ون درمی یر - 1995 - در مورد مفهوم محصول گردشگری ارائه شده ، فاکتورهای موثر در جذابیت مقاصد گردشگری ، معرفی شده است . عناصر اساسی ترکیب منحصربفردی از جذابیت ها ارائه می کنند که قدرت جذب گردشگر به آن مقصد را دارد
