بخشی از مقاله
چکیده
تربیت اجتماعی به معنی همسازی و همنوایی فرد با ارزشها، هنجارها و نگرشهای گروهی و اجتماعی است. به رغم اینکه تربیت اجتماعی افراد در گروه ارتباطات و تعاملات اجتماعی است، فنآوریهای نوین اوقات زیادی از فرصتهای نوجوانان را پر میکند. برنامههای این رسانهها حاوی الگوهای فرهنگی ویژهای است که میتواند بر تربیت اجتماعی نوجوانان موثر باشد.
هدف از اجرای این پژوهش بررسی آثار فناوریها بر تربیت اجتماعی استفادهکنندگان از آنها است، روش مورد استفاده در پژوهش حاضر به صورت کتابخانهای یا به عبارتی اسنادی است، نتایج تحقیق حاکی از آن است فنآوریهای نوین ارتباطی بر ارتباطات اجتماعی، سازگاری،هویت اجتماعی و پیشرفت تحصیلی افراد تاثیر دارد و به والدین پیشنهاد میشود که از مباحث ایمنی و حفاظتی گوناگون فنآوریهای ارتباطی مطلع باشند، به دنبال یادگیری باشند و فرزندان خود را با نحوه استفاده صحیح از فنآوری ارتباطی و خطرات آن آشنا سازند.
-1 مقدمه و طرح مسأله
تعلیم و تربیت از دیرباز مورد توجه همه فیلسوفان، مربیان و متولیان تعلیم و تربیت بوده و تاکنون نیز ضرورت آن مورد تردید قرار نگرفته است، زیرا تعلیم و تربیت صحیح میتواند فرد را به بالاترین درجه ارزشها برساند و اگر از مسیر صحیح خود خارج شود، زمینه سقوط را فراهم میآورد. یکی از مهمترین و هدفمندترین جریانها در زندگی بشر، تعلیم و تربیت است که تاثیر آن به گونهای همهجانبه در ابعاد فکری، علمی، اخلاقی، هنری، مذهبی، اجتماعی و سیاسی در آدمی هویدا است. بدون شک یکی از کارکردهای مهم تعلیم و تربیت فرایند جامعهپذیری و تربیت اجتماعی میباشد. »به قول کانت بشر تنها با تعلیم و تربیت آدم میشود و آدمی چیزی جز آنچه تربیت از او میسازد، نیست
فرایند تعلیم و تربیت هم در بستر خانواده و نیز نهادهای اجتماعی و جامعه شکل میگیرد. بنابراین، انسان همیشه در تعامل با محیط اجتماعی است و مناسبات اجتماعی میتوانند زمینهساز سازندگی و یا ویرانگری شخصیت افراد باشند. بر این اساس، ملاحظه میشود که ادیان الهی و به ویژه »دین مبین اسلام به شدت به تربیت اجتماعی اهتمام دارد و مهمترین دستاوردهای دینی خود را براساس اجتماع بنیانگذاری کرده است
لذا تربیت فرزندان و نسل آینده، در گرو توجه به تربیت اجتماعی آنها است تا استعدادها و تواناییهای آنها در عرصه حیات اجتماعی شکوفا شود و بتوانند به صورت فعال، موفق و متناسب با عرف در زندگی جمعی و جامعه حضور یابند. در این میان نوع تربیت اجتماعی و نحوه معاشرت با دیگران مورد توجه مکاتب مختلف، اندیشمندان و صاحبنظران متعددی بوده و هریک بنا به شرایط زمانی و مکانی خود تعریف و تعبیر خاص خود را داشتهاند. به عنوان مثال از نظر ارسطو، انسان طبعاً اجتماعی - مدنی - است اما باید افراد را برای زندگی در جامعه مطلوب آماده کرد
در مقابل روسو معتقد بود برای آن که انسان بتواند به فرمان وجدان خود که طبعاً او را به عدالت و تقوا میخواند، عمل کند باید از جامعهای که در آن خودخواهی و بیدادگری و فساد حکم فرماست، دوری کند از دیدگاه برخی از صاحبنظران علوم اجتماعی نیز تربیت اجتماعی مترادف با جامعهپذیری و اجتماعی شدن است و اجتماعی شدن عبارت است از همسازی و همنوایی فرد با ارزشها و نگرشهای گروهی و اجتماعی؛ و یا به مفهوم دیگر اجتماعی شدن فراگردی است که به واسطه آن فرد، دانش و مهارتهای لازم اجتماعی را برای مشارکت موثر و فعال در زندگی گروهی و اجتماعی کسب میکند
زندگی در جامعه امروزی نیازمند کسب سلسلهای از دانشها، مهارتها و نگرشها در زمینههای مختلف از بعد اجتماعی است. به بیان دیگر، در مورد تربیت اجتماعی میتوان گفت استمرار و بقای هر جامعهای مستلزم آن است که مجموعه باورها، ارزشها، رفتارها، گرایشها و مهارتهای آن به نسلهای جدید منتقل شود - علاقه بند، . - 35 :1379 لذا تربیت فرزندان و نسل آینده، در گرو توجه به تربیت اجتماعی آنها است تا استعدادها و تواناییهای آنها در عرصه حیات اجتماعی شکوفا شود و بتوانند به صورت فعال، موفق و متناسب با عرف در زندگی جمعی و جامعه حضور یابند. امروزه وسایل ارتباط جمعی از عوامل تردیدناپذیر آموزش و فراگیری انسانها و به خصوص طبقه نوجوان و جوان است.
آنان بسیاری از مطالب را با کمال میل و رغبت از تلویزیون و فیلمهای سینمایی و اینترنت کسب و آن را به بهترین وجه و شیوه عرضه میکنند و در این یادگیری کوچکترین خستگی و دلتنگی از خود نشان نمیدهند. پس باید اعتراف کنیم که تلویزیون، ماهواره، اینترنت و ... - وسایل ارتباط جمعی - تاثیرات معجزهآسایی بر روی همه و به خصوص کودکان، نوجوانان و جوانان دارد. نوجوانان و جوانان، فرزندان عصر ارتباطات جمعی هستند و با ما که در محدوده گفتار والدین، رفتار معلمان، موضوعات کتابها و مطالب سنجیده و حسابشده دیگر بزرگ شدهایم، خیلی فرق دارند.
آنان در عصر حاضر به وسیله فناوری ارتباطات - تلویزیون، ماهواره، اینترنت و .... - از اخبار و وقایع دوردست جهان مطلع میشوند و با انواع کارها، هنرها و بیپردگیها رو به رو گردیده و بسیاری از مطالب را قبل از آنکه مورد نیازشان باشد فرا میگیرند. سایتهای مختلف، فیلمهای سینمایی و تلویزیونی گوناگون خارجی نه تنها فرهنگ اصیل ملی و مذهبی ما را مورد هجوم قرار داده بلکه درصدد متلاشی کردن و محو و نابود ساختن فرهنگ همه ملتها است. نوجوانان و جوانان، بر سفره گستردهای نشستهاند که با انواع غذاهای متنوع و باب طبع آنان آراسته شده و تمام این محصولات را بدون توجه به آثار و پیامدهای آن میبلعند و هرچه میخورند حریصتر و گرسنهتر میشوند. با توجه به مطالب فوق، پژوهش حاضر بر آن است تا فناوری ارتباط - تلویزیون، ماهواره و اینترنت - را بر تربیت اجتماعی بررسی نماید.
-2 پیشینه پژوهش
میتوان تحقیقاتی که آثار فناوری ارتباطی جدید را بررسی کردهاند به دو دسته عمده تقسیم کرد. دسته اول، پژوهشهای که آثار مثبت فناوری ارتباطات رو مورد بررسی قرار دادهاند و دسته دوم، پژوهشهای که آثار منفی را مورد نظر داشتهاند. در اینجا به برخی از این پژوهشها اشاره میشود.
- 1-2 جنبههای مثبت فناوری ارتباطات
کیسلر1 و همکاران - - 2001 پژوهشی را تحت عنوان تکامل اینترنت و تاثیرات اجتماعی آن انجام دادند. این تحقیق درباره میزان وابستگی اجتماعی و سلامت روانی کاربران جدید اینترنت بود.شرکتکنندگان در این مطالعه برای ارتباطات خود به مقدار زیادی اینترنت استفاده میکردند که معمولا تاثیر مثبتی بر سلامت دارد. از زمان تحقیق اول تا مطالعه بعدی - - 1996-1999، اینترنت تغییرات بسیاری داشت و به افراد حق انتخاب بیشتری برای تماسها، فعالیتها و اطلاعات میداد. در مطالعه بعد، از نمونه اولیه مشخص شد که تاثیرات منفی دیگر آشکار و مشهود نیست و این نشان داد که هرچه مدت زمان استفاده از اینترنت بیشتر باشد بر روابط اجتماعی تاثیر مثبت دارد.
همچنین این مطالعه نشان داد که بسیاری از مردم خصوصاً افراد با منابع اجتماعی خوب، اینترنت را در زندگی عادی و به نفع خود وارد کردهاند.
تحقیقات پارکز و فلوید2 نشان داد که فضای مجازی یک کارگاه هویتی ایجاد میکند که در آن افراد مهارتهای اجتماعی را فرا گرفته و آنها را تمرین میکنند. بعضی از شرکتکنندگان در این تحقیق گزارش کردند که هویت بر خط3 به آنها اجازه میدهد که بر احساس خجالت خود در ارتباط رو در رو فایق آیند. افراد خجالتی ادعا میکنند که اینترنت بر آنها فرصت ارتباط با دیگران را فراهم میکند و در همان زمان قادر خواهند بود تا مهارتهای اجتماعی و اعتمادی را به دست آورند، که رشد ارتباطات رو در رو را باعث خواهد شد.
بدین ترتیب اینترنت و سایر وسایل ارتباطات جمعی میتواند مفید باشد چرا که این آزادی را به افراد میدهند تا هویتی را کشف و انتخاب کنند که نسبت به آن احساس بهتری دارند.
-2-2 جنبههای منفی فنآوریهای ارتباطی جدید
گوستاو مش - 2002 - 4 در پژوهشی نشان داد که ارتباط اینترنتی و میزان استفاده از سایر فناوریهای ارتباطی به صورت منفی با ادراک نوجوانان از کیفیت ارتباط با فامیل رابطه دارد. یافتهها نشان میدهند که نوجوانانی که معمولاً از اینترنت یا سایر فناوریهای ارتباطی استفاده میکنند با والدین خود دچار مشکل هستند و این مسأله بر کیفیت ارتباط آنها اثر میگذارد.
روچلین و شنک - 1998 - 5 نیز استدلال کردهاند که اینترنت و سایر فناوریهای ارتباطی، شبکه اجتماعی را قیچی میکند و افراد را از خانوادههای خود و دوستان جدا میکند، آنها را اگر به صورت معتادان اینترنتی در نیاورد حداقل گوشهگیر میکند پژوهشی تحت عنوان » نقش استفاده از اینترنت در افسردگی، انزوای اجتماعی و چگونگی ارتباط میان نوجوانان ایرانی و والدینشان« انجام داد.
