بخشی از مقاله
چکیده
در سالهایی که به اوج رسیدن فشارهای ناشی از تحریمهای اقتصادی بینالمللی، اقتصاد کشور را در شرایط خاص قرار داده است در این شرایط راهبرد اقتصاد مقاومتی کاهش وابستگیها و تأکید روی مزیتهای تولید داخل و تلاش برای خوداتکاییهاست .درباره اقتصاد مقاومتی ابتدا باید درک صحیح از اقتصاد ملی و همچنین فضای اقتصاد جهانی متعاقباًو شدت فشاری که نظام سلطه نسبت به ایران داشته است به دست آورد .در این اقتصاد، هم روند پیشرفت کشور حفظ میشود و هم آسیبپذیری نظام اقتصادی در مقابل ترفندهای دشمنان کاهش مییابد. مقاله حاضر با هدف بررسی رویکرد اقتصاد مقاومتی در کشور و جایگاه و نقشی که مردم میتوانند در راستای پیشرفت و خوداتکایی کشور با تکیه بر اقتصاد داخلی می توانند داشته باشند به رشته تحریر در آمده است. در این پژوهش به بررسی آسیبها و فشارهایی که در کوتاهمدت خواهد داشت و مزایایی که در درازمدت در سبک زندگی مردم و نظم و امنیت اجتماعی و اقتصادی میتواند داشته باشد پرداخته شده است .اقتصاد مقاومتی، با نگاهی اسلامی به شیوه و سبک زندگی نوعی از اقتصاد است که در شرایط جنگ، تهدید و تحریم یا حوادث طبیعی، بدون هیچگونه وابستگی میتواند به اهداف خود در درازمدت و کوتاهمدت نائل گردد .یکی از محورهای مهم اقتصاد مقاومتی کاهش وابستگیها و تأکید بر مزیتهای تولید داخل و تلاش برای خودکفایی است که در این راستا حمایت از تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه داخلی در کنار نظم و امنیت اجتماعی میتواند در سبک زندگی مردم مؤثر واقع شود.
-1 مقدمه
در اسلام مسئله اقتصاد یک مسئله حساس و کلیدی به شمار می رود به طوریکه در آیات و روایات و متون دینی یکی از مسائلی که بسیار بیشتر از سایر مسائل مورد بها قرار گرفته است مسئله اقتصاد است - مرادی کوچی، - 6 :1391؛ بنابراین در این برهه از زمان نیز مورد توجه قرار گرفته است. آنچه که مسلم است بعد از تحریم های صورت گرفته علیه ایران باید راهکاری جهت خروج از رکود اقتصادی اندیشیده می شد. اقتصاد مقاومتی راهکاری بسیار مؤثر در جهت تحول اقتصادی کشور است که در این زمینه مطرح گردید. این واژه اولین بار در دیدار کارآفرینان با مقام معظم رهبری در شهریور سال 1389 مطرح گردید. در همین دیدار، رهبر معظم انقلاب »اقتصاد مقاومتی« را معنا و مفهومی از کارآفرینی معرفی و برای نیاز اساسی کشور به کارآفرینی نیز دو دلیل »فشار اقتصادی دشمنان« و »آمادگی کشور برای جهش« را معرفی نمودند - مقام معظم رهبری،. - 89 اقتصاد مقاومتی روشی است که یک کشور تحریم شده برای مقابله تحریمها و فشارها اجرا میکند .اقتصاد مقاومتی یک نظام اقتصادی است که هماهنگ با سیاستهای کلان سیاسی و امنیتی نظام و برای مقابله و مقاومت در برابر اقدامات تخریبی شکل میگیرد تا بتواند در برابر فشار و ضربات اقتصادی تحریمها و توطئههای گوناگون اقتصادی است . در این رابطه تعریفهای مختلفی از اقتصاد مقاومتی شده است.
اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که در شرایط فشار، در شرایط تحریم، در شرایط دشمنیها و خصومت های شدید میتواند تعیینکننده رشد و شکوفایی کشور باشد - مقام معظم رهبری، . - 91 منظور از اقتصاد مقاومتی واقعی یک اقتصاد مقاومتی فعال و پویاست نه یک اقتصاد منفعل و بسته بهطوریکه کشور ضمن مقاومت در مقابل موانع و ناملایمات مسیر خود، روند پیشرفت پایدار خود را حفظ کند ضمن اینکه اقتصاد مقاومتی با اقتصاد ریاضتی تفاوت اساسی دارد - زرگرانی، حاجی نژاد،. - 2 :1393 بنا به تعریف برخی از اقتصادداناناز اقتصاد مقاومتی، این نوع اقتصاد معمولاً در رویارویی و تقابل با اقتصاد وابسته و مصرف کننده یک کشور قرارمی گیرد که منفعل نیست و در مقابل اهداف اقتصادی سلطه، ایستادگی نموده و سعی در تغییر ساختارهای اقتصادی موجود و بومی سازی آن بر اساس جهان بینی و اهداف دارد. برای تداوم این نوع اقتصاد، باید هرچه بیشتر به سمت محدود کردن استفاده از منابع نفتی و رهایی از اتکای اقتصاد کشور به این منابع حرکت کرد و توجه داشت که اقتصاد مقاومتی در شرایطی معنا پیدا می کند که جنگی وجود داشته باشد و در برابر جنگ اقتصادی و همچنین جنگ نرم دشمن است که اقتصاد مقاومتی معنا پیدا میکند - غفارپور، پورحاتمی، . - 1393:2
-2 مبانی نظری
در مورد اقتصاد نظریات متفاوتی وجود دارد. در این پژوهش بهصورت اختصار جند نظریه آورده شده است.
-1اقتصاد کلاسیک و نوکلاسیک
آدام اسمیت - 1790-1723 - اقتصاد کلاسیک با انتشار ثروت ملل آدام اسمیت در سال 1776 آغاز شد. اقتصاد کلاسیک بخشی از نظام بزرگتر روشنفکری اقتصاد سیاسی است .انقلاب صنعتی با انقلاب کشاورزی و تغییرات تکنیکی در کشاورزی و تولید رخ داد .کارخانههای تولید منسوجات که در آن صدها هزار کارگر استخدام بودند. ابداعات تکنولوژیکی که ماشینها را ارتقاء داده بود. آدام اسمیت معتقد است تمام انسانها در ویژگیهایی یکسان هستند. او معامله و دادوستد یک شی با شیء دیگر را یک میل باطنی در ذات انسان میداند - smith 1977ed:13 - سود به ریسک پذیران تعلق میگیرد یعنی به سرمایهداران و نه به کارگران. مکانیسم بازار و دست نامریی موجب ایجاد تعادل در بازار میشود و نیازی به دخالت دولت در بازار نیست زیرا موجب کاهش بهرهوری میشود.
-دیوید ریکاردو - 1823 - 1772 - در رساله اصول اقتصاد سیاسی تجارت آزاد و حذف تعرفهها را مطرح نمود. ریکاردو تجارت بین انگلیس و پرتغال را بهعنوان یک مدل در نظر گرفت که در آن تقسیمکار بینالمللی بر پایه شرایط آب و هوایی مطرح میشود. در یک نظامکاملاً آزاد هر کشوری باید سرمایه و نیروی کار خود را به منتفعترین فعالیت که در آن مزیت نسبی دارد اختصاص میدهد. پرتغال باید سرمایههایش را به تولید الکل و انگلیس به منسوجات اختصاص دهد و به این ترتیب همه کشورها با تقسیم کار جهانی منتفع خواهند شد، به اعتقاد ساموئلسون همه کشورها درآمدشان به دلیل منافع ناشی از رقابت و تقسیم کار بینالمللی افزایش مییابد درحالیکه سیستم تعرفه و سهمیهبندی هم کارایی و هم درآمدها را کاهش میدهد 302, - ،. - Samuelson 1980 p 30
-2نئولیبرالیسم اقتصادی و اجماع واشنگتنی
در سال 1989 ویلیامسون - 1997-1990 - اصطلاح اجماع واشنگتنی را مطرح کرد، که به مجموعه سیاستهای اقتصادی تحمیلی از سوی بانک جهانی و صندوق بینالمللی پول به کشورهای مقروض آمریکای لاتین گفته میشد. این سیاستها بر مبنای اقتصاد نئولیبرال بود - brohman,1996 - اجماع واشنگتنی، دیدگاههایی مانند خصوصیسازی، حذف دخالت دولت، آزادسازی تجاری و روی آوردن به رقابت و تقسیمکار ریکاردویی در جهان را تشویق مینمود که از اقتصاد نئولیبرالیسم تأثیر پذیرفته است. این مدل توسعه در آفریقا، آسیا و سرانجام تا اواسط 1990 در اکثر کشورهای در حال توسعه سرایت یافت. سیاستهای اقتصاد کلاسیک و نئوکلاسیک که از سوی نهادهای مالی بینالملل بهعنوان الگوی توسعه به کشورهای درحالتوسعه معرفی شد با رویکرد عدممداخله دولت و نقش بیبدیل بازار در راستای اقتصاد سرمایهداری، نهتنها منجر به صنعتی شدن و توسعه نشد بلکه موجب افزایش نابرابریها و گسستگیهای اجتماعی گردید.
-3 بحث
گاهی اقتصاد مقاومتی را با ریاضت اقتصادی یکی می دانند اما این دو با یکدیگر متفاوت هستند لذا در جدول زیر تفاوت این دو نشان داده شده است.
مؤلفههای ریاضت اقتصادی
کاهش مستقیم حقوقها کاهش غیرمستقیم حقوقها از راه افزایش مالیات کاهش و حذف برخی از خدمات عمومی کممصرف کردن از سر فقر و نداری روی آوردن مردم به کالاهای خارجی بهویژه اجناس چینی به دلیل قیمت پایین آن حذف فرصتهای شغلی افزایش ناامنی اقتصادی،کاهش تولید و سرمایه گذاری و فرار سرمایهها کاهش بودجه های عمرانی و سرمایه گذاری در نتیجه طولانی شدن مدت زمان موردنیاز برای بهرهبرداری و برگشت سرمایه های هزینه شده در طرح ها و ناگزیری دولت در تصمیمهای مقطعی و خلقالساعه حرکت دولتی سازی شرکت های ورشکسته از طریق خرید سهام افراد مانند حرکت عجیبی که در جریان
مؤلفههای اقتصاد مقاومتی
افزایش درآمدها به مانند هدفمند کردن یارانهها عدم افزایش مالیات ها بلکه حذف مالیات برای برخی بنگاههای تولیدی افزایش خدمات اجتماعی مانند نظام پزشک خانواده متعادل مصرف کردن وعدم اسراف در اجتماع و دولت مصرف کالاهایی داخلی جهت حمایت از سرمایه داخلی چه در دولت و چه در اجتماع عدم حذف فرصتهایی شغلی سرمایهگذاری فراوان حتی جذب سرمایه خارجی کوتاه شدن طول ساخت پروسه های اقتصادی و تولیدی و حداکثر استفاده از زمان و مکان و سرعت در امورات کشور خصوصیسازی و پیش بردن سیاست کلی نظام به سمت مردمی کردن اقتصاد و اجرای اصل 44
