بخشی از مقاله
چکیده
دهههای پایانی قرن بیستم و سرعت پیشرفت علم و تکنولوژی، تحولات گسترده و عمیقی در کلیه ارکان زندگی اجتماعی برجای گذاشت. سازمانها نیز به این نتیجه دست یافتند که حتی با ایجاد تغییرات گسترده در ساختار تکنولوژی و روشها نمیتوانند بقاء و تداوم حیات خود را تضمین نمایند بلکه تحول در ذهنیت و اندیشه کارکنان و مدیران نسبت به مفاهیم سازمان است که میتواند تضمینکننده بقاء سازمان شود. لذا به اهمیت دادن به تفکر کارآفرینانه است که سازمانها بتوانند ضمن سازگاری با محیط و بقاء در بلندمدت، موجبات رضایتمندی مشتری و فضای کاری متعالی را برای کارکنان خود فراهم آورند. ازاینرو مفهوم جدید سازمان کارآفرین شکل گرفت که در اینگونه سازمانها بستر فعالیتهای کارآفرینانه فردی و گروهی بهطور مستمر فراهم است. در فرآیند تغییرات سریعی که بهواسطه تکنولوژیهای ارتباطی در بستر اقتصاد مبتنی بر دانشمحور ایجادشده است، تفکر سنتی »قدرت بازو« جای خود را به »قدرت فکر و دانش« داده است. مدیریت فکری انسانها بیش از هر زمان دیگر، از ارزش برخوردار شده است. بهگونهای که در برخی از نظریههای دانشمندان به این دوره زمانی، عصر کارآفرینی اطلاق شده است. چراکه امروزه، توسعه فرهنگ، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشورها در سایه وجود مدیران خلاق و نوآور پیش میرود. افراد خلاق و ریسکپذیری که با برخورداری از تواناییهای بالقوه در زمینههای مختلف تغییر و تحول ایجاد میکنند؛ لذا در این نوشتار برآن شدیم تا به بررسی نقش خلاقیت بر کارآفرینی سازمانی بپردازیم.
– 1 مقدمه
در شرایطی که معضل بیکاری بهعنوان بزرگترین مسئله اقتصادی و اجتماعی کشورهای درحالتوسعه مطرح است، توسعه کارآفرینی میتواند نقش به سزا در اقتصاد این جوامع بازی کند؛ بنابراین کارآفرینی ضرورت جدی اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی میباشد که باید پیوسته مدنظر خطمشی گذاران و مدیران اقتصادی و صنعتی جوامع قرار داشته باشد. در جهان امروز تفکر نوآوری، کارآفرینی و استفاده از آن در سازمانها امری اجتنابناپذیر است؛ توسعه و ارتقای کارآفرینی نهتنها لازمه یک اقتصاد سالم بلکه برای رشد روزافزون جامعه و خلق مشاغل جدید حائز اهمیت حیاتی است. امروزه دوام و توسعه سازمانها درگرو همسو شدن با تحولات سریع، خلاقیت، نوآوری و کارآفرینی است. سازمانهای کارآمد و موفق سازمانهایی هستند که کارآفرینی را بهعنوان جز تفکیکناپذیری از ویژگیهای و خصایص خود دانسته و در جهت تقویت و روحیه کارآفرینی سازمانی1 از هیچ کوششی فروگذار نکند - احمدی و همکاران، . - 1394 جامعهی جهانی امروز، دستخوش تحول و دگرگونی میباشد. برای بقا در چنین محیط متغیر و بیثباتی باید به کارآفرینی و خلاقیت بهعنوان عواملی کمککننده توجه بسیار نمود. کارآفرینی را میتوان فرآیندی پویا دانست، این فرآیند به کاربرد نیرو و انگیزهی افراد در جهت آفرینش و اجرای ایدههای نو و همچنین راهحلهای کاربردی احتیاج دارد - علیمیری، . - 1387
ضرورت وجود خلاقیت و نوآوری در سازمانها تا حدی رسیده است که برخی منابع نبود نوآوری و خلاقیت را با نابودی سازمان در درازمدت یکی دانستهاند - استونر2،. - 1379 مسلماً با توجه به پیچیده شدن سازمانها، رشد تکنولوژی، نو و بدیع بودن علم سازمانها، مدیران بهطور روزافزون تلاش میکنند، دریابند چگونه سازمانهای خود را کارآفرین و خلاق سازند تا باعث رشد و موفقیت سازمانهایشان شوند زیرا اگر ایده نو وارد سازمانها نشود روبهزوال میروند .درواقع برای سازمانهای امروز خلاقیت و نوآوری و کارآفرینی هرکدام بهمثابه پلههای نردبان ترقی هستند که باید با آگاهی کامل و موفقیت طی شود - فرهنگی و صفرزاده، . - 1386 در فرآیند تغییرات سریعی که بهواسطه تکنولوژیهای ارتباطی در بستر اقتصاد مبتنی بر دانشمحور ایجادشده است، تفکر سنتی » قدرت بازو« جای خود را به »قدرت فکر و دانش« داده است. مدیریت فکری انسانها بیش از هر زمان دیگر، از ارزش برخوردار شده است. بهگونهای که در برخی از نظریههای دانشمندان به این دوره زمانی، عصر کارآفرینی اطلاق شده است. چراکه امروزه، توسعه فرهنگ، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشورها در سایه وجود مدیران خلاق و نوآور پیش میرود. افراد خلاق و ریسکپذیری که با برخورداری از تواناییهای بالقوه در زمینههای مختلف تغییر و تحول ایجاد میکنند - شاهحسینی و کاوسی، . - 1388
از عمدهترین جریانهای حاکم بر حیات بشری در آغاز هزاره سوم میلادی فرایند کارآفرینی و خلاقیت است که اساس و بسترساز تغیر و تحول و دگرگونی است. افراد، سازمانها و جوامعی که نتوانند خود را با این تحولات پرشتاب همگام کنند دچار توقف، سکون و اضمحلال میشوند .در این میان افرادی هستند که درزمانی که همگان بر هرجومرج، نابسامانی، تناقض و عدم تعادل اذعان دارند، به دنبال به دست آوردن فرصتی هستند تا بتوانند با ارائه محصول و یا خدمت جدیدی به جامعه، تعادل را برقرار کرده و اوضاع را سامان بخشند و ارزشی از خود بر جای گذارند .این افراد که محور توسعه اقتصادی هستند، کارآفرین خوانده میشوند .کارآفرینان موجب میشوند تا سازمانی از سازمانهای دیگر پیشی بگیرد و کشوری نسبت به کشورهای دیگر به نحو چش مگیر پیشرفت نماید - طاهری و همکاران، . - 1389
برای دستیابی به این مهم، پرورش ایدههای خلاق و کارآفرینانی که بتوانند خود را پیوسته با دنیای جدید هماهنگ و سازگار کنند ضروری به نظر میرسد؛ اما موضوع دیگری که لزوم توجه به کارآفرینی را سبب شده، معضل بیکاری است که کشور با آن دستبهگریبان است .بهطوریکه به نظر میرسد پرورش افراد کارآفرین و تفکر خوداشتغالی بهعنوان راهحلهای مقتضی از طرف سیاستگذاران و مدیران اقتصادی موردتوجه قرارگرفته است - بازرگان، . - 1373 سازمانهای امروز در محیطی پویا و پر ابهام و متحول فعالیت میکنند ویکی از بارزترین ویژگیهای عصر جدید تغییرات و تحولات شگرف و مداوم است و کثرت این تغییرات به حدی است که هر نوع مقاومتی را در هم کوبیده و برای آن چارهای جز انطباق با شرایط موجود نیست. درواقع سازمانها برای بقاء در این عرصه نیازمند شناسایی راههای تغییر و تحول و بررسی مشکلات موجود در این مسیر هستند ازجمله مسائلی که سازمانهای امروزی بدان توجه دارند مسئله کارآفرینی سازمانی است. کارآفرینی سازمانی به دلیل اینکه یک اندیشه حمایتکننده توسعه فردی و درونسازمانی را به وجود میآورد میتواند ارزش سازمان را افزایش داده و با ایجاد یک فرهنگسازمانی که همکاری متقابل را تشویق میکند پاسخگوی بهتر و سریعتر به بازار باشد - ابراهیمی، . - 1389 کارآفرینی تأثیر مستقیمی روی توسعه اقتصادی و اجتماعی مردم دارد. هر چه یک جامعه بیشتر در فعالیتهای کارآفرینی شرکت کند، سریعتر به توسعه اقتصادی و اجتماعی دست مییابد و کشور ما در مقایسه با کشورهای توسعهیافته مسیر طولانیای پیش رو دارد و به این دلیل بهطورجدی در حال تشویق توسعه کارآفرینی در سطح جامعه است؛ لذا سزاوار است که اشارهای هرچند مختصر به نقش خلاقیت در کارآفرینی سازمانی شود.
-2 مبانی نظری و پیشینه پژوهش
در دنیای حاضر، حیات و بقای سازمانها به قدرت بازسازی آنها بستگی دارد؛ این بازسازی از طریق هماهنگ کردن اهداف سازمان با وضعیت روز و اصلاح و بهبود روشهای تحقق اهداف سازمان انجام میشود. سازمانها در مسیر تطبیق خود با این تغییرات، نیازمند تقویت فرآیندهای خلاقیت و کارآفرینی هستند، زیرا بهمرورزمان سازمانهای غیر خلاق از صحنه حذفشده یا مجبور میشوند سیستم خود را اصلاح کنند. درواقع، بروز تغییرات محیطی، ضرورت ایجاد تغییر در سازمانها را اجتنابناپذیر میسازد. در دهههای اخیر، سرعت تغییرات محیطی به نحو شگفتآوری افزایشیافته است و سازمانها برای تطبیق با این تحولات به کارکنان خلاق احتیاج دارند - رضائیان، . - 1385 اصطلاح کارآفرینی در معنا و مفهوم امروزی آن را شومپیتر3 اتریش الاصل ساکن آمریکا و معروف به پدر علم کارآفرینی برای اولین بار بهکاربرده است. وی معتقد است که کارآفرینی موتور محرک اصلی در توسعه اقتصادی کشورهاست و نقش کارآفرین عبارت است از: نوآوری و ایجاد ترکیبهای تازه از مواد - شومپیتر، . - 1934 به عقیده »آرتورکول« کارآفرینی عبارت است از فعالیت هدفمند که شامل یک سری تصمیمات منسجم فرد یا گروهی از افراد برای ایجاد، توسعه یا حفظ واحد اقتصادی است. از دیگر سو »روبرت نشتات« فرهنگ کارآفرینی را قبول مخاطره، تعقیب فرصتها، ارضای نیازها از طریق نوآوری و تأسیس یک کسبوکار میداند - احمد پورداریانی، . - 1380 صاحبنظران علوم مختلف تعاریف متعددی از خلاقیت کردهاند. اریکفروم4 خلاقیت را توانایی دیدن و پاسخ دادن میداند. همچنین هربرت فوکس5، نیز معتقد است که فرآیند خلاقیت عبارت است از هر نوع فرآیند تفکری که مسئلهای را بهطور مفید و بدیع حل کند؛
