بخشی از مقاله
چکیده
دانش به عنوان منبع اصلی و سرمایه سازمانها مطرح است. فرهنگ سازمانی به عنوان یک زیرساخت نقش بسیار کلیدي در پیادهسازي نظام مدیریت دانش در هر سازمان دارد. تحقیقات انجام شده نشان میدهند که فرهنگ سازمانی یکی از مهمترین عوامل در پیشبرد یا بازدارندگی فعالیتهاي مدیریت و تسهیم دانش است.
فرهنگ سازمانی همواره یکی از چالشهاي اساسی در مدیریت و تسهیم دانش به شمار میرود و از این رو شناسایی موانع و محركهاي فرهنگی براى تحقق فعالیتهاي مدیریت و تسهیم دانش بسیار ضرورى و تعیین کننده است؛ بنابراین سازمان براي اینکه بتواند به نحو مطلوبتري از برنامههاي استقرار مدیریت دانش استفاده کند و مدیریت دانش را در سازمان با موفقیت پیادهسازي کند نیاز به این دارد که در درجه اول فرهنگ سازمانی خود را شناسایی و برنامههاي مدیریت دانش را متناسب با فرهنگ سازمانی موجود اجرا کند.
در پژوهش حاضر ابتدا ضرورت و الزامات مدیریت دانش مورد بررسی قرار میگیرد سپس به تبیین نقش فرهنگ سازمانی بر مدیریت دانش و در پایان به موانع و چالشها در اجراي برنامه مدیریت دانش در سازمان پرداخته میشود.
مقدمه
در سالهاي اخیر مدیریت دانش1 به یک موضوع مهم و حیاتی مورد بحث در سازمانها تبدیل شده است. جوامع علمی و تجاري هر دو بر این باورند که سازمانهاي با قدرت دانش می توانند برتريهاي بلندمدت خود را در عرصههاي رقابتی حفظ کنند. سازمانها به منظور استفاده از دانش باید به سرعت در فعالیت هاي مربوط به مدیریت دانش موازنه ایجاد کنندعموماً. برقراري چنین موازنهاي نیازمند ایجاد تغییرات در فرهنگ سازمان فنون و فناوريها است.
برخی از سازمانها بر این باورند که با تمرکز صرف بر افراد، فناوري و فنون میتوان دانش را مدیریت کرد. در مقابل عده اي معتقدند که تمرکز صرف بر این سه عامل به ادامه فعالیتهاي رقابتی سازمانها کمک نمیکند، بلکه تعامل بین آنهاست که به شکل مؤثري سازمان را درزمینه مدیریت دانش خود توانمند میسازد
سازمانها با تکیهبر دانش برتر امکان اتخاذ تصمیمهاي معقول تر در موضوعهاي مهم و بهبود عملکردهاي مبتنی بر دانش را مییابند. از اینرو مدیریت دانش مقوله مهمتر از خود دانش محسوب میشود که در سازمانها به دنبال آن است تا نحوه تبدیل اطلاعات و دانستههاي فرد و سازمان را به دانش و مهارتهاي فردي و گروهی تبیین و روشن کند
فقط با بررسی و تغییر فرهنگ و ایجاد یک فرهنگ سازمانی مناسب و انعطافپذیر است که می توان به تدریج الگوي روابط بین افراد را در سازمان تغییر داد و از مدیریت دانش به عنوان یک مزیت رقابتی بهره گرفت. نتایج تحقیقات گذشت - مطالعات محققانی همچون شاین - 1992 - 4؛ فیشر - 2000 - 5؛ دنیسون و جانویکس - 2007 - 6؛ لی و چوي - 2004 - 7؛ دیمرست - 2008 - 8 و سایرین - نشان میدهد که فرهنگ سازمانی و مدیریت دانش از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر اثربخشی سازمانی به حساب میآیند
فرهنگ سازمانی در قالب مجموعهاي از باورها و ارزشهاي مشترك که بر رفتار و اندیشه اعضاي سازمان اثر میگذارد، میتواند سرچشمهاي براي حراست و پویایی یا مانعی در راه پیشرفت به شمار آید
این توان بالقوه از تأثیري ناشی میشود که فرهنگ سازمانی بر رفتار کارکنان دارد و با تأثیراتی که بر رفتار افراد دارد، براي سازمان سودمند و با ارزش یا غیر سودمند و مخرب خواهد بود؛ بنابراین فرهنگ سازمانی شیوه انجام امور را براي کارکنان سازمان مشخص میکند. همچنین از فرهنگ سازمانی می توان به عنوان یک اهرم قدرتمند براي تقویت رفتار سازمانی استفاده نمود. فرهنگ سازمانی ضعیف مانع از آن میشود که افراد در تلاش براي نگه داشت پایگاه قدرت شخصی و کارایی خویش دانستههاي خود را تسهیم کرده و منتشر سازد
از مطالب فوق می توان چنین نتیجه گرفت که درکی درست از فرهنگ و مؤلفههاي آن در سرتاسر سطوح مختلف سلسله مراتب سازمان گامی حیاتی براي پیادهسازي موفقیت آمیز مدیریت دانش هست
بنابراین مدیریت سازمانها باید با تکیه بر دانش امکان اتخاذ تصمیمات معقول تر در موضوعات مهم و بهبود عملکردهاي مبتنی بر دانش را پیدا کنند.
اولین قدم در این راه این است که افراد و دارندگان این دانش آماده حمایت از فرآیند هستند یا خیر؟ این نیازمند فرهنگ حمایت شدهاي است که بین تمام سازمانهاي متشکل تقسیم شده باشد چرا که فرهنگ سازمان بخش پیچیدهاي از ارزشها و عقاید کارکنان را شامل میشود؛ این ارزشها بر نحوه نگرش و نهایتاً رفتار افراد در محیط کاري مؤثر خواهد بود. تنها با بررسی، تغییر و ایجاد یک فرهنگ سازمانی مناسب و انعطافپذیر است که می توان به تدریج الگوي تعامل بین افراد را در سازمان تغییر داد و از مدیریت دانش به عنوان یک مزیت رقابتی بهره گرفت، از این رو سازمانها باید محیطی براي اشتراك، انتقال و تقابل دانش در میان اعضا به وجود آورند و افراد را در جهت با مفهوم کردن تعاملشان آموزش دهند
طبق تحقیقات انجام شده یکی از موانع عمده عدم توفیق در پیادهسازي مدیریت دانش در سازمانها، فرهنگ سازمانی ناسازگار و انعطافناپذیر است و تغییر فرهنگ یکی از مهمترین جنبههاي هر نظام مدیریت دانش است. با توجه به اهمیت این موضوع در این تحقیق به تبیین نقش فرهنگ سازمانی بر مدیریت دانش پرداخته خواهد شد.
ضرورتها و الزامات مدیریت دانش
رشد دانش در زمانهاي اخیر بسیار سریع بوده، به گونهاي که در قرن بیستم، %80 یافتههاي فناوري و دانش و نیز %90 تمام دانشها و اطلاعات فنی، در جهان تولید شده است و هر پنج سال و نیم، حجم دانش دو برابر میشود این در حالی است که عمر متوسط آن، کمتر از چهار سال است. به این ترتیب، این تحول باعث ایجاد نگرش جدیدي در مدیریت کسب و کار با نام »مدیریت دانش« شده است
دانش منبع و سرمایهي اصلی عصر اطلاعات محسوب میشود. امروزه اهمیت مدیریت دانش و دانستن چگونگی یا دانش فنی، یک قاعدهي روشن سازمانی است. سازمانها بدون درك و شناخت فرایندهاي دانشآفرینی، دیگر به عنوان مؤسسات کار آمد قادر به بقاي خویش نیستند. سازمانهاي قرن - 21مدارس، دانشگاهها، شرکتهاي کوچک یا خیلی بزرگ - در این اندیشهاند که از اطلاعات و دانش به منظور ایجاد ارزش افزودهي مستمر براي سهامداران خود به نحو مؤثر و کارآمدي بهره گیرند. بسیاري از سازمانها در زمینهي چگونگی تحقیق مدیریت دانش به بهترین نحو دچار سرگشتگی شدهاند و حتی در برخی مؤسسات از جمله آموزش و پرورش تلاشهاي ناچیزي براي تصاحب آن صورت گرفته است
در عصر مدیریت دانش، سازمانهایی موفقاند که به اهمیت افزودن بر آنچه میدانند واقف هستند و به موازات آن، از طریق دانشآفرینی ارزشهاي جدیدي پدید میآورند. هر سازمانی در مورد شرایط اقتصادي، محصولات، خدمات، فرآیندها، فناوريها، مشتریان، مراجعین، عرضه کنندگان و رقباي خود اطلاعات بسیاري در اختیار دارند. همهي این اطلاعات را می توان به نفع عرضه کنندگان به خدمت گرفت؛ اما کاربردي کردن این دانش، مسئله آسانی نیست. دانش یک کالاي ملموس و یا یک شی مادي شبیه به زمین، نیروي کار یا سرمایه فیزیکی نیست. البته در این مورد اتفاق نظري وجود ندارد؛ برخی دستیابی به دانش و سازماندهی آن را آسان میپندارند و برخی دیگر، دانش را محبوس در اذهان افراد تصور مینمایند و بهرهبرداري مؤثر از آن را دشوار تلقی میکنند. یک سازمان ممکن است حتی از انواع دانشی که در اختیار دارد اطلاع نداشته باشد
