بخشی از مقاله
پایداري در معماري
چکیده
هدف نهایی طراحی پایدار در پیدا کردن راه حل هایی مؤثر و مفیدکمی ، کیفی ، جسمی و روانشناختی به منظـور سـاختمان سازي براي کاربران می باشد . احتمالات و امکانات زیادي براي رسیدن به چنین هدف به ظاهر دشوار است . سه اصل طراحـی پایدار _ حفظ و بقاي منابع ، طراحی بر اساس چرخه زندگی و طراحی انسان محور _ ایجاد یک آگاهی گسترده از پیآمـدهاي محیطی که با معماري مرتبط هستند را موجبراهبردهامیشوند . » ي« موجود در دل هر یک از اصول ، مـا را بـه »ضـوابط« بیشتري رهنمود می سازند . این راهبردها به منظور پرورش فهم و درك این موضوع که چگونه یک ساختمان بـا محـیط هـاي داخلی ، محلی و جهانی در همکنش است . در این مقاله مختصرا به معرفی روشهایی کلی براي به کار بردن طراحـی پایـدار در معماري پرداخته است که خط مشی هستند براي تحقیق و بررسی بیشتر مسائل.
-1مقدمه
درپی توسعه صنعتی و شهرنشینی کشور و افزایش تقاضا براي مصرف انواع انرژي ، ضرورت نگرش جامع و سیستماتیک به این مقوله مهم و حیاتی بیش از گذشته احساس می شود و درحقیقت به یک عامل کلیدي و استراتژیک در توسعه کشور تبدیل شده است. باتوجه به تاثیرات انرژي در حوزه هاي گوناگون اقتصادي، صنعتی، سیاسی، اجتماعی و زیست محیطی ، مدیریت انرژي در کشور از موقعیت و جایگاه ویژه اي برخوردار بوده و راه کارهاي متفاوتی از جمله؛ کاهش و یا تعدیل یارانه هاي انرژي، تصحیح الگوي مصرف، کاهش شدت انرژي و استفاده بهینه از آن، پایداري در انرژي و . . . براي نیل به این هدف مهم وجود دارد. ایجاد یک الگوي پایدار در بحث ساخت و ساز یکی از راه کار ها و ابزارهاي مهم مدیریت انرژي در بحث معماري و شهرسازي می باشد.
-2 پایداري در معماري
کمیسیون جهانی در ارتباط با محیط و توسعه، تعریف "پایداري" را اینگونه ارائه داده است:
برآوردن نیازهاي امروز بدون به مخاطره انداختن توانایی نسلهاي بعد براي برآورده کردن نیازهایشان. ( آینده مشترك ما ؛ لندن : انتشارات دانشگاه آکسفورد (1987
این معناي پایداري وظایف اخلاقی انسانها را براي وجود جاودانه شان روي کره زمین مشخص نمی کند. همینطور پذیرش تأثیر دیگر اجزاء سهیم در اکوسیستم جهانی را رد می کند. نیاز براي یافتن راه حلهاي طولانی مدت که ادامه حیات انسان و در رفاه به سر بردن او را ضمانت کند به مراتب بیشتر قابل توجه است تا پیدا کردن اصطلاحات خوشایند براي شرح نیازهاي انسانی.
در مدت زمان حیات یک ساختمان ، ساختمان بر محـیط هـاي محلـی و جهـانی و فرآینـدهاي طبیعـی بـه صـورت یکـسري فعالیتهاي به هم پیوسته انسانی تأثیر می گذارد. در وهله اولیه توسعه ساختمان و مکان آن بر ویژگی هاي اقلیمی محل تـأثیر می گذارد. حتی موقتی ، پروسه ساختمان سازي، تأ ثیر تجهیزات ساختمان سازي و خود افراد در محل ساختمان زیست محیط منطقه را دچار اختلال می کنند. عملیات ساختمان سازي تأثیر جبران ناپذیري بر محیط وارد می کند. براي مثال، انرژي و آبی که توسط ساکنان ساختمان مذکور استفاده می شود تولید گازهاي سمی و فاضلاب می کند، پروسه استخراج، تصفیه و حمل و نقل تمام منابعی که در عملیات ساختمان سازي مورد استفاده قرار می گیرد و همینطور نگهداري آنهـا تـأ ثیرات بیـشماري بـر محیط دارد. متخصصان معماري باید این حقیقت که وضعیت اقتصادي جامعـه در حـال بهبـودي اسـت را بپذیرنـد و تقاضـاي آن(رشد اقتصاد جامعه) براي منابع وابسته به معماري-زمین ، محصولات ساختمانی ، انـرژي ومنـابع دیگـر- در حـال افـزایش است. این تقاضا مدام درحال افزایش است و موجب افزایش تـأثیرات مختلـف سـاخت و سـاز بـر اکوسیـستم جهـانی میـشود، اکوسیستمی که از عناصر غ یر آلی، ارگانیسم هاي زنده و انسانها تشکیل شده است. هدف طراحی پایدار پیدا کردن راه حل هاي معمارانه که بهزیستی4 این سه گروه اصلی و سازنده را تضمین کند.
-3 اصول اولیه طراحی پایدار
براي معماران که با این هدف بهزیستی آشنا شوند یک ساختار فکري وجود دارد. سطوح سه گانه این سـاختار (اصـول اولیـه ، راهبردها ، روش ها) مطابق با این سه هدف آموزش معماري محیطی میباشند:
(1 دادن آگاهی محیطی به مردم
(2 تشریح چگونگی ساختار ساختمان هاي بومی
(3 آموزش چگونگی طراحی ساختمان هاي پایدار سه اصل در معماري پایدار قابل بررسی است:
1) صرفه جویی منابع طبیعی ، بازیافت و مجدد استفاده کردن آنها.
(2 طراحی بر اساس چرخه زندگی ، یک روش شناسی براي تحلیل پروسه ساختمان سازي و اثر آن بر محیط فـراهم مـی کند.
3) طراحی انسان محور، که به بررسی اثرات متقابل بین انسان و جهان طبیعت می پردازد.
این اصول میتوانند یک آگاهی همگانی از تاثیرات محلی و جهانی بر محیط و بر نوع مصرف در معماري ایجاد کنند و هر کـدام از این اصول که مجموعه اي از راهبردها هستند می توانند به فهم تعامل بین معماري و یک محیط بهتر ، کمک کنند. همانطور که در قبل توضیح داده شد طراحی پایدار هیچگونه مغایرتی با آسایش انسانی ندارد . طراحی پایدار کارایی را افـزایش و فشارهاي روانی را کاهش می دهد و محققاً بر سلامت و کیفیت زندگی انسان تأثیر بسزایی می گذارد .
گرایش رایج در معماري پایدار بیشتر به عنوان یک اخلاق والا در طراحی شناخته شده است نه به عنـوان یـک دانـش علمـی . تغییر شیوه زندگی در برخورد با محیط هاي محلی و جهانی مهم و توسعه »دانش علمی« که ایجاد مهارت ، فـن و روش هـاي اجراي اهداف طراحی محیطی ضروري می باشد.
دیاگرام-1 اصول اولیه طراحی پایدار دیاگرام-2 اکوسیستم ساختمان
براي بالا بردن پایداري محیطی ، ساختمان باید توازنی پایدار بین سه اصل طراحی پایدار _حفظ و بقـاي منـابع ، طراحـی بـر اساس چرخه زندگی و طراحی انسان محور_در طراحی ، ساخت و ساز ، بهره برداري ، تعمیر و نگهداري ، بازیافت و بازاستفاده منابع طبیعی ایجاد کند . این طرز برخورد به طراحان کمک می کند تا راه حل ها را خود بیابند نه اینکه به آنها مجموعه اي از پیش تعیین شده راه حل ارائه دهیم . می توان از این اصول به راه حل هاي مناسب طراحی و رفع مشکلات دست یافت.
-4 روش هاي دستیابی به طراحی پایدار
-1-4صرفه جویی در منابع
حفظ بقاي انرژي ، آب و مواد می تواند نوعی خاص از روشهاي طراحی ایجاد بکند که موجب ارتقاء »پایداري« در معماري مـی شود . این روشها به دو دسته تقسیم می شوند:
(1 روش هاي کاهش جریان داخلی، کاهش جریان منابع غیر قابل تجدید در داخل سـاختمان هـا (میـزان تقاضـاي منـابع ساختمانی در ارتباط مستقیم با کارایی آنهاست) .
(2 روش هاي مدریت جریان خارجی، کاهش آلودگی محیطی با مدریت ضایعات ساختمانی و کاهش آنها
ال-حفظ و بقاي انرژي
حفظ و بقاي انرژي یک روش »کاهش جریان داخلی« است . هدف اصلی کاهش مصرف سوخت هـاي فـسیلی اسـت . مـصرف انرژي در ساختمان ها فقط محدود به بهره برداري ، گرمایش ، سرمایش و روشنایی نیست بلکه در کل ساخت و ساز مجموعـه مورد استفاده قرار می گیرد . راهکارهایی براي حفظ انرژي در ساختمان
(1 برنامه ریزي سایت طراحی بر اساس استفاده بهینه از انرژي :یک چنین برنامه ریزي بـه طـراح کمـک میکنـد تـا استفاده از منابع طبیعی در سایت مورد نظر را به حداکثر برساند، براي مثال در اقلـیم هـاي معتـدل ، نـوردهی سـمت جنوب موجب ایجاد گرمایش غیر فعال(ایستا) می شود.
2) گرمایش و سرمایش ایستا : تابش آفتاب بسته به سطوح تابیده شده ، مهمترین انرژي وارد شونده به ساختمان اسـت که تولید گرما و نور می کند و تابش فرابنفش آن مورد نیاز براي فتوسنتز گیاهان است . در گذشته نیز معماران طـوري طراحی می کردند که در تابستان ایجاد سایه کنند و در زمستان از پرتوهاي آفتاب حداکثر اسـتفاده را ببرنـد . معمـاري غیرفعال خورشیدي تدابیر و طرح هایی ارائه می دهد تا مقدار انرژي تابیده شده از خورشید را توسط ساختار سـاختمان کنترل کند . در این صورت سکونت در ساختمان در طول ساعات بیـشتري از روز مطلـوب و مـورد پـسند اسـت .سـایه اندازي با درختان یا سایه بان ها غیر از اینکه از گرماي تابستان جلوگیري می کند موجـب تهویـه مطبـوع تـر هـوا نیـز میشود.
(3 عایق گذاري : می توان با پنجره و دیوار عایق بندي شده که با دقت بالا اجرا شده باشند ، از تبادل حرارت بین خارج و داخل ساختمان کاست . کاهش جابه جایی حرارت موجب کاهش فشار هواي گرم و سرد میـشود و ایـن موضـوع خـود موجب کاهش مصرف انرژي میشود . با کاهش فشار هواي گرم و سرد در ساختمان به تأسیسات گرمایشی ، تهویه هوا و تهویه مطبوع کمتري نیاز و در نتیجه سرمایه گذاري اولیه کمتري براي تجهیز ساختمان نیاز است.
(4 منابع جایگزین انرژي هاي تجدیدناپذیر : سیستمهاي خورشیدي ، باد ، آب و زمین گرمایی می توانند نیاز به انرژي هاي غیر قابل تجدید را کاهش یا کاملاً از بین ببرند . تجهیزات برقی و گرمایشی می توانند با یـک چنـین سیـستمهاي جایگزین ادغام و ترکیب شوند و در تمام انواع مختلف شرایط آب و هوایی مورد استفاده قرار گیرند .
(5 نور روز : نوع طراحی ساختمان به نحوي که بازشو هاي آن که از نور طبیعی تغذیه می کننـد موجـب کـاهش مـصرف انرژي برقی ، انرژي گرمایشی و انرژي سرمایشی می شود . نور روز کیفیت روشنایی فضاهاي داخلی را افزایش داده و به ساکنان ساختمان کمک کرده تا در محیطی با رفاه بالاي روانی بسر ببرند .
(6 اسباب و وسایل موثر در مصرف بهینه انرژي : بعد از هزینه هاي ساختمان سازي ، بیشترین هزینه مربوط بـه بهـره برداري از ساختمان است . حتی ممکن است هزینه هاي بهره برداري در طول مدت زمان عمر مفیـد سـاختمان چیـزي بیشتر از هزینه ساخت و ساز آن شود . دقت در انتخاب سیستمهاي گرمایشی ، سرمایشی و تهویه مطبـوع بـا کارآمـدي بالا در مصرف انرژي از موضوعات حیاتی مصرف انرژي می باشد .
(7 استفاده از مصالح با انرژي نهان5 کم : مصالح ساختمانی بسته به مقدار انرژي که براي تولید آنها مورد استفاده قـرار گرفته در تفاوت هستند . انرژي نهان مواد ، کوششی است براي اندازه گیري مقدار انرژي وارده به چرخه زنـدگی مـواد و مصالح ساختمانی با انتخاب مصالح با انرژي نهان کمتر ، کل تأثیرات محیطی ناشی از ساختمان سازي کاهش می یابد . استفاده کردن از مواد و مصالح بومی منطقه بر مواد و مصالحی که از جـایی دیگـر از همـان نـوع حمـل و نقـل میـشود ارجحیت دارد زیرا دیگر نیاز به صرف انرژي براي جابه جایی نداریم .
