بخشی از مقاله
آلودگی هوا
آلودگي شكل هاي متنوع و گوناگوني دارد. هر كدام از اين اشكال به نوعي زندگي ما را تهديد مي كنند. زندگي براي هر انساني تنها در محيط زيست سالم معنا پيدا مي كند. ما براي زندگي كردن نياز به هواي سالم، تنفس سالم و طبيعت سالم داريم. سلامت محيط زيست تنها براي انسان لذت بخش نيست، بلكه هر موجود زنده اي را هم كه به جنب و جوش در طبيعت مشغول است به خود جذب مي كند، اما امروز بشر نسبت به فروپاشي و آلودگي محيط زيست نگران است؛ درختان سطح شهر روز به روز بريده مي شوند، جنگل ها مي
سوزند، در شهري مثل تهران دود ناشي از كارخانه ها و اتومبيل ها، رنگ آبي و زيباي آسمان را عوض كرده و گاهي به خاطر آلودگي هوا مدارس تعطيل مي شوند. به همين دليل، گاهي از قلب شهر بيرون مي زنيم و به دل طبيعت پناه مي بريم، اما باز هم انسان به عنوان بزرگ ترين دشمن طبيعت، طبيعت را از دل طبيعت مي ربايد!
ريختن زباله در آب هاي روان، شكستن شاخه هاي درخت و آتش روشن كردن در كنار درختان و هزاران هزار مورد ديگر، از جمله كارهايي هستند كه بشر با طبيعت مي كند. شايد گوشه هايي از اين موارد به هر كدام از ما اين امكان را بدهد تا كم تر به طبيعت آسيب برسانيم.
آلودگي ناشي از مواد راديواكتيو
هر چند تكنولوژي هسته اي تنها در اختيار چند كشور محدود در جهان است و اين كشورها از گسترش آن جلوگيري مي كنند، اما زباله هاي توليد شده در نيروگاه هاي هسته اي و مواد باقي مانده از فعاليت هاي هسته اي، مثل آب سنگين يا گازهاي توليد شده در رآكتورهاي هسته اي و چرخه هاي آب خنك كننده رآكتورها، از عوامل مهم آلودگي محيط زيست به مواد هسته اي هستند. مكان هايي كه بتوان زباله هاي اتمي را در آن ها دفن كرد، بايد بسيار دور از دست رس موجودات زنده باشند تا تشعشعات ايزوتوپ هاي راديواكتيو باعث ايجاد بيماري هاي خاص و به ويژه سرطان نشود. چنين مكان هايي بسيار سخت پيدا مي شوند، زيرا اين مكان ها بايد حتي از سرچشمه رودهايي كه كيلومترها بعد آب آن ها مورد مصرفي پيدا مي كند نيز دور باشد. نقاطي از سيبري و صحراي افريقا براي اين منظور مناسب اند!
آلودگي فضا
در طي نزديك به پنجاه سال فعاليت بشر در لايه هاي فوقاني جو تا كره ماه و حتي خارج از منظومه شمسي، حجم زيادي از وسايل به درد نخور توسط فضانوردان يا حتي فضاپيماهاي بدون سرنشين در كيلومترها بالاي سر ما رها شده اند. هر چند ممكن است كه وجود آن ها به خودي خود خطرناك نباشد، اما در چنين ارتفاعي، اين اجسام آن چنان سرعت سرسام آوري دارند كه كوچك ترين اين ذرات قادر است خسارت عظيمي به فعاليت هاي فضايي بشر بزند. مواد به كار رفته در ماموريت هاي بدون سرنشين، مثل مريخ نوردها و. نيز ممكن است باعث آلودگي آن نواحي بشود.
این آلودگی هواست که طبیعت زیبا رادرخود گم می‌کند و زندگی سالم رانه تنها ازانسان‌ها بلکه ازتمام موجودات سلب می‌کند.
موضوع چیست؟
اوزون که جزء اصلی مه دود است،گازی است که ازترکیب اکسید نیتروژن وهیدروکربنهادر حضور نورآفتاب بوجود می‌آید. دراتمسفر،اوزن بطورطبیعی به صورت لایه‌ای که ما رااز اشعه ماورای بنفش محافظت می‌کند،وجود دارد. ولی زمانی که درسطح زمین تولیدشود، کشنده است.
اوزون از کجا می‌آید؟
اتومبیلها ، کامیونها و ... ، یکی از اصلی ترین منابع اوزون هستند. در سال 1986 ، مقدار حیرت انگیز 6.5 میلیون تن هیدروکربنهای مختلف و 8.5 میلیون تن اکسیدهای نیتروژن توسط خودروهای موتوری وارد هوا شدند. نیروگاهها ، کارخانه‌های شیمیایی و پالایشگاههای نفت نیز سهم بزرگی در همین مساله دارند و نیمی از انتشار هیدروکربنها و نیتروژن در کشور آمریکا مربوط به آنهاست.
خطر مه دود
صدمات ریوی ناشی از هوای آلوده به اوزون ، خطری است که هر 3 نفر از 5 نفر با آن روبرو هستند. اکثر مردم نمی‌دانند که مه دود به غیر از انسان به سایر موجودات زنده هم آسیب می‌رساند. مه دود ازنی ، مسئول صدمات زیاد به درختان کاج و نابودی محصولات کشاورزی در بسیاری از مناطق کشاورزی است.
هوای آلوده چیست؟
هر ماده‌ای که وارد هوا شود ، خواص فیزیکی ، شیمیایی و زیستی آن را تغییر می‌دهد و به چنین هوای تغییر یافته، هوای آلوده گویند.
عوامل آلوده کننده هوا
عوامل طبیعی: فوران‌های شدید آتشفشان ، وزش توفان ، بادهای شدید و … ، گازها و ذراتی را وارد هوا می‌کنند و سبب آلودگی آن می‌شوند.
فعالیت انسان: کارخانجات صنعتی ، کشاورزی ، شهرسازی ، وسایل گرمازا ، نیروگاهها ، وسایل نقلیه و ...، از عوامل آلوده کننده هوا هستند.
مواد آلوده کننده هوا
منوکسید کربن: گاز سمی منوکسید کربن ، بطور عمده مربوط به خودروهایی است که مصرف سوخت آنها بنزین می‌باشد. این خودروها مقدار زیادی گاز CO را از طریق لوله اگزوز وارد هوا می‌کنند.
دی‌اکسید گوگرد: عمدتا مربوط به نفت کوره (نفت سیاه) است که در بعضی صنایع و تاسیسات حرارت مرکزی و تولید نیرو مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اکسیدهای نیتروژن دار: بطور عمده مربوط به نفت کوره ، گازوئیل و مقدار کمتری مربوط به مصرف بنزین و نفت سفید است.
هیدروکربنهای سوخته نشده: عمدتا مربوط به خودروهایی است که بنزین مصرف می‌کنند. نفت کوره و گازوئیل در این مورد سهم کمتری دارند.
ذرات ریز معلق: بطور عمده ، از سوختن نفت کوره حاصل می‌شود.
برمید سرب: ذعدر نتیجه مصرف بنزین در موتور اتومبیلها حاصل می‌شود.
سایر ترکیبات سربی: بنزین خودروها اغلب دارای ماده‌ای به نام تترا اتیل سرب است که به منظور روان کردن کار سوپاپ‌ها و به‌سوزی بنزین به آن اضافه می‌شود. این ماده هنگام سوختن بنزین ، باعث پراکنده شدن ذره‌های جامد و معلق ترکیبات سرب در هوا می‌شود که هم سمی‌اند و هم به صورت رسوب‌های جامد وارد دستگاه تنفسی می‌شوند.
بالا ، بالا ، بالاتر
در جایی دور ، بالای سر ما ، لایه نامرئی و ظریفی از اوزون وجود دارد که ما را از تشعشعات خطرناک ماورای بنفش خورشیدی محافظت می‌کنند. لایه ازن قرنهاست که آنجا بوده است.
... و دورتر
ولی اکنون انسان این سپر محافظ را از بین می‌برد. کلرو فلوئورو کربنها (CFCS) ، هالونها (halos) ) و سایر مواد شیمیایی مصنوعی ، در 10 تا 50 کیلومتری بالای سر ما شناورند. آنها تجزیه شده ، مولکولهایی آزاد می‌کنند که اوزون را از بین می‌برد.
CFC ها چه موادی هستند؟
CFC ها موادی هستند که صدها مصرف گوناگون دارند. زیرا آنها تقریبا غیر سمی و مقاوم در برابر شعله بوده ، براحتی تجزیه نمی‌شوند. به خاطر چنین پایداری ، آنها تا 150 سال باقی خواهند ماند. گازهای CFC به آرامی تا ارتفاعات 40 کیلومتری صعود کرده و در آنجا تحت نیروی عظیم تشعشعات ماورای بنفش خورشید شکسته شده ، عنصر شیمیایی کلر را آزاد می‌کنند.
بعد از آزادی هر اتم کلر قبل از برگشت به زمین که سالها طول می‌کشد، حدود صد هزار مولکول اوزون را از بین می‌برد. سه و شاید پنج درصد لایه ازن در سطح جهان تاکنون توسط گازهای CFC تخریب شده است.
بعدش چی؟
با تخریب ازن در لایه‌های بالای اتمسفر ، کره زمین اشعه ماورای بنفش دریافت می‌کند که موجب بروز سرطان پوست ، بیماری آب مروارید چشم و تضعیف سیستم دفاعی بدن می‌شود. با نفوذ بیشتر اشعه ماورای بنفش از لایه‌های اتمسفر ، اثرات آن روی سلامتی بدتر شده ، بهره‌دهی محصولات کشاورزی و جمعیت ماهی‌ها کاهش خواهد یافت و آسایش هر فرد روی این سیاره تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.
نگرانی روز افزون
اثرات زیست محیطی مقادیر عظیمی از مواد زاید خطرناک که هر ساله تولید می‌شود، موجب نگرانی بیش از پیش شده است. در سال 1983 ، 266 میلیون تن مواد زاید خطرناک تولید شده است.
تهدید اکوسیستم‌ها
کشورهای پیشرفته بیش از هفتاد هزار ماده شیمیایی مختلف تولید می‌کنند که بیشتر آنها بطور کامل از نظر ایمنی آزمایش نشده‌اند. استفاده نامحتاطانه از این مواد ، مواد غذایی و آب و هوای ما را آلوده کرده ، اکوسیستمهایی را که ما به آنها متکی هستیم، شدیدا" تهدید می‌کند.
راهیابی مواد شیمیایی به محیط زیست
مواد شیمیایی به بخش جدا نشدنی از زندگی روزانه ما تبدیل گشته‌اند. ما از وسایل رفاهی مانند پلاستیکها ، پودرهای رختشویی و آروزولها که از مواد شیمیایی ساخته شده‌اند، استفاده می‌کنیم. ولی اغلب از هزینه پنهانی که ناشی از آنهاست بی‌خبریم. نهایتا آنها از طریق محلهای دفن زباله ، زهکشیها و فاضلابها به آب و یا زمین راه پیدا می‌کنند.
مواد سمی در پلاستیکها
اگر چه مصرف کنندگان به ندرت محصولات پلاستیکی را که روزانه ساخته می‌شود و بسته بندی که در آن خرید می‌کنند، به مساله آلودگی سمی ربط می‌دهند، باید دانست که اکثر مواد شیمیایی که در تولید و ساخت پلاستیکها مورد استفاده قرار می‌گیرند، بسیار سمی هستند. برحسب درجه بندی EPA باید دانست که از 20 ماده شیمیایی که تهیه آنها موجب تولید بیشترین مقدار کل مواد زاید خطرناک می‌شود، پنج ماده شیمیایی از شش مورد اولی ، موادی هستند که بطور مستمر در صنایع پلاستیک‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
آلودگی هوا و باران اسیدی
باران اسیدی چیست؟
یکی از آثار و نتایج آلودگی هوا باران اسیدی است. در دو دهه اخیر و در برخی نواحی صنعتی و بر اثر فعالیت‌های کارخانه‌ها میزان دی‌اکسید گوگرد و دی‌اکسید ازت در هوا افزایش یافته است. این دو ماده در اتمسفر با اکسیژن و بخار آب واکنش شیمیایی ایجاد می‌کند و به صورت اسید نیتریک و اسید سولفوریک در می‌آید. این ذرات اسیدی مسافت‌های طولانی را بوسیله باد طی می‌کنند و به صورت باران اسیدی بر سطح زمین فرو می‌ریزند. چنین بارش‌هایی ممکن است به صورت برف یا باران یا مه نیز در بیاید.
پیامدهای باران اسیدی
باران اسیدی باعث از بین رفتن بناها و آثار تاریخی بخصوص در ساختمان‌هایی که از سنگ مرمر یا آهک ساخته شده باشند، می‌شود.
باران اسیدی میزان حاصلخیزی خاک را کاهش می‌دهد و حتی ممکن است مواد سمی را وارد خاک‌ها کند . باران اسیدی موجب نابودی درختان و کاهش مقاومت آنها بخصوص در برابر سرما می‌شود.
الودگی هوای تهران:
بدون شك يكي از مهمترين مسائل زيست محيطي در ايران و بخصوص شهرهاي بزرگ مشكل آلودگي هوا است. در سالهاي اخير اين پديده خطرناك به جايي رسيد كه توجه همگان را به خود جلب كرد. اما ببينيم كه آلودگي هوا چيست و تعريف آن به چه صورت است؟ بسيار در اخبار، روزنامه ها و گزارشهاي مختلف مي شنويم كه فلان گاز از حد مجاز در هوا افزايش يافته و يا بهمان ماده در هوا زيادتر از مقداري است كه بايد باشد. در اين مطلب ابتدا سعي مي شود گازها و يا موادي كه در هوا وجود دارند معرفي شوند و سپس توضيح داده شود كه چه عواملي در ميزان آلودگي هوا بيشترين نقش را ايفا مي كنند.به زبان ساده آلودگي هوا آن چيزي است كه انسان نمي خواهد در هواي تنفسي اش وجود داشته باشد. چرا؟ زيرا
براي سلامتي او مضر است. اين موادي كه ما نمي خواهيم در هوا باشد، به دو صورت ممكن است بوجود بيايند. يكي بصورت طبيعي است، يعني مادر طبيعت در فعل و انفعالات طبيعي خود بوجود مي آورد و ديگري از نوعي است كه توسط انسان و بصورت مصنوعي توليد مي شود. مورد اول در مقايسه با مورد دوم بسيار محدود است و اساسا قابل مقايسه نيست. آتشفشان ها نمونه آلودگي طبيعي هستند كه بر اثر انفجار آنها بسياري از گازها و موادي كه براي سلامتي انسان مضر است به هوا راه مي يابند. گازها و خاكستر ناشي از آتشفشان يكي از نمونه هاي آلودگي توسط مادر طبيعت است كه در فعل و انفعالات دروني زمين در يك نقطه به هواي بيرون راه مي يابد. طوفانهاي شن و كوههايي كه از آنها مداوما دود و بخار بلند مي شوند، نمونه هاي ديگري از آلاينده هاي طبيعي هستند
گاه براي آنكه بفهميم هواي تنفسي مان آلوده است، لازم نيست كه دانشمند باشيم و يا وسايل خاصي را در اخييار داشته باشيم. مردمي كه در تهران و يا شهرهاي بزدگ ديگر زندگي مي كنند، مي توانند برخي اوقات آلودگي هوا را به خوبي تشخيص دهند. يكي از راههاي تشخيص معمولي آلودگي هوا بدون وسايل مخصوص، محدوديت ديد است. اگر در روزهاي كاري در تهران كه هوا آلوده است به ارتفاعات شمال شهر برويم به خوبي مشخص است كه دود و غبار مثل يك چادر بر روي شهر افتاده است. گاهي بوي غير معمول به ما مي گويد كه داريم چيزي را استنشاق مي كنيم كه نبايد بكنيم. سوزش گلو و مشکلات تنفسی علائم ديگری است که زنگ های خطر را برايمان به صدا در می اورند. بسياری از اوقات ما الودگی را می بينيم و حس می کنيم.
و اما از مهمترين آلودگي هايي كه در هوا به چشم نمي آيند و بسيار خطرناك هم همستند، منو اكسيد كربن ياCO است. مي توان بجرات گفت كه منو اكسيد كربن 50 درصد آلودگي هايي را تشكيل مي دهد كه با چشم نمي شود ديد. ( توجه داشته باشيم كه منو اكسيد كربن با دي اكسيد كربن قرق دارد ) اين جناب منواكسيد كربن داراي مضرات بسيار زيادي است كه بدون وارد شدن در جزئيات برخي از آنها را بر مي شماريم. اين گاز خطرناك به همراه اكسيژين به درون سلولهاي خون مي رود و صدمات بسياري را در آنجا ايجاد مي كند. همچنين اين گاز بر روي بينايي تاثير مخرب دارد. منواكسيد كربن مي تواند بر روي مغز تاثير گذاشته و حتي ادراك و قضاوت معمول انسان را دچار نقص كند. تحقيقات تشان داده است افرادي كه بيش از حد در معرض اين گاز قرار داشته اند از حالت عادي خارج مي شوند و بصورت موقتي دچار رويا و خيالهاي غير واقعي مي گردند. دانشمندان بسياري از نزاعهاي
شخصي بين افراد در خيابان را ناشي از تنفس بيش از حد اين گاز مي دانند ( البته علاوه بر موضوع دعوا). وسائل نقليه عمومي مهمترين عامل توليد اين گاز هستند. از ديگر گازهاي آلاينده مي توان از اكسيد سولفور، 16 درصد و اكسيد نيتروژن، 14 درصد نام برد. بيشترين عامل توليد اين دو گاز احتراقهاي سوختي است. در لحظه شعله ور شدن سوخت اين دو گاز پديد مي آيند. اكسيد سولفور بخصوص در تاسيسات توليد برق و كارخانجاتي كه ذغال سنگ مي سوزانند پديد مي آيد. در نزديگي ترمينال ها، جايي كه اتوبوسها درجا مشغول كار
هستند، نيز ميزان اين گاز بسيار است. ذرات معلق 5 درصد كل آلاينده ها را تشكيل مي دهد كه افزايش بيش از حد آن درهوا عدم كاركرد درست سيستم تنفسي و عروق و همچنين بيماريهاي قلبي موثر است. همچنين آلودگي هوا در مجموع، اندامهاي مويي شكل در درون مجراي تنفسي را از بين مي برد. اين اندامهاي مويي شكل كه به سيليا معروف هستند كارشان جلوگيري از ورود مواد زائد به درون ششها است. حركت رو به بالاي اين اندامها باعث مي شود كه مواد آلوده به صورت خلط از مجراي تنفسي و دهان به بيرون منتقل شود. آلودگي هوا دشمن اين اندامها است و به اين ترتيت وسيله دفاعي ريه ها را از بين مي برد. هيدروكربنها نيز بخشي ديگر از آلودگي هوا را تشكيل مي دهند. البته اينها بخشي از
آسيبهايي است كه انسان در اثر تنفس هواي آلوده مي بيند. لازم به تاكيد است كه تاثير هواي آلوده به اين مواد بر روي انسانها متفاوت است. مثلا كودكان و سالمندان بيشتر از ساير افراد در معرض خطر تنفس هواي آلوده قرار دارند.
هر كدام از گازها و مواد خطرناك در هواي آلوده علاوه بر تاثير مستقيم بر جسم انسان، ضررهاي غير مستقيمي نيز بر محيط زيست انساني وارد مي آورند. به عنوان مثال اكسيد نيتروژون عامل بوجود آمدن بارانهاي اسيدي مي شوند كه خود بحث جداگانه اي را می طلبد.
