بخشی از مقاله

ایوان کرخه

نگاهی مقدماتی به خوزستان

استان خوزستان با مساحت 64236 کيلومتر مربع، در جنوب غربي ايران قرار دارد. اين استان از شمال به استان لرستان، از شمال شرقي به استان اصفهان، از شمال غربي به استان ايلام، از شرق و جنوب شرقي به استان هاي چهار محال و بختياري و کهکيلويه و بوير احمد، از جنوب به خليج فارس و از غرب به کشور عراق محدود مي شود. استان خوزستان داراي 16 شهرستان و 29 شهر مي باشد.


استان خوزستان که يکي از مهم ترين و با ارزش ترين مناطق ايران است; در جنوب غربي ايران واقع شده و از جاذبه هاي کم نظير گردشگري در زمينه هاي طبيعي، تاريخي، معماري، اجتماعي و فرهنگي برخوردار است. خوزستان يکي از باستاني ترين و تمدن خيزترين ناحيه هاي جهان بوده و جزو کهن ترين سرزمين هاي متمدن بشري به شمار مي رود. آفتاب دل نشين، آب فراوان، خاک مرغوب و مردماني سخت کوش سبب شده; اين منطقه يکي از پرحاصل ترين نقاط ايران شده و لقب "زرخيز" را از آن خود نمايد.


درباره واژه "خوزستان"، معاني و تعابير فراواني وجود دارد که قدمت و ديرينگي اين خطه را آشکار مي سازد. برخي کلمه "خوز" را نام قبيله اي مي دانند که در اين منطقه ساکن بوده است. "ابن منظور" به سال 711 ه. ق. در "لسان العرب" اشاره دارد: " خوز قوم يا قبيله اي از مردم عجمند". از سوي ديگر "خوز" را به معني "شکر" و "نيشکر" نيز معنا مي کنند. زيرا خاک حاصلخيز و بارور خوزستان، استعداد ويژه اي براي رشد اين گياه، داشته و آنجا بهترين محصول نيشکر را به دست مي داده است.


"خوزستان" در دوران باستان، به خصوص در دوره هخامنشي به دو ناحيه تقسيم مي شد: بخش هاي شمال و شمال شرقي که انشان (انزان) نام داشت و سرزمين هاي با صفا، کوهستان ها و جنگل هاي فراواني را شامل بود، و ناحيه جنوبي که داراي آب و هواي گرم و مرطوب و دشت هاي حاصلخيز و جلگه اي جنوبي که داراي آب و هواي گرم و مرطوب و دشتهاي حاصلخيز و جلگه بوده است. بخشهاي جنوبي که "عيلام" نام داشته يادآور تمدنهاي ديرينه خوزستان است و به شدت تحت تاثير فرهنگ "ميان رودان" بوده و جغرافياي وسيعي را شامل مي شده که حد فاصل لرستان و خوزستان و سواحل خليج فارس امروزي است.


"استرابون" جغرافي دان عهد باستان، خوزستان را از حاصلخيزترين جلگه هاي جهان مي داند; زيرا رودخانه هاي زيادي اين دشت را مشروب مي کرده که امکان کشاورزي و آباداني را در اين منطقه ميسر مي ساخته است . شايد بر همين اساس بوده که عده اي بر اين اعتقادند که نام اين سرزمين "هند" يا "اند" بوده که به معناي جايي با آبهاي فراوان مي باشد. در کتاب "مجمع التواريخ و القصص" خوزستان به نام "حجوستان" و "حبوجستان" آمده که به نظر مي آيد ماخوذ از زبان پهلوي با عناوين "حبوجستان" و "حوجستان" است.


وجود مراکز علمي و فرهنگي همچون دانشگاه جندي شاپور در اين استان، دال بر اهميت و رونق اين خطه ارزشمند مي باشد که استادان بزرگ دانش پزشکي را از يونان، مصر، هند و روم گرد هم آورده بوده است. پزشکان برجسته و ناماوري که به مداواي بيماران و تدريس دانشجويان رشته پزشکي در اين دانشگاه

مشغول بوده اند. اين دانشگاه که به دستور شاپور اول (271-241 م) بنيان نهاده شد. توسط شاپور دوم (ذوالاکتاف) مرمت و بازسازي گشت و در زمان انوشيروان تکميل و توسعه يافت. علما، دانشمندان و شاعران بزرگي همچون "ابونواس حسن بن هاني خوزستاني"، که از ارکان شعر عرب است، "عبدالله بن ميمون اهوازي"، "نوبخت اهوازي منجم" و فرزندانش، جورجيس پسر بختشوع گنديشاپوري و شاعران عرب زبان شيعي، مانند "ابن سکيت" و "دعبل خزائي" که با

اشعار خود ولايت و امامت را پاس داشته اند و زبان به مقاومت گشوده اند از همين منطقه برخاسته و در اين ديار زندگي مي کرده اند. نفت و گاز مهمترين منابع طبيعي کشور; براي اولين بار در اين استان و در شهر مسجد سليمان، قريب به 80 سال پيش کشف و استخراج شد. از آن موقع تا کنون حوزه هاي نفتي فراواني در اين استان کشف و مورد بهره برداري قرار گرفته که ازمهمترين آنها حوزه هاي نفتي اهواز مي باشد. پالايشگاه آبادان و پتروشيمي بندر امام و

ماهشهر و... از جمله صنايع وابسته به نفت در اين استان مي باشند. رودخانه کارون پر آب ترين رودخانه شرقميانه، به همراه رودخانه هاي دز، کرخه، اروند و گتوند; اين استان را به يکي از مساعدترين استان ها براي اجراي طرح هاي کشاورزي تبديل نموده و هم اکنون بزرگترين طرح توليد نيشکر و صنايع جانبي آن، در اين استان در حال انجام است. ارتباط اين استان به آب هاي آزاد از طريق بنادر آبادان و خرمشهر، امکان ديگري از اين استان براي تجارت آزاد مي باشد.
برد نشانده


آثار باستاني برد نشانده بين راه مسجد سليمان و سد شهيد عباسپور قبل از گدارلنده واقع است. در بالاي تپه اي صفه مانند ، صفه سليمان سر مسجد وجود دارد . اين صفه 28 پله و هر پله8/5 متر طول دارد.صفه مزبور از چهار طرف پلکان دارد و در سمت شرق و غرب اين پلکانها 5 دهانه است که هر دهانه آن 7/20 متر پهنا داشته. بردنشانده يا ميل نشانده در درون يک ساختمان ويرانه در ابتداي قسمت سفلاي اين مجموعه به چشم مي خورد.


در قسمت غربي و شمال غربي برد نشانده آثار خرابه هاي سنگي گورهاي اسلامي و مقابر قديمي وجود دارند. قديمي ترين تاريخ ثبت شده برلوحه سنگ گور اسلامي ،1216ه.-ق است. آثار زيادي از ساختمانهاي کهن و جاي يورتهاي شباني و بندهاي آبرساني و جويها و خانه ها ديده مي شود. اشياي به دست آمده از بردنشانده بيشتر مسکوکات و سفال اند. مسکوکات بيشترمسين و سفالها از جنس سفال هاي ضخيم نخودي رنگ دوران عيلامي کهن بوده اند . يکي از ميلهاي بردنشانده ،سرستون هاي بناي آن، و ... به موزه شوش انتقال داده شده اند.


بقعه امام زاده عبد الله
بعقه امام زاده عبدالله بربالاي تلي در جنوب شهر شوشتر قرار دارد و داراي چشم اندازبسيار زيبايي است . ساختمان اصلي آن را به المستنصر بالله خليفه عباسي نسبت مي دهند. دربالاي سردرحرم امام زاده عبدالله ، کتيبه اي به خط کوفي باقي مانده که تاريخ 625ه.-ق. را دارد .اين بقعه در گذشته داراي ساختمانهاي جنبي چون مدرسه ، کتابخانه ، و مهمانسرا بوده است که به مرور زمان از بين رفته اند.امام زاده عبدالله محل دفن يکي از فرزندان امام زين

العابدين (ع) است.ضريح آن در زمان ناصر الدين شاه قاجار به سال 1270ه.-ق. به سبک ضريح سازي اواخر صفوي ساخته شده است . اين بنا گچ بريهاي دوران قاجاريه را دارد و نقش سروها و شيشه کاري مرکز دايره گنبد و حاشيه بندي آن جالب است.در تاريخ 28دي 1369ه.- ش. به اتفاق آقايان محمد ابريشم کار و محمود کريمي از امامزاده عبد الله درشوشتربازديد شد.سقف بقعه ترک برداشته است ودر وضع بدي قرار دارد وايوانهاي بقعه نيزدرحال نابودي اند. متولي بقعه درحال حاضرآقاي سيد حسين کليدداراست

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید