بخشی از مقاله
بازدید بهداشتی اماکن عمومی و مراکز تهیه، توزیع و فروش مواد غذایی:
بازرسان بهداشت محیط در مراکز بهداشتی درمانی و پایگاههای بهداشتی بطور مستقل و یا با همکاری بهورز در خانه های بهداشت با تنظیم فرمهای آیین نامه مربوطه ومطابق قانونی به نام (اصلاحیه ماده13) نسبت به بازدید از اماکن و مراکز مرتبط اقدام مي‌نمايند. در این بازدیدها در صورت وجود نقص بسته به میزان نواقص معلت 15 الی 60 روزه جهت رفع نواقص به آنها داده مي‌شود. بعد از سپری شدن مهلت مقرر، بازدید مجدد صورت گرفته و در صورت عدم رفع نواقص
بازرس کتباً پیشنهاد تعطیلی محل کسب مورد نظر را نوشته و با موافقت مسئول مرکز بهداشتی درمانی، اخطاريه تعطیلی 24 یا 48 ساعته را به متصدی متخلف تحویل می‌دهد. بعد از اتمام مهلت مقرر ، محل کسب مورد نظر با حضور نماینده انتظامی و با تنظیم صورت جلسه لاک و مهر مي‌شود. بازگشایی محل کسب تعطیل شده بعد از درخواست کتبی متصدی برای رفع نواقص و موافقت رئیس مرکز با تنظیم صورت جلسه صورت می‌گیرد. متصدی در حین بهسازی، حق ارائه خدمت و عرضه مواد غذایی به مشتری را ندارد. شروع فعالیت مجدد متصدی منوط به تایید بازرس بهداشت محیط و صدور مجوز بهره برداری کتبی از مرکز مربوطه مي‌باشد.
بهداشت محیط مدارس:
بازرسان بهداشت محیط در مراکز بهداشتی درمانی و پایگاههای بهداشتی و بهورزان در خانه های بهداشت، مطابق آیین نامه بهداشت مدارس، نسبت به بازدیدهای دوره‌ای از مدارس تحت پوشش اقدام و با تنظیم فرم های مربوطه، وضعیت عوامل بهداشت محیطی از قبیل: سرویس های بهداشتی، آبخوری ها، بوفه، دفع فاضلاب و دفع زباله را کنترل می‌کنند. در صورت وجود نواقص، آنها را کتباً به مدیر مدرسه ابلاغ و جهت حصول نتیجه تا رفع نواقص پیگیری را ادامه می‌دهند. در صورت عدم رفع نواقص مراتب کتباً به مرکز بهداشتی درمانی و در نهایت به مرکز بهداشت شهرستان اعلام می‌گردد.
مرکز بهداشت شهرستان، مطابق اصول هماهنگی‌های بین بخشي، اداره آموزش و پرورش را در جریان مشکلات بهداشتی مدارس قرار می‌دهد تا اقدامات لازم را انجام دهند.
بهسازی و احداث توالت های بهداشتی:
بعد از ابلاغ اعتبار عملیات بهداشت محیط روستا به مرکز بهداشت شهرستان ها به منظور بهسازی و یا احداث توالتهای بهداشتی برای خانواده‌های واجد شرایط، مطابق حداقل ضوابط بهداشتی، واحد بهداشت محیط مرکز بهداشت شهرستان با توجه به سقف اعتبار تخصیصی، نسبت به برآورد و خرید مصالح مورد نیاز و ارسال آنها به خانه‌های بهداشت مربوطه اقدام مي‌نمايد. بهورز خانه های بهداشت با همکاری کاردان بهداشت محیط و یا کاردان رابط، با تشکیل جلسه با حضور اعضای شورای اسلامی روستا طی صورتجلسه‌ای ، اهداف برنامه را به آنها یادآوری نموده و نسبت به آموزش اهالی روستا قبل از اجرای طرح اقدام
مي‌نمايند. بهورز خانه های بهداشت و کاردان بهداشت محیط و یا کاردان رابط نسبت به تحویل مصالح به خانوارها با اخذ رسید مبادرت نموده و پیگیری های لازم را تا اتمام بهسازی توالتها ادامه داده و آمار پیشرفت فیزیکی برنامه را به مرکز بهداشتی درمانی ارسال مي‌نمايند. آمار مربوط بعد از بررسی و تایید توسط مرکز یاد شده به مرکز بهداشت شهرستان ارسال مي‌گردد. مرکز بهداشت شهرستان بعد از بررسی و تایید میزان پیشرفت فیزیکی برنامه نسبت به گزارش آن به مرکز بهداشت استان اقدام مي‌نمايد. بعضی مواقع بهسازی و احداث توالت های بهداشتی در روستاهای تحت پوشش با ترغیب بهورز و جلب مشارکت مردمی انجام می‌یابد.
جمع آوری و دفع بهداشتی زباله:
بعد از ابلاغ اعتبار عملیات بهداشت محیط روستا به مرکز بهداشت شهرستان به منظور جمع آوری و دفع بهداشتی زباله، واحد بهداشت محیط مرکز بهداشت شهرستان با توجه به سقف اعتبار تخصیصی، نسبت به برآورد خرید مصالح مورد نیاز برنامه و ارسال آنها به خانه های بهداشت اقدام مي‌نمايند. بهورز خانه بهداشت با همکاری کاردان بهداشت محیط و یا کاردان رابط، جلسه ای با حضور اعضای شورای روستا تشکیل و اهداف برنامه را به آنها یادآوری و نسبت به
آموزش اهالی روستا قبل از اجرای طرح اقدام مي‌نمايند. بعد از مشخص شدن و بلامانع بودن محل دفن زباله، در مورد مزبور با استفاده از بیل مکانیکی نسبت به حفر کانال اقدام مي‌گردد. با انتخاب پاکبان، ایشان موظف مي‌شود که در زمانهای مشخصی، زباله های خانوارهای روستایی را جمع‌آوری و در محل دفع نهایی با ریختن خاک دفن نماید. بهورز نسبت به ارسال آمار پیشرفت فیزیکی برنامه به مرکز بهداشتی درمانی روستایی اقدام و آمار مزبور بعد از بررسی و تایید توسط مرکز یاد شده به مرکز بهداشت شهرستان ارسال می‌گردد. مرکز بهداشت شهرستان، بعد از بررسی و تایید میزان پیشرفت فیزیکی برنامه نسبت به گزارش آن به مرکز بهداشت استان اقدام مي‌نمايد. بعضی مواقع طرح جمع آوری و دفع بهداشتی زباله درروستاهای تحت پوشش با ترغیب بهورز و مشارکت مردمی نیز انجام می‌یابد.
جمع آوری و دفع بهداشتی فضولات حیوانی:
بهورز خانه بهداشت با همکاری کاردان بهداشت محیط و یا کاردان رابط جلسه ای با حضور اعضای شورای روستا تشکیل و اهداف برنامه را به آنها یادآوری و نسبت به آگاه سازی اهالی روستا قبل از اجرای طرح اقدام مي‌نمايد. بعداز مشخص شدن و بلامانع بودن محل دفع فضولات حیوانی، خانوارها موظف می‌گردند فضولات و تپاله های حیوانی را به محل تعیین شده انتقال و از ریختن فضولات حیوانی به معابر عمومی خودداری نمایند. بهورز نسبت به ارسال آمار پیشرفت فیزیکی برنامه به مرکز بهداشتی درمانی روستایی اقدام و آمار مزبور بعد از بررسی و تایید توسط مرکز یادشده به مرکز بهداشت شهرستان ارسال مي‌گردد. مرکز بهداشت شهرستان بعد از بررسی و تایید میزان پیشرفت فیزیکی برنامه نسبت به گزارش آن به مرکز بهداشت استان اقدام مي‌نمايد.
بهسازی منابع آب آشامیدنی:
کاردان یا کارشناس بهداشت محیط به اتفاق یهورز با بررسی و مطالعه وضعیت آب چشمه و موقعیت محل، جلسه‌ای با اعضای شورای روستا تشکیل و اهداف برنامه را به آنها یادآوری مي‌نمايد. بعد از جلب رضایت و همیاری شورای اسلامی روستا و اهالی، نسبت به یهسازی چشمه اقدام می‌گردد. بهورز نسبت به ارسال آمار پیشرفت برنامه به مرکز بهداشتی درمانی روستایی اقدام و آمار مزبور بعد از بررسی و تایید توسط مرکز یادشده به مرکز بهداشت شهرستان ارسال می‌گردد. واحد بهداشت محیط مرکز بهداشت شهرستان نیز، میزان پیشرفت فیزیکی برنامه را به مرکز بهداشت استان ارسال مي‌نمايد.
حذف جوش شیرین از پخت نان های سنتی:
بازرسان بهداشت محیط شهرستان ها طبق برنامه زمانبندی ارائه شده از طرف بهداشت استان پس از مراجعه به نانوایی های تحت پوشش از نان های پخته شده در نانوایی ها،نمونه های لازم را برداشته و به آزمایشگاه مواد غذایی اداره نظارت بر مواد غذایی تحویل مي‌دهند. در صورت مثبت بودن جواب آزمایش، متصدی متخلفی که از جوش شیرین در پخت نان استفاده نموده است جهت اقدامات قانونی به مراجع قانونی ( تعزیرات آرد و نان مستقر در فرمانداری) معرفی و نتایج آزمایشات و اقدامات انجام شده مطابق فرم مربوطه به مرکز بهداشت شهرستان ومطابق فرم مربوطه دیگری به صورت ماهانه ( تا بیستم هر ماه به صورت تلفنی و تا پایان ماه بعد به صورت کتبی) به مرکز بهداشت استان گزارش مي‌شود.
کنترل استفاده از نمک ید دار در اماکن عمومی و مراکز تهیه، توزیع و فروش مواد غذایی:
بهورز و بازرسان بهداشت محیط شهرستان ها طبق برنامه زمانبندی ماهانه، ضمن مراجعه به بیمارستان ها، رستوران ها؛ اغذیه فروشی ها، سربازخانه ها، کارگاه ها یا کارخانه ها، مهدهای کودک و مدارس در تمام مقاطع، نمک مورد استفاده آنها را در محل بوسیله کیت ید سنج از نظر وجود ید بررسی و نتایچ آزمایش را در فرم مربوطه ثبت مي‌نمايند. اطلاعات پس از جمع بندی در مرکز بهداشت شهرستان بصورت سه ماهه به مرکز بهداشت استان ارسال مي‌گردد. در مواردی که نمک مورد آزمایش فاقد ید باشد؛ ارائه آموزش جهت استفاده از نمک های ید دار استاندارد ضروری است.
کنترل عرضه نمک یددار در مراکز تهیه، توزیع و فروش مواد غذایی:
بازرسان بهداشت محیط شهرستان ها طبق برنامه زمانبندی ماهانه ، ضمن مراجعه به مراکز تهیه ،توزیع و فروش مواد غذایی، از انواع مارک های موجود نمک یددار به طور تصادفی نمونه برداری و به آزمایشگاه مواد غذایی اداره نظارت بر مواد غذایی تحویل مي‌دهند. پس از اعلام جواب آزمایش توسط آزمایشگاه نتایج به صورت سه ماهه در ستاد بهداشت شهرستان جمع بندی و طبق فرم مربوطه گزارش وضعیت نمک یددار به مرکز بهداشت استان گزارش مي‌گردد. کارخانجات تولید کننده نمونه هایی که فاقد ید باشند، توسط مرکز بهداشت استان و از طریق" دفتر بهبود تغذیه جامعه" معاونت سلامت پیگیری مي‌گردند.
کنترل تحویل شیر سالم به دانش آموزان:
بازرسان بهداشت محیط شهرستان ها، ضمن بازدید محموله شیرهای توزیعی در مدارس در صورت مشاهده شیرهای تاریخ گذشته یا فاسد، محموله های مورد نظر را با تنظیم صوتجلسه، وقیف مي‌نمايند. در مواردی که بازرس بهداشت محیط از محموله نمونه برداری نماید، توزیع یا عدم توزیع شیر در مدارس منوط به اعلام جواب آزمایشگاه مواد غذایی مي‌باشد. در صورتی که جواب آزمایشگاه مواد غذایی آلوده بودن نمونه را تایید نماید، محموله شیر پس از تنظیم صورتجلسه در حضور نمایندگان آموزش و پرورش،جهاد کشاورزی و شبکه بهداشت و درمان به ک
ارخانه تولید کننده عودت داده مي‌شود. گزارش اقدامات به صورت سه ماهه در مرکز بهداشت شهرستان تنظیم و به مرکز بهداشت استان ارسال مي‌شود.
کنترل عرضه مواد غذایی سالم در مراکز تهیه، توزیع و فروش مواد غذایی:
بازرسان بهداشت محیط شهرستان ها مطابق شرح وظایف استاندارد خود در زمینه کنترل بهداشت مواد غذایی در برخورد با مواد غذایی فاسد، تاریخ گذشته و مواد غذایی غیر مجاز (اعلام شده از طرف مرکز سلامت محیط و کار و اداره کل نظارت ر مواد غذایی) پس از تنظیم صورتجلسات استاندارد، اقدام به توقیف و جمع آوری مواد غذایی موصوف نموده و موارد کشف شده را طبق فرم استاندارد به مرکز بهداشت شهرستان گزارش مي‌نمايد. موارد کشف شده پس از جمع بندی گزارش کلیه مراکز در مرکز بهداشت شهرستان، بصورت سه ماهه مطابق همان فرم به مرکز بهداشت استان گزارش مي‌گردد. در صورت برخورد با موارد مشکوک اقدام به نمونه برداری و ارسال به آزماشگاه مواد غذایی مي‌شود. بعد از اعلام نتیجه از آزمایشگاه در صورت مثبت بودن آلودگی، اقدام قانونی لازم صورت می‌گیرد.
مبارزه با حشرات و جوندگان موذی:
جهت کنترل بعضی از بیماریها در محیط ( بیمارستان، مراکز بهداشتی درمانی، غسالخانه ها و...) با استفاده از گندزداها و یا سموم مجاز اماکن مربوطه گندزدایی یا سمپاشی مي‌شوند. برای این منظور کادر مجرب بهداشت محیط با استفاده از مواد و تجهیزات موجود مطابق استاندارهای مصوب نسبت به انجام عملیات سمپاشی و گندزدایی اقدام می کنند. شرح عملیات در فرم مخصوص صورتجلسه مي‌گردد.
کنترل سلامت آب شرب:
بازرسان بهداشت محیط شهرستان ها و کادر رابط خانه های بداشت طبق استاندارد های ارائه شده از طرف مرکز بهداشت استان (ازنظر تعداد نمونه و روش نمونه برداری) پس از مراجعه به محل مورد نظر از شبکه های آبرسانی شهری و روستایی نمونه هایی لازم را برداشته و به آزمایشگاه آب و فاضلاب شهرستان مربوطه تحویل مي‌دهند. آزمایشگاه آب بعد از انجام آزمایش، جواب نمونه ها از طریق کادر بهداشت محیط و کادر رابط به خانه بداشت و یا مرکز بهداشتی درمانی شهری و پایگاه بهداشتی مربوطه ارجاع مي‌دهند. در صورت وجودآلودگی در نمونه آب برداشت شده، مراتب به ستاد بهداشت محیط شهرستان مربوطه سریعاً اعلام و ستاد بهداشت محیط نیز مراتب را به ستاد بهداشت محیط استان و متولیان آب شرب (شرکت های آب و فاضلاب شهری یا روستایی) اعلام مي‌نمايند. ضمناً کلیه فعالیت های پیشگفت به انضمام تست کلر باقیمانده آب شرب طی فرمهای مخصوص به ستاد بهداشت محیط استان به صورت ماهانه و فصلی و سالانه فرستاده مي‌شوند.
سالم سازی سبزیجات (سبزیجاتی که بصورت خام مصرف مي‌شوند.)
سالم سازی سبزیجات شامل موارد زیر مي‌باشند:
1- پاکسازی 2- انگل زدایی 3- گندزدایی و میکروب کشی 4- شستشو
1- پاکسازی: ابتدا سبزیجات را بخوبی پاک کرده، شستشو می‌دهیم تا مواد زائد،گل و لای آن برطرف گردد.
2- انگل زدایی: سبزیجات پاکسازی شده را در یک ظرف 5 لیتری آب ریخته به ازاء هر لیتر آب 3 تا 5 قطره مایع ظرفشویی معمولی به آن اضافه کرده و قدری بهم می زنیم تا تمام سبزی داخل کف آب قرار گیرد. مدت 5 دقیقه سبزی را داخل کفاب نگه داشته و سپس سبزی را به آرامی با دست از کفاب جدا نموده، داخل سبد سبزی شوی ریخته و مجدداً با آب سالم شستشو می‌دهیم تا تخم انگل ها جدا گردند و کفاب مذکور را در فاضلاب تخلیه مي‌نماییم.
3- گندزدایی و میکروب کشی: یک گرم یا نصف قاشق پودر پرکلرین 70 درصد را در ظرف پنج لیتری آب ریخته کاملاً حل کنید تا مجلول ضد عفونی کننده بدست آید. سپس سبزی انگل زدایی شده را برای مدت پنج دقیقه در محلول ضد عفونی کننده مذکور قرار داده تا میکروبهای آن از بین برود.
4- شستشو: سبزی ضدعفونی شده را مجدداً با آب سالم بشویید تا کلر باقیمانده از آن جدا شده و سپس مصرف نمائید.
انتظارات سیستم بهداشتی از پزشکان شاغل در مراکز بهداشتی در رابطه با برنامه های بهداشت محیط و حرفه ای:
1- آشنایی با قوانین موضوعه و نحوه اجرا جهت برنامه ریزی و نظارت بر فعالیتهای بهداشتی
2- ایجاد هماهنگی بین بخشی بین ارگانهای دولتی و محلی (پایگاه، شورای اسلامی)
3- همکاری با کارکنان در زمینه آموزش به کسبه و مردم
4- آشنایی با شرح وظایف کارکنان دراین زمینه
5- کنترل و نظارت بر تهیه آمارها و شاخص های بهداشتی توسط کارکنان و شناسایی مشکلات بهداشتی منطقه ضمن ارائه راهکارهایی جهت حل مشکلات
6- بازدید تصادفی از اماکن عمومی، مراکز تهیه و توزیع فروش مواد غذایی، کارگاه ها و... (به منظور ارزیابی عملکرد کارکنان)
7- برگزاری کلاسهای آموزشی ماهیانه برای کارکنان و انتقال اطلاعات جدید به آنها
8- بررسی مشکلات و موانع موجود در پیشرفت فعالیتهای بهسازی اماکن و ارائه راهکارهای مناسب
9- بررسی وضعیت کلرزنی، کلرسنجی آب منطقه تحت پوشش.
10- بررسی انجام آزمایش میکروبی و شیمیایی از منابع و شبکه های آبرسانی
11- پیگیری و تامین وسایل آزمایشگاه آب (درصورت وجود آزمایشگاه های مجهز)
12-نظارت بر اجرای طرح بقاء در روستاها
13- مشارکت در فعالیتهای آموزش سلامت شغلی
14- هماهنگی با متمکنین و شورای روستا بمنظور حفاظت از حریم های منابع آب آشامیدنی.
15- برگزاری جلسات بین بخشي با حضور بخشداری، آموزش و پرورش، نیروی انتظامی، شورای اسلامی، جهاد کشاورزی بمنظور بهسازی مناطق روستایی و ارائه راهکار مناسب
16- شرکت در جلسات شورای بهداشتی بخش و روستا و توجیه مسائل بهداشتی و ارائه راهکارهای مناسب
17- انعکاس و پیگیری مشکلات بهداشت محیط روستا به مرکز بهداشت شهرستان جهت طرح در شورای بهداشتی شهرستان
18- حمایت از طرح های جمع آوری زباله و تشویق بخش خصوصی جهت اجرای طرح
19- بررسی شاخص های بهداشت محیط و مداخله موثر در ارتقاء وضعیت موجود.
20- حمایت از پرسنل در برخورد قانونی با متخلفین بهداشت محیط که سلامت عمومی جامعه را تهدید می کنند. ( با هماهنگی مرکز بهداشت شهرستان)
21- جلب مشارکتهای مردمی در امر بهسازی محیط روستا
22- شرکت در جلسات مدارس با مدیران، معلمان و کاکنان بمنظور افزایش هماهنگی بین بخش
23- بررسی شاخص های بهداشت محیط مدارس و مداخله جهت ارتقاء شاخص ها.
24- پیگیری انعکاس مشکلات بهداشت مدارس به اموزش و پرورش (از طریق مرکز بهداشت شهرستان)
25- انجام معاینات ادواری در بدو استخدام کارگران
دستورالعمل تکمیل زیج بهداشت محیط
کلاً به دلیل اختلافات موجود در قسمتهای مختلف بهداشت محیط و حرفه ای در مناطق شهری و روستایی این زیجها به دو صورت شهری و روستایی تقسم شده اند. در زیج روستایی یک گردونه 2 جدول مربوط به فعالیتهای بهداشت حرفه‌ای و پنج جدول مربوط به فعالیتهای بهداشت محیط و یک کادر مخصوص رسم کروکی پروژه آبرسانی پیش بینی شده است. در قسمت بالای جدول نیز می بایست نام خانه بهداشت ، نام مرکز بهداشتی درمانی روستایی ، نام شهرستان، سال تکمیل زیج، تعداد کل خانوار روستایی در ابتدای زیج نوشته شود.
الف- گردونه:
این گردونه دارای 12 قاچ که هر قاچ آن شامل 7 قسمت مي‌باشد و در هر قسمت یک دایره مربوط به اطلاعات روستای قمر و یک مربع مربوط به اطلاعات روستای اصلی مي‌باشد. در قسمت اول ذیج که به رنگ سبز مشخص شده است بهورز، کاردان یا کارشناس بهداشت محیط تعداد بازدید را که در فروردین ماه از مراکز تهیه، توزیع و فروش مواد غذایی و تعداد اماکن عمومی مشمول و غیر مشمول ماده 13 انجام داده است ثبت می کند. بدیهی است در قسمت اردیبهشت و یا ماههای دیگر نیز صرفاً فعالیتهای انجام شده در همان ماه قید مي‌گردد و با ماه قبل جمع نمي‌شود. در قسمت دوم تعداد اماکن یا مراکزی که در همان ماه به
دادگاه معرفي شده‌اند ذكر مي‌شود و در قسمت بعد نیز صرفاً اماکن و مراکزی که آن ماه تعطیل شده‌اند ذکر مي‌شود. در قسمت بعد تعداد مراکز و اماکنی که در آن ماه موفق شده‌اند امکنه خود را بهسازی نمایند ذکر مي‌شود و ربطی به تعداد اماکن بهسازی شده در شهر یا روستا که از قبل وجود دارد، ندارد .در قسمت تعداد اماکن بهداشتی شده نیز تعداد اماکنی و مراکزی که درآن علاوه بر رعایت ضوابط بهسازی، موازین بهداشتی را نیز رعایت مي‌نمايد قید مي‌شود. در قسمت خاکستری نیز تعداد کارت تندرستی صادر شده در آن ماه ثبت مي‌شود و در قسمت گلی رنگ آخر نیز چنانچه در آن ماه جلسه شورای بهداشتی تشکیل شده باشد به تفکیک روستای اصلی و قمر و به تعداد زنان و مردان ثبت مي‌شود. در قسمت میانی زیج نیز سال تکمیل ثبت میشود.
ب- ثبت جدول سایر خدمات بهداشت محیط:
این جدول در پایان هر فصل تکمیل شده و مشتمل بر 26 ستون مي‌باشد.
در قسمت اول جدول تعداد سموم مصرفی جهت مبارزه با حشرات و جوندگان بر حسب کيلوگرم قید مي‌شود.
در ستون دوم مواد ضدعفونی کننده نظیر هالامید، کرئولین و... به غیر از کلر بر حسب کیلوگرم قید مي‌گردد.
در ستون سوم میزان کلر مصرفی جهت توزیع بین خانوارها، تهیه کلر مادر و احیاناً ضد عفونی آب چاه درج مي‌شود.
در ستون چهارم مبلغ ریالی جریمه پرداختی متخلفین که رای دادگاه جهت آنان صادر شده قید مي‌شود.
در ستون پنجم تعداد مواردی که جهت رسیدگی به شکایات واصله مراجعه شده است ثبت مي‌شود.
در ستون ششم تعداد دفعاتی را که جهت بررسی دفع فاضلاب در کوچه و معابر مراجعه شده ثبت مي‌شود.
در ستون بعد تعداد دفعاتی را که به محل جمع آوری و دفع زباله جهت بازدید مراجعه شده درج مي‌گردد.
در ستون هشتم آمار تعداد خانوارهای روستایی که زباله آنها بصورت سیستماتیک جمع‌آوری میشود در پایان هر فصل قید مي‌گردد.
در ستون نهم تعداد مستراحی که در پایان همان فصل از طریق آموزش و یا واگذاری لوله، سره، کاشی و سایر ملزومات احداث یا بهداشتی شده است قید مي‌گردد و اصولاً ارتباطی با تعداد کل توالتهای بهداشتی منطقه ندارد.
در ستون بعد تعداد کل خانوارهایی که در منزل دارای توالت بهداشتی هستند و از آن استفاده می کننند ذکر میشود و چنانچه در منزلی دو خانوار ساکن هستند نیز، تعداد 2 خانوار قید مي‌شود.
در ستون یازدهم تعداد جلسات آموزشی جهت کسبه افراد، مسئولین و... ثبت مي‌شود.
و در ستون دوازدهم تعداد افرادی که در جلسات آموزشی فوق حضور داشته اند قید مي‌گردد.
در قسمتمربوطه بعه بلایای طبیعی نیز تعداد برنامه هایی که در این خصوص اجرا شده مثل انجام مانور کلاس آموزشی، امداد و نجات و... ذکر مي‌شود.
در ستون بعد تعداد قلاده سگ تلف شده به تفکیک هر فصل قید مي‌شود.
در ستون منابع آب بهسازی شده تعداد منابعی که از طرف واحد بهداشت محیط و بنا به نیاز منطقه نیاز به بهسازی داشته و بهسازی شده قید مي‌گردد.
در ستون بعد تعاد خانوار روستایی که به آب آشامیدنی دسترسی دارند (حداکثر 15 دقیقه پیاده روی تا به آب برسند) نوشته مي‌شود.
تعداد افرادی که به حمام بهداشتی دسترسی دارند شامل افرادی است که چه به حمام خصوصی و یا به حمام عمومی بهداشتی دسترسی دارند.
در ستون آخر تعاد حمام بهداشتی موجود در منازل افراد ذکر مي‌گردد.
ج- جدول مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی و اماکن عمومی مشمول ماده 13:
در این ستون کلیه صنوفی که مشمول قانون ماده 13 مواد خوردنی ،آشامیدنی ،آرایشی وبهداشتی بوده از طریق این قانون می توان با آنها برخورد قانونی نمود به تفکیک صنف قید شده است که در پایان هر فصل تعداد کل، تعاد بهسازی و تعاد بهسازی شده قید مي‌شود.
د- جدول اماکن عمومی غیر مشمول ماده 13:
در این قسمت اماکنی است که با قانون ماده 13 می توان با آن برخورد قانونی نمود که شامل مدارس مساجد ایستگاههای عرضه فراورده نفتی، غسالخانه ها، استادیومها و مراکز بهداشتی و درمانی که هر کدام دارای فرم امتیازبندی و بازدید بخصوص بخود هستند و می بایست طبق فرم از محل بازدید نموده پرونده امکنه نیز در محل بايد موجود باشد و بر اساس آن جدول مربوطه تکمیل گردد.
ه- کادر مخصوص کروکی پروژه آبرسانی:
در قسمت بالای کادر چنانچه چند روستا با هم دارای یک پروژه بصورت مشترک هستند قسمت دوم علامت خورده و نام روستاهایی كه تحت پوشش آن پروژه هستند نوشته میشود سپس در قسمت پایین کادر نیز کروکی پروژه آبرسانی ترسیم مي‌شود.
و-جدول نمونه برداری مواد غذایی:
در ستون اول و دوم تعداد کل مواد غذایی نمون برداری شده نوشته مي‌شود و در ستون کل نیز میزان موادی که پس از انجام آزمایش آلوده تشخیص داده شده است ذکر مي‌گردد و ربطی به آزمایشات ارگانولپتیکی ندارد.
- در قسمت مواد مصرفی به دادگاه نیز فقط افراد یا اماکنی که پس از روشن شدن جواب آزمایش مبنی بر آلودگی مواد غذایی به دادگاه معرفی شده اند قید مي‌شود.
- در ستون تعطیلی نیز اماکنی که پس از وصول نتیجه آزمایش تعطیل شده است نوشته مي‌شود.
- در ستون آخر نیز مواد غذایی که غیر قابل مصرف انسانی و حیوانی بوده و معدوم شده است بر حسب کیلوگرم ذکر مي‌شود.
ز- حدول نمونه برداری و کلر سنجی آب و ید سنجی:
در دو ستون اول نتیجه آزمایشهاي میکروبی و شیمیایی بر اساس پنج آزمایشگاه قید مي‌شود. در قسمت کلر سنجی نیز تعداد آزمایشهاي کلر سنجی و ید سنجی انجام شده در طول ماه قید مي‌گردد.
جداول بهداشت حرفه ای:
- جدول توزیع کارگاههای و شاغلین آنها در منطقه:
تعاریف:
کارگاه موجود: کارگاههایی که طبق آمارهایی که از قبل گرفته شده است موجود مي‌باشند و فاقد پرونده بهداشتی هستند.
کارگاه شناسایی شده: کارگاههایی که بازرسین بهداشت حرفه ای به آنها مراجعه نموده و دارای پرونده بهداشتی هستند.
کارگاه تحت پوشش: کارگاههایی که در سال دوم تحت پوشش قرار می گیرند. در سال اول تعداد این کارگاههای شناسایی شده یکی می‌باشد و در سال بعد مطابق با تعداد بازدید بازرس مي‌باشد یعنی ممکن است از قبل 100 کارگاه شناسایی شده داشته باشیم ولی در شش ماه اول فقط 20 کارگاه را تحت پوشش قرار داده باشیم.
توجه: دقت شود که آمار کارگاههای تحت پوشش در شش ماه اول و دوم با هم جمع بسته نشوند و فعالیت هر 6 ماه جداگانه نوشته شود.
در قسمت دوم آمار شاغلین موجود یعنی تعداد شاغلین کارگاهها که از سال قبل مشخص بودند و شاغلین شناسایی شده که مرکز دارای پرونده بهداشتی بوده و شاغلین تحت پوشش که به تفکیک شش ماه مورد معاینات قرار گرفتند.
کارگاهها و شاغلین به تفکیک خانگی یعنی مشاغلی مثل قالی بافی و صنایع دستی و غیر خانگی مانند تراشکاری ، جوشکاری و.... در جدول تقسیم بندی شده‌اند.
- جدول توزیع کارگاههای دارای عوامل زیان‌آور و شاغلین در معرض خطر به تفکیک نوع عامل زیان آور و تعداد کارکنان:
- در این جدول کارگاههای خانگی و غیر خانگی به تفکیک شش ماه، بر اساس نوع عامل زیان آور تقسیم شده‌اند بطور مثال در شش ماه اول چند کارگاه قالی بافی وجود دارد که از نظر گرد و غبار در شرایط غیر بهداشتی قرار دارند که تعداد آنها در جدول زیر قسمت گردو غبار آورده مي‌شود. در قسمت شاغلین نیز تعداد کارگرانی که در معرض عوامل زیان آور هستند ذکر میشود. به عنوان مثال اگر 5 کارگاه داریم که مزان صدا در آنها از حد مجاز بالاتر مي‌باشد و در هر کارگاه 3 کارگر مشغول کارند 15 کارگر در معرض خطر می‌باشند که بنا به زمان بازدید در جدول نوشته مي‌شود و یا چند کارگر در ساختمان کارگاهی کار می‌کنند که از لحاظ ساختمانی مشکل دارد و مورد تایید مرکز بهداشت نمي‌باشد.
- جدول توزیع کارگاههای دارای تاسیسات، تسهیلات بهداشتی مناسب و شاغلینی که به آن دسترسی دارند به تفکیک تسهیلات و بعد کارکنان:
- این جدول مانند جدول قبلی پر میشود و تنها تفاوت در این مي‌باشد که در جدول قبل کارگاههای و شاغلین در معرض خطر مورد بررسی بودند و از لحاظ عوامل زیان‌آور،کنترل شده و مورد بررسی قرار گرفته بود ولی در این حدول از لحاظ دسترسی به تسهیلات بهداشتی مورد بررسی قرار می‌گیرند.
دستورالعمل ضمیمه زیج بهداشت سال 1381 :
1- در گردونه وسط زیج اطلاعات خواسته شده (تعداد بازدیدها، تعداد معرفی به دادگاه و تعزیرات و...) فقط مربوط به همان ماه ذکر شود. به عنوان مثال اگر فروردین ماه 6 مورد بازدید صورت گرفته و 4 مورد بهسازی داشتیم و در اردیبهشت ماه 4 بازدید صورت گرفته و 1 مورد بهسازی و 2 مورد دادگاه داشته‌ایم در ماه خرداد جمع این دو ماه ذکر نگردد.
2- در گردونه وسط زیج بنا به بازدید صورت گرفته مسلماً اقدامی صورت می‌پذیرد لذا در صورت داشتن تعطیلی و یا امکنه یا مرکز بهسازی شده و یا بهداشتی شده حتماً در جدول گردونه آورده شود.
3- با توجه به این که اکثر آمار خواسته شده در زیج در دفاتر و آمارهای خود مراکز (خانه بهداشت، مرکز روستایی و شهرستان) موجود مي‌باشد لذا در صورت دیر دردسترس قرار گرفتن زیج، آمار مربوط به قبل از آن در جداول زیج پر گردد و خالی گذاشته نشود.
4- در جدول سایر خدمات اطلاعات خواسته شده هر فصل بطور جداگانه بوده و حالت جمع ندارد.
5- در جدول آمار مراکز تهیه و توزیع ( زیر گردونه) تعداد بهسازی و بهداشتی مراکز و اماکن بطور جداگانه نوشته شود و اماکنی که بهداشتی هستند در آمار بهسازی آورده نشود.
6- عنوان زیج ( نام شهرستان، نام مرکز روستایی، نام خانه بهداشت و خانوارهای مربوطه) به طور کامل پر شود.
7- آمار مربوط به اماکن عمومی غیر مشمول ماده 13 همان طور که در جدول مجزا آورده شده فقط در همان جدول ذکر گردد.
8- دقت شود که آمار موجود در بایگانی مراکز با آمار مندرجه در زیج مطابقت داشته باشد.
