بخشی از مقاله
بیماری سل (توبركولوز)
اطلاعات اوليه
توضيح كلي
سل عبارت است از يك عفونت باكتريايي مسري حاد يا مزمن كه به‌طور اوليه ريه‌ها را درگير مي‌كند ولي ممكن است به ساير اعضا گسترش يابد. سل دوران كودكي معمولاً محدود به قسمت مياني ريه‌ها است ولي ممكن است گسترش يافته، مننژيت ايجاد كند. سل در بزرگسالان معمولاً كليه و ريه‌ها را درگير مي‌كند. سل زماني تحت كنترل بود ولي عمدتاً به خاطر ايدز، فقر و سوءمصرف الكل و ساير داروها مجدداً ظهور كرده است
علايم شايع
مراحل اوليه:
بدون علامت (غالباً)
علايم شبيه آنفلوانزا
مراحل ثانويه:
تب اندك
كاهش وزن
خستگي مزمن
تعريق شديد به‌ويژه در شب مراحل بعدي:
سرفه خلط‌دار كه به‌طور پيشرونده‌اي خوني، زرد، غليظ يا خاكستري گردد.
درد قفسه سينه
تنگي نفس
ادرار قرمز يا كدر گاهي
علل
عفونت در اثر ميكروب مايكوباكتريوم توبركولوزيس . اين ميكروب در هوا از فردي به فرد ديگر منتقل مي‌شود. گاوها نيز مستعد هستند و مي‌توانند سل را از طريق شير غيرپاستوريزه منتقل كنند. ساير انواع مايكوباكتريوم نيز در حال شايعتر شدن هستند.
عوامل افزايش‌دهنده خطر
افراد بالاي 20 سال
نوزادان و شيرخواران
بيماري مزمني كه مقاومت را كاهش داده باشد.
استفاده از كورتيزون يا داروهاي سركوبگر ايمني. اين داروها ممكن است سل غيرفعال را مجدداً فعال كنند.
شرايط زندگي شلوغ يا غيربهداشتي
سوءمصرف الكل و دارو
ايدز
افراد بي‌خانمان
بيماران خارجي يا پناهندگان
پيشگيري
واكسيناسيون يا ب‌ث‌ژ (گونه‌اي از باكتري‌هاي ايجادكننده سل). اين كار ممكن است از عفونت پيشگيري كند يا شدت و مدت عفونت را كاهش دهد.
درمان پيشگيرانه به مدت چند ماه با ايزونيازيد در صورت مثبت بودن آزمون پوستي توبركولين
مقامات بهداشتي، واكسيناسيون و درمان پيشگيرانه را براي گروه‌هاي زير پيشنهاد مي‌كنند:
ـ افرادي كه واكنش‌هاي مثبت به آزمون‌هاي سل دارند ولي علايم بيماري را نشان نمي‌دهند به‌ويژه كودكان زير 5 سال.
ـ كودكان داراي واكنش‌هاي منفي به آزمون‌هاي سل در مناطقي كه 20% يا بيش از 20% از همكلاسي‌ها واكنش‌هاي مثبت دارند.
ـ افراد سفركننده به كشورهايي كه سل در آنها شايع است.
ـ افرادي كه بايد به مدتي طولاني داروهاي سركوبگر ايمني يا كورتيزوني مصرف كنند.
ـ پس از گاستركتومي )برداشتن معده( در بيماراني كه راديوگرافي شواهد سل غيرفعال را نشان مي‌دهد.
ـ افراد مبتلا به اسكوليوز
عواقب مورد انتظار
معمولاً با درمان قابل علاج است. بدون درمان مي‌تواند كشنده باشد. البته گونه‌هاي عودكننده، به آنتي‌بيوتيك‌هاي معمول مقاوم هستند
عوارض احتمالي
آبسه ريه
برونشكتازي
بيماري انسدادي مزمن ريه
نارسايي تنفسي
گسترش عفونت به مغز، استخوان، ستون فقرات و كليه‌ها
درمان
اصول كلي
آزمون‌هاي تشخيصي مي‌توانند شامل آزمون پوستي توبركولين، بررسي‌هاي آزمايشگاهي خون، بررسي خلط و راديوگرافي قفسه سينه باشند. در صورت شك به ساير اختلالات، كشيدن مايع نخاع، برونكوسكوپي و بيوپسي از مغز استخوان ممكن است انجام شود.
ممكن است جدا كردن يا بستري كردن فرد مبتلا به سل لازم نباشد. اين بيماري معمولاً قبل از تشخيص گسترش مي‌يابد. بيماران احتمالاً 10 روز تا 2 هفته پس از درمان غيرعفوني مي‌شوند. گاه از شما درخواست مي‌شود نمونه خلط 24 ساعته خود را براي بررسي آزمايشگاهي جمع كنيد تا مشخص شود كه آيا سل همچنان فعال است يا خير.
راديوگرافي‌هاي منظم پيگيري
داروها
داروهاي ضد سل معمولاً به مدت 12-9 ماه. همزمان چند نوع داده مي‌شود تا از مقاومت باكتريايي به داروها پيشگيري گردد. سل به‌طور فزاينده‌اي نسبت به آنتي‌بيوتيك‌هاي رايج مقاوم شده است
فعاليت
استراحت در بستر تا زماني كه علايم محو شوند و آزمون‌ها از بين رفتن ميكروب‌هاي سل را نشان دهند. ممكن است لازم باشد به مدت 6 ماه فعاليت‌هاي خود را محدود كنيد.
رژيم غذايي
رژيم غذايي خاصي ندارد.
در اين شرايط به پزشك خود مراجعه نماييد
اگر خود يا يكي از اعضاي خانواده‌تان علايم سل را داشته باشيد.
اگر علي‌رغم درمان، علايم پايدار بمانند يا بدتر شوند.
اگر شما دچار علايم جديد و غير قابل توجيه شده‌ايد. داروهاي مورد استفاده در درمان ممكن است عوارض جانبي ايجاد كنند.
سل بيماري عفوني است كه توسط باسيل سل ايجاد مي شود.اين بيماري معمولا ريه ها را درگير و از فرد بيمار به افراد سالم سرايت مي كند. ميكروب از طريق استنشاق وارد بدن مي شود.ميكروب سل گاهي اوقات بلافاصله باعث بيماري نمي شود و سال ها به حالت كمون در بدن باقي مي ماند. بدون آن كه منجر به بيماري شود. در شرايط ضعف سيستم ايمني بدن و مخصوصا همراهي بيماريهاي ديگر ميكروب خاموش مجددا فعال گشته و ايجاد بيماري مي كند.
افرادي كه بيش از همه در خطر ابتلا هستند كساني مي باشند كه سيستم ايمني آنها مشكلاتي دارد. افراد مبتلا به اشكالات سيستم ايمني مي باشند. تقريبا تمام كودكان در هفته هاي اول پس از تولد بايد در مقابل اين ميكروب با واكسني بنام ب.ث.ژ مصونيت كامل در مقابل سل ايجاد نمي كند اما از بيماريهاي كشنده سلي مثل مننژيت و سل منتشر جلوگيري مي كند. قابل ذكر است كه بيماري سل با درمان هاي دارويي كاملا معالجه پذير است .
علائم بيماري
سل مي تواند هر قسمتي از بدن را درگير كند اما عمدتا بر ريه ها و گره هاي لنفاوي اثر مي گذارد. سرفه شايعترين علامت اين بيماري است كه اغلب با خلط سينه همراه است كه گاهي ممكن است خوني باشد. درد ناحيه سينه كم اشتهايي كاهش وزن تب و تعريق شبانه از علائم ديگر سل مي باشد. هنگامي كه اين ميكروب بر غده هاي لنفاوي اثر بگذارد توده هايي در ناحيه گردن زير بغل و كشاله ران ظاهر مي شود. تشخيص سل معمولا پس از عكسبرداري از قفسه سينه و آزمايش نمونه خلط ثابت مي شود.
نحوه انقال بيمااري به ديگران
اگر خلط حاوي مقدار زيادي ميكروب سل باشد اين بيماري مي تواند به ديگران منتقل شود. به اين موارد (( سل باز)) يا بيمار با (( خلط مثبت )) مي گويند. بيمار مي تواند به وسيله پوشاندن بيني و دهان با يك دستمال هنگام سرفه از پراكنده شدن عفونت جلوگيري كند. البته بايد دستمال از بين برد و دست هاي خود را با آب و صابون بشويد. دسته اي از بيماران سلي هيچگاه خلط مثبت ندارند و تشخيص آنها براساس وضيعت باليني عكسبرداري و آزمايشات داده مي شود. اغلب اوقات دو هفته بعد از شروع درمان خطر انتشار بيماري به ديگران از بين مي رود.
در صورتي كه خلط عاري از ميكروب سل مي باشد و همچنين در مورد سل غدد لنفاوي يا ساير نواحي بدن خطر انتفال بيماري به ديگران وجود ندارد. افرادي كه با فرد مبتلا در يكجا زندگي مي كنند و يا با او همكارند بايد يك بررسي كامل از نظر احتمالات ابتلاي به بيماري انجام دهند. البته بررسي كامل افراد بزرگسال معمولا با عكسبرداري از قفسه سينه و تست جلدي و در صورت لزوم انجام آزمايش خلط صورت مي گيرد. در كودكان نيز علاوه بر عكسبرداري تست پوستي انجام مي شود. اگر تست جلدي منفي باشد نشانگر آن است كه فرد مبتلا نشده است. لذا براي او واكسيناسيون ب.ث.ژ است كه يا فرد قبلا با ب.ث.ژ
واكسينه شده و يا اينكه آلوده به ميكروب سل شده است. در اغلب اين موارد معالچه لازم نيست ولي بررسي كامل مرتبا بايد انجام گيرد. گاهي اوقات يك دوره پيشگيري دارويي به بعضي از اين افراد كه ظاهرا سالم به نظر مي رسند اما خطر ابتلا به بيماري سل در آينده در آنان قويا وجود دارد تجويز مي شود.
درمان سل با تجويز داروهاي خاص و براي همه افراد 6 تا 9 ماه مي باشد. معمولا معالجه بسياري از بيماران در منزل صورت مي گيرد اما اگر پزشكان تشخيص دهند كه فرد شديدا بيمار است و يا خلط نامبرده چنان آلوده است كه مي تواند براي افراد سالم خطر آفرين باشد او را در بيمارستان براي يك هفته و يا بيشتر
بستري مي كنند. هنگامي كه شخص در منزل درمان مي شود نياز به اقداماتي همچون جدا كردن ظروف و وسايل ديگر از بقيه خانواده ندارد و تنها جلوگيري از روبوسي و تماس نزديك با اقراد خصوصا بچه ها كافي است . رژيم غذايي خاصي براي بيماران توصيه نمي شود ولي تغذيه خوب و مناسب به بهبود آنها كمك مي كند اشتهاي بسياري از بيماران با مصرف داروها افزايش مي يابد .
ياد آوري مهم
هرگز خوردن داروهايتان را فراموش نكنيد اگر فراموش كرديد كه داروهايتان را به موقع بخوريد در زماني ديگر از همان روز ميل كنيد. هرگر نگذاريد داروهايتان تمام شود و قبل از مصرف كامل دوباره راجعه نماييد. در صورتي كه نگران بيماري يا درمانتان هستيد حتما با پزشك خوش مشورت كنيد.بيماري سل كاملا قابل درمان است به شرطي كه داروهايتان را به طور منظم مصرف كنيد حتي اگر احساس مي كنيد كه بهبود يافته ايد قرص را ترك نكنيد. تنها زماني مصرف داروها را متوقف كنيد كه پزشك معالج پايان درمان را اعلام كند. در صورتي كه قبل از موقع مقتضي داروها را قطع كنيد ممكن است ميكروب سل به داروها مقاوم شود كه در آن صورت درمان بسيار مشكل يا غير ممكن خواهد بود.
عوارض جانبي
تغيير رنگ ادرار به قرمز نارنجي توسط داروي ضد سل ايجاد مي شود كه هيچ گونه اشكالي ندارد. همچنين لنزهاي طبي نيز در اثر همين دارو به طور دائمي تغيير رنگ مي دهند. قرص هاي مصرفي ضد بيماري سل معمولا هيچ گونه مشكل خاصي را به دنبال ندارند اما اگر متوجه يرقان (زردي چشم و پوست )قرمزي پوستي احساس كسالت خارش سرگيجه يا اختلال ديد و يا گزگز در اندامها شديد فورا با پزشك مشورت كنيد. ممكن است يكي از قرصها شما را ناراحت كند وپزشك آن را تغيير دهد ولي در هر حال بايد تا پايان دوره درماني زير نظر پزشك درمان ادامه يابد. يكي از داروهاي ضد سلي اثر قرص هاي ضد بارداري را كاهش مي دهد لذا بيمار بايد متوجه آن باشد و از روش هاي ديگر جلوگيري از بارداري استفاده نمايد .
بازگشت به كار
گاهي اوفات بيماري سل آنقدر خفيف است كه فرد نيازي به ترك كارش ندارد ولي گروه ديگري از بيماران تا زماني به ترك كارش ندارد ولي گروه ديگري از بيماران تا زماني كه آلوده كننده هستند و يا به علت ضعف ناشي از بيماري قادر به انجام كامل فعاليت هاي روزانه نيستند ممكن است از رفتن به سركار منع شوند.
در صورت ادامه كار به شرط مصرف منظم قرص ها بهبودي كامل بدست خواهد آمد. ضمنا كار فرمايتان هم بايد از اين بيماري و درمان شما مطلع باشد . پس از اتمام دوره درمان تا 2 سال هر 3 ماه يكبار مراجعه به پزشك توصيه مي شود تا نشانه هاي عود احتمالي بيماري بررسي گردد.
