بخشی از مقاله

تعیین و برآورد مصرف آب شهر ها

فصل اول : کلیات
1 . 1 ) مقدمه :
تعیین و برآورد مصرف آب یکی از مهمترین عوامل در طراحی خطوط انتقال و شبکه های توزیع آب می باشد. مقدار و تغییرات مصرف آب در طول زمان تابع عوامل مختلفی از جمله آداب و رسوم، شرایط اقتصادی و موقعیت جغرافیائی و اقلیمی جامعه مورد مطالعه می باشد. شناخت مذهب و آئین حاکم بر جامعه و نوع ارتباطات مردم از ارکان تعیین کننده آن جامعه است که خود نشان دهنده شکل مناسبات و نحوه استفاده از امکانات اقتصادی می گردد. احترام به آب و جلوگیری از آلودگی آن یکی از میراشهای کهن نیاکان ما می باشد. و هم چنینن

تبعیت از دستورات شریعت اسلام که اسراف در مصرف آب را جرام دانسته و از طرف دیگر محدودینتهای منابع آب باعث شده است که مردم سخت کوش کشورمان به ویژه کشاورزان برای یک قطره آب نیز حسابی باز بمانند.


همانطوریکه بیان گردیده مصرف آب یک شهر تابع عوامل مختلف است که اثرات هر یک از آنها در میزان مصرف آب متفاوت می باشد. عمده عوامل موثر در مصرف آب به شرح ذیل است :
- آب و هوا
- شرایط اقتصادی، سطح زنگی و وضع بهداشت
- نوع فعالیت مردم آن شهر مانند فعالیتهای صنعتی، تجاری، کشاورزی و دامپروری
- کیفیت و کمیت آب شرب


- فشار آب درئیکه توزیع
- وجود وسائل اندازه گیری و کنترل مقدار آب مصرفی
- قیمت فروش آب (آب بهاء)


- وجود تاسیسات جمع آوری و تصفیه فاضلاب
- نحوه مدیریت اداره تاسیسات آبرسانی
- وسعت فضای سبز


عوامل فوق واثرات از آنها در میزان مصرف آب متفاوت است بررسی این عوامل سبب نگرشی اصولی در مصرف آب هر شهر می گردد.
جدول زیر میزان تاثیرات بعضی از عوامل فوق الذکر را نشان می دهد.جدول شماره(1) – عوامل و ضرایب آن در مصرف آب(1)
عوامل تاثیرات بر حسب درصد
فشار آب در شبکه


کیفیت آب
قیمت آب
عدم وجود وسائل اندازه گیری (کنتور)
عدم وجود شبکه جمع آوری فاضلاب 15
5
20
100 تا 20 +
15 -

در اینجا خاطر نشان می گردد که تاثیرات عوامل بالا بطور ی است که میزان مصرف سرانه آب در شهر های دنیا از 120 لیتر تا 2000 لیتر در روز (35 تا 520 کالن) تفسیر می کند و این خود دلیلی است که تاثیرات عوامل مطرح شده را اثبات می نماید.
جدول شماره 1 ) جمعیت استان زنجان به تفکیک شهری و روستایی طی 65- 1335
سال
شرح 1335 1345 1355 1365
تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد
کل استان 748011 100 891569 100 1117157 100 1588600 100
نقاط شهری 145745 5/19 201946 7/22 317289 4/28 684754 43
نقاط روستایی 602266 5/80 689623 3/77 799868 6/71 905796 57

 

در سر شماری سال 1365، از 1588600 نفر جمعیت استان 682754 نفر(43 درصد) در نقاط شهری و 905796 نفر (57 درصد ) در نقاط روستائی سکونت داشته اند و کمتر از 1% درصد غیر ساکن بوده اند.
از کل جمعیت این استان 811441 نفر مرد و 777159 نفر زن بوده اند. کمتر نتیجه جنسی برابر 104 می گردد. این قسمت درنقاط شهری معادل 104 و در نقاط روستائی برابر 102بوده است در نمودار شماره 2 درصد جمعیت شهری و روستائی در طی سالهای65- 1325 نشان داده شده است.
نمودار شماره 2 درصد جمعیت شهری و روستائی طی65- 1335


بررسی ترکیب ملی جمعیت استان زنجان در سال 1365 نشان می دهد، از جمعیت استان 48 درصد در گروه ملی کمتر از 15 ساله، 9/48 درصد در گروه سنی 64-15 ساله، و 1/3 درصد در گروه سنی 65 ساله و بیشتر قرار داشته اند. براساس آمار فوق میانگین سنی جمعیت استان 2/12 سال و میانه سنی 8/15 سال محاسبه کردیده است.
نسبت جمعیت زیر 15 ساله در مقایسه با نسبت کل کشور (5/45 درصد) و همچنین پاشین بودن میانه سنی ضمن ضریب بالای جوانی جمعیت استان می باشد.
در مجموع 305843 خانوار در سطح استان زندگی می کند، که میانگین تعداد افراد در خانوار های معمولی 2/5 نفر بوده این میانگین برای خانوارهای شهری 5 نفر و برای خانوارهای روستائی 4/5 نفر است.


در سرشماری سال 1365، در استان زنجان 7/82 درصد از جمعیت در شهر با آبادی محل تولد خود اقامت داشته اند.
همانگونه که در جدول شماره 2 ملاحظه می گردد. مقایسه محل تولد افراد یا محلی که درآن سرشماری شده اند نشان می دهد از جمعیت سالکن این استان 8/9 درصد از روستا شهر 3/3 درصد از شهر به شهر 10/2 درصد از روستا به روستا و 9/0 درصد از شهر به روستا مهاجرت کرده اند.
جدول شماره 2 ) جمعیت ساکن بر حسب محل تولد در استان زنجان


شرح تعداد درصد
ساکن در نقاط شهری متولد در شهر محل اقامت 465243 3/29
متولد جای دیگر شهر 52301 3/3
آبادی 156299 8/9


خارج از کشور 4429 3/0
اظهار نشده 4482 3/0
ساکن در نقاط روستائی متولد در آبادی محل اقامت 848362 4/53
متولد جای دیگر شهر 14999 9/0


آبادی 33744 1/2
خارج از کشور 3503 2/0
اظهار نشده 5188 3/0
جمع 1588550 100

از مهاجراتی که طی 10 سال قبل از سرشماری سال 1365 به استان وارد یا داخل استان جابجا شده اند، محل اقامت قبلی 1/35 دصد آنان سایر استانها، 4/57 درصد همین استان و 4/3 درصد خارج از کشور بوده 10/4 درصد نیز محل اقامت قبلی خود را اظهار نداشته اند.
متوسط نرخ رشد سالانه جمعیت استان از 3/2 درصد در سالهای 55 – 1345 به حدود 6/3 درصد در دهه، 65 – 1355 رسیده، این افزایش با توجه به نرخ رشد طبیعی نشان دهنده آن است که در دهه فوق استان تا حدودی مهاجر پذیرفته بوده است.


مطالعه روند افزایش جمعیت در شهرستانهای مختلف استان زنجان بیانگر آن است که طی دهه 65 – 1355 شهرستان قزوین با نرخ رشد 6/4 درصد بالاترین نرخ رشد و شهرستان خدابنده با 4/2 درصد گسترش نرخ رشد را دارا بوده اند.

جدول شماره 3 نرخ رشد شهرستانهای مختلف استان را نشان می دهد.
نام شهرستان نرخ رشد 65 – 1355
ابهر
تاکستان


خدابنده
زنجان
قزوین 6/3
7/2
4/2
0/3
6/4
کل استان 6/3

جدول شماره 3 ) نرخ رشد شهرستانهای مختلف استان زنجان ضریب شهرنشینی جمعیت استان زنجان طی سالهای 65 – 1355 از حدود 4/28 درصد به حدود 43 درصد و شمار جمعیت شهری آن از 317289 نفر به 682754 نفر رسیده است. افزایش نسبت شهرنشینی در دهه اخیر را می توان از یکطرف ناشی از تغییر و تبدیل نقاط روستائی به کانونهای جدید شهری دانست (چنانچه نقاط شهری استان از 9 شهر به 14 شهر افزایش یافته است) و از طرف دیگر باید به مهاجرت های گسترده روستائیان به مراکز شهری اشاره نمود، بطوریکه طی همین مدت نرخ رشد جمعیت شهری حدود 8 درصد و نرخ رشد سالانه روستائی معادل 2/1 درصد بوده است.


همانگونه که در جدول شماره 4 مشاهده می شود ضریب شهرنشینی در نقاط مختلف استان یکسان نیست.
شهرستان ابهر با 4/54 درصد دارای بالاترین ضریب شهرنشینی [بدلیل پیوستن نقاط روستائی به کانونهای به کانونهای شهری] و شهرستان خدابنده با 8/6 درصد کمترین ضریب شهرنشینی رادارا است.

جدول شماره 4 ) ضریب شهرنشینی در شهرستانهای مختلف استان زنجان
شهرستان سال 1355 سال 1365
ابهر
تاکستان
خدابنده


زنجان
قزوین 9/34
8/17
7/2


6/29
0/36 4/54
4/26
8/6
9/46
6/49
کل 4/28 0/43

در رده بندی شهرها از لحاظ جمعیت بعد از شهرهای قزوین و زنجان به ترتیب شهرهای ابهر، شهرک الوند، شهر تاکستان و شهر خرمدره قرار دارند. تمرکز و پراکندگی جمعیت در نقاط شهری استان در نقشه شماره 3 نشان داده شده است. دورترین شهر استان به مراکز آن شهر آبیک با 226 کیلومتر فاصله ویس از آن بترتیب شهر آوج با 416 کیلومتر و شهر بوئین زهرا با 201 کیلومتر می باشد، نزدیکترین شهر به مراکز استان شهر سلطانیه است که در فاصله 42 کیلومتری شهر زنجان قرار دارد.


مساحت کل شهرهای استان زنجان در سال 1462 بالغ بر بر 8/102 کیلومتر مربع می باشد که از لحاظ مساحت آوج با 6/0 کیلومتر کوچکترین شهر و قزوین یا 6/36 کیلومتر مربع بزرگترین شهر استان بوده است. متوسط تراکم جمعیت در مناطق شهری استان در هر کیلومتر مربع 5503 نفر می باشد.
5 ) بررسی و آینده نگری جمعیت شهر زنجان


5 . 1 ) مشخصات جمعیت
مطالعه در ساخت جمعیت از اهمیت ویژه ای برخوردار است، یکی از خصوصیات و ویژگیهای کمی جمعیت، توزیع آن برحسب سن و جنس می باشد، که این امر هرگونه تجزیه و تحلیل جمعیتی را به معنی واقعی آن میسر می سازد. مفروضات جمعیت در آینده نیز با بررسی ویژگیهای جمعیت در حال و گذشته محاسبه می گردد.
5 . 1 . 1 ) تحولات جمعیت


شهر زنجان در سرشماری سال 1335 جمعیتی معادل 22159 نفر داشته، که در سال 1345 با متوسط نرخ رشد سالانه ای معادل 4/2 درصد 58312 نفر افزایش یافته است، نرخ رشد جمعیت شهر در طی 45 – 1335 از نرخ رشد مناطق شهری کل کشور (1/5 درصد) و نرخ رشد طبیعی کمتر بوده، که حاکی از مهاجر فرستی شهر در این دهه است.
در طی سالهای 55 – 1345 با نرخ رشد سالانه ای معادل 5/5 درصد جمعیت شهر به 100351 نفر رسیده که مقایسه نرخ رشد سالیانه جمعیت شهر با متوسط نرخ رشد سالیانه جمعیت جوامع شهری کشور در این دوره (9/2 درصد نشان دهنده مهاجرپذیری شهر زنجان در دهه مذکور است.


در سال 1365 با نرخ رشد متوسط سالیانه معادل 9/2 درصد جمعیت شهر به 215461 نفر افزایش یافت. افزایش نرخ رشد جمعیت در طی سالهای اخیر نشانگر آن است که شهر زنجان در این دوره مهاجرپذیری بسیار وسیعی داشته. ( لازم به ذکر است، نرخ رشد جمعیت شهر زنجان طی 65 – 1355 با حذف خانوارهای دسته جمعی در سال 1355 معادل 2/8 درصد است.)


در جدول شماره 13 تغییرات و درصد رشد جمعیت شهر زنجان طی 65 – 1335 آمده است.
جدول شماره 13 ) تغییرات و درصد رشد جمعیت شهر زنجان طی 65 – 1335
سال 1335 1345 1355 1365
جمعیت 47159 58714 100351 215261
رشد سالیانه 2/2 5/5 9/7

همانطور که در جدول ملاحظه می شود روند رشد جمعیت طی سی سال اخیر رو به افزایش بوده، به طوریکه جمعیت شهر زنجان در این مدت 6/4 برابر شده است، این امر عمده بودن نقش مهاجرت را نشان می دهد.
5 . 1 . 2 ) ساخت سنی :
بررسی ترکیب سنی جمعیت شهر نشان می دهد، از کل جمعیت در سال 1365 ، 9/45 درصد در گروه سنی کمتر از 15 سال و 4/52 درصد در گروه سنی 64 – 15 سال و 7/2 درصد در گروه سنی بالای 65 سال قرار داشته اند، در مقایسه با سال 1355 همانگونه که در جدول شماره 14 مشاهده می شود، جمعیت شهر جوانتر شده، به طوریکه درصد توزیع جمعیت کمتر از 15 سال رو به افزایش بوده است، این امر نمایانگر افزایش موالید در دهه اخیر می باشد.


نسبت جمعیت فعال (64 – 15 سال) از 6/50 درصد در سال 1325 به 54 درصد در سال 1355 و به 4/51 درصد در سال 1365 رسیده است. افزایش این نسبت در سال 55 به دلیل وجود خانوارهای دسته جمعی (پادگان) و کاهش سطح باروری در این دوره می باشد.در عین حال کاهش نسبت جمعیت فعال در سال 1365 علیرغم مهاجرت های بی رویه و غیر زنجان به دلیل بالا بودن سطح باروری است در جدول شماره 14 و نمودار شماره 4 تعداد و درصد جمعیت شهر بر حسب گروههای عمده سنی طی 65 – 1335 نشان داده شده است.

جدول شماره 14) تعداد و درصد جمعیت شهر بر حسب گروههای عمده سنی سی 65 – 1345
گروههای سنی 1335 1345 1355 1365
تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد


14 – 0 18896 1/40 25806 44 42431 3/42 98750 9/45
64 – 15 26005 1/55 29754 6/50 54173 54 110747 4/52
65 2458 8/4 3154 2/5 3747 7/3 5762 7/2
کل 47159 100 58714 100 100351 100 215216 100

نمودار شماره 4 ) تغییرات گروههای عمده سنی طی 65 – 1335 شهر زنجان


میانه و میانگین سنی جمعیت همانگونه که در جدول شماره 15 مشاهده می شود طی 30 سال اخیر رو به کاهش بوده به طوریکه میانه و میانگین سنی به ترتیب از 7/7 و 24 سال در سال 1345 به 4/16 و 3/21 سال در سال 1365 رسیده است. این نسبت ها در مقایسه با میانه و میانگین سنی کل کشور (17 و 7/21) کمتر بوده و به نسبت مناطق روستائی نزدیکتر است.
جدول شماره 15 ) تغییرات میانمره میانگین سنی جمعیت طی 65 – 1345 شهر زنجان
سال
شرح 1335 1345 1355 1365
میانه سنی 1/20 7/17 8/17 6/16
میانگین سنی 2/25 44 43 3/21

در مجموع از نظرساختمان سنی شهر زنجان در حال حاظر از یک ساختمان سنی جوان برخوردار بوده و براساس میانه سنی، نیمی از جمعیت آن 6/16 سال قرار دارند.
نمودارهای شماره 5 و 6 هرم سنی جمعیت شهر زنجان را در سالهای 1355 و 1365 نشان می دهد.
5 . 1 . 3 ) نسبت جنسی :
نسبت جنسی منعکس کننده شرایط اجتماعی اقتصادی حاکم بر هر سرزمین و ابزار مفیدی از نقطه نظر تجزیه و تحلیل هر منطقه است. افزایش این نسبت مخصوصاً در شهرهائی که جمعیت را در سنین کار به خود جذب می نمایند دیده می شود. نسبت جنسی در شهر زنجان در سال 1345 معادل 104 ، در سال 1355 (بدون خانوار دسته جمعی) معادل 106 ، و در سال 1365 معادل 104 بوده است، در جدول شماره 16 نسبت جنسی جمعیت شهر زنجان بر حسب سنین مختلف آمده است.


جدول شماره 16 ) نسبت سنی جمعیت شهر زنجان طی 65 – 1335
گروه سنی 1345 1355 1365
 
4 – 0 109 106 106 99
9 – 5 105 108 108 101
12 – 10 109 117 115 109
19 – 15 90 109 101 102
22 – 20 62 114 86 99
29 – 25 94 15 92 102
32 - 30 105 102 102 109


39 - 35 102 102 108 98
44 - 40 115 124 121 109
49 - 45 149 112 112 109


52 - 50 114 119 119 104
59 - 55 86 125 125 107
64 - 60 88 102 103 116
65 101 82 82 98
کلیه سنین 104 109 106 104
 با خانوار دسته جمعی
 بدون خانوار دسته جمعی
براساس جدول شماره 16 نسبت جنسی در سنین 14 – 10 سال در طی سالهای 65 – 1345 افزایش نشان می دهد که علت آنرا می توان ناشی از مهاجرت پسران روستائی جهت ادامه تحصیل (به دلیل کمبود مدارس راهنمائی در مناطق روستائی حوزه نفوذ) و در مواردی نیز جهت کار دانست.
این نسبت در سنین فعالیت (29 – 15 سال) در سالهای 1345 و 1355 ( پس از حذف خانوارهای دسته جمعی ) کاهش داشته و پائین تر از حدود متعارف آن بر ایران است. خروج مردان جهت جستجوی کار، ادامه تحصیل و خدمت نظام وظیفه می تواند از دلایل آن باشد. با این وجود در سنین فعال 54 – 40 سال در طی سالهای فوق فزونی عده مردان به زنان چشمگیر بوده است.


در سال 1365 نسبت جنسی در غالب گروههای سنی فعال افزایش داشته به جز گروههای سنی 24 – 20 و 39 – 25 سال که در این گروهها تعداد زنان بر مردان فزونی دارد.
در مجموع تغییرات فوق به طور عمده ناشی از تمرکز ادارات و واحدهای دولتی به دنبال تبدیل شهر زنجان به مرکز استان و افزایش مشاغل تولیدی و صنعتی به ویژه از سالهای 1355 تاکنون بوده است.
5 . 1 . 4 ) بعد خانوار :
شمار خانوارهای شهر زنجان از حدود 10391 خانوار در سال 1335 به 22143 خانوار در سال 1365 افزایش یافته است، در فاصله سالهای 1355 تا 1365 با دهه اخیر حدود 22377 خانوار به شمار خانوارها اضافه شده، در حالیکه این افزایش در طی دهه قبل از آن حدود 8757 خانوار بوده است.
در جدول شماره 17 توزیع خانوارها بر حسب تعداد افراد، بعد خانوار و تحولات آن در 30 سال اخیر درج شده است.
براساس جدول فوق بعد خانوار در فاصله سالهای 55 – 1345 اندکی کاهش داشته و پس از آن به تدریج افزایش یافته است. افزایش بعد خانوار در سالهای اخیر به دلیل بالا بودن میزان باروری و تشدید مهاجرت به شهر زنجان قابل توجه است. این متوسط در مقایسه با متوسط بعد خانوار در نقاط شهری کل کشور (8/4) در سال 1365 بالاتر بوده و به متوسط کل کشور (1/5) نزدیکتر است.

 


جدول شماره 17 ) تعداد و درصد خانوارها به تفکیک نفرات و متوسط بعد خانوار طی 65 – 1335
سال
خانوار 1335 1345 1355 1365
تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد
1نفـــره 622 0/6 625 2/5 1037 0/5 1649 8/3
2 نفـــره 1389 5/13 1405 7/11 2424 7/11 4505 4/10
3 نفـــره 1699 5/16 1648 7/13 2920 1/14 5807 5/13
4 نفـــره 1748 9/16 1826 2/15 4596 2/17 7405 7/16


5 نفـــره 1586 4/15 1942 2/16 3275 7/16 7195 7/16
6 نفـــره 1388 6/13 1665 9/13 3070 8/17 6235 3/14
7 نفـــره 878 5/8 1302 9/10 2122 2/10 4683 9/10


8 نفـــره 542 0/5 804 7/6 1191 7/5 3170 3/7
9 نفـــره 267 6/2 222 5/3 525 6/2 1519 5/3
10 نفـــره 220 1/2 258 3 256 7/1 1165 7/3
جمع 10321 100 11999 100 90756 100 23172 100
متوسط بعد خانوار 3/4 9/4 8/4 5

5 . 1 . 5 ) زاد و ولد و مرگ و میر :
در زمینه زاد و ولد در ایران آمار ثبت وقایع حیاتی به دلایل گوناگون نارسا است، از جمله اینکه، آمارهای متولدین بر حسب سن ما در طبقه بندی نمی شوند. موالید ثبت شده در سال دقیقاً موالید همان سال نیست و در بعضی موارد ثبت محل وقایع (ازدواج، زاد و ولد و فوت) با حوزه سرشماریها مطابقت ندارد.
با توجه به این موارد، می توان سطح باروری را از طریق غیرمستقیم با استفاده از اطلاعات سرشماریها به دست آورد، یکی از این روشها روش 10 = x – x است که برای محاسبه، سطح باروری از نسبت کودکان 9 – 5 ساله به زنان 54 – 20 ساله استفاده می شود.
زیرا احتمال کم شماری کودکان در این سنین کمتر است، در جدل شماره 18 سطح باروری میزان ناخالص تجدید نسل و باروری کل زنان شهر زنجان طی 65 – 1335 درج شده است.
جدول شماره 18 ) برآورد سطح باروری میزان ناخالص تحصیل و باروری کل 65 – 1335
سال
شرح سطح باروری در هزار میزات ناخالص تحصیل باروری کل امید زندگی
1335 682 78/2 7/5 45
1345 840 3/3 8/6 50
1355 792 01/3 2/6 55
1365 879 2/3 6/6 5/62

نتایج محاسبات نشان دهنده، نرخ بالای باروری در شهر زنجان طی 65 – 1335 است. با توجه به جدول بالاترین میزان به سال 1335 تعلق دارد، که این امر ناشی از کاهش مرگ و میر عمومی به خصوص اطفال و افزایش زاد و ولد است. میزان ناخالص تجدید نسل و باروری کل (یا تعداد فرزندان یک زن در دوران باروری) در سال 1355 معادل 01/3 و 2/6 نفر می باشد که نسبت به سال 1345 کاهش داشته، با اینحال میزانهای فوق در سال 1355 از رقم متوسط جامعه شهری کشور بیشتر و تقریباً معادل کشور است.
در سال 1365 میزان ناخالص تجدید نسل و باروری کل در شهر زنجان به ترتیب معادل 2/3 و 6/6 نفر بوده که نسبت به دهه قبل دارای افزایش است.


همچنین میزان باروری عمومی شهر (نسبت متولدین به زنان 49 – 15 ساله) در سال 1365 معادل 194 در هزار محاسبه گردیده است و در پیش بینی جمعیت با توجه به سیاستهای اخیر دولت در جهت کنترل موالدی و بررسی میزان باروری شهر طی دهه های گذشته روند باروری تا سال افق طرح به صورت نزولی درنظر گرفته شده است.


در مورد مرگ و میر به علت عدم ثبت دقیق آمارهای حیاتی میزان رقم فوت شدگان به خصوص در رابطه با کودکان از تعداد واقعی کمتر است به همین دلیل نمی توان براساس آمارهای موجود جداول مستندی ارائه داد. بر پایه آمار سرشماری سال 1365 میزان مرگ و میر عمومی در شهر زنجان حدود 7/2 نفر در هزار محاسبه گردیده، این میزان بر پایه آمار اداره ثبت احوال شهر زنجان در حدود 6 در هزار برآورده شده است که هر دو آمار از میزان واقعی کمتر است.


لذا، میزان مرگ و میر عمومی طی دوره های قبل براساس آمارهای به دست آمده برای شهرهای متوسط از 14 تا 8 در هزار (به صورت شرطی) درنظر گرفته شده است.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید