بخشی از مقاله

نیشکر


مقدمه
شركت كشتو صنعت كارون در 17 كيلومتري شهرستان شوشتر و 40 كيلومتري شركت كشت و صنعت هفت تپه واقع شده و مساحت كل اراضي آن حدود 40 هزار هكتار در دو ناحيه ديمچه (33 هزار هكتار) و بلوك اف (7352 هكتار ) مي باشد . از كل اراضي فوق حدود 24000 هكتار قابل كشت بوده كه ساليانه از نزديك به 2000 هكتار آن بهره برداري گرديده و مابقي آيش مي گردند . در اوائل سال1377 جناب آقاي مهندس سيد عبدالعزيز نبوي به سمت رئيس هيئت مديره و مير عامل شركت منسوب گرديدند كه با ورود ايشان تحولات

اساسي در شركت كشت و صنعت كارون آغاز گرديد . ايشان با عنايت به اين ديدگاه كه ظرفيت و پتانسيل توليد نيشكر از هر هكتار اراضي شركت بسيار بيش از ميزان فعلي است به جست و جوي عللي پرداخته كه در اين راستا مسئله گسترش علف هاي هرز و آسيب هاي وارده به مزارع در اثر تردد ماشين آلات كشاورزي بسيار سنگين و ظهور پديده اي به نام فشردگي را از مهم ترين عوامل يافت و از آنجائي كه ايجاد شرايط بهينه جز در زمان آيش ميسر نمي باشد اقدام به آيش و به زير كشت بردن بي سابقه مزارع نمود ودر اين رابطه در

اوائل سال 1377 از 24000 هكتار اراضي قابل كشت 15523 هكتار جهت بهره برداري ، 9/8149 هكتار جهت آيش و مابقي به ميزان 328 هكتار به عنوان توسعه مزارع در نظر گرفته شد و از 15 خرداد سال 1377 عمليات آماده سازي مزارع آيش شده براي كشت آغاز گرديد و طي مدت كمتر از 120 روز در نيمه دوم شهريور ماه عمليات شيارزني مزارع به پايان رسيد. ماشين آلات مورد نياز جهت انجام اين عمليات نظير D-8 وD-6 از شركت هاي جهاد نصر از جمله جنوب غرب ، استان خوزستان ، استان كرمانشاه ، استان اصفهان و شركت خدمات مهندسي آب و خاك كشور تأمين گرديد.


انجام اين عمليات در مدت زمان ياد شده با چنان سطح وسيعي ودر گرماي طاقت فرساي خوزستان كه گاهي اوقات به 51 درجه سانتي گراد نيز مي رسيد و به صورت شبانه روزي نياز به برنامه زمانبندي شده و به مديريتي بسيار دقيق داشته كه خوشبختانه به نحو مطلوبي انجام گرديد . مراحل عمليات انجام شده ذيل به ترتيب ذكر مي گردد:
1- عمليات ماخار :


الف) – تأمين رطوبت لازم در خاك براي تسهيل در به كار گيري ادوات تهيه زمين و جلوگيري از استهلاك آنها و در نهايت افزايش راندمان كاري ادوات ياد شده .
ب) – جلوگيري از كلوخ شدن مزارع جهت فراهم آوردن بستر مناسب كاشت و پوشش قلمه ها .
پ) – رويش بذور علف هاي هرز و متعاقب آن مبارزه مكانيكي با علف هاي هرز جهت صرفه جويي در مصرف علف كش ها .
2- عمليات شيار زني مرحله اول تا عمق 90 سلنتي متر .


3- عمليات ديسك سنگين .
4- عمليات شيارزني مرحله دوم تا عمق 90 سانتي متر با زاويه 45 درجه نسبت به خط تراز با تيغه هاي شوز پهن (حالت پيكاني )
5- عمليات شخم برگردان جهت از بين بردن و به زير خاك بردن بذور علف هاي هرز .
6- عمليات ديسك دوم .


7- عمليات شيارزني نوبت سوم با عمق 90 سانتي متر .
8- عمليات ديسك نوبت سوم جهت متلاشي نمودن كلوخ هاي به وجود آمده احتمالي.
9- عمليات ماله (دونوبت ) جهت بر طرف نمودن ناهمواري هاي ايجاد شده ناشي از عمليات شيار زني و ديسك.


10- شبكه بندي و نقشه برداري نقاط جهت تعيين مقادير خاكريزي و خاكبرداري احتمالي .
11- تسطيح نهايي .
12- چك بك نهايي .


13- عمليات فاروزني جهت ايجاد بستر كاشت نيشكر با توجه به نوع سيستم آبياري مرسوم
14- كود پاشي از نوع فسفات آمونيوم به ميزان 250 كيلوگرم در هكتار.
15- كشت نيشكر و سپس آبياري همراه با سم.


در هنگام ايجاد عمليات فوق الذكر ، همانگونه كه ملاحظه مي گردد جهت باز سازي مزارع آسيب ديده در طي سال هاي متمادي در اثر تردد ماشين آلات برداشت ، ثقل عمليات بسيار سنگيني براي هر هكتار از اراضي انخام پذيرفت ، به عنوان مثال با توجه به انجام 3 مرحله شيارزني وبا عنايت به وجود حدود 8000 هكتار اراضي ايش در واقع عمليات شيار زني در سطحي معادل 24000 هكتار انجام پذيرفت كه امري بسيار مشكل مي نمود .علاوه بر موارد ياد شده مديريت جديد شركت اهتمام خاصي نيز نسبت به عمليات داشت مزارع شامل

عمليات دفع افات، ابياري وكوددهي دا شته كه اين امر موجب گرديد عمليات داشت مزارع در سال 78-77 با دقت و كيفيت خاصي انجام گرفته وماحصل اين سال امر تفاوت فاحش رشد نهايي ساقه و نهايتا عملكرد محصول طي اين سال نسبت به سال ما قبل مي باشد كه بررسي امار مربوط به بهره برداري سال 78-1377 ومقايسه ان نسبت به سال ماقبل گواه اين امر است .در بهره برداري سال 78-77 كل مساحت قابل برداشت5/15018 هكتار بوده كه متوسط رشد نهايي ساقه در مزارع كشت جديد 13/277 سانتيمتر افزايش نشان مي دهد .
بدين ترتيب در بهره برداري سال 78-1377 از5/15018 هكتار مزارع قابل برداشت 1116721 تن نيشكر حاصل گرديده كه متو سط عملكرد نهايي مزارع 36/74 تن در هكتار در مقابل 6/57 تن در هكتار مربوط به سال 77-1376 افزايش عملكرد را به شرح ذيل ميدهد:

 

در ادامه سياست مديريت جديد در سال دوم جهت بازسازي مزارع مقدار 8617 هكتار ديگر از اراضي قابل كشت آيش گرديد و در برنامه ريزي عمليات تهيه زمين سال جاري با همان كيفيتي كه قبلا ذكر شد تغييراتي به شرح ذيل انجام گرديد :
1- تسريع در برنامه ريزي عمليات شيارزني جهت سطحي معادل 8617 هكتار كه بر خلاف سال قبل از اوائل ارديبهشت ماه 78 آغاز گرديد
2- تأمين ادوات لازمه براي نيل به هدف بالا از ارگان هاي ذكر شده در صفحه اول گزارش


3- طراحي و ساخت 4 دستگاه فاروئر جديد كه توسط كشنده هاي چرخ لاستيكي به كار گرفته شدند .
بنابراين طي 2 سال اخير حدود 70% از كل اراضي قابل كشت نيشكر شركت احيإ گرديده و اميد است با ادامه اين روند در سال آينده مابقي مزارع بازسازي شوند .
از محصول داشت سال 79 –1378 حدود 9/8149 هكتار از مزارعي هستند كه طي دوره آيش و كشت مراحل آماده سازي و مبارزه با علف هاي هرز آنها با دستورالعمل هاي مديريت جديد به انجام رسيده و بهره برداري از اين سري مزارع از اواخر مهر ماه 78 آغاز خواهد شد. در اين رابطه پيش بيني شده از محصول سال جاري 1400000 تن نيشكر از مساحت 14700 هكتار برداشت گردد كه عملكردهاي معادل 95 تن در هكتار براي آن پيش بيني مي گردد كه در مقايسه با عملكرد سال قبل (ميزان 36/74 تن در هكتار ) افزايشي معادل 21 تن در هكتار به همراه خواهد داشت و در مقايسه با 5 سال گذشته بهره برداري به شرح جدول زير مي باشد:

 

با توجه به آماده سازي زمين ها در كشت سال قبل و سال جاري كه حدود 16700 هكتار مي باشند پيش بيني مي گردد محصول سال 80-79 مجموعا 1800000 تن نيشكر معادل 180000 تن شكر توليد گردد.

نيشكر و تاريخچة آن
نيشكر گياهي است دائمي از تيره گندميان كه ساقه هوايي آن توپر و بندبند بوده و بلندي ساقه ها به 3متر و گاهي اوقات به بيشتر از آن نيز مي رسد .نسج سلولي داخل ساقه ها محتوي مقدار زيادي شيره قندي ساكارز قابل استخراج مي باشد.


نيشكر داراي 6 گونه است كه گونه اصلي آن به نام :‍ ساكاروم افيسيناروم . در تمام نقاط نيشكر خيز جهان كشت مي شود .
رويش و پرورش نيشكر در روي كره زمين بر روي نواري بين 34 درجه عرض شمالي و 30 درجه عرض جنوبي قرار دارد. در مورد محل پيرايش اوليه نيشكر دانشمندان داراي عقايد متفاوت و گوناگوني هستند: بعضي ها مهد اوليه نيشكر را شرق هندوستان برخي نخستين پايگاه آن را چين و پاره اي نيز زادگاه آن را جزاير اقيانوس آرام و به احتمال قوي جزاير گينه نو مي دانند .
كشت نيشكر در ايران سابقه چندين هزار ساله دارد و برطبق شواهد و قرائن كه در دست است در دوران ساسانيان كشت نيشكر و صنعت توليد شكر از نيشكر در نواحي جنوبي ايران به خصوص منطقه خوزستان رواج كامل داشته و مردم ايران به خوبي اين گياه و خواص آن را مي شناختند ولي پس از حمله اعراب و سقوط سلسله ساسانيان و بعد ها نيز به دلايل سياسي طبيعي كشت و كار نيشكر در ايران متروك شد .


براي احياي مجدد اين صنعت توسط دولت هاي وقت اقداماتي صورت گرفته و اولين محصول شكر از نيشكر در آذر ماه سال 1340 پس از گذشت حدود 9 قرن در ايران مجددا توليد گرديد.


مزارع نيشكر و عمران اراضي
مساحت اراضي كشت و صنعت كارون حدود 40000 هكتار است كه از آن حدود 25000 هكتار قابل كشت مي باشد .
آب مورد نياز مزارع و كارخانه از رودخانه هاي كارون و دز تأمين مي گردد .ظرفيت كانال هاي آب رساني حدود 81 متر مكعب در ثانيه است رودخانه كارون توسط سد انحرافي گتوند و حدود 11 متر مكعب در ثانيه از رودخانه در طراحي شده اند .
عمليات تسطيح به منظور تعيين شيب مناسب جهت آبياري انجام مي شود كه پس از نقشه برداري و مساحي و تعيين قطعات مزرعه اقدام به ايجاد شبكه هاي آبياري و زه كشي و جاده سازي مي نمايند.
بدين ترتيب با تسطيح 25000 هكتار از اراضي كشت و صنعت كارون حدود 1700 كيلومتر جاده شوسه و 467 كيلومتر نهر آبياري و 245 كيلومت زهكشي رو باز و 3000 كيلومتر زهكشي زيرزميني ايجاد گرديده است.

كاشت ، داشت ، برداشت
كا شت نيشكر بطريق خا صي انجام ميگيرد . پس از تسطيح مزارع را به صورت جوي و پشته به نحوي در مي آورند كه فواصل پشته ها از يكديگر 50/1 متر باشد و سپس حدود 400 كيلوگرم كود فسفره (مانند سوپر فسفات تريپل) در هكتار به داخل جوهاي ( فارو) توسط تراكتور داده مي شود و ساقه هاي نيشكر را به صورت قلمه هاي 60-50سانتي متر كه حداقل داراي 3 جوانه ( بند ) باشد به طور افقي در كف جوي (فارو ) قرار داده و روي آن را حدود 5-3 سا نتي متر با خاك مي پوشانند و پس از سمپاشي با سم مخصوص علف كش ( عامل جلوگيري كننده از رويش علف هاي هرز ) آبياري مي كنند.
به طور كلي حدود 6-5 تن نيشكر به صورت قلمه در هكتار كشت مي شود و توسعه و كسترش نيشكر منحصرا از طريق قلمه صورت مي گيرد.
بهترين فصل كاشت نيشكر در شرايط خوزستان از اواسط مرداد ماه به مدت 70-60 روز مي باشد.
عمليات داشت همزمان با آبياري مزارع شروع و از كاشت تا برداشت حدود 30-25 نوبت مزارع آبياري مي گردد.
ودر ضمن با آفت و علف هرز مزارع نيز مبارزه شده و حدود 400-350 كيلوگرم كود اوره به عنوان كود سرك در طول رشد نيز به مزارع اضافه مي گردد .رشد نيشكر در فصل تابستان روزانه به دو و تاسه سانتي متر مي رسد.


برداشت . با كاهش درجه حرارت رشد نيشكر متوقف شده و عمليات قند سازي در گياه سرعت م گيرد . ومعمولا در شرايط آب و هوايي خوزستان فصل برداشت از اوائل آبان ماه مي باشد.


قبل از درو مزارع را به آتش مي كشند تا برگ هاي خشك و زائد گياه كه فاقد مواد قندي است سوخته شده و از بين برود سپس ساقه هاي نيشكر را يا به طريقه دستي و يا به وسيله ماشين از سطح زمين درو كرده و به منظور عصاره گيري به كار خانه حمل مي گردد.
از هر هكتار زمين حدود 100-90 تن نيشكر توليد مي شود . مزرعه برداشت شده مجددا براي محصول ديگر بازسازي و آماده مي گردد بدين ترتيب از يك مزرعه كشت نيشكر حدود 7-6 بار محصول برداشت مي شود .

 

تحقيقات كشاورزي
مزارع نيشكر به طور دائم تحت كنترل و مراقبت هاي ويژه اداره تحقيقات بوده و بافت هاي گياهي تمام مزارع به طور روزانه و هفتگي در آزمايشگاه تجزيه شده تا اطمينان حاصل شود كه گياه مواد غذايي و آب كافي در اختيار داشته و مطابق بااستانداردهاي معين رشد مي كند.


علائم مشكوك بلافاصله تحت بررسي علمي و فني قرار گرفته تا در صورت نامناسب بودن به موقع مرتفع گردند .
قبل از برداشت كيفيت شيره نيشكر نيز در آزمايشگاه بررسي مي گردد تا از رسيدگي نيشكر و حد نصاب قند موجود در ساقه ها اطمينان حاصل گردد .به طور كلي شيوه هاي جديد كشت ، آبياري ، گونه هاي نيشكر ، سموم علف كش ميزان كود و زمان برداشت نيشكر از طريق اين واحد تعيين مي گردد.


كارخانه
كارخانه نيشكر كارون كه يكي از مدرنترين و بزرگترين كارخانجات نيشكر جهان است تقريبا در وسط مزارع قرار گرفته وشامل 3 واحداصلي است .
1- واحد آسياب ها
نيشكر به منظور عصاره گيري به اين واحد تحويل مي شود . پس از تخليه نيشكر به درون نقاله مخصوص شسته شده و سپس به وسيله چاقوها و تيغه گردان بسيار قوي به صورت الياف در آمده و به داخل غلطك هاي آسياب هدايت مي گردد و عصاره نيشكر در اثر فشار غلطك هاي آسياب از الياف جدا شده و باقي مانده تفاله به نام باگاس جهت استفاده هاي بعدي به خارج از كارخانه برده مي شود.


2- قسمت توليد شكر خام
عصاره نيشكري كه در آسياب ها به دست مي آيد ابتدا وزن شده و سپس گرم مي گردد تا با اضافه نمودن آب آهك تصفيه مقدماتي روي آن انجام مي گيرد و پس از گدشتن از مراحلي به صورت شربت غليظ در آيد . سيروپ يا شيره غليظ حاصله در دستگاه هاي پخت در خلأ غليظ تر مي شود تا به حد فوق اشباع برسد و آنگاه به وسيله پودر شكر به آن شوك داده مي شود تا بلورهاي شكر ظاهر گردد .


3-توليد شكر سفيد
به منظور تصفيه شكر خام ابتدا آنرا در آب حل نموده و سپس مقداري آب آهك بدان افزوده مي شود سپس اين محلول از درون يك سري دستگاه هاي كربنات اسيون عبور داده شده و به آن گاز كربنيك اضافه مي شود . در اثر واكنش گاز كربنيك و محلول آب آهك بلورهاي كربنات كلسيم تشكيل و تقريبا قسمت عمده اي از ناخالصي ها ي موجود در محلول به اين رسوبات جذب مي گردد. پس از آن با استفاده از صافي پارچه اي اين رسوبات از بقيه محلول جدا مي شود . مايع صاف شده كه در اين حالت شربت صاف ناميده مي شود با مقدار

مختصري پودرزغال گياهي به نام نوريت مخلوط مي گردد،اين مخلوط سپس از لايه يا قشري از پودر مخصوصي كه (كمك صافي )ناميده مي شود گذرانده مي شود شربتي كه پس از اين مرحله به دست مي آيد تقريبا بي رنگ و خالص بوده كه براي تهيه كريستال شكر سفيد به دستگا ههاي طبخ ارسال مي شود پس از پخت شكر سفيد براي جدا نمودن بلور ها يا

كريستال هاي شكر سفيد به دستگاه هاي سانتر يفوژ فرستاده شده و سپس از دستگاه خشك كن عبور داده مي شود تا قسمت عمده اي از رطوبت آن گرفته شده وپس از عبور از يك سري غربال هاي لرزان شكر سفيد توزين و در كيسه هاي 50 كيلو گرمي پر شده وپس از دوخت به انبار هاي شكر سفيد فرستاده مي شود شكر سفيدد توليدي در كشت و صنعت كارون به وسيله كاميون و واگن هاي راه آهن براي مصرف به اقصي نقاط كشور حمل مي گردد.


فرآيند توليد وتهيه شكر از نيشكر همواره توام با توليد دو محصول فرعي به نام هاي باگاس و ملاس مي باشد كه از اين دو محصول فرعي مي توان مواد خام اوليه در توليد فر آورده هاي متنوع ديگر استفاده نمود .توليد ساليانه اين محصولات فرعي در حد نهايي به ترتيب حدود 750000 تن باگاس و90000 تن ملاس خواهد بود كه تشكيل شركت هاي جانبي زير را موجب شده است .
1-كارخانه خوراك دام كارون
اين كارخانه به منظور توليد خوراك دام با استفاده از پيت حاصل از باگاس و باگاس و ملاس در سال 1360 تاسيس گرديده است .محل كارخانه در مجاورت كار خانه نيشكر كارون قرار دارد .
كارهاي ساختماني و فونداسيون كارخانه انجام شده ونصب ماشين آلات ادامه دارد و انتظار مي رود در اواخر سال جاري مورد بهره برداري قرار گيرد.ظرفيت توليدي اين كارخانه در حال حاضر حدود 150000 تن خوراك دام در سال برابر مي گردد.
2-كارخانه نئوپان كارون
اين كارخانه به منظور توليد نئوپان با استفاده از باگاس توليدي كارخانه نيشكر در سال 1360 تاسيس گرديده است.
محل كارخانه در مجاورت انبار باگاس كارخانه نيشكر كارون قراردارد.
كارهاي ساختماني و نصب ماشين آلات پايان يافته و بهره برداري آزمايشي كارخانه نيز انجام گرديده است .
ظرفيت توليسدي اين كارخانه در حال حاضر حدود 30000 متر مكعب نئوپان در سال بوده وقابل توسعه به 60000 متر مكعب خواهد بود.
3-شركت شيميكارون
اين شركت به منظور توليد فور فورال با استفاده از باگاس توليدي كارخانه در سال 1360 تشكيل گرديده است .به علت پيچيدگي خاص اين فرآيند مطالعات فراواني به منظور انتخاب مناسب ترين روش توليدل انجام گرفته ولي مراحل اجرايي قراردادهاي مزبور هنوز به تصويب نهايي نرسيده است .
4-شركت كاغذ سازي كارون
اين شركت به منظور توليد خمير كاغذ از باگاس كارخانه نيشكر در سال1363 تشكيل گرديد .
شركت مزبور در حال حاضر نقش مطالعاتي وبررسي طرح توليد كاغذ را دارا بوده وفعاليت هاي مقدماتي خود را در اين زمينه شروع نموده است.
5-شركت ماهي كارون
به منظور بهره برداري از بخشي از اراضي بلا استفاده شركت كشت و صنعت كارون جهت پرورش ماهي در سال 1361 شركت ماهي كارون تاسيس گرديد.
تاريخ تاسيس :سال 1361
سطح حوضچه هاي پرورش ماهي : 500 هكتار
سطح حوضچه ها پس از توسعه نهايي : 2000 هكتار
محصول در هكتار : 3000 كيلو در سال
در حال حاضر علاوه بر بهره برداري از حوضچه هاي پرورش ماهي در اراضي شركت كشت و صنعت كارون وتوليد لارو مورد احتياج ،مجري طرح آزمايشي پرورش ماهي در قفس در پشت سد دز نيز مي باشد .

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید