دانلودمقاله عوامل تعیین کننده تاثیر اجتناب مالیاتی بر رابطه بین سودآوری جاری و آتی شرکتها

بخشی از مقاله

چکیده:

هدف از این تحقیق بررسی عوامل تعیین کننده تاثیر اجتناب مالیاتی بر رابطه بین سودآوري جاري و آتی شرکتها است. در این تحقیق از اطلاعات جمع آوري شده شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، طی سالهاي 1381 لغایـت 1390

استفاده شد. روش تحقیق مورد استفاده، روش همبستگی و روش تحلیل، رگرسیون چند متغیره با الگوي داده هاي تلفیقی می باشد. نتایج تحقیق نشان می دهد، به دلیل وجود هزینه هاي نمایندگی مرتبط با فعالیت هاي اجتناب مالیاتی و تاثیر منفی ایـن هزینه ها بر بازده شرکت، اجتناب مالیاتی به طور قابل توجهی رابطه بین سودآوري جاري و آتی را کـاهش مـی دهـد و اجـزاي سودآوري جاري: حاشیه سود، بهره وري دارایی ها و اهرم بدهی عملیاتی، منجر به سودآوري آتی کمتري براي شرکت هاي داراي سیاست اجتناب مالیاتی در مقایسه با شرکت هایی که فاقد این سیاست هستند، می شود. این مطالعه نشان داد استقلال اعضاي هیئت مدیره و شفافیت اطلاعات به عنوان مکانیزمهاي موثر در جهت کاهش هزینه هاي نمایندگی و کنتـرل رفتارهـاي فرصـت طلبانه مدیر، باعث کاهش رابطه اجتناب مالیاتی و خطر سقوط قیمت سهام می شوند. در شرکتهاي پیشرو در صـنعت (متمـایز و رهبر هزینه) اجتناب مالیاتی کاهنده رابطه اجزا سودآوري جاري و آتی نبود، به عبارت دیگر این شرکتها فرصت هـاي بیشـتري براي انتقال وجوه حاصل از این سیاست به پروژه هاي سودآور آتی نسبت به پیروان در صنعت دارنـد. همچنـین نتـایج تحقیـق نشان داد، در شرکتهاي داراي معاملات بین المللی، اجتناب مالیاتی کاهنده رابطه سودآوري جاري و آتی نیست.

کلیدواﮊه: اجتناب مالیاتی، ویژگی های شرکت، سودآوری جاری، سودآوری آتی.

-1 مقدمه

یکی از موضوعات مهم مالی که امروزه بخش عمده اي از پژوهش هاي اخیر را به خود اختصاص داده، فرآیند اجتناب مالیاتی است. اهمیت این مقوله به رابطه بین اجتناب از پرداخت مالیات و تاثیرآن بر عملکرد شرکتها و در نهایت کل اقتصاد برمی گردد.

-1 استادیار دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین

-2کارشناس ارشد حسابداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین

1

دولتها براي انجام خدمات خود نیاز به راه هاي تامین هزینه دارند و مالیات قابل قبول ترین ابزار در این رابطه است. البته راه هاي دیگري در شرایط اضطراري مطرح است که هیچ کدام کارآمدي و اثربخشی بلندمدت مالیات را ندارند. فروش منابع خام کشورها (مثل نفت) یکی از این راه ها است که در موارد زیادي تبدیل به رانتی شدن ساختار دولتها شده است. به عنوان نمونه دولت در کشورهاي نفت خیزي مانندایران با استفاده از این ابزار تبدیل به یکی از مشکل دارترین دولتهاي رانتی در جهان شده است. دولت رانتی علاوه بر آن که زمینه فساد اقتصادي فراوانی ایجاد می کند، باعث تضعیف دستگاه مالیاتی و در میان مدت بی ثبات کننده نظام سیاسی و اجتماعی خواهد شد. بنابر این شکل دهی نظام مالیاتی کارآمد براي تامین هزینه هاي بخش عمومی یک ضرورت طبیعی و عقلانی است

(دادگر وهمکاران،.(1392 یکی از دلایل عدم کارایی نظام مالیاتی و متعاقبا کاهش سهم درآمدهاي مالیاتی دولت، فرار و اجتناب مالیاتی است. از این رو، یکی از مهمترین سیاستهاي مالیاتی هر کشوري، ارائه راهبردهایی جهت کاهش و جلوگیري از بروز این پدیده ها است.

با توجه به ظرفیت هاي قانون گذاري کشور در صنایع مختلف فعال، قوانین مالیاتی در سالهاي مختلف از بخشودگی ها و یا عدم معافیتهاي خاص پیروي کرده است، که این امر تغییر در میزان سود خالص شرکتها را طی سالهاي مختلف از بابت تغییر در قوانین و نه الزاما تغییر در فعالیتها را به وجود آورده است. انگیزه هاي مدیریت در به کارگیري نقدینگی حاصل از اجتناب مالیاتی، در طرح هاي سرمایه گذاري پیش روي شرکت، بر کسب سودآوري و تداوم سودهاي آتی شرکتها تاثیر گذاشته و موجبات کاهش یا افزایش آنها را فراهم می سازد. بنابراین می توان اذعان داشت سودآوري جاري که ارتباط تنگاتنگی با سودآوري آتی از منظر پایداري سود دارد تحت تاثیر فرآیند اجتناب مالیاتی و عوامل تاثیرگذار بر آن قرار خواهد گرفت. بر این اساس پژوهش حاضر سعی در تبیین ارتباط بین ویژگی هاي شرکت به عنوان عوامل تاثیر گذار بر اجتناب مالیاتی و تاثیر آن بر سودآوري شرکتها دارد.

-2 مبانی نظری پژوهش

مالیات هزینه اي است که بر کلیه واحدهاي انتفاعی که به نوعی درآمد زایی می کنند، از جانب دولت تحمیل می شود. چنانچه شرکتها و اشخاص حقوقی به عنوان واحدهایی تلقی شوند که در راستاي کسب سود و انتفاع، فعالیت می کنند، می توان انتظار داشت که به دنبال راهکارهایی در جهت کاهش مالیات پرداختی خود باشند. در ادبیات مالی در کشورهاي خارجی، تلاش ها و راهکارهاي قانونی شرکتها به منظور کاهش هزینه مالیات خود را به نامهاي متفاوتی از قبیل مدیریت
مالیات، اجتناب از پرداخت مالیات و رویه مالیاتی جسورانه می شناسند (خدامی پور و امینی نیا،

.(1392

برخی از مدیران انگیزه اجتناب مالیاتی را مبتنی بر بکارگیري کارآمد دارایی ها (وجوه نقد) و

کسب بهره وري بالاتر از آنها می دانند. بدین ترتیب این دسته از مدیران که انگیزه کارایی در اجتناب از پرداخت مالیات را دارند، با تاثیر بر سودآوري موجبات اضافه ارزش بازار سهام شرکت را فراهم می

2

آورند. با توجه به این که اجراي طرحهاي منفعت آور به مثابه عدم خروج وجه نقد می باشد، انتظار می رود رابطه سودآوري جاري و آتی مثبت باشد. از سوي دیگر، اگر انگیزه مدیران از اجتناب مالیاتی، انگیزه فرصت طلبی باشد، عدم پرداخت مالیات صرف مخارج سرمایه اي و ایجاد پروژه هایی با خالص ارزش فعلی مثبت نمی گردد. مدیران فرصت طلب با استفاده از فضاي مبهم و غیرشفاف محیط شرکت به استفاده نادرست از منابع مالکان می پردازند و منجر به افزایش هزینه نمایندگی به مبلغی بیشتر از هزینه مالیاتی می شوند. بالطبع، بهره وري دارایی ها و حاشیه سود عملیاتی نیز کاهش یافته و ناگزیر ارزش بازار سهام شرکت که متاثر از مجموعه اي از عوامل از جمله سود می باشد نیز با کاهش همراه می گردد. عوامل متعددي بر بروز فرآیند اجتناب مالیاتی می تواند مثمر ثمر باشد که شامل ویژگی ها و مشخصات شرکت از جمله معاملات بین المللی، سطح حاکمیت شرکت، شفافیت اطلاعات، موقعیت رقابتی شرکت است.

الف- معاملات بین المللی و اجتناب مالیاتی: مالیات بر درآمد، بر رفتارهاي مالی و عملیاتی شرکت هاي چند ملیتی تاثیر می گذارد و موجب تغییر الگوي جریان تجاري شرکتها در صنایع مختلف می شود. شرکتهایی که داراي معاملات بین المللی هستند، بار مالیاتی خود را از طریق انتقال درآمدها و هزینه ها بین کشورهایی که داراي نرخهاي مالیاتی کمتر یا بیشتر هستند، مدیریت می کنند. شرکتهاي چند ملیتی از این انگیزه برخوردارند که به طور مداوم، درآمدهاي خود را در خارج از کشور سرمایه گذاري نمایند تا بدین وسیله بازدهی سودهاي خارجی خود را بالا برده و در نهایت مالیات نقدي کمتري را پرداخت نمایند. مطالعات متعددي به شواهدي در خصوص رابطه مثبت بین اجتناب مالیاتی و میزان معاملات بین المللی دست یافته اند (ادوارد و همکاران2012 ، رگو .(2003

ب- حاکمیت شرکتی و اجتناب مالیاتی: ساختار حاکمیت شرکتی، می تواند بر سوء استفاده از دارایی ها تاثیر گذارد و منجر به جلوگیري یا کاهش سرمایه گذاري بیش از حد و کمتر از حد در منابع حاصل از اجتناب مالیاتی شوند و شرکتها می توانند منابع مالی حاصل را در پروژه هایی با خالص ارزش فعلی مثبت سرمایه گذاري نمایند و در نتیجه رابطه مثبت بین اجتناب از مالیات و خطر سقوط آتی قیمت سهام براي شرکت هاي با نظارت خارجی قوي تر کاهش می یابد.

ج- شفافیت اطلاعات و اجتناب مالیاتی: اجتناب مالیاتی باعث افزایش پیچیدگی سازمانی می شود.

به عبارت دیگر شرکتها در محیط هاي اطلاعاتی غیر شفاف، به سمت افزایش اجتناب مالیاتی، گرایش دارند. پژوهش هاي اخیر نشان می دهد که عدم شفافیت اطلاعات با قادر ساختن مدیران در مخفی کردن و جمع آوري اخبار بد خطر سقوط قیمت سهام در آینده را افزایش می دهد (هاتن و همکاران

(2009 در نتیجه بین اجتناب مالیاتی و عدم شفافیت اطلاعات رابطه مثبتی، به دلیل مشکلات ناشی از هزینه هاي نمایندگی و عدم تقارن اطلاعاتی وجود دارد.

3

د- موقعیت رقابتی شرکت و اجتناب مالیاتی: به اعتقاد هایگینز و همکاران (2011) از آنجا که مالیات بر درآمد، هزینه اي عمده براي شرکت ها محسوب می شود استراتژي هاي شرکت با نشان دادن تصویر جامعی از عملکرد واحدهاي تجاري، تعیین کننده سطح اجتناب از مالیات است و در نتیجه بین استراتژي هاي کسب و کار و اجتناب مالیاتی شرکتها رابطه برقرار است. شرکتهاي پیشرو در صنعت تمایل به سودآوري بیشتري دارند، چرا که آنهااز قدرت اقتصادي (صرفه جویی در مقیاس) و

هم چنین سهم بازار بیشتري برخوردارند، و همچنین شهرت بیشتري دارند. به عبارتی دیگر، شرکتهاي پیشرو در هر صنعت می توانند فرصت هاي بیشتري براي اجتناب مالیاتی و انتقال وجوه

حاصل از این سیاست به پروژه هاي سودآور آتی نسبت به پیروان در صنعت، داشته باشند(کتز و همکاران،.(2013

-3 پیشینه ی پژوهش:

تحقیقات خارجی

هایگینز و همکاران (2014) به بررسی ارتباط بین استراتژي کسب وکار شرکت با اجتناب مالیاتی پرداختند. نتایج تحقیقات آنها نشان دادند که استراتژي اجتناب مالیاتی شرکت هاي آینده نگر
(نوآور و ریسک طلب) کلی تر و عمومی تر از شرکت هاي مدافع (رهبري هزینه و ریسک گریز) است .
آینده نگران به انجام موقعیت هاي مالیاتی تهاجمی تراز مدافعان می پردازند. بهره گیري آینده نگران از فرصت هاي برنامه ریزي مالیاتی که از استراتژي نوآوري آنها منجر شود، منعکس کننده تمایل بیشتري به انجام خطر و مقابله با عدم قطعیت آنان است.

کتز و همکاران (2013) رابطه اجتناب مالیاتی و سودآوري آتی شرکتها را بررسی نمودند. نتایج تحقیقات آنان نشان داد بر اساس مفاهیم منفی اجتناب مالیاتی و وجود هزینه نمایندگی، اجزاي اصلی سودآوري جاري منجر به سودآوري آتی کمتري براي شرکت هاي داراي سیاست اجتناب مالیاتی در مقایسه با شرکت هایی که فاقد این سیاست هستند، می شود. این نتایج در زمینه هاي مختلف سوء استفاده از دارایی ها، کاهش یا تشدید می شود.

آتوود و همکاران (2010) به بررسی رابطه بین اجتناب مالیاتی، پایداري سود و جریان هاي نقدي آتی پرداختند. نتایج نشان داد در شرکت هایی که تفاوت بین سود حسابداري و سود مشمول مالیات ابرازي بیش تر است، پایداري سود کمتر بوده و سود رابطه ضعیف تري با جریان هاي نقدي آتی دارد و اجتناب از پرداخت مالیات، کیفیت سود شرکت را کاهش می دهد.

گالیمور و لابرو (2013) به بررسی تاثیر محیط اطلاعات داخلی بر اجتناب مالیاتی پرداختند.

نتایج حاکی از این بود که توانایی شرکت در اجتناب از پرداخت مالیات تا حد زیادي متاثر از کیفیت محیط اطلاعات داخلی شرکت است. همچنین شرکتهایی که کیفیت اطلاعات داخلی خود را بهبود

(تقلیل) می دهند نرخ هاي مالیات موثرشان نزولی (صعودي) خواهد شد و این اثر متقابل در شرکتهایی که اطلاعات در آن نقش بااهمیت تري دارد، قوي تر است.

بالاکریشنان (2010) در مقاله اي با این عنوان: آیا اجتناب مالیاتی باعث کاهش شفافیت می شود؟ نشان می دهد که اجتناب مالیاتی، پیچیدگی سازمانی را افزایش داده و مدیران اغلب نمی توانند به طور موثر، بین اثرات افزایش پیچیدگی با احزاب خارجی، ارتباط برقرار کنند. برخی مدیران، به افزایش شفافیت می پردازند تا مشکلات عدم تقارن اطلاعاتی ایجاد شده را کاهش دهند.

کیم و همکاران (2010) رابطه بین اجتناب مالیاتی و ریسک سقوط قیمت سهام را بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که بین اجتناب مالیاتی و ریسک سقوط قیمت سهام رابطه مستقیم و معناداري وجود دارد. به عبارت دیگر اجتناب مالیاتی رفتارهاي فرصت طلبانه مدیر را تسهیل نموده و منجر به انباشت طولانی مدت اخبار بد می شود که در نتیجه انتشار یکباره این اخبار بد، قیمت سهام سقوط می کند. البته در شرکتهاي داراي مکانیسم هاي قوي نظارت خارجی مانند مالکیت نهادي بالا رابطه مثبت بین اجتناب از مالیات و خطر سقوط ضعیف بود.

تحقیقات داخلی

خانی و همکاران (1392) به بررسی رابطه بین تخصص حسابرس در صنعت و اجتناب مالیاتی شرکتها پرداختند و به این نتیجه رسیدند که بین تخصص حسابرس در صنعت و اجتناب مالیاتی شرکت ارتباط معناداري وجود دارد. به عبارت دیگر شرکتهایی که حسابرس آنها متخصص صنعت باشد داراي نرخ موثر مالیات کمتر، نرخ موثر مالیات نقدي کمتر و تفاوت دفتري بیشتري نسبت به شرکتهایی هستند که حسابرس آنها متخصص صنعت نیست که این امر نشان دهنده سطح بالاي اجتناب مالیاتی شرکتها است.

فروغی و محمدي (1392 ) رابطه بین اجتناب مالیاتی و ارزش و سطح نگهداشت وجه نقد شرکت هاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را بررسی نمودند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که اجتناب مالیاتی بر سطح نگهداشت وجه نقد و ارزش وجه نقد نگهداري شده توسط شرکت تاثیر منفی دارد. به اعتقاد آنان اجتناب مالیاتی، پرداختهاي صورت گرفته به مقامات مالیاتی را کاهش می دهد.
اما جریان اطلاعات خاصی از شرکت ها را نیز محدود کرده که این امر موجب تشدید تضاد منافع بین مدیران و سهامداران می شود. اگر سرمایه گذاران، اجتناب مالیاتی را به عنوان امکان انحراف از منابع شرکت تلقی کنند، تأثیر منفی بر ارزیابی آن ها از سطح نگهداشت وجه نقد شرکت خواهد داشت.

خدامی پور و امینی نیا (1392) به بررسی ارتباط بین اجتناب از پرداخت مالیات و هزینه بدهی و تاثیر مالکیت نهادي بر این رابطه پرداختند. نتایج تحقیق نشان داد که رابطه منفی بین اجتناب از پرداخت مالیات و هزینه بدهی وجود دارد. این رابطه منفی نشان می دهد که اثر مناسب مالیاتی ناشی

از اجتناب از پرداخت مالیات میتواند به عنوان بدهی براي شرکت به کار رود، از این رو اجتناب از پرداخت مالیات می تواند به عنوان جانشین استفاده از بدهی باشد علاوه بر این نتایج حاکی از این است که سطح مالکیت نهادي بر ارتباط بین اجتناب از پرداخت مالیات و هزینه بدهی تاثیر معناداري ندارد.

-4 فرضیه های تحقیق

فرضیه-1 اجتناب مالیاتی کاهنده رابطه سودآوري جاري و آتی شرکتها است.

فرضیه-2 اجتناب مالیاتی کاهنده رابطه اجزاء سودآوري جاري و سودآوري آتی شرکتها است.

فرضیه-3 در شرکتهاي داراي فروش صادراتی، اجتناب مالیاتی کاهنده رابطه اجزاء سودآوري جاري و سودآوري آتی است.

فرضیه-4 در شرکتهاي داراي استقلال اعضاي هیئت مدیره، اجتناب مالیاتی کاهنده رابطه اجزاء سودآوري جاري و سودآوري آتی است.

فرضیه-5 در شرکتهاي داراي شفافیت اطلاعاتی بیشتر، اجتناب مالیاتی کاهنده رابطه اجزاء سودآوري جاري و سودآوري آتی است.

فرضیه-6 در شرکتهاي داراي استراتژي رهبر در هزینه، اجتناب مالیاتی کاهنده رابطه اجزاء سودآوري جاري و سودآوري آتی است.

فرضیه-7 در شرکتهاي داراي استراتژي تمایز در محصول، اجتناب مالیاتی کاهنده رابطه اجزاء سودآوري جاري و سودآوري آتی است.

-5 روش تحقیق:

تحقیق حاضر از نوع تحقیقات پس رویدادي می باشد، زیرا بر مبناي تجزیه و تحلیل داده هاي مشاهده شده انجام می شود. بعلاوه این تحقیق به لحاظ هدف توصیفی است، زیرا قصد توصیف

روابطی را بین دو یا چند متغیر داشته و به بیان دقیق تر، علی- مقایسه اي است، زیرا به دنبال تعیین عوامل مؤثر بر یک پدیده هستیم. بازه زمانی تحقیق بین سال هاي 1381 لغایت 1390 می باشد که

اطلاعات این دوره را از صورت هاي مالی و گزارشات شرکتها بدست می آوریم. روش تحقیق مورد استفاده، روش همبستگی بوده و روش تحلیل، رگرسیون چند متغیره با الگوي داده هاي تلفیقی می باشد. جامعه آماري خود را کلیه شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در نظر گرفتیم .
کلیه شرکت هاي جامعه آماري که داراي شرایط زیر بوده اند به عنوان نمونه انتخاب و بقیه حذف
شده اند:

-1 پایان سال مالی شرکتهاي نمونه، منتهی به 29 اسفند ماه هر سال بوده و تغییر در دوره مالی نداشته باشند.

-2 شرکتهاي هلدینگ، بانکها، بیمه، سرمایه گذاري و واسطه گري، عضو نمونه نباشند.

6
-3 ارزش دفتري حقوق صاحبان سهام شرکتهاي نمونه، طی قلمرو زمانی تحقیق منفی نباشد.

-4 شرکتهاي نمونه نباید وقفه معاملاتی بیش از 6 ماه داشته باشند.

-5 اطلاعات مورد نیاز در مورد شرکتها در دسترس باشد.

با لحاظ موارد فوق، تعداد83 شرکت فعال در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی 1381-1390

به منظور آزمون فرضیات انتخاب شدند.

نحوه سنجش شرکتهای دارای معاملات بین المللی:

پس از مطالعه صورتهاي مالی و یادداشتهاي همراه شرکتهاي نمونه، شرکتهایی که داراي فروش صادراتی می باشند از شرکتهاي داراي فقط فروش داخلی جدا می شده و فقط شرکتهاي داراي فروش صادراتی وارد مدل می شوند.

نحوه سنجش شرکتهای دارای استقلال اعضای هیئت مدیره:

غیر موظف بودن اعضاي هیئت مدیره در ادبیات تحقیق به عنوان معیار سنجش استقلال هیئت مدیره در نظر گرفته شده است که اطلاعات مربوط به آن از صورتهاي مالی و گزارشات هیئت مدیره شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، استفاده شده است. عضو غیرمؤظف هیئت مدیره، عضوي است که مسئولیت اجرایی در شرکت نداشته باشد. این نسبت از تقسیم تعداد اعضاي غیر موظف هیئت مدیره (Nout) در سال t بر کل اعضاي عضو هیئت مدیره (TN)در سال t بدست می آید. به عبارت دیگر:

OUTSIDER it

سپس شرکتها از نظر ترکیب هیات مدیره به دو بخش تقسیم می شوند، شرکتهاي داراي نسبت بالاتر از میانگین ترکیب در آزمون وارد می شوند.

نحوه سنجش شرکتهای دارای شفافیت اطلاعاتی:

در تحقیق حاضر به منظور سنجش شفافیت اطلاعاتی شرکتها از متغیرهاي کیفیت اقلام تعهدي، حجم معاملات استفاده شده است. کیفیت اقلام تعهدي بر اساس مدل فرانسیس و همکاران (2005)

به شرح زیر محاسبه می شود:

TCAi,t=Q0,i+Q1,i CFOi,t-1+ Q2CFOi,t+Q3,iCFOi,t+1+Q4REVi,t+Q5,i PPEi,t+εi,t

در مدل فوق، TCAi,t کل اقلام تعهدي جاري شرکت i در پایان سال t است که به صورت زیر محاسبه می شود:

TCAi,t= (CAi,t - Cashi,t) – (CLi,t – stDEBti,t)

Cashi,t تغییر در وجه نقد شرکت i بین سالهای tوt-1
CAi,t تغییر در دارایی جاری شرکت i بین سالهای tوt-1
7

CLi,t

stDEBti,t

CFOi,t REVi,tPPEi,t

ε i,t

تغییر در بدهی جاری شرکت i بین سالهای tوt-1

تغییر در اسناد پرداختنی یا سایر بدهی های کوتاه مدت بهره دار شرکت i بین سالهای tوt-1

جریان نقدی شرکت i در پایان سال t

تغییرات فروش شرکت i درسال t نسبت به سال t-1

بهای تمام شده اموال، تجهیزات، ماشین آلات شرکت i در پایان سال t

معیار تعیین کیفیت اقلام تعهدی می باشد

باقی مانده هاي بدست آمده از متغیر کیفیت اقلام تعهدي تعیین کننده کیفیت اطلاعات است، به این معنی که هر چه این باقی مانده ها کمتر باشدانحراف معیار پسماند براي هرسهم کمتر و در نتیجه کیفیت اطلاعات افزایش می یابد. سپس کیفیت اقلام تعهدي ازبیشترین عدد به کمترین عدد مرتب می شود و حجم معاملات هر سهم از کمترین عدد به بیشترین عدد مرتب شده وامتیاز داده می شود.

اگر نسبت جمع هر 2 متغیر بر جمع کل متغیرها در هر شرکت بالا باشد نشان دهنده شفافیت اطلاعات بیشتر است.

نحوه سنجش استراتژهای شرکت

به منظور تفکیک راهبرد تجاري شرکت ها، بااستفاده از تحلیل خوشه اي سلسله مراتبی شرکتها را به دو گروه متمایز ساز و رهبر هزینه طبقه بندي می کنیم. جهت انجام این خوشه بندي، از دو شاخص" نسبت کارایی دارایی" و "توانایی کسب حاشیه سود"استفاده می کنیم. شاخص اول،از طریق نسبت فروش کل به کل دارایی ها و شاخص دوم،از طریق نسبت سود ناخالص به فروش کل اندازه گیري می شود.از طریق سنجش این دو متغیر، نوع راهبرد تجاري، که یک متغیر مجازي می باشد، تبیین می گردد.

-6 آمار توصیفی:

جدول:1 آمار توصیفی متغیرهای تحقیق

بازده حقوق بازده خالص خالص حاشیه گردش خالص اهرم بدهی
صاحبان سهام داراییهاي عملیاتی اهرم مالی
سود عملیاتی داراییهاي عملیاتی هاي عملیاتی
قبل از مالیات قبل از مالیات

میانگین 0/750 0/595 0/316 2/433 0/982 0/490
بیشینه 4/193 14/59 3/35 39/87 14/93 6/561
کمینه -0/538 -11/42 -1/58 -25/59 -11/37 -2/884
انحراف معیار 0/549 5/008 1/194 9/446 4/111 0/958
چولگی 1/848 7/594 27/105 7/626 3/463 1/213
کشیدگی 8/841 309/60 764/447 212/323 203/05 8/626
8

The Accounting, Economics and Financial Management Conference

کنفرانس بین المللی حسابداري، اقتصاد و مدیریت مالی 4-5 آبان ماه 1393

تعداد مشاهدات 830 830 830 830 830 830

-7 نحوه محاسبه متغیرهای تحقیق:

نوع

کنترلی

مستقل

عنوان متغیر

نرخ موثر مالیات نقدي

اجتناب مالیاتی

دارایی هاي مالی

دارایی هاي عملیاتی

تعهدات مالی

حقوق صاحبان سهام

خالص دارایی هاي عملیاتی

خالص تعهدات مالی

بدهی هاي عملیاتی

جدول:2 نحوه اندازه گیری متغیرهای تحقیق

نماد روش محاسبه
متوسط وجه نقد پرداختی بابت مالیات طی سه سال CETR =
CETR متوسط سود قبل از کسر مالیات طی سه سال
متوسط وجه نقد پرداختی بابت مالیات از صورت جریان وجوه نقد استخراج می

شود. (طی سه سال شامل سال جاري و دو سال قبل است)
TAGG متغیر مجازي دو ارزشی بین 0 و 1 است. 1-CETR براي شرکتهاي
TAGG نمونه از بالاترین به پایین ترین مرتب می شوند و چارك گرفته شود. آن دسته از
شرکتهاي نمونه که در چارك Q4 قرار گیرد (بالاترین میزان) عدد یک انتخاب
می شود و در غیر این صورت عدد صفر می گذاریم.
FA وجه نقد+ سرمایه گذاري هاي کوتاه مدت + سرمایه گذاري هاي بلندمدت FA=

OA= TA – FA
OA :TA جمع دارایی ها

:FA جمع دارایی هاي مالی
FO = ICL +ILTD
FO :ILTD بدهی هاي غیر جاري بهره دار
:ICL بدهی هاي جاري بهره دار
CSE جمع حقوق صاحبان سهام ترازنامه CSE =

NOA NOA = FO – FA + CSE
:FO تعهدات مالی

:FA دارایی هاي مالی
:CSE حقوق صاحبان سهام
NFO NFO = FO – FA
OL OL= OA –NOA
:NOA خالص دارایی هاي عملیاتی
:OA دارایی هاي عملیاتی

9

The Accounting, Economics and Financial Management Conference

کنفرانس بین المللی حسابداري، اقتصاد و مدیریت مالی 4-5 آبان ماه 1393

وابسته

مستقل

بازده حقوق صاحبان سهام قبل از کسر مالیات

بازده خالص دارایی هاي عملیاتی قبل از کسر مالیات

خالص حاشیه سود عملیاتی

گردش خالص دارایی هاي عملیاتی

اهرم بدهی هاي عملیاتی

اهرم مالی

EBIT PTROE =
ACSE
PTROE :EBIT سود قبل از کسر هزینه هاي مالی و مالیات
:ACSE میانگین سه ساله جمع حقوق صاحبان سهام
EBIT PTRNOA =
ANOA
PTRNOA :EBIT سود قبل از کسر هزینه هاي مالی و مالیات
:ANOA میانگین سه ساله خالص دارایی هاي عملیاتی
EBIT PTNOPM =
PTNOPM Sale
:EBIT سود قبل از کسر بهره و مالیات
:Sale فروش
Sale NOAT =
NOAT ANOA

AOL OLLEV =
OLLEV ANOA
:AOL میانگین سه ساله بدهی هاي عملیاتی
:ANOA میانگین سه ساله خالص دارایی عملیاتی
FLEV= ANFO
FLEV ACSE
:ANFO میانگین خالص تعهدات مالی (ظرف سال جاري و دو سال قبل)
:ACSE میانگین حقوق صاحبان سهام (ظرف سال جاري و دو سال قبل)

-8آزمون فرضیه ها:

فرضیه :1 اجتناب مالیاتی کاهنده رابطه سودآوري جاري و آتی شرکتها است.

جدول:3 نتیجه آزمون فرضیه اول مدل یک

PTROEt+1 = γ 0 + γ1 PTROEt + γ 2 TAGGt + γ 3 PTROEt *TAGGt + Ѱt

متغیرها مقدار ضرایب آمارهt سطح معناداری
PTROEt 0/482417 1/81827 0.0000
TAGGt 0/144033 2/555395 0/0108
PTROEt *TAGGt -0/183230 -3/255672 0/0012
عرض از مبدا 0/386588 12/20532 0/0000
ضریب تعیین 0/601960 دوربین -واتسون 1/688103
آماره F 11/80888 سطح معناداری 0.0000
ضریب |γ1| بزرگتر از ضریب |γ3| است، که نشان می دهد اجتناب مالیاتی، کاهنده رابطه سودآوري

جاري و آتی شرکتها است و در نتیجه فرضیه اول براساس مدل یک تایید می شود.

جدول:4 نتیجه آزمون فرضیه اول مدل دوم

PTRNOAt+1 = Ø0 + Ø1 PTRNOAt + Ø2 TAGGt + Ø3 PTRNOAt*TAGGt + ε t

1