بخشی از پاورپوینت
--- پاورپوینت شامل تصاویر میباشد ----
اسلاید 1 :
بخش اول : جایگاه پژوهش و روش تحقیق علمی در تاریخ
پژوهش در لغت : تحقیق و بازجویی
پژوهش :
-تلاش جهت کشف نکات تازه و نوین
-عطش برای یافتن مسائل بدیع
-جستجوی مستمر براساس مطالعات پیگیر در راستای کشف حقایق
اساسی‌ترین کانون یک پژوهش : بر محور پویایی و خلاقیت
اسلاید 2 :
انواع پژوهش :
پژوهش ابتکاری یا کشف آن چه بر دیگران مجهول است.
پژوهش تأییدی یا تفصیل آن چه بر دیگران به اجمال روشن است.
روش تحقیق و پژوهش در علوم انسانی
شیوه تحقیق بر اهداف تحقیق ارجحیت دارد زیرا ممکن است پژوهشگران مختلف در یک موضوع واحد، به نتایج گوناگون و گاه کاملا متناقض و متضاد با هم دست یابند.
موضوعات مورد شناسایی در تحقیقات و مطالعات انسانی :
-پژوهش تاریخی : پژوهش پیرامون مسائل زمان گذشته
-گزارش : پژوهش در مسائل زمان حال
-برنامه‌ریزی : پژوهش در مسائل آینده
اسلاید 3 :
روش تحقیق در پژوهش‌های تاریخی
- تحقیق سنتی : بیان داستان‌وار حوادث تاریخی
- روش تحقیق علمی : با تکیه بر اسناد و منابع به مطالعه در گذشته و تأمل و تعمق در زمان حال ، در راستای پی‌ریزی آینده و تبیین واقعی -نه حقیقی- از آن می‌پردازد.
جانبداری ، قضاوت و پیشداوری : نشانگر فقدان شیوه های پژوهش علمی
uاز مهمترین نقاط ضعف در پژوهش‌های عرصه تاریخ‌نگاری :
- ناتوانی در تجزیه و تحلیل حوادث تاریخی
- تکیه صرف بر ذکر وقایه نگاری
- عدم تکیه بر منابع اصیل ، اسناد و شواهد موثق
تألیفات ذبیح‌الله منصوری با وجود شیوایی بیان و دامنه وسیع معلومات چون منطبق بر اصول پژوهش نیست فاقد ارزش علمی است. کتاب دکترجهانگیر قائم مقامی از جایگاه مناسب‌تری برخوردار است.
اسلاید 4 :
مورخان برجسته:
برتولداشپولر ، رنه‌گروسه ، التون‌دنیل ، ولادیمیربارتولد ، ادموندکلیفورد ، باسورث ، راجرسیوری.
مراحل روش تحقیق در پژوهش علمی تاریخ
(1مشخص کردن توانایی پژوهشگر
(2تعیین موضوع و محدوده آن
(3عنوان گذاری پژوهش
(4طرح مقدماتی ، بیان مسأله ، فرضیات و اهداف تحقیق
(5مشخص نمودن دایره منابع و مواد تحقیق
(6یادداشت برداری ، فیش نویسی(استخراج و ثبت اطلاعات)
(7تفکیک ، تصفیه ، و تحلیل یادداشت
(8طرح و فهرست نهایی
(9نگارش اولیه(با تکیه بر مختصات نگارش و ارجاع دهی)
(10نگارش پژوهش نهایی(مبتنی بر الحاقات و نکات دستوری-ویرایشی)
اسلاید 5 :
بخش دوم : ویژگی‌های مورخ و پژوهشگر علمی تاریخ
مورخ برجسته عصر حاضر : پاویک
آغاز مرحله پژوهش توسط پژوهشگر محاسبه مقتضیات بیرونی و توانایی‌های درونی
تاریخ نگاری:
صنعت است از آن جهت که حقایق را از غیر آن جدا می‌کند.
هنر است چون در مطالب آشفته نظم با معنایی ایجاد می‌کند.
فلسفه است چون در جستجوی دورنمای آینده و درصدد روشنگری اندیشه است.
دو خصیصه اساسی یک مورخ علمی :
.1 توانایی و قابلیت‌های تخصصی و فنی
.2 پرورش و تقویت ارزش‌های خاص انسانی
وقایع نگاران تبیین‌گر تاریخ نقلی یا روایی
هدف از تاریخ نقلی یا روایی : ثبت صرفاَ نقالانه و بدون استدلال در علل و پیامد قضایا و رخدادها
اسلاید 6 :
دو شیوه متمایز تاریخ نقلی :
- تدوین تاریخ نقلی مبتنی بر نگرش اسطوره‌ای
- وقایع نگاری واقع‌گرایانه : 1- تبیین گری خوشبینانه وقایع‌نگار 2-تبیین‌گری بدبینانه
اولین مورخ به شیوه علمی تاریخ : توسیدید (کتاب جنگ‌های پلوپونز)
اساطیر : سلسله روایاتی است که به عنوان سنن ، حفظ و نقل می‌شوند.
اسطوره : روایت نگرش آرمانی یک قوم به انسان ، نسبت به جهان پیرامونش که در هاله‌ای از تقدّس بومی قرار دارد.
هرچه تاریخ پیشتر می‌آید هاله تقدس و خرافه ، از پیرامون او بیشتر زدوده می‌شود.
عضو مشترک تاریخ و اسطوره : انسان
از ویژگی‌های وقایع‌نگاری واقع‌گرایانه : جزئی نگری بر قضایای تاریخی ، اغراق و مبالغه ، ستایش پادشاهان و روحانیون مذهبی ، به فراموش سپاری بسیاری از رخدادها ، ...
حوادث تا روان نشوند (تاریخ نگاری ) به فهم درنمی‌آیند.
اسلاید 7 :
وظیفه اصلی تاریخ‌نگار صرفاَ ضبط و ثبت وقایع تاریخی نیست بلکه ارزشیابی و تحلیل داده‌هاست.
شکسپیر : سراسر تاریخ را داستان شکار بشر به دست بشر می‌داند.(تبیین‌گری بدبینانه)
پل والری : تاریخ را خطرناک‌ترین پدیده‌ای بر‌می‌شمارد که سِحر اندیشه انسان قادر به خلق آن بوده است.(تبیین‌گری بدبینانه)
معرفت و یا شناختی ، علم اطلاق می‌شود که :
میان پدیده‌های مختلف ، رابطه علت و معلول برقرار کند.
در میان پدیده‌های آن زمینه ، ملاک یا معیاری برای تشخیص خطا از صواب به دست دهد.
پدیده‌های مورد بررسی در علم :
(1ثابت : شیمی ، فیزیک(علوم تجربی)
(2متحول : تاریخ( انسان موجودی متحول است)
هدف و غایت تاریخ علمی : شناخت انسان در بستر تاریخ
تاریخ‌نگاری علمی (مورخ)
برخی افراد (ویل دورانت ، هرنشو ، استنلی جونز ، ... ) تاریخ را علم نمی‌دانند زیرا فاقد اصول انکار ناپذیر و ثابتی همچون مشاهده‌پذیری مستقیم ، تکرارپذیری ، تعمیم پذیری میباشد.(فاقد مبانی علوم تجربی)
اسلاید 8 :
بخش سوم : مختصات نظری پژوهش تاریخی
انتخاب موضوع تابع عوامل و شرایطی است :
1- علاقه و اشتیاق پژوهشگر
2- امکان استفاده کاربردی از پژوهش و استقبال مخاطبین
3- نیاز و اولویت
4- کلی نبودن (امکان وصول به آن ها – نتایج آن عمیق و قابل بررسی)
5- تازه بودن و پرهیز از دوباره کاری (می‌توان تحقیق را کامل یا آن را بازنگری کرد)
6- موضوع در دسترس باشد(منابع ، مدارک و شواهد کافی وجود داشته باشد)
7- قابلیت وصول و اجرا(تجهیزات و منابع مالی)
8- ابعاد زمانی و ابعاد مکانی
اسلاید 9 :
عنوان گذاری : (روشن ساختن مرزها و چهارچوب یک موضوع پژوهشی)
- نباید بیشتر از 15 کلمه باشد.
- کاملا رسا و گویا باشد.
- متکی بر محتوا و درونمایه همان تحقیق باشد.
- خالی از تعصب و تملق ، قضاوت ، پیش داوری ، ... باشد.
اسلاید 10 :
اصالت یک گزارش یا روایت :
- اعتبار به سند و منبع
- اعتبار به راوی
کتاب‌های مرجع : محدوده موضوع را مشخص کرده و اطلاعات کلی و اولیه از موضوع را ارائه می‌کنند.
کتاب‌شناسی تاریخ ایران :منابع و مآخذ ی پیرامون تاریخ ایران
منابع تاریخی دست اول :
1- تواریخ عمومی 2- تواریخ سلسله‌ها و امراء 3- تواریخ محلی 4- تواریخ رجال، مشاهیر ، تذکره‌ها و وفیات
5- منابع جغرافیایی 6- سفرنامه‌ها 7- سیرت‌های صوفیانه 8- متون ادبی ، سیاست نامه‌ها و سیرت‌های ادبی
9- منظومه‌های تاریخی 10- کتب خراج و مالیات 11- قصص و حکایات 12- منابع نحله‌ای و ادیان و فرق
13- اسناد خطی 14- منابع ایدئولوژیکی 15- منابع سالشمار(کرونولوژیک)
uبخش پنجم : شبکه اطلاع رسانی اینترنت و پژوهش تاریخی
کاربرد اطلاعات رایانه‌ای در تحقیقات تاریخی
جایگاه تاریخ در اینترنت
کتابخانه‌های دیجیتالی
آشنایی با برخی سایت‌های اینترنتی و نحوه جستجوی آدرس موضوعات تاریخ
