بخشی از مقاله
«فهرست منابع و مأخذ»
1- زنان پيغمبر اسلام .- عماد الدين حسين اصفهاني شهيربه عمادزاده، نشر محمد.
2- زن در آئينه جلال و جمال- آيت الله جوادي آملي، مركز نشر فرهنگي رجاء.
3- زندگاني فاطمه زهرا (س)- دكتر سيد جعفر شهيدي، دفتر نشر فرهنگ اسلامي.
4- فاطمه فاطمه است- دكتر علي شريعتي. حسينيه ارشاد. تهران.
5- زنان نامدار شيعه- احمد عيسي‌فر، انتشارات رايحه عترت.
6- فاطمه (س) گلواژه آفرينش- سيد ضياء مرتضو- مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي.
صفحه
مقدمه 3
خديجه مادر حضرت فاطمه(س) 4
حضرت فاطمه زهرا(س) 7
سيره حضرت فاطمه (س) 8
حضرت زينب عليهاالسلام 12
سيره‌ي حضرت زينب(س) 15
ام‌كلثوم 17
زندگاني مادارن چهارده معصوم(ع) 18
نتيجه گيري 24
منابع و مأخذ 26
«مقدمه»
زن در لغت به معني، نقيض مرد، مادينه ي انسان، همسر مرد است. اما شخصيت اين مخلوق الهي در تمامي اعصار، قرون و زمانه متفاوت، و تعابير و معاني خاصي داشته است.
اعراب مشرك و متعصب، دختران را موجودي شوم پنداشته و آن را مايه ننگ و عار مي‌دانستند و آنان را زنده به گور مي‌ساختند.
پروردگار جهانيان، زن را مظهر خلاقيت و جمال و زيبايي خويش آفريد و او را به خلاقيت خود مربي و پرورش دهنده ي افراد جامعه انساني قرار داد. در اسلام، زنان همانند مردان در مسائل اجتماعي، سياسي، پايگاه و جايگاهي مناسب دارند. آنان چون مردان با پيامبر اكرم(ص) بيعت نمودند و عليرغم سلب تكليف آنان در جهاد، همگام با آزادمردان لباس رزم بر تن كرده و در جبهه‌هاي نبرد با كفار حضور داشتند. ام‌مسطح از زناني بود كه در جنگ بدر شركت كرده بود، و خديجه اولين زني بود كه به پيامبر ايمان آورد و تمامي ثروتش را براي ترويج اسلام ايثار كرد وسميه اولين زني بود كه در راه بقاي اسلام به شهادت رسيد. حماسه شير زناني چون حضرت زينب عليهاالسلام، ام‌كلثوم و ام‌وهب در واقعه‌ي كربلا نمونه‌اي برجسته از حضور زنان در صحنه‌هاي نبرد حق عليه باطل مي‌باشد.
در قرآن سوره‌اي به نام «نساء» و آياتي درباره‌ي حقوق و فضيلت زنان آمده و از تعدادي زنان بزرگ چون، همسران آدم، ابراهيم و مادران موسي و عيسي عليهم‌السلام به نيكي ياد كرده است. كه اين خود نشانگر اهميت اسلام به اين وديعه الهي مي‌باشد.
زنان صدر اسلام فرهنگ پاك زيستن، عالم زيستن، مجاهد زيستن، مطيع الي‌الله بودن، در ولايت ذوب گشتن، همسر و مادر نمونه شدن، را در جامعه بانوان ترويج داده‌اند تا تمام زنان عالم از الگوهاي رفتاري آنها در زندگاني فردي و اجتماعي خود بهره جويند.
خديجه (مادر حضرت فاطمه (ع))
نام پدر حضرت خديجه خويلد بن اسد بي عبدالغري بن قصي بن كلاب، از تيره‌اي معروف و از قهرمان قريش بود. خويلد در دوره‌ي جاهليت مهتر طائفه‌ي خود بود.
خديجه پيش از ظهور اسلام از زنان برجسته‌ي قريش به شمار رفته است. تا آنجا كه او را طاهره و سيده‌ي زنان قريش مي‌خواندند. او در سال 68 قبل از هجرت به دنيا آمد. پيش از آنكه به عقد رسول اكرم (ص) درآيد نخست زن ابوهاله هند بن نباش بن زراره و پس از آن زن عتيق بن عائد از نبي مخزوم گرديد. وي از ابوهاله صاحب دو پرواز عتيق صاحب دختري گرديد. اينان برادر و خواهر مادري فاطمه (ع)اند.
پس از اين دو ازدواج، با آنكه زني زيبا و مالدار بود و خواهان فراوان داشت، شوي نپذيرفت و با مالي كه داشت به بازرگاني پرداخت. تا آنگاه كه ابوطالب از برادرزاده‌ي خود خواست او هم مانند ديگر خويشاوندانش عامل خديجه گردد، و از سوي او به تجارت شام رود و چنين شد. پس از اين سفر تجارتي بود كه به زناشويي با محمد (ص) مايل گرديد، خديجه به هنگام ازدواج با محمد (ص) 40 سال داشت در حالي كه حضرت محمد (ص) 25 سال پيش نداشت. جز ابراهيم كه از كنيزكي آزاد شده به نام ماريه قبطيه متولد شد، قاسم و عبدالله همگي از خديجه (ع)اند. قاسم در دو سالگي پيش از بعثت و عبدالله در مكه پيش از هجرت وفات يافتند. اما دختران به مدينه هجرت كردند و همگي پيش از فاطمه(ع) زندگي را به درود گفتند. خديجه نخستين زني بود كه به پيغمبر ايمان آورد. هنگامي كه پيغمبر دعوت خود را آشكار كرد و ثروتمندان مكه روي درروي او ايستادند، و به آزار پيروان او و خود وي نيز برخاستند، ابوطالب برادرزاده خود را از گزند اين دشمنان سرسخت حفظ مي‌كرد، اما خديجه نيز براي او پشتيباني بود كه درون خانه بدو آرامش و دلگرمي مي‌بخشيد و براي همين خوي انساني و خصلت مسلماني بود كه رسول خدا پيوسته ياد او را گرامي مي داشت. او در سخت‌ترين شرايط دوران رسالت پيامبر اسلام (ص) لحظه‌اي از حمايت و پشتيباني حضرت محمد (ص) كوتاهي نكرد و سرانجام در شعب ابوطالب هنگامي كه همه‌ي مسلمانان در محاصره اقتصادي بودند، خديجه (ع) به ديدار حق شتافت و پيامبر يكي از حاميان دلسوز خود را از دست داد.
هنگامي كه خديجه با رسول خدا (ص) ازدواج كرد، زنان مكه از وي كناره‌گيري كرده و رفت‌و آمد خود را با او قطع كردند، خديجه از اين جهت غمگين شد تا چون به فاطمه حامله شد. اين نوزاد در شكم با خديجه سخن مي‌گفت، خديجه را دلداري مي‌داد و خديجه اين مطلب را از رسول خدا (ص) پنهان مي‌كرد، تا روزي كه حضرت وارد خانه شد و شنيد كه خديجه با كسي سخن مي‌گويد، پرسيد: «اي خديجه با كه سخن مي‌گفتي؟»
پاسخ داد: اين جنيني كه در شكم من است با من سخن مي‌گويد و همدم من است. چندي از اين ماجرا گذشت تا هنگام وضع حمل فاطمه شد. خديجه كسي را به نزد زنان قريش فرستاد و از آنها خواست تا به خانه‌ي او آيند و هنگام ولادت فاطمه او را كمك كنند. ولي زنان براي خديجه پيغام دادند كه تو به سخن ما گوش نكردي و با يتيم ابيطالب كه ثروت نداشت ازدواج كردي، ما نيز به كمك تو نخواهيم آمد. خديجه از اين پيغام غمگين شد و در حال غم و اندوه به سر مي‌برد كه به ناگاه چهارزن گندمگون و بلند قامت را كه همچون زنان بني‌هاشم بودند مشاهده كرد كه بر وي وارد شدند. خديجه از ديدن آنها نگران شد اما يكي از آن چهارزن به سخن آمد و گفت: «اي خديجه! نترس و محزون مباش كه پرودگار تو ما را فرستاد و ما خواهران تو هستيم، من ساره هستم، و اين يكي آسيه همسر فرعون است كه همدم تو در بهشت خواهد بود، و آن ديگر دختر عمران و چهارمي كلثم دختر موسي بن‌عمران است خداي تعالي ما را فرستاد تا در امر وضع حمل تو را كمك كنيم. و آن گاه كمك كردند و فاطمه به دنيا آمد.
حضرت فاطمه (ع) در دامان پدري چون پيامبر اكرم (ص) و مادري زاهد و فداكار چون حضرت خديجه (ع) پرورش يافت. وي در علم و فقاهت، زهد و عبادت، ايثار و شهامت، حياو عفت، فصاحت و بلاغت و صبر و بردباري، يگانه‌‌ي اعصار و قرون شد.
حضرت فاطمه زهرا(س)
چون حضرت فاطمه به دنيا آمد، خداي عزوجل به يكي از فرشتگان وحي فرمود كه به زمين برود و نام‌هاي فاطمه را به زبان پيامبر (ص) بگذارد. «فاطمه در پيشگاه خداي عزوجل نه نام دارد. فاطمه، صديقه، مباركه، طاهره، زكيه، راضيه، مرضيه، محدثه، زهرا.»
ولادت صديقه‌ي طاهره، فاطمه زهرا(س) روز جمعه، 20 جمادي الاخره سال پنجم بعثت بوده است.
دوران كودكي آن حضرت همراه با آغاز رسالت پيامبر اكرم (ص) بود، منزل پدرش پناهگاه مسلمانان، مركز نزول وحي و آيه‌هاي قرآن بود. بانك آسماني الله اكبر و مراسم نيايش پروردگار در روح و روان اين خردسال اثري نيكو گذاشت كه سال‌ها بعد آشكار شد. دوران كودكي وي در تنهايي گذشت، زيرا دو خواهر او رقيه و ام كلثوم از او بزرگتر بودند و فاطمه (س) هيچ همبازي نداشت، و همين نوعي رياضت‌هاي جسماني و آموزش‌هاي روحاني براي آن حضرت بود. او شاهد شكنجه و آزار مسلمانان به دست كفار قريش بود. وي جانشين عبدالله، عبد‌المطلب، ابوطالب، و خديجه بود. او اينك ام ابيها مادر پدر است. و چه نام نيكويي، يعني او بايد وظيفه‌ي مادرش را بر عهده گيرد، بايد براي پدرش هم دختر و هم مادر باشد. فاطمه (ع) پس از مرگ پدر، ديگر لب به خنده نگشود.
حضرت فاطمه(ع)، اندامي باريك و لاغر داشت و پيامبر خدا (ص) به او گفته بود: تو نخستين كسي از اهل بيت هستي كه به من ملحق خواهد شد.» و بيش از 75 روز طول نكشيد كه فاطمه پس از مرگ پدر، به وي پيوست. فاطمه (س) روز سه شنبه، 3 جمادي‌الاخره سال 11 هجرت رحلت فرمود و مدت عمر شريفش تقريباً 18 سال، بوده است.
متاسفانه مزار دختر پيامبر روشن نيست. علماي شيعه روايت‌هايي آورده‌اند كه نشان مي‌دهد فاطمه(س) را در بقيع به خاك سپرده‌اند.
سيره‌ي حضرت فاطمه(عليهاالسلام)
الف- همسرداري حضرت زهرا:
امام علي (ع) مي‌فرمايد: «جهاد زن اين است كه خوب همسرداري كند.»
حضرت فاطمه(ع) در خانه‌ي علي(ع) لحظه‌اي از اين جهاد مقدس و وظيفه‌ي سنگين غفلت نورزيد. آن بزرگوار، هنگام ازدواج با حضرت علي(ع) 9 سال داشت. آغاز زندگاني مشترك فاطمه (ع) و علي (ع)، آغاز رسالت پيامبر اكرم (ص) بود. امام علي (ع) درباره‌ي حضرت زهرا(ع) چنين مي‌فرمايد: «وقتي به خانه مي‌آمدم و به زهرا نگاه مي‌كردم تمام غم و اندوهم برطرف مي‌شد.»
موقعيت اجتماعي حضرت فاطمه (ع) چنان بود كه مي‌توانست از هر گونه موهبتي بهره‌مند شود. مي‌توانست همسري قدرتمند انتخاب كند، اما او در دامان پيامبر(ص) پرورش يافته بود وي نمونه كامل زن در جهان اسلام بود. و بانوان عالم بايد به زندگاني او تأسي مي‌جستند. بنابراين با بهترين انسان بعد از پدرش يعني حضرت علي(ع) ازدواج كرد وبا زندگاني ساده‌اي عمر را سپري كرد نه تنها هرگز شكوه و گلايه‌اي برزبان نياورد. بلكه خانه را امن و آسايش شوي و فرزندانش قرار داد.
ب- زهد و عبادت حضرت فاطمه(ع)
زندگاني فاطمه زهرا(س) سراسر عبادت بود. وي به خانه‌ي فقيران و بيچارگان و درماندگان سر مي‌زد و به آنها طعام مي‌داد. ايثارگر بود و از خود گذشته، احكام شرعي را تعليم مي‌داد و سختي‌هاي زندگي را تحمل مي‌كرد. پايبند تجملات نبود و در شوهرداري و دفاع از امامت و ولايت اسوه بود، و مصيبت‌ها و رنج‌هايي كه پس از رحلت پدرش رسول‌الله (ص) كشيد، در واقع نشان‌دهنده‌ي عبوديت خالصانه وي به درگاه پروردگار سبحان است.
ج- بعد سياسي، اجتماعي حضرت
حضرت فاطمه(س) خود در متن مسائل سياسي و اجتماعي بود و همواره از حق و اسلام و اهل بيت دفاع مي‌كرد. نقل مي‌كنند كه در جنگ احد كه اكثر مجاهدان گريختند، تنها علي(ع) و معدودي افراد در كنار رسول الله(ص) مقاومت مي‌كردند. در آن لحظه‌هاي حساس، فاطمه (ع) نيز در جبهه حاضر مي‌شود و به مداواي مجروحان مي‌پردازد و زخم‌هاي پدر را مرحم مي‌نهد پس از رحلت پيامبر (ص) شرايط حساس و دشوار و بحراني كه فتنه و دشمني تماميت اسلام و قرآن را تهديد مي كرد، اين فاطمه زهرا(ع) بود كه با پيوستن در صحنه سياسي و اجتماعي و دفاع از مقام ولايت و رهبري اساس و بقاي اسلام را تضمين كرد.
حضرت فاطمه (س) خدمت به خلق را نوعي مسئوليت مي‌داند. او در اين راه هم جنبه‌هاي ظاهري و مادي وهم در جنبه ي معنوي زندگي خود را وقف مردم و اسلام كرد و روز و شب در فكر كيفيت اجراي اين خدمت بود. او در شب عروسي جامه‌ي نو را به فقير مي‌دهد و خود با جامه‌اي كهنه به خانه‌ي علي مي‌رود. شب تا سحر عبادت مي‌كند و براي خلق‌الله خير و سعادت و آمرزش مي‌طلبد.
او به زنان درس مي‌دهد و به آنان مي‌فهماند كه با حفظ شخصيت اسلامي و قرآني خود مي‌توانند آزاد باشند، جلوي راه استثمارگران را سد كنند و بنا به رسالت اجتماعي كه بر دوش دارند وظيفه‌اي عهده دار شوند.
د- فاطمه ام‌التربيه
از مهمترين صفات رسول‌خدا(ص) اهتمام آن حضرت به تربيت مردم و امت اسلامي بود. كتاب و حكمت را به مردم تعليم مي‌داد و مردم را ارشاد مي‌كرد. فاطمه زهرا(س) در مكتب پدر پرورش يافت و اين صفت را از پيامبر(ص) به ارث برد و فرزنداني كامل و شايسته را تربيت كرد.
ه- سخاوت و بخشندگي حضرت فاطمه(س)
ر- حيا و پاكدامني حضرت فاطمه(س)
پيامبر اكرم(ص) مي‌فرمايد: «حيا از ايمان است و هر كس كه حيا ندارد ايمان ندارد» حفظ حجاب، متانت و عفت و پاكدامني در زنان يكي از اصول با ارزش در شريعت اسلامي است كه نه تنها پايه هاي خانواده را استوار، بلكه مقام و ارزش زن را در جامعه بالا مي‌برد و فاطمه (س) بانويي عفيف، شريف، پاكدامني و خود مثالي براي آن بود.
ز- فاطمه عليهاالسلام ام التطهير والعصمته
«انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت و يطهركم تطهيراً»
«اي اهل بيت، خدا مي‌خواهد پليدي را از شما دور كند و شما را پاك دارد.»
(سوره‌ي احزاب، آيه‌ي 33)
در اين آيه مواد شأن اهل بيت، حضرت علي، فاطمه و حسن و حسين عليهم‌السلام است. در احاديث و روايات فراوان آمده است كه فاطمه (س) از هر نوع آلودگي پاك و منزه بوده است و بي‌سبب نيست كه چون اويي را مادر پاك و عصمت ناميده‌اند.
س- فاطمه ام البلاغه
حضرت رسول (ص) ارباب بلاغت و سخنوري بود و كلام پيامبر برتر از كلام و سخن مخلوقات و پايين تر از سطح كلام خالق است حضرت زهرا(س) در سخنوري و بلاغت چون پدر و همسرشان علي‌بن ابيطالب بود و به همين سبب او را ام‌البلاغه مي‌گفتند.
