دانلود مقاله آلودگی محیط زیست و راه های جلوگیری

بخشی از مقاله

آلودگی محیط زیست و راه های جلوگيری
پیشگفتار:
آلودگی محیط زیست از منابع گوناگون صورت می‌گیرد. با پیشرفت تمدن بشری و توسعه فن‌آوری و ازدیاد روز افزون جمعیت ، در حال حاضر دنیا با مشکلی به نام آلودگی در هوا و زمین روبرو شده است که زندگی ساکنان کره زمین را تهدید می‌کند. بطوری که در هر کشور حفاظت محیط زیست مورد توجه جدی دولتمردان است. امروزه وضعیت زیست محیطی به گونه‌ای شده است که مردم یک شهر یا حتی یک کشور از آثار آلودگی در شهر یا کشور دیگر در امان نیستند.

چکيده
در اکثر شهر ها مسيل های ناحيه شهری و مسکونی همواره کانون تخليه فاضلابها، زباله ها و نخاله های ساختمانی هستند.بخصوص در حاشيه شهرها اين رخداد از شدت بيشتری برخوردار می باشد. اين پديده باعث می گردد تا مسيل چهره زشت و پلشت به خود گيرد و کانون آلودگی و پرورش و تکثير جوندگان و حشرات و منبع انتشار بوهای نامطلوب باشد. مسيل هايی با اين مشخصات همواره باعث تنفر شهرنشينان است

و برای شهرداري ها مشکلات بهداشتی و اجتماعی ايجاد می کند. برای حفظ بهداشت عمومی بايد شهرداري ها اهميت زيادی برای بهسازی و بهداشت مسيل های شهری قائل شوند .در اين مقاله آلودگی ها، عوارض آنها و نکات فنی جهت جلوگيری از آلاينده ها ،دفع شر جوندگان و حشرات ارائه مي گردد.

مقدمه
مسيل مجراي طبيعي است كه روان آب حاصل از باران ، برف و رگبار ها موقتاً در آن جريان پيدا مي كند . در گذشته هاي دور انسان براي دسترسي بهتر و آسان تر به آب براي امورات كشاورزي و عمراني در جوار رودخانه ها و مسيلها سكونت گزيده است.به مرور زمان با توسعه شهرها و رشد جمعيت مسيلها در معرض تخريب و آلودگي قرار گرفته اند . شناخت عوامل آلاينده مسيل ها و كنترل آنها باعث مي شود شهرها به صورت محيط هاي جذاب و سالم تري براي زندگي در آيند و شهرنشينان احساس امنيت بهداشتی بيشتري داشته باشند .

روش کار
بررسی عوامل آلوده كننده مسيل
1 - فرسايش در حوضه بالا دست مسيل
آبي كه در مسيل جريان مي يابد حاصل نزولات جوي است . آب باران و برف خالص ترين آب است ، اما ضمن نزول به سمت زمين غبار و گازهاي موجود در هوا را در خود مي گيرد و شكلي اسيدي مي يابد .

اين آب در اثر جاري شدن در سطح حوضه آبخيز باعث فرسايش و حمل ذرات خاك ، لاشبرگ و خار و خاشاك مي شود. قسمتي از مسيل كه خارج از منطقه مسكوني است آلودگي آب آن در اولين سيلاب بيشترين آلودگي را دارد ولي در سيلاب هاي بعدي رسوبات معلق و بار كف كه ناشي از پديده فرسايش حوضه و كف كني مسيل است ، بيشترين غلظت را به خود اختصاص مي دهند .شکل (1) فرساِِِيِش و توليد رسوب را در سرشاخه مسيل نشان می دهد.

2- كثافات و لجن های خياباني
آلودگي ثانويه در قسمتي از مسيل كه در منطقه مسكوني قرار دارد اتفاق مي افتد. در منطقه مسكوني ابتدايي ترين نوع مواد آلاينده كثافات و لجن هاي حاصل از خيابانها و معابر و جوي ها است كه به مسيل وارد مي شوند . ميزان و مقدار اين مواد بستگي به فعاليت هاي تنظيفی شهرداري در شهرها دارد . هر چه سطح شهر تميز تر و جوي ها فاقد لجن كمتري باشند ، دريافت آلودگي مسيل كمتر خواهد بود .

3 - فاضلاب
نوع ديگر آلاينده هايي كه به مسيل ها وارد مي شوند ، فاضلابها هستند. در برخي شهرها فاضلاب ناشي از شستشوي آشپزخانه ، حياط و حتي حمام به جوي خيابان ريخته شده و به مسيل منتهي مي گردند . در برخي شهرها كه منطقه مسكوني سنگلاخ و فاقد چاه جذبي و شبكه جمع آوري فاضلاب هستند علاوه بر فاضلاب فوق ، فاضلاب خانگي خروجي از سپتيك تانك يا گند گاه مستقيما به مسيل وارد مي شود . نمونه عينی اين پديده در شهر اراک قبل از اجرای طرح جمع آوری فاضلاب قابل مشاهده بود.

برخي مسيل ها نيز فاضلاب صنايع کوچک مثل سنگبري ، ماسه شويي ، صنايع غذايي ، موزاييك سازي به آنها وارد مي شوند . مسيل شهری اراک نمونه اينگونه مسيل ها است.

4 - زباله هاي خانگي
مواد زايد جامد شهري ( زباله هاي خانگي ) نيز در آلودگي مسيل ها نقش اصلي را دارند . زباله ها و نخاله ها معمولا به مسيل هايي ريخته مي شوند كه ساماندهي نشده اند و معمولا از حاشيه شهر عبور مي كنند . مسيلهاي ساماندهي شده اي كه از داخل شهر مي گذرند معمولا كمتر در معرض زباله ها و نخاله هل قرار مي گيرند . عاملان تخليه زباله به مسيل را مي توان به صورت زير نام برد :

- خانوارهاي ساكن در نزديك مسيل كه از نظر فرهنگي در سطح پايين قرار دارند. اين افراد كه معمولا عده ي كمي را تشكيل مي دهند به جاي قراردادن زباله در جايگاه های مشخص شده توسط شهرداري ، به علت نزديكي به مسيل ترجيح مي دهند زباله را به مسيل بريزند.

- عابران گذري
اين دسته افراد معمولا ضمن عبور از كنار مسيل آسان ترين روش خلاصي از زباله و ضايعات را تخليه يا انداختن آن به مسيل مي دانند . مثل انداختن سبزه ها در ايام سيزده نوروز ، ريختن لباس هاي كهنه و اشغال حاصل از بسته بندي اشيا .

- مغازه داران
عمدتا زباله ها را مغازه ها به جوی ها می ريزند و منتهی به مسيل ها می گردد. شکل (2) اين مطلب را تاييدمی نمايد
- برخي رفتگران منطقه كه به مسيل دسترسي دارند ، زباله هايي را كه شب از در منازل جمع آوري نشده است ، به درون مسيل می ريزند تا مجبور نباشند آن را در مسير طولاني حمل کرده و به جايگاه انتقال دهند .

در شهر تهران روزانه 5476 تن زباله توليد مي شود كه 28 تن آن به نهرها ريخته مي شود {1}.
5 - نخاله های ساختمانی
نخاله هاي ساختماني معمولا توسط وانت بارهاي كوچك ، سه چرخه ها و خانوارهاي همجوار به مسيل ريخته مي شوند .

6 - ضايعات درختی
ضايعات باغچه اي مثل شاخه هاي بريده درختان و گلها در فصل پاييز يا حرس در فصل بهار معمولا به مسيل ريخته مي شوند .علت اين امر عدم جمع آوري و حمل توسط شركتهاي زيبا سازي شهرداري است .

عوارض آلودگي مسيل
مواد گوناگوني كه به عنوان آلاينده وارد مسيل مي گردند هر كدام به تنهايي يا آميخته با هم اثرات سوئي را در مسيل و در طبيعت ايجاد مي كنند.

فاضلاب
فاضلاب اساسا ماهيت ناپاك و كثيفي دارد و سبب شرايط غير بهداشتي مسيل مي گردد . انواع ميكربهاي بيماريزا در فاضلاب منازل ، سپتيك تانك ها ، صنايع و ... وجود دارند . فاضلاب صنايع و كارخانجات حاوي مواد سمي و تركيبات بسيار پيچيده است . آب مسيل چنانچه در پايين دست در كشاورزي مورد استفاده قرار گيرد مي تواند باعث آلودگي خاك و محصولات شده و زندگی انسان ها و دام ها را به مخاطره اندازد{2} .

اصولا در فاضلاب عامل بيماري هاي وبا، حصبه ، شبه حصبه ، اسهال ها ، ورم معده ، ورم روده و ورم جگر و كرم قلابدار وجود دارند . اين ميكروبها و انگلها از طريق محصولاتي كه خام خورده مي شوند يا از طريق آب آلوده شده با فاضلاب يا تماس مستقيم به انسان منتقل مي شوند.ورود فاضلاب و زباله(پس ماند فساد پذير) به مسيل در صورتيكه آب در آن جاري شود ميزان BOD و COD افزايش مي يابدو پيوستن مسيل به رودخانه باعث صدمه به آبزيان مي شود{3}.

زباله ها
زباله هاي ريخته شده در مسيل محل كه در كناره ديواره ها انباشته مي شوند بوي آنها باعث اذيت و آزار مردم مي شود . همچنين زباله باعث جذب مگس و پشه شده و محل بسيار مناسب براي توليد ، تكثير و پرورش يافتن جوندگان و حشرات مي باشند. موش كه امروزه مشكل بيشتر شهر هاي بزرگ است ، يكي از كانونهاي توليد و تكثير ان مسيل ها ي شهري بي سر و سامان هستند . موش مي تواند 21 نوع بيماري را سبب شود . مبارزه با موش ها هزينه زيادي را به شهرداري ها تحميل مي كند.

طبق آمار بيش از 90 درصد آبگرفتگی های معابر تهران به علت زباله هايی است که در مسيل ها ريخته شده است. بوجود آمدن چاله های ناشی از کف کنی سيلاب در بستر مسيل ها و از طرفیپرشدن اين گودال ها با فاضلاب و زباله محيط بسيار خطر ناکی ايجاد می کند.

در مسيل کن در محدوده منطقه 22 شهرداری تهران يک کارگر بعلت سقوط در همين چاله ها جان خود را از دست داد. جمع آوری 2 ميليون تن زباله و لجن از طرِق لايروبی سالانه 13 ميليارد تومان به شهرداری تهران تحميل ميکند{4}. اين نمونه کوچکی از هزينه های گزافی است که دولت و ملت بايد بعلت بی سروسامانی مسيل ها تحمل نمايندد

ضايعات باغچه اي
شاخه شكسته درختان در مسيل باعث ايجادمشكلات گرفتگي دهانه پل ها و بالازدگي آب مي شود. در بهار 1385 به علت بالازدگي آب مسيل ها در تهران 18 مورد تخريب ساختمان و790 ميليون ريال خسارت وارد شده است و به علت پخش آب در معابرو فروكشي سطح معابر و خيابان ها در همين تاريخ 2 مورد مرگ و 11 مورد مصدوميت اتفاق افتاده است {1 }.

اهداف
راهكارهاي كاهش و كنترل آلودگي مسيل ها
- نصب تابلو هايي در طول مسير مسيل با درج عبارت هايي مثل(ريختن زباله ممنوع) يا( ريختن زباله و نخاله تحت پيگرد قانوني قرارمي گيرد).

- آموزش عمومي محيط زيست از طريق رسانه ها با تاكيد بر نمايان ساختن اثرات سوء ريختن زباله فاضلاب و... به مسيل ها.
- ايجادشبكه جمع اوري فاضلاب در مناطق سنگلاخ و شيبدار شهر به منظور جلوگيري از ورود فاضلاب خام يا خروجي از سپتيك تانك ها به مسيل.

- هشدار هاي كتبي به خانوارهاي مستقر در اطراف مسيل مبني بر عدم ريزش زباله ، فاضلاب و ضايعات كشاورزي به مسيل .
- هشدارهاي كتبي به مصالح فروشان كه داراي سه چرخه هاي حمل نخاله مي باشند.

- مسقف كردن مسيري از مسيل كه در نقاط پر رفت و آمد و شلوغ قرار گرفته به منظور جلوگيري از سقوط انسانها ، وسايل نقليه و ريختن زباله در آن . شكل (2) مسيل مسقف شده را نشان میدهد.
- قبل از نقطه ي مسقف شبكه فلزي به ابعاد مناسب قرار داده مي شود كه زباله هابه داخل مسير مسقف برده نشوند.

ا- حداث ديواره هاي حفاظتي در اطراف مسيل در نقاط شلوغ .
- حصار كشي اطراف مسيل با تورهاي سيمي در مناطقي كه مردم اقدام به ريختن زباله مي كنند.
- تعيين محل هاي خاص براي تخليه نخاله هاي ساختماني اندك كه حاصل توليد كارهاي ساختماني كوچك مي باشد در نقاط مختلف طول مسير مسيل زيرا كسي كه فقط يك يا دو گوني نخاله دارد رغبت به انتقال آن به خارج شهر ندارد.

- پاكسازي مسيل قبل از شروع بارندگي در مسيل هايي كه وسيله نقليه در آن مي تواند رفت و آمد كند
- ساماندهي اطراف مسيلها را نبايد از نظر دور داشت بخصوص مسيلهاي كه در حاشيه شهرها قرار دارند را مي توان سر و سامان داد و به عنوان تفريح گاه يا موارد ديگر مورد استفاده قرار داد .

نمونه اين پديده تصويب طرح احداث درياچه 11 ميليون متر مكعبی مسيل كن در شهرداري منطقه 22 تهران است {5}.

آلودگی محیط زیست و لایه ازن

یکی از مسائلی که در سالهای اخیر باعث نگرانی دانشمندان شده ، مسئله تهی شدن لایه ازن و ایجاد حفره در این لایه در قطب جنوب است. لایه اوزون در فاصله 16 تا 48 کیلومتری از سطح زمین قرار گرفته و کره زمین را در برابر تابش فرابنفش نور خورشید محافظت می‌کند.

هر گاه از مقدار لایه ازن ، 10 درصد کم شود، مقدار تابشی که به سطح زمین می‌رسد تا 20 درصد افزایش می‌یابد. تابش فرابنفش موجب بروز سرطان پوست در انسان می‌شود و به گیاهان صدمه می‌زند. مولکولهای کلروفلوئورکربنها (CFCها) در از بین بردن لایه ازن موثرند. از این ترکیبات بطور گسترده در دستگاههای سرد کننده و در افشانه‌ها (اسپری‌ها) استفاده می‌شود.

این مولکولها به علت پایداری آنها به استراتوسفر راه می‌یابند و در آنجا بر اثر تابش خورشید پیوند C-Cl شکسته می‌شود. اتم کلر حاصل به مولکول ازن حمله می‌کند و مولکول CLO را می‌دهد. این مولکول بنوبه خود با اکسیژن ترکیب شده ، مولکول O2 و اتم Cl آزاد می‌شود که مجددا در چرخه تخریب اوزون شرکت می‌کند. از این روست،

در عهدنامه سال 1978 مونترال قرار این شده که از مصرف کلروفلوئوروکربنها به تدریج کاسته شود و مواد دیگری به عنوان جانشین برای آنها یافت شود و یافتن چنین ترکیباتی بطور مسلم کار شیمیدانان است.

آلودگی هوا و مه دود فتوشیمیایی
بسیاری از مناطق شهری با پدیده آلودگی هوا روبه‌رو هستند که در جریان آن ، سطوح نسبتا بالایی از ازن در سطح زمین که جزء نامطلوبی از هوا در ارتفاعات کم است، در نتجه واکنش نور القایی آلاینده‌ها تولید می‌شود. این پدیده را مه دود نور شیمیایی می‌نامند و گاهی از آن به عنوان "لایه ازن در مکانی نادرست" از نظر تشابه آن با مسئله تهی شدن ازن استراسفر یاد می‌کنند.

فرآیند تشکیل مه دود در واقع شامل صدها واکنش مختلف است که دهها ماده شیمیایی را دربرمی‌گیرد و بطور همزمان رخ می‌دهند. در واقع ، هوای شهرها را به "واکنشگاههای شیمیایی عظیم" تشبیه کرده‌اند.

پدیده مه دود شیمیایی ، نخستین بار در دهه 1940 در لوس آنجلس مشاهده شد و از آن زمان ، عموما به این شهر بستگی داده شده است. اما در دهه‌های اخیر با کنترل آلودگی هوا مسئله مه دود در شهر لوس آنجلس بطور نسبی تخفیف پیدا کرده است. از نظر کمی ، اکثر کشورها و همچنین سازمان جهانی بهداشت (WHO) ، حدی را برای حداکثر غلظت مجاز اوزون در هوا در نظر گرفته‌اند که در حدود 100ppb (میانگین غلظتها در طول زمان یک ساعت) است.

اوزون در هوای پاکیزه تنها به چند در صد این مقدار می‌رسد. واکنش دهنده‌های اصلی اولیه در یک پدیده مه دود نور شیمیایی ، اسید نیتریک ، NO و هیدروکربنهای سوخته نشده هستند که از موتورهای احتراقی درون سوز به عنوان آلاینده در هوا منتشر می‌شوند. جزء مهم دیگر در تشکیل مه دود ، نور خورشید است.

باران اسیدی
یکی از جدی‌ترین مشکلات زیست محیطی که امروزه بسیاری از مناطق دنیا با آن روبه‌رو هستند، باران اسیدی است. این واژه انواع پدیده‌ها ، از جمله مه اسیدی و برف اسیدی که تمام آنها با نزول مقدار قابل ملاحظه اسید از آسمان مطابقت دارد را می‌پوشاند. باران اسیدی دارای انواع نتایج زیان‌بار بوم شناختی است

وجود اسید در هوا نیز احتمالا بر روی سلامتی انسان اثر دارد. پدیده باران اسیدی در سالهای آخر دهه 1800 در بریتانیا کشف شد، اما پس از آن تا دهه 1960 به دست فراموشی سپرده شد. باران اسیدی به نزولات جوی که قدرت اسیدی آن بطور قابل توجهی بیش از باران طبیعی (یعنی آلوده نشده)، که خود به علت حل شدن دی‌اکسید کربن هوا در آن و تشکیل اسید کربونیک بطور ملایم اسیدی است، باشد، اطلاق می‌شود.

(CO2 (g) + H2O (aq) ↔ H2CO3(aq
از تفکیک جزئی H2CO3 پروتون آزاد می‌شود و PH سیستم را کم می‌کند.از اینرو PH باران طبیعی که آلوده نشده، از این منبع بخصوص حدود 5.6 است. تنها بارانی که قدرت اسیدی آن به مقدار قابل ملاحظه‌ای بیشتر از این باشد، یعنی PH آن کمتر از 5 باشد، باران اسیدی تلقی می‌شود. دو اسید عمده در باران اسیدی ، HNO3 و H2SO4 است.

بطور کلی ، محل نزول باران اسیدی در مسیر باد دورتر از منبع آلاینده‌های نوع اول ، یعنی SO2 و نیتروژن اکسیدها است. باران اسیدی به هنگام حمل توده هوایی که آلاینده‌های نوع اول را دربردارند، بوجود می‌آیند. از اینرو باران اسیدی یک مشکل آلودگی است که به علت حمل دور برد آلاینده‌های هوا ، حدود و مرز جغرافیایی نمی‌شناسد.

مواد شیمیایی آلی سمی
واژه مواد شیمیایی سنتزی از طرف رسانه‌های گروهی برای توصیف اجسامی بکار می‌رود که عموما در طبیعت یافت نمی‌شوند. ولی توسط شیمیدانان از اجسام ساده‌تر سنتز شده‌اند. اکثریت مواد شیمیایی سنتزی که مصرف تجارتی دارند، ترکیبات آلی هستند و برای بیشتر آنها از نفت به عنوان منبع اولیه کربن در این ترکیبها استفاده شده است.

کربن با کلر ترکیبهای زیادی را تشکیل می‌دهد که به علت سمی بودن آنها برای بعضی گیاهان و حشرات ، بسیاری از این قبیل ترکیبها کاربرد گسترده‌ای به عنوان آفت کش یافته‌اند. ترکیبات آلی کلردار دیگر بطور گسترده‌ای در صنایع پلاستیک و الکترونیک بکار برده شده‌اند.

شکستن پیوند کربن به کلر بطور مشخص دشوار است و حضور کلر همچنین واکنش پذیری سایر پیوندها را در مولکولهای آلی کم می‌کند. همین خاصیت به این معنی است که با وارد شدن ترکیبهای آلی کلردار به محیط زیست ، تخریب آنها به کندی صورت می‌گیرد و بیشتر تمایل به جمع شدن دارند و به این علت به معضل بزرگ محیط زیست محیطی تبدیل شده‌اند.

اجسام آلی سمی که بطور عمده مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از: انواع آفت کشها ، حشره کشهای سنتی ، حشره کشهای آلی کلردار ، ددت ، توکسافنها ، کاربامات ، حشره کشهای آلی فسفات‌دار ، علف کشها و...

آلودگی آبها
آب ، تصفیه آن و جلوگیری از آلودگی و به هدر رفتن آن از مسائل بسیار مهم زمان ما به حساب می‌آید. آلودگی آبها ، معضل بزرگ زیست محیطی محسوب می‌شود که به علت پیشرفت صنایع و تکنولوژی ، هر روزه با پیشرفت روز افزون آن مواجهیم.