بخشی از مقاله
آیا زنان باید در اولویت مبارزه با مواد مخدر قرار گیرند
امروزه به ویژه در دوران گسست و عبور از دوران پدرسالارانه روابط انسانها در جامعهای كه به جز خانواده و دولت نهاد یاریگر دیگری بطور اساسی وجود ندارد وظایف خانواده و جامعه در آشوبی عمیق فرو رفته و بنیانهای معرفتی زندگی سالم مجال رشد و نمو ندارند. در عوض پدیده دختران فراری، اعتیاد یا بیماریهای روانی رشد فراوان نمودهاند....
زنان در این میان در فشار مضاعفی فرو رفتهاند. از یكطرف در الگوی خانواده سالم زن آرامشگر خانواده و پرورش دهنده آن است و دارای وظیفهای بس سنگین است و از طرف دیگر در این واقعیت نازیبای خانواده و جامعه، انسانیت و حقوق اساسی او مرد هجوم قرار گرفته و از ناحیه همین خانواده در آسیب ورطه اعتیاد میافتد.
برای بازساری این روابط چارهای جز اولویت دادن بنیان خانواده یعنی زنان نداریم. بر این مبنا باید به تفاوتهای جنسیتی و متناسب با نیازهای زنان در پیشگیری، درمان و مهاراعتیاد توجه كرد.
در دورانی كه دولت میباید تأمین اجتماعی و سازمانهای غیر دولتی را بعنوان مكملهای اساسی در قدرت برای بوجودآوردن پیوندها و یاریگریها متناسب با این دوران سامان میداد - خانواده را با انبوه مشكلات دوران گذشته تنها گذاشته است و نقش عمیق خویش در فهم و حل مسایل مردم را فراموش كرده و به ناچار انتقال معضلات و مسایل به حیطه خانواده، افراد خانواده را دچار آسیبهای فراوان نموده كه راه حل آن هم رعایت هنجارهاست. چرا كه هنجارهای جامعه سنتی جوابگوی انسان مستقلتر و رشد یافتهتر جامعه فعلی نیست، بلكه راه حل رسیدن به سامانی نوین است كه NGOها ابزار آموزش و حلقه پیوند آن هستند.
حقیقت آن است كه در جامعه امروز ساخت خانواده بسرعت دستخوش تغییر میشود، جایگاه و نقشهای افراد و مخصوصاً زنان در حال تحول است و این، در حالی است كه نهادهای دیگر جامعه چون دولت، اقتصاد، آموزش و پرورش و مجموعه قوانین و مقررات حقوق مدنی و... هنوز این تغییرات را تعریف نكرده و با آن هماهنگ نشده است. همین موجب بروز مشكلات و نابسامانیهایی در حیات خانواده و مخصوصاً در زندگی زنان میشود، مشكلات و نابسامانیهایی كه به دلیل حل نشدن در مواردی به آسیبهای اجتماعی منجر میشود.
چنانكه ملاحظه میشود مسایل بنیانی جامعه ما، ساختها، نهادها، روابط و هم معرفتها و به دنبال آن عواطف در بسامانی هستند. دراین شرایط بروز مسایل و آسیبها بخصوص سوء مصرف مواد مخدر به عنوان دردناكترین آسیب پیش میآید. دكتر فریبرز رئیس دانا میگوید: انسانها به ابزار دردها، آرزوها، نیازها و آمالشان احتیاج دارند. همه انسانها به این مسایل احتیاج دارند، حتی انسان هایی كه ما فكر میكنیم آزادی به هیچ دردشان نمیخورد و فقط باید به آنهانان رساند - گرسنهترین اقشار جامعه هم به این حداقل آزادی نیاز دارند تا داد بزنند آی مردم من گرسنهام، یك نفر نان من را از سفرهام بر میدارد... من آرزو میكنم شیشهها بشكند ولی نبینم كه سر كوچه یك جوان ایرانی آن طور مچاله شده و ازشدت آلوده شدن به مواد مخدر دارد زمین را میبوسد... ما با پدیدهای كه من اسمش را شورش سفید یا شورش بی صدا گذاشتهام یعنی خودویرانگری مواجه هستیم.
در مدل زندگی سالم زن آرامشگر خانواده و پرورش دهنده نسل است و قاعدتاً جامعه میبایست توجه بیشتری در حفظ كرامت انسانها و رفع ظلم و تبعیض و محرومیت كه زمینه ساز اساسی اعتیاد هستند، بخرج میداد اما چنین نشد.... الگوی شروع اعتیاد در زنان ناشی از روابط نزدیك و صمیمانه یعنی بیشتر از طریق همسر خود معتاد میشوند. در تحقیق جامع در یك جمعیت نمونه ۱۴۵۶ نفر، ۹۷ نفر یعنی ۶.% رازنان معتاد تشكیل میدادند.
نزدیك به نیمی از معتادان زن نخستین بار پیشنهاد مصرف مواد مخدر رااز سوی اعضای خانواده و بستگان خویش دریافت كرده‌اند. بیش از نیمی از معتادان نخستین بار در منزل اقدام به مصرف مواد نمودهاند. در مورد عوامل شروع مصرف مواد مخدر در میان زنان، بیش از نیمی از زنان عوامل فردی را ذكر كرده‌اند كه شامل (دردهای جسمانی، كسب لذت، كنجكاوی،كبود روابط عاطفی، شكست عشقی و مشكلات روانی) را شامل میشود. و بعد به به عوامل خانوادگی (تنشها و مشكلات موجود در درون خانواده، عدم كنترل و نظارت اعضای خانواده بر رفتارهای آنان)، مسایل اجتماعی (در دسترس بودن مواد، فشار دوستمان) اشاره كرده‌اند. در زنان عوامل فردی نقش بارزی در سوق دادن زنان به سوی مصرف مواد مخدر دارد و در مردان عوامل اجتماعی.
اعتیاد زنان علاوه بربیماریهای سوء تغذیه، فشار خون بسیار بالا و سرطان، آنان را در معرض بیماریهای خطرناكی مانند هپاتیت و ایدز قرار میدهد. زنان معتاد در مقایسه با مردان احتمال بیشتری دارد دچار ایدز و دیگر بیماریهای ناشی از روابط جنسی شوند و در مقایسه با دیگر زنان احتمال بیشتری وجود دارد كه به بیماری زنانه و معضلات آن دچار شوند. در باره موانع درمان به این نكته اشاره میكند كه زنان بر اساس نگرشهای اجتماعی وفرهنگی به اعتیاد اغلب به دلیل اعتیادشان نسبت به مردان معتاد انگ منفیتر زده میشوند. نگرش اجتماعی
درباره ناپسند بودن اعتیاد زن یك مانع عده در درمان آن‌ها به حساب میاید همچنین مراقبت از بچه مانعی دیگر برای درمان آنهاست، این در حالی است كه زنان نسبت به مردان احتمال كمتری دارد كه از خانواده و دوستان برای ترك مواد حمایت دریافت كنند و از آنجایی كه اغلب برنامههای درمانی برای مردان تنظیم شده ناخواسته به علت تشریفات زائد اداری، موانع مالی و فقدان حساسیت درباره اعتیاد زنان موانعی را برای آنان ایجاد میكند و ازلحاظ موانع روانی درمان درونی كردن این عقیده كه اعتیاد یك سقوط اخلاقی است در زنان موجب اجتناب آنان از درمان میشود. و نیز از آنجایی كه زندگی بدون مواد مستلزم تغییرات عمده در سبك زندگی است و ایجاد چنین تغییراتی مشكل و دشوار به نظر میرسد بنابراین مقاومت در برابر
تغییر یك مانع دیگر در راه درمان است. به طور كلی میتوان نتیجه گرفت برنامههای موفقیتآمیز درمان باید با اولویت قرار دادن به زنان از تفاوتهای عمده جنسیتی متأثر باشد و این معنا را در برنامههای جامع درمان، پیشگیری و مهار اعتیاد لحاظ كند تا به نیازهای ویژه زنان و دختران معتاد پاسخ دهد.
رشد گرايش زنان به مواد مخدر
جانشين دبير كل ستاد مبارزه با مواد مخدربا اعلام اين خبر كه رشد اعتياد زنان به مواد مخدر بيش از مردان شده است گفت: 5/61 درصد معتادان حداقل يك‌بار براي ترك اعتياد اقدام كرده‌اند.
به گزارش ايسنا، دكتر جهاني امروز (چهارشنبه14 شهريور) در نشست پژوهشي و هم‌انديشي پژوهشگران كه با عنوان «تدوين ماتريس‌هاي جامع تحقيقاتي در زمينه آگاه‌سازي و پيشگيري از سوء مصرف مواد مخدر» برگزار شد، اظهار كرد: طبق تحقيق موسسه تحقيقاتي داريوش، 5/61 درصد معتادان حداقل يك‌بار و 50 درصد آن‌ها حداقل سه بار براي ترك اعتياد، اقدام جدي انجام داده‌اند.
وي با بيان اين كه روش‌هاي ترك اعتياد اين معتادان عموما اشتباه و غير استاندارد بوده است، اظهار كرد: 5/6 درصد اين معتادان براي ترك اعتياد خود به عطاري‌ها مراجعه و20 درصد به داروهاي دست‌ساز پيشنهاد شده از سوي همسايه‌ها و افراد غير متخصص توجه كرده‌اند.
وي خاطر نشان كرد: 66 درصد از معتاداني كه از روش‌هاي غيراستاندارد استفاده كرده‌اند، تنها شش ماه دوام آورده‌اند و 81 درصد نيز تا يك‌سال مقاومت كرده‌اند و پس از آن دوباره به راه اعتياد افتاده‌اند.
جهاني با بيان اين كه درمان اعتياد طولاني مدت است، خاطر نشان كرد: خانواده‌ها بايد مطلع باشند كه درمان اعتياد يك هفته يا يك ماهه نيست و نبايد به روش‌هاي غير استاندارد اعتماد كنند. اعتياد درمان قطعي ندارد و نمي‌توان به راحتي آن را كنار گذاشت و خانواده‌ها بايد با مقاومت و حمايت زمينه پيشگيري و جلوگيري مجدد معتاد را بگيرند.
جانشين دبيركل ستاد مبارزه با مواد مخدر تصريح كرد: درمان اعتياد پروسه مشخص علمي دارد و مراكز مورد تاييد وزارت بهداشت و سازمان بهزيستي بهترين مراكز قابل مراجعه هستند.
وي با اشاره به همايش سه‌شنبه هفته آينده ستاد مبارزه با مواد مخدر كه با حضور مسوولان و صاحب‌نظران عرصه مبارزه با مواد مخدر برگزار مي‌شود، اشاره كرد و گفت: در اين همايش سعي مي‌شود تا از نظرات و پيشنهادهاي سازمان‌هاي آموزش و پرورش، تربيت بدني، صدا و سيما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، جهت تدوين برنامه‌هاي صحيح براي جلوگيري از گسترش اعتياد در مدارس استفاده شود.
جهاني افزود: طرح افزايش مهارت‌هاي زندگي كه پيش از اين از سوي سازمان آموزش و پرورش مطرح شد، اما هنوز اجراي نشده است را مجددا فعال خواهيم كرد و در طرح جديد بر نقش خانواده و اهميت آن تاكيد مضاعف خواهد شد و در عين حال بايد معلمان و انش‌آموزان توجيه مناسبي از اين طرح داشته باشند.
جانشين دبيركل ستاد مبارزه با مواد مخدر در ادامه از تحت پوشش قرار گرفتن 10 هزار و 948 معتاد در جريان طرح نجات خبر داد و افزود: پنج هزار و 450 معتاد در مراكز درماني حاضر هستند، يك‌هزار و 267 معتاد به NGOها ارجاع شده‌اند و هزار و 207 معتاد نيز در اردوگاه‌ها مستقر شده‌اند. وي ادامه داد: همچنين سه هزار و 64 نفر معتاد در خانواده‌ها تحت درمان هستند.
جهاني در ادامه با اشاره به حضور پنج تا هفت درصدي زنان معتاد در جهان گفت: درصد زنان معتاد در ايران حدود پنج درصد است.
وي در مورد فعاليت مراكز DIC (مراكز گذري درمان اعتياد) زنان در ايران نيز توضيح داد: در حال حاضر مركز DIC خورشيد، حدود 100 زن را تحت پوشش دارد كه به نگهداري و ساماندهي فرزندان آن‌ها نيز در اين مراكز توجه شده است. همچنين مركز DIC زنان ديگري نيز در مشهد وجود دارد كه از كيفيت و استاندارد قابل قبولي برخوردار است.
جهاني خاطر نشان كرد: در جريان ايجاد مراكز DIC زنان، هماهنگي‌هاي خوبي صورت گرفته و قطعا در جريان راه‌اندازي مراكز جديد تا پايان سال 86، تعداد اين مراكز بيشتر مي‌شود.
وي با بيان اين كه تفاوت چنداني بين زنان و مردان معتاد وجود ندارد، ادامه داد: طبق يك تحقيق جهاني مشخص شد كه رشد گرايش زنان به انواع اعتياد در حال حاضر بيشتر از مردان است.
جهاني گفت: تفاوت چنداني در تمايل به نوع مصرف مواد مخدر بين زنان و مردان وجود ندارد، اما در مورد تفاوت در نحوه ترك زنان و مردان معتاد نمي‌توان به راحتي نظر داد، چرا كه مسائل بسيار پيچيده‌اي در آن وجود دارد.
دكتر نعمت الله بابايي، استاد دانشگاه، در اين نشست هم انديشي ضمن تشريح جزييات تحقيق «تدوين ماتريكس‌هاي تحقيقاتي و برنامه‌هاي پيشگيري رواني و اجتماعي سوء مصرف مواد مخدر» تصريح كرد: اين تحقيق سعي دارد، تاكيد كند كه تحقيقات صورت گرفته در حوزه مواد مخدر و مولفه‌هاي مورد تاكيد در مورد علل آن‌ها تا حدودي به واقعيت نزديك است و نبايد علت آن‌ها را كلي و جهان شمول بدانيم.
وي افزود: به عنوان مثال اعتياد در ايران بيشتر به عامل فردي نسبت داده شده است، در صورتي كه عوامل بسيار مهم ديگري در اين زمينه به طور همزمان دخيل است.
