بخشی از مقاله

نام منبع: اصول ترویج و آموزش كشاورزی
مولف: دكتر حسین شعبانعلی‌فمی

فهرست درس
فصل اول. كلیات
فصل دوم. جایگاه ترویج در توسعه كشاورزی
فصل سوم. رهیافتهای گوناگون ترویج كشاورزی
فصل چهارم. آشنایی با روشهای آموزش ترویجی
فصل پنجم. سازمان و مدیریت منابع انسانی در ترویج كشاورزی
فصل ششم. طراحی، ارزشیابی و نظارت برنامههای ترویج كشاورزی
فصل هفتم. فنون نیازسنجی آموزشی و شناخت جامعه روستایی
فصل هشتم. آموزش‌های ترویجی برای زنان روستایی


فصل اول

كلیات

مقدمه
 ترویج كشاورزی بعنوان یك نظام، رهیافتهای گوناگونی را در طول دهه‌های گذشته تجربه كرده است. یافته‌های حاصل از این تجربیات حاكی از آن است كه در رهیافت‌های جدید باید به برقراری ارتباط دو سویه و جلب مشاركت مردمی در برنامه‌های ترویج كشاورزی اهمیت بیشتری داده شود و فعالیتهای ترویجی زمینه ساز یاد گیری متقابل مروج ـ كشاورز باشند

واژه ترویج
 واژه ترویج از دو ریشه لاتین مشتق شده است كه یكی به معنی خارج و محیط بیرون و دیگری به معنی كش آمدن یا گسترش یافتن است. به عبارتی ترویج نوعی آموزش است كه خارج از مرزهای مراكز آموزش رسمی به محیط های روستایی دور و نزدیك گسترش می‌یابد.
 از آنجاییكه هدف اساسی ترویج، آموزش، ایجاد انگیزه و تغییر رفتار مردم است گاهی به این شاخه از علم، آموزش ترویجی اطلاق می‌شود.

مفهوم ترویج
 در یك جمع بندی می‌توان گفت كه ترویج كشاورزی یك علم رفتاری است كه هدف آن تغییر نگرش و رفتار كشاورزان و تقویت قدرت نو‌آوری و خلاقیت و افزایش دانش آنها برای پذیرش نو‌آوریها و فن‌آوریهای نوین است. ترویج یك رشته علمی است كه بصورت رسمی در دانشگاهها تدریس و به دنبال بهبود وضعیت زندگی و حرفه كشاورزان است .


انواع آموزش
 كومبز و احمد آموزش را به سه دسته به شـرح زیر تقسیم می‌كنند:
1ـ آموزش بدون رسمیت
2ـ آموزش رسمی
3- آموزش غیر رسمی


فلسفه آموزش های ترویجی
 بررسی دیدگاههای گوناگون در این رابطه ما را به اصـول و مبانی فلسفه آموزش ترویجی رهنمون می‌سازد كه در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌گردد .
 در یك جامعه مردم سالار فرد به عنوان ركن اساسی آن محسوب می‌شود.
 خانه اساس هر تمدنی را تشكیل می‌دهد.
 خانواده نخستین گروهی است كه وظیفه تربیت ابناء بشر را به عهده دارد.
 هر تمدن با ثبات بر پایه روابط معقول انسان ها با یكدیگر استوار است.
 ترویج بر پایه مردم سالاری بنا شده است یعنی آنكه ترقی و تعـالی مردم بدست خودشان صورت می‌پذیرد .

 همكاری داوطلبانه و خود یاری در امور ترویجی مورد توجه است، یعنی مردم برای شناسایی و حل مشكلات خود مشاركت فعال دارند.
 برنامه ترویج مبتنی بر تمایلات، ارزشها، خواستها و نیازهای افراد ذینفع پایه‌گذاری می‌گردد.
 ترویج به دنبال ایجاد تحول در طرز فكرها، گرایش ها، عادات و روابط بین انسانها بوده و از وظایف مهم او تشویق مردم در امر فراگیری است.
 ترویج یك كانال ارتباط دو سویه و دو طرفه است كه در آن دانش، تجربه و سایر اطلاعات سودمند برای توسعه كشاورزی و روستا جریان دارد.

 ترویج یك فرآیند است كه استمرار و تداوم دارد.
 ترویج بر این پایه استوار است كه مردم از طریق مشاهده و عمل به امور علاقمند شوند.
 در طراحی و اجرای برنامه های ترویج تاكید موكد بر نیازها و منابع محلی است.
 ترویج از اعمال قدرت و زور برای تغییر در رفتار مردم دوری جسته و در عوض از ایجاد انگیزش و ترغیب و تعلیم استفاده می‌كند.
 ترویج از طریق محول كردن مسئولیت ها به مردم زمینه ترقی و پیشرفت و توانمند سازی آنها را فراهم می‌كند.


اهداف ترویج كشاورزی
 ترویج دارای اهداف متعدد و متنوعی است كه به برخی از آنها اشاره می‌شود .
1- كمك به كشاورزان در تصمیم گیری
2- ایجاد انگیزه در كشاورزان برای اجرای تصمیم های خود
3- تغییر رفتار كشاورزان
4- كمك به كشاورزان برای دستیابی به اهداف
5- سازماندهی تشكل های مردمی
6- آموزش كشاورزان

اصول آموزش های ترویجی
 این اصول عبارتند از :
1- اصل علائق و نیازها
2- اصل سازمانهای محلی و مردمی
3- اصل تفاوتهای فرهنگی
4- اصل تغییر فرهنگی
5- اصل مشاركت
6- اصل یادگیری از طریق عمل

نقش ترویج كشاورزی
 بطور خلاصه نقش ترویج فراهم كردن آگاهانه حمایتهای اطلاعاتی و ارتباطی برای آن دسته از روستاییانی است كه منـابع طبیـعی تجدید شـونده را مـورد استفاده قـرار می‌دهند.

زمینه فعالیتهای ترویجی
 آموزش های ترویجی در زمینه های گوناگون مرتبط با توسـعه و توانمند سازی روستاییان ارائه می‌شوند. برخی از این زمینه ها عبارتند از:
 افزایش بازدهی تولیدات كشاورزی
 افزایش كار آیی بازار توزیع و مصرف نهاده‌ها و محصولات كشاورزی
 حفاظت، توسعه، احیاء و بهره برداری از منابع طبیعی
 مدیریت بهتر مزرعه و منزل ( ترویج خانه داری )

 بهبود استاندارد زندگی خانوارهای روستایی
 توانمند سازی و آموزش جوانان روستایی
 توسعه مهارت های رهبری
 توسعه اجتماعی و روستایی
 بهبود امور عمومی برای توسعه همه جانبه


كاركردهای نظام ترویج
 به اعتقاد رولینگ ترویج دارای دو كاركرد اساسی است كه عبارتنداز: نوآوری فنی و توسعه منابع انسانی5. به زعم وی اكثر نظامهای ترویج به طور كامل درگیر فعالیتهای انتقال نوآوری فنی برای تولید غذا، مواد خام و كالاهای صادراتی هستند، در حالیكه به جنبه‌های توسعه منابع انسانی مانند توسعه اجتماعی و رهبری، سازماندهی و بسیج كشاورزان و ایجاد نهادهای اجتماعی و محلی كمتر توجه می‌نمایند.

كاركرد ترویج
 به هر حال كاركرد اساسی ترویج ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار انسان از طریق آموزش است. این تغییرات جنبه های گوناگون رفتار را در بر می‌گیرد كه مهمترین آنها عبارتند از :
 تغییر در دانش یا آنچه كه مردم می‌دانند. به عنوان مثال كشاورزان با ارقام پر بازده جدید آشنا می‌شوند.
 تغییر در مهارت یا فن انجام كارها. به عنـوان مثال كشاورزان فن كشت و كار ارقام پر بازده را فرا می‌گیرند.
 تغییر در نگرش یا احساس و عكس العمل در مقابل چیزهای خاص. به عنوان مثال كشاورزان از طریق دوره های ترویجی نگرش مطلوبی در مورد عملكرد ارقام پر بازده پیدا می‌كنند.

 تغییر در درك یا فهم كشاورزان. به عنوان مثال كشاورزان اهمیت ارقام پر بازده در افزایش در آمد و باز دهی اقتصادی مزارع خود را درك می‌كنند.
 تغییر در هدف یا مسیر و طریقی را كه خود باید در یك دوره زمانی خاص طی كند. به عنوان مثال كشاورزان اهداف كمی و كیفی تولیدات زراعی خود را از طریق پذیرش ارقام پر بازده تغییر داده یا بهبود می‌بخشند.
 تغییر در اقدامات یا عمل. به عنوان مثال كشاورزانی كه قبلاً ارقام پر بازده را كشت نمی كردند به این كار مبادرت می‌ورزند.
 تغییر در اعتماد یا خود اتكایی. به عنوان مثال در كشاورزان این حس ایجاد می‌شود كه آنها توانایی مدیریت كشت ارقام پر بازده را دارند.

 سیر تكاملی ترویج كشاورزی
الف ـ تاریخچه ترویج كشاورزی در اروپا و آمریكا
ب ـ تاریخچه ترویج كشاورزی در جهان سوم
ج - تاریخچه ترویج كشاورزی در ایران

ج- تاریخچه ترویج كشاورزی در ایران
 ترویج كشاورزی بطور رسمی از سال 1327 (هـ . ش) و فعالیت برنامه اول توسعه كشور فعالیت خود را آغاز كرد. برای اولین بار در برنامه 7 ساله اول توسعه كشور، فكر ایجاد اداره ای به نام اداره ترویج كشاورزی در وزارت كشاورزی شكل گرفت. در فاصله سالهای 1327 تا 1331 (هـ . ش) با كمك‌های اعتباری برنامه 7 ساله اول و اداره همكاریهای بین المللی آمریكا در ایران، اساس و بنیان دستگاهی مستقل به نام اداره كل ترویج كشاورزی در وزارت كشاورزی پایه گذاری شد. به دنبال گسترش فعالیتهای ترویجی، اداره ترویج در سال 1338 به سازمان ترویج كشاورزی تبدیل شد.

 بعد از پیروزی انقلاب اسلامی دو وزارتخانه كشاورزی و جهاد سازندگی واحدهای سازمانی تحت عناوین مختلف دایر نمودند كه در زمینه ترویج كشاورزی، امور دام و منابع طبیعی فعالیت می‌كردند. پس از ادغام دو وزارتخانه در سال 1381 همه فعالیتهای ترویجی در قالب معاونت ترویج و نظام بهره‌برداری وزارت جهاد كشاورزی متمركز گردید.


فصل دوم


جایگاه ترویج در توسعه كشاورزی


مقدمه
 ترویج كشاورزی یكی از پیش شرطهای اساسی برای دستیابی به توسعه پایدار كشاورزی است. ترویج كشاورزی زمانی در این زمینه موفق خواهد بود كه سایر عوامل موثر مانند سیاستهای مناسب قیمت‌گذاری خدمات بازاررسانی و بازاریابی و نهاده‌های مورد نیاز فراهم باشند. بنابراین در شرایطی كه همه نهاده‌ها فراهم هستند، ترویج بیشترین تأثیر را داشته و با ایفای نقش مكمل خود، فرایند رسیدن به توسعه پایدار كشاورزی را سرعت می‌بخشد.

 به طور كلی ترویج كشاورزی دارای دو هدف اساسی به شرح زیر است:
 انتقال آخرین یافته‌ها و فناوری‌ها به كشاورز برای افزایش بهره‌وری كشاورزی.
 انتقال نیازها و مشكلات زارعین به مراكز تحقیقاتی برای افزایش تناسب تحقیقات كشاورزی با نیازهای جامعه روستایی.

نیاز به ترویج
 نیاز به ترویج از آنجایی مورد توجه است كه ما بر این باور هستیم زندگی روستاییان بطور اعم و كشاورزان بطور اخص باید بهبود یابد. در حال حاضر احساس می‌شود كه در جامعه روستایی و كشاورزی شكاف عمیقی بین وضع موجود و مطلوب وجود دارد. این شكاف عمدتاً بوسیله كاربرد علوم و فناوری در فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی و از طریق ایجاد تغییرات مناسب در رفتار روستاییان پر می‌شود كه در این رابطه ترویج نقش حیاتی ایفا می‌كند.

تأثیر عوامل گوناگون بر ترویج كشاورزی
عوامل بوم‌شناسی
 ترویج كشاورزی بویژه در كشورهای در حال توسعه باید در یك محیط پیچیده، متنوع و مستعد خطر به فعالیت بپردازد. از اینرو است كه ترویج باید به تنوع مناطق و حوزه‌های مختلف بوم‌شناسی كشاورزی توجه نموده و متناسب نیازها و مشكلات كشاورزان در هر یك از این مناطق به انتقال فناوری همت گمارد.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید