بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله سعی بر آن است تا به بررسی یکی از آسیبهای ناشی از فضای مجازی پرداخته شود. بی شک قدم گـذاردن در دنیای مجازی بیخطر نبوده و پیامدهایی را برای فرد کاربر به همراه دارد. اعتیاد به اینترنت یکی از ایـن آسیبهاسـت که در این مقاله سعی خواهد شد از منظر دو نگرش علوم ارتباطی و روان شناسی به تبیین آن پرداخته شود. اعتیاد با یک نیاز آغاز می شود، بی شک اعتیاد اینترنتی نیز در پی تامین بیش ازحد یک یا چندین نیاز برای فرد کاربر بـه وجـود مـی آید و مسئله اصلی این مقاله نیز، بررسی این نیازهاست. بر این اساس سعی شده است با در نظرگرفتن هرم نیازهای مازلو که نیازهای بنیادین بشر را طبقه بندی کرده است به تبیین این اعتیاد پرداخته شود. هم چنین ازمنظر نظریه اسـتفاده و خشنودی که استفاده از رسانه ها را بر مبنای تامین نیازی در مخاطب می داند و معتقد است این مخاطبـان هسـتند کـه برای تامین نیازهای موجود در زندگی شان به سمت رسانه ای می روند و براساس رویکرد رفتارگرا که معتقد است به هـر میزان که این خشنودی به دست آمده برای آنها بیشتر باشد و پاداش بیشتری را در انجام این عمل کسب کننـد، کشـش آنها نیز به سمت رسانه افزایش خواهد یافت، سعی شده به واکاوی این مسئله پرداخته شود. آن چه در پایـان ایـن مقالـه بدان دست می یابیم این است که اینترنت به عنوان رسانه ای قوی و تکنولوژی چند رسانه ای، اکثر نیازهای بنیادین بشر را تأمین میکند و همین مسأله موجب کشش آنها برای تامین نیازهایشان بـه دنیـای مجـازی اسـت تـا حـدی کـه ایـن وابستگی تبدیل به اعتیاد آنها به این محیط می شود.
واژگان کلیدی :
نظریه استفاده وخشنودی، رویکرد رفتاری، شبکه جهانی اینترنت، اعتیاد، اعتیاد اینترنتی، معتاد اینترنتی و هرم نیازهای مازلو
1
مقدمه
استفاده از فن آوری و تکنولوژیهای نوین یکی از جلوه های آشکار دنیای پیش روست. اینترنت نیز به عنوان یکی از ابعاد نوپای این فن آوری های جدید جهان معاصر، نقش به سزایی درتغییر و تحول زندگی افراد جامعه دارد.
به نظرمی رسد اینترنت، قسمت بیشتری از زندگی روزانه مردم را در بر گرفته.فدر سال های اخیر گزارش هایی مبنی بر اعتیاد کاربران به اینترنت منتشر شده است. اعتیاد به اینترنت، نوعی وابستگی رفتاری است که فرد برای مقابله با مشکلات از آن استفاده می کندل با وجود مزایای بی شمار این فن آوری و تحولات مثبتی که در زمینه ارتباطات ایجاد کرده است، متاسفانه برخی از مطالعات، عوارض خطرناکی را به استفاده از اینترنت نسبت داده اند که از جمله مخربترین عوارض آن می توان به اعتیاد اینترنتی اشاره نمود (صادقی مقدم،.(1390 امروزه نقش و اهمیت باورها و تصورات افراد از توانایی های خود در شئون مختلف زندگی بیش از پیش روشن گردیده استل از دیدگاه بندورا خودکارآمدی رفتاریست که نه تنها در کنترل عوامل بیرونی و محیطی نیست بلکه فرایندی شناختی است که نقش تعیین کننده در رفتار دارند(اکبری،.(1388 افراد فبا فباورهای خودکارآمدی قوی نسبت به افرادی که باورهای ضعیفی دارند فدرفانجام تکالیف کوشش و فپافشاری بیشتری از خودفنشان میدهندفوفدرفنتیجه عملکرد آنان درفانجام تکالیف بهتراست (اعرابیان، .(1383
اینترنت توانسته با ورود خود به سرعت به یکی ازابزار لازم زندگی تبدیل شود. تا جایی که حذف آن از امور روزمره زندگی امری اجتناب ناپذیراست. این تغییر را می توان با اختراع تلفن دراوایل قرن بیستم و تلویزیون دردهه پنجاه مقایسه کرد. اینترنت بشارتگر کم کردن فاصله ها وگسترش روابط میان آدمیان شده است. تکنولوژی های نوین ارتباطی که امکان همزمان و نامحدود افراد را فارغ از مکان قرارگیری آنان درجهان جدید فراهم ساخته است، عامل تولدجهان جدیدی است که با عنوان "جهان مجازی" (سچلث5فچسپظلش(9 معرفی شده است. جهان مجازی برخلاف جهان واقعی امکانات بی شماری چون سهولت دسترسی، بیست و چهار ساعته بودن، سادگی کار، هزینه پایین، گم نام ماندن کاربران درآن وسایر موارد را داراست. ازطریق این جهان دوم می توان به آسانی به تجارت پرداخت، خریدکرد، آموخت، به منابع اطلاعاتی وسیع دست یافت، از تازه ترین اخبارمطلع گردید، سرگرم شد، به راحتی ودرعرض چند دقیقه با یک کشوردریک قاره دیگر ارتباط برقرارکرد، هویت جدیدی یافت و در نهایت یک زندگی دوباره و نو یافت. بودن در فضای مجازی اینترنت به کاربران فرصت های بی شماری می دهد و به هراندازه که این فرصت ها و خشنودی های ناشی از استفاده اینترنت افزایش یابد، کاربران بیشتربه سمت این پدیده نوین سوق خواهند یافت.علی رغم تمام ویژگی های برتری که اینترنت دارد، با این حال نگرانی های جدیدی درخصوص استفاده از آن و تاثیراتی که این تکنولوژی بر جسم و روح و روان انسان می گذارد وجود دارد. کاربران در پی استفاده روزافزون از اینترنت وزندگی در فضای مجازی به مدت طولانی، نوعی وابستگی کاذب نیز به آن می یابند که دیگر رهایی ازآن امری دشواراست. درواقع همین وابستگی افراط آمیزموضوع اصلی این مقاله است. اعتیاد به اینترنت که نوعی وابستگی بیش از اندازه وغیر معمول به آن است، دلایلی دارد که دراین مقاله سعی خواهد شد از منظر علوم ارتباطات و روان شناسی بررسی شود. در این نوشته هدف این است که از منظررویکرد ارتباطی استفاده وخشنودی و رویکرد روان شناسی رفتار گرا دلایل و انگیزه های این اعتیاد را واکاوی شود. این مقاله ضمن ارایه تعاریفی از شبکه جهانی اینترنت، اعتیاد، معتاد اینترنتی، بررسی نیازهای اولیه بر اساس هرم مازلو، بررسی رویکرد استفاده و خشنودی ورویکرد رفتارگرا، درپاسخ به این سوال اساسی است، اینکه کاربران اینترنتی کدام نیازهای خود را ازطریق استفاده از اینترنت تامین می کنند که ترک این محیط برای آنها مشکل می شود و عنوان معتاد اینترنتی رابه خود می گیرند.
2
رویکردهای نظری
رویکرد استفاده یا رضامندی (بهره وری و خرسندی) از رسانه
باور به اینکه استفاده از رسانه به خرسندی ها، نیازها، آرزو یا انگیزهای تک تک مخاطبان بسـتگی دارد، دارای قـدمتی طـولانی است. انواع اصلی نیازهای افراد عبارتند از نیاز به اطلاعات، آرامش، همراهی، تفریح یا فرار. هـم چنـین مخاطبـان رسـانه هـا یـا محتواهای رسانه ای را می توان براساس این گونه وسیع انگیزشی تقسیم بندی نمود. دلبستگی نسبی مخاطبان به رسـانه هـای متعدد هم به تفاوت های موجود بین خواسته ها وخرسندی های مورد انتظـار آنهـا مـرتبط دانسـته شـده اسـت (مـک کوایـل، .(1382
