بخشی از مقاله
چکیده
این مقاله قصد دارد رفتار کارگزاران را از دیدگاه قرآن، عترت و اندیشههاي حضرت امام(ره) مورد بررسی و مطابقت قرار دهد.
این مقاله، هر چند کوتاه و مختصر، راه آشنایی و شناخت رفتار صحیح کارگزاران را بیان نموده است و به جرأت میتوان گفت که اهمیت رفتار کارگزاران و تأثیر بسیار آن در سازندگی جوامع انسانی و پیشرفت جوامع بشري، امروز، بیش از هر زمان به اثبات رسیده است.
واژگان کلیدي: کارگزاران، اخلاق ، امام خمینی(ره) ، قرآن و عترت
واژگان
کارگزاران: بسیار فرمودند که کارگزار رونده این راه نیاز و مسکنت و ملوهمت است، فرمودند بزرگ صفتی است محبت کارگزار راه حق همین است و کتبه و کارگزاران را امور متفاوت بود بعضی محفوظ و بهرهمند و جمعی محروم و مستمندي میمانند. (دهخدا، بیتا، (15845
کارگزار: آنکه کار به آسانی و جلدي کند، آنکه کار داند، و از عهده آن به خوبی برآید، آنکه حاجات مردم را قضا کند. (همان، بیتا، (161
اخلاق: فضیلتهاي مورد پذیرش عموم که از شرع و عرف و تاریخ و عقل برخاسته است(کاظمی، 1376، .(72
مقدمه
مرگ تدریجی آرمان بر اثر تسلیم در برابر واقعیت، پرسشهایی را در ذهن انسان بـه وجـود مـیآورد. لـذا براي نجات آرمان و اخلاق از مرگ تدریجی چه باید کرد؟ چگونه بایـد عمـل نمـود کـه گفتـار قـرآن، رفتـار
پیامبر(ص)، ائمه اطهار(ع) و امام خمینی(ره) و مکارم اخلاق در جامعه اسلامی جلوه کند؟ و چه راهـی بـراي
رسیدن به سعادت و کمال وجود دارد؟
در همه ادیان و از جمله اسلام در پی رستگاري نوع بشر، از راه عمل به فضیلتها و تعالیم اخـلاق دسـتوراتی آمده است.
کنگره ملی بررسی اندیشههاي فرهنگی و اجتماعی حضرت امام خمینی(ره)
2
چرا که گفتار و رفتار ایشان همه بیانکننده حقایق الهی، نجاتدهندگان و گرفتاران است. در جامعه اسلامی
آشتی، آسایش، دادگري، یگانگی، نیک بختی پایدار نمی گردد، مگر به پیروي از گفتار و کردار پیامبر اعظم(ص)
و ائمه اطهار، هر که طالب خیر و نیکویی، آسایش و خوشی است باید قرآن و احادیث را سرمشق خـود قـرار
دهد. و درمانده آن زمامدار و مدیري که به دستور آن عمل ننماید و حیران و سـرگردان مردمـی کـه از چنـین
پیشوایانی پیروي کنند که کردارشان با گفتار قرآن و نهجالبلاغه مغایرت دارد.
این مقاله هر چند کوتاه و مختصر اخلاق کارگزاران را در قرآن و عترت و آراء و اندیشه هاي حضرت امام
خمینی(ره) مورد بررسی قرار داده است. و به جرأت می توان گفت که اهمیت رفتار کارگزاران و تأثیر بسیار آن در سازندگی جوامع انسان و پیشرفت جوامع بشري، امروز، بیش از هر زمان به اثبات رسیده است که بـیش از پیش باید مورد توجه، بررسی و مطالعه علمی قرار گیرد.
بررسی اخلاق مثبت کارگزاران براي خدمت در جامعه اسلامی
-1 وفاي به عهد، تعهد به اسلام و وطن
اعتقاد به اسلام و شناخت آن به عنوان مکتبی که در تمام شئون زندگی انسانها داراي برنامه و هدف است و همچنین وفاداري و حب به وطن از شرایط لاینفک و مهم یک مسئول است.
در قرآن حکیم چنین آمده است:
مومنان رستگارند... آنانکه نسبت به امانت ها و پیمانهاي خود دقت می کنند و وظیفـه خـود را نسـبت بـه
آنها انجام میدهند (سوره آل عمران، آیه.(77
از امام سجاد(ع) خواستند، مقررات دین را بیان دارد: حضرت فرمود: حرف حق گفتن، عادلانه حکم کردن و به عهد وفا کردن (صدوق، 1362، .(41
همچنین امام باقر(ع) می فرماید: در قیامت نزدیکترین شما به من کسی است که راست بگویـد، امانـت را حفظ کند و تحویل دهد و به عهد وفا نماید (همان، 1362، .(41
امام علی(ع) نیز حفظ مرزهاي مسلمانان را از وظایف کارگزاران میدانند و میفرماید:
لشریعت را از خطرها و شبهات نگه دار و مرزهاي مسلمین را حفظ کـن.ل همچنـین ایشـان یکـی از اسـباب آبادانی شهرها را حب وطن برشمرده است. آبادانی شهرها به واسطه وطن دوستی ها است (صبحی صالح، بی تا،
.(53
و امام(ره) میفرماید:
»انتخاب اصلح براي مسلمین یعنی انتخاب فردي که تعهد به اسلام و حیثیت آن داشته باشد« (صحیفه امام،
ج18، ص.(197
»ملت مبارز متعهد به مطالعه دقیق در سوابق اشخاص و گروه ها، آراي خود را به اشخاصـی دهنـد کـه بـه اسلام عزیز و قانون اساسی وفادار باشند… انحراف از این امر مهم اسلامی، خیانت به اسلام و کشور اسـت و
موجب مسئولیت عظیم است« (همان، ج12، ص.(178
کنگره ملی بررسی اندیشههاي فرهنگی و اجتماعی حضرت امام خمینی(ره)
3
-2 دارا بودن علم، دانش، شعور سیاسی و آگاهی بر مسائل زمان
در احادیث اسلامی براي کارگزاران و مسئولین حکومتی شرایط بسیار مشکل و قابل توجهی از جملـه دارا
بودن علم، دانش و شعور سیاسی و آگاهی بر مسائل زمان قرار داده شده است و بدون توجه به آنها هـیچگـاه
حکومت اسلامی به طور کامل تحقق نمی یابد. همچنین کارگزار باید داراي سـعه صـدر و گشـادگی فکـري و آمادگی براي پذیرش موقعیتها و حوادث مختلف باشد:
-2-1 علم، دانش و آگاهی در بالاترین سطح
در حدیثی از رسول اکرم(ص) آمده است: کسی که امامت و پیشوایی جمعیتی را بر عهده گیـرد در حـالی که در میان آنها آگاهتر از او وجود دارد، پیوسته کار آنها رو به انحطاط میرود تا روز قیامت (شیخ حرعاملی،
بیتا، .(415
-2-2 سعه صدر، تحمل و گشادگی روي و فکر
حضرت علی(ع) میفرماید:
از ابزار ریاست و مدیریت، سعه صدر و گشادگی روي و فکر و تحمل فراوان اسـت (صـبحی صـالح، بـی تـا،
.(176
و در روایات ائمه اطهار برخورداري کارگزاران از شعور و آگاهی سیاسی به عنوان یکی از شـرایط مهـم و نگهدارنده عمود حکومت یاد شده، تا آنجا که علی بن ابیطالب آن را باعث آگاهی جامعـه و اسـتمرار ریاسـت دانسته است و می فرماید: سیاست نیکو، استمرار جامعه را در پی دارد و نیز می فرماید: آفت زمامداران نـاتوانی در بینش سیاسی است(رسایی، 1378، .(62
-2-3 آگاهی به مسائل زمان
امام صادق(ع) می فرمایند: آن کسی که آگاه از وضع زمان خود باشد مسـائل پیچیـده و گمـراهکننـده بـه او هجوم نمیآورد (کلینی، 1381، .(200
و در اندیشه هاي حضرت امام(ره) موارد علم، دانش، شعور سیاسی، آگاهی به مسائل زمان، و سـعه صـدر
نیز قابل بررسی است.
از دیدگاه امام(ره) شرط بینش سیاسی، شرطی لازم و ضروري اسـت. لـذا مـی فرماینـد: »رأي خـود را بـه شخصی که... داراي بصیرت در امر دین و دنیا و منزه از گرایش به شـرق و غـرب و مکتـب هـاي انحرافـی و داراي دید سیاسی است بدهید« صحیفه امام، ج15، ص.(250
»مجلس اشخاص سیاسی لازم دارد، اشخاص اقتصاددان لازم دارد، اشخاص سیاستمدار لازم دارد. اشخاص
مطلع بر اوضاع جهان لازم دارد« (همان، ج18، ص.(284
»در مجلس، اسلام تنها کافی نیست، بلکه باید مسلمانی باشد که احتیاجات مملکت را بشناسـد و سیاسـت
را بفهمد« (همان، ج18، ص.(197
