بخشی از مقاله

انسانها در تماس با محيط زيست گاهي اثر سوء برآن گذاشته و گاهي نيز در اثر آلودگي هاي موجود در محيط ضرر مي بينند. براي مهندسين بهداشت محيط لغت محيط زيست ممكن است بعد جهاني به خود بگيرد يا ممكن است يك ناحيه اي باشد كه مشكلي در آن موجود است و يا راجع به حجم كوچكي از مواد مايع ، جامد يا گازي در يك راكتورخانه باشد.


براي هر عمل طبيعي آلودگي زا هر تغيير ناخوشايند فيزيكي، شيميايي و يا بيولوژيكي شاخص طبيعت و براي هر حادثه اي كه كيفيت محيط نزديك يا مجاور را خراب مي كرد حوادث طبيعي ديگري وجود داشت كه كيفيت اوليه را به اين محيط باز مي گرداند.


نگرانيهاي بهداشتي هر يك از سه محيط هوا، آب و زمين ممكن است ميزبان مواد شيميايي و بيولوژيكي كه اثر سوء بر سلامت انسانها مي گذارند باشند. تعداد زيادي از بيماريها مي توانند به وسيله زائدات انساني و حيواني از طريق اجزاي محيط زيست انتشار يابد.
شرح وظايف بهداشت محيط:


1-نظارت و پايش بر ويژگيهاي فيزيكي و شيميايي و بيو لوژيكي آب آشاميدني
2- نظارت بر اماكن عمومي و مراكز تهيه و توزيع و فروش مواد غذايي
3-نظارت و كنترل كيفيت مواد غذايي
4-بهسازي محيط روستا
5-اجراي پروژه هاي شهر سالم – روستاي سالم
6-اجراي طرح توسعه پايدار روستاها BDN
7-نظارت بر اجراي طرح ادغام بهداشت مواد غذايي در سيستم شبكه
8- نظارت و پايش مراكز پرتوهاي يونساز
9-نظارت و پايش يد موجود در نمكها از طريق يد سنجي
10-نظارت بر طرح مبارزه با دخانيات
11- پيگرد موارد متخلفين بهداشتي به دادگاه


12-نظارت و پيگيري تشكيل كميته ستاد حوادث غير مترقبه
13-پيگيري و نظارت بر فعاليتهاي كميته حفاظت از منابع آب استان
14-پيگيري مصوبات كارگروه بهداشت و درمان و تامين اجتماعي استان
15-نظارت و اجراي پروژه هاي مبارزه با حشرات و جوندگان
16-كنترل عفونت هاي بيمارستاني
17-اجراي برنامه هاي آموزش پرسنل
18- نظارت بر اجراي برنامه هاي آموزش صنوف
19- نظارت بر نحوه توزيع مواد گندزدا و سموم


20-نظارت و پيگيري و كنترل آلودگي هوا
21-نظارت بر نحوه دفع مواد زائد بيمارستاني
بهداشت حرفه ای شاخه ای از علم بهداشت است که با شناسایی ، ارزشیابی و کنترل عوامل زیان آور در محیط کار از بروز بیماریها و عوارضی که ممکن است توسط عوامل زیان آور فیزیکی ، شیمیایی ، بیولوژ یکی ، ارگونومیکی بوجود آید ، جلوگیری می کند .
کنترل عوامل تهدید کننده سلامت در محیط کار تا حد زیادی از ظهور عواقب و عوارض بعدی شامل بیماریها و حوادث شغلی و رکود اقتصادی و کاهش بهره وری بعلت از کار افتاذگی می کاهد برای اولین بار سقراط و ابوعلی سینا در آثار خود از دردهای شکمی قولنج مانند در بین کارگران نقاش نام برده اند که مسلما" با سرب موجود در رنگهای مصرفی ارتباط داشته است
تاریخچه بهداشت حرفه ای در ایران :
شروع فعالیتهای رسمی در زمینه ایمنی و بهداشت کار در ایران به سال 1325 همزمان با تشکیل وزارت کار و امور اجتماعی و تدوین قانون کار بر می گردد. در سال 1337 قانون مزبور با اصطلاحات و تغییراتی بصورت قانون به تصویب رسید که در این قانون وظایف مربوط به ایمنی و بهداشت کار بعهده اداره کل بازرسی کار محول گردیده بود .


این وضعیت تا قبل از سال 1362 ادامه داشت تا اینکه پس از تشکیل جلسات متعددی کارشناس و جلب نظر وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداری وقت و پیشمهاد و تصویب نامه مورخه 3/10/1362 هیئت دولت و به منظور جلوگیری از دوباره کاری و ارتقاء کیفیت ارائه خدمات برای حفظ و بالا بردن سلامت شاغلین ، مسائل بهداشتی محیط کار و کارگران به وزارت بهداری محول گردید و انجام این وظیفه ، ابتدا واحدی تحت عنوان واحد بهداشت حرفه ای در دفتر کل خدمات بهداشتی

ویژه تاسیس و سپس به اداره کل بهداشت حرفه ای تغییر نام یافت . اداره کل بهداشت حرفه ای در آن زمان مسئولیت حفظ و ارتقاء سطح سلامت نیروهای شاغل کشور در حرف مختلف را عهده دار گردید تا اینکه با تصویب قانون کار جدید درتاریخ آبانماه سال 1369 و به استناد ماده 85 این قانون وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی عهده دار نظارت بر مسائل بهداشتی درمانی کارگران و محیط کار و وزارت کار و امور اجتماعی عهده دار نظارت بر ایمنی و حفاظت فنی کارگران گردید .


در حال حاضر مسئولیت نظارت و اجرای برنامه ها و طرحهای بهداشت حرفه ای در کشور بعهده مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی میباشد .
هدفهای بهداشت حرفه ای
کمیته مشترک کارشناسان (WHO ) و(ILO) در سال 1953 هدفهای بهداشت حرفه ای را این چنین بیان کرده اند :
1- تامین ، حفظ و ارتقای سطح سلامت جسمانی ، روانی و و اجتماعی کارکنان همه مشاغل
2- پیش گیری از بروز بیماریهاو حوادث ناشی از کار
3- انتخاب کارگر یا کارمند برای محیط و شغلی که از نظر جسمانی و روانی توانایی انجام آن را دارد یا به طور اختصار تطبیق کار با انسان


استاندارد ایمنی و بهداشت شغلی ( OHSAS 18001: 1999 )
پنج شنبه ۲۴ فروردين ۱۳۸۵
مقدمه : با آغاز انقلاب صنعتی و انتقال تولید از كارگاههای كوچك به كارخانه های تولید انبوه، موضوع حفاظت از سلامت نیروی كار نیز از حالت فردی خارج و حالت عمومی تری به خود گرفت . پس از پیدایش مكتب روابط انسانی در مدیریت كه براثر تجربیات هاتورن پدید آمد ، توجه به ایمنی منابع انسانی اهمیت بیشتری یافت. پس از بیان اهمیت وجود ایمنی در محیط كار ، پرسش اصلی این است كه چگونه می توان ایمنی محیط كار را افزایش داد . به عبارت دیگر بهترین راه ارتقای

وضعیت ایمنی محیط كار چیست ؟امروزه اهمیت مدیریت ایمنی در دستیابی به كارایی سازمان به طور فزاینده ای مورد توجه قرار گرفته است . مقررات ایمنی روز به روز سخت گیرانه تر می شود و از نگاه كاركنان نیز ایمنی شرط اولیه محیط كار است . حتی می توان گفت علت اصلی پیدایش سیستمهای مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی ،‌ ایجاد راهی برای رعایت مقررات اجباری است كه روز به روز سخت گیرانه تر می شوند . البته امروز همگان بر این باورند كه ایمنی و بهداشت به

سیستم مدیریت فعالی نیاز دارد چرا كه ایمنی و بهداشت را نمی توان از طریق مقررات اجباری یا احساس جمعی و یا توسط یك فرد به تنهایی تامین كرد . OHSAS مخفف عبارت Occupational Health and Safety Assessment Series می باشد.


1ـ دامنه كاربرد : مشخصات این سری ارزیابی بهداشت حرفه ای و ایمنی ( OHSAS 18001 ) الزاماتی را برای یك سیستم مدیریت بهداشت شغلی و ایمنی ( OH & S ) معین می نماید تا یك سازمان بتواند با كنترل خطرات ( ریسك ها ) بهداشتی و ایمنی ، عملكرد خود را بهبود بخشد .OHSAS 18001 خود بیانگر معیار عملكرد بهداشتی و ایمنی خاصی نیست و كلیه جزییات لازم برای طراحی یك سیستم مدیریتی را نیز ارائه نمی دهد. مشخصات OHSAS 18001 در مورد هر سازمانی كه مایل به اعمال موارد زیر باشد كاربرد دارد :


الف ) ایجاد یك سیستم مدیریت بهداشت شغلی و ایمنی به منظور حذف یا كاهش خطرات (‌ ریسك ) برای كاركنان و سایر طرفهای ذینفع كه ممكن است در معرض خطرات ( ریسك ) بهداشتی و ایمنی ناشی از فعالیتهای سازمان باشند .
ب ) استقرار ، حفظ و بهبود مستمر یك سیستم مدیریت بهداشت شغلی و ایمنی
ج ) حصول اطمینان از انطباق با خط مشی بهداشت شغلی ایمنی كه خود تعیین كرده است
د ) اثبات این انطباق به دیگران
ه ) درخواست گواهی / ثبت سیستم مدیریت بهداشت شغلی و ایمنی خود توسط یك سازمان بیرونی
و ) تعیین انطباق با این مشخصات و اظهار آن توسط خود سازمان تمام الزامات مندرج در OHSAS 18001 به منظور لحاظ شدن در یك سیستم مدیریت بهداشت شغلی و ایمنی در نظر گرفته شده اند .


آسیبهای اسکلتی – عضلانی:
انواع آسیبهای اسکلتی - عضلانی از جمله کشیدگی – رگ به رگ شدگی – سندروم تونل کارپال – تاندونیت و ... در بیش از نیمی از زنان شاغل حادثه دیده یا بیمار دیده میشود ( 52 درصد ) . درحالی که سهم مردان دراین مورد تنها 45 درصد میباشد.
مطالعاتی توسط NIOSH با هدف کشف علل این نوع بیماریها بر روی محیط هایی که بیشترین ریسک آسیبهای اسکلتی – عضلانی برای زنان دارند .در دست انجام میباشد.
یکی از اهداف این مطالعات تعیین ارتباط بین تفاوتهای فیزیکی مردان و زنان و تفاوتهای شغلی آنها با میزان ریسک پذیری زنان است .


NIOSH مطالعاتی را در خصوص آسیبهای اسکلتی – عضلانی در زنان شاغل در مراکز مخابراتی – درمانی – خدماتی و صنعتی انجام داده است . در یکی از این مطالعات که در مرکز خدمات درآمد داخلی (IRS) انجام شده میزان ناراحتی و شکایات زنانی که به شغل رونویسی از اطلاعات مشغول بودند بررسی شد . و نهایتا مشخص شد که با استراحت های دوره ای بین شیفتهای کاری درد و ناراحتی های اسکلتی – عضلانی کاهش میابد بی آنکه به بازده کاری لطمه ای وارد شود.

استرس شغلی:
استرس شغلی یک مشکل روبه رشد دربین تمام شاغلین از جمله زنان است. در یک بررسی 60 درصد از زنان شاغل از استرس شغلی بعنوان مشکل شماره یک محل کارشان یادکرده اند . از طرفی سطح بیماریهای وابسته به استرس در زنان تقریبا دوبرابر مردان است .
برخی شرایط موجود در محیط کار اغلب باعث بروز استرس در بین زنان میشوند این شرایط عبارتند از :
فشار ناشی از وظائف شغلی خارج از حد توانائی های روانی فرد
نداشتن امکان کنترل شرایط کار
محدودیت اختیارات در مقابل مسئولیت سنگین
ابهام در نقش
تعارض شغلی
عدم امنیت شغلی
ارتباطات ضعیف با همکاران و سرپرستان
محدودیت شغلی
تکراری بودن وظائف و کار یکنواخت و بدون تنوع
عوامل دیگری ازقبیل اذیت و آزار جنسی و مسائل خانوادگی نیز میتواند باعث افزایش استرس شغلی در زنان شود .
استرس شغلی با بیماریهای قلبی- عروقی . اسکلتی – عضلانی . افسردگی و burnout مرتبط میباشد .
خشونت در محیط کار :
قتل وسرقت :
یکی از مهمترین علل بروز مرگ بر اثر حادثه شغلی در زنان شاغل آمریکائی قتل میباشد بطوریکه علت 40 درصد تمام مرگهای رخ داده در محیط کار برای زنان قتل بوده است . زنان بعلت ضعیفتر بودن از لحاظ قدرت فیزیکی بیشتر مورد تهاجم واقع میشوند .


قتل در محیط کار اصولا با انگیزه اولیه سرقت رخ میدهد و بیشتر در سوپرمارکتها و مراکز فروش و عرضه مواد غذائی و نوشیدنی و نیز ایستگاههای پمپ بنزین اتفاق می افتد .
بیش از 5/2 درصد از زنانی که قربانی جنایت میشوند از سوی افراد آشنا مورد هدف قرار میگیرند . این افراد ممکن است همکار – مشتری – همسر یا دوست آنان باشند.
خشونتهای محلی که به محیط کار کشیده میشود نیز 16 درصد زنان را قربانی میکند .

اهداف غیر جنائی :
کارگران زن همچنین در معرض انواع خاصی از خشونتهای غیر جنائی هستند . تقریبا 3/2 زنان شاغل بنوعی در محل کار دچار آسیب جسمی و جراحت میشوند . حدود 70 درصد این زنان در مشاغل خدماتی نظیر مراکز درمانی شاغل هستند و 20 درصد آنها هم در بخش خرده فروشی نظیر رستورانها یا مراکز فروش مواد غذائی کارمیکنند .

زنان شاغل در مشاغل غیر سنتی :
زنانی که در مشاغل غیر سنتی شاغل هستند ممکن است با انواع خاصی از مخاطرات بهداشتی و ایمنی مواجه شوند که یکی از آنها عدم تطابق لوازم حفاظت فردی و لباس کار است .
اغلب لباسهای کار ( PPC ) و لوازم حفاظت فردی (PPE ) متناسب با سایزهای مردانه ( اندازه متوسط مردان ) طراحی و ساخته شده بنابراین طبیعی است که زنان هنگام استفاده از این وسایل دچار مشکل شوند .
کارآئی برخی لوازم حفاظتی نظیر ( رسپیراتورها – دستکش ها و چکمه ها ) بعلت عدم تطابق با ابعاد بدنی زنان کاهش میابد .
زنانی که در مشاغل غیر سنتی شاغل هستند همچنین ممکن است با انواع خاصی از عوامل استرس زای شغلی مواجه شوند یک نمونه از این دست آزار و اذیت جنسی و نیز انواع تبعیض های جنسیتی ( مزایا و حقوق کمتر نسبت به مردان و ...) میباشد .

سرطان :
بیشترین انواع سرطانهای رایج در بین زنان در سال 2000 میلادی سرطان سینه ( 18000 مورد جدید ) و سرطان دهانه رحم ( 12000 مورد جدید ) بوده است .
در محیطهای کار یتماس با انواع مواد سمی و بالقوه سرطانزا میتواند نقش مهمی در افزایش این نوع از سرطانها داشته باشد .


به منظور یافتن ارتباطی بین سرطانهای رایج در میان زنان ( سرطان سینه و دهانه رحم ) با مواد سمی در محیط کار مطالعاتی توسط NIOSH در دست انجام میباشد
كاركنانی كه وظایف آنها می تواند باعث پیامدهای بهداشت شغلی و ایمنی در محل كار شود باید واجد صلاحیت باشند . صلاحیت به معنای داشتن تحصیلات ، آموزش و یا تجربه مناسب می باشد . سازمان باید روشهای اجرایی ایجاد كرده و برقرار نگهدارد تا مطمئن شود كه كاركنان در هر بخش و سطحی از موارد زیر آگاه می باشند : الف ) اهمیت انطباق با خط مشی و روشهای اجرایی بهداشتی ـ ایمنی و با الزامات سیستم مدیریت بهداشت شغلی و ایمنی ب ) پیامدهای بهداشتی ـ ایمنی ، حاصل از فعالیتهای كاری آنان و منافع حاصل از عملكرد بهبود یافته افراد ، اعم از بالقوه و بالفعل ج )‌ نقش و مسئولیتهای خود در حصول انطباق با خط مشی و روشهای اجرایی بهداشتی ـ ایمنی و با نیازمندیهای سیستم مدیریت بهداشت شغلی و ایمنی و از جمله با الزامات آمادگی و

واكنش در شرایط اضطراری د ) عواقب بالقوه عدول از روشهای اجرایی عملیاتی مشخص شده روشهای اجرایی آموزش باید سطوح مختلفی را در نظر بگیرد از جمله : الف ) مسئولیت ، توانایی و معلومات ب ) ریسك قدم اول در افزایش آگاهی پرسنل نسبت به ایمنی و بهداشت شغلی ، شناسایی نیازهای آموزشی است . تهیه روش اجرایی برای تعیین نیازهای آموزشی و به روز كردن آن معمولا باعث انجام بهتر این كار می شود . نیازهای آموزشی را می توان از طرق زیر شناسایی كرد : بررسی وظایف و مسئولیتهای هر پست و تعیین شرایط احراز با توجه به مسائل ایمنی و

بهداشت شغلی و سپس مقایسه این شرایط با وضع موجود فرد متصدی شغل نظرات مدیران و مسئولین مستقیم نتایج ممیزی های داخلی اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه اهداف ایمنی و بهداشت شغلی سازمان قوانین و مقررات ایمنی و بهداشت شغلی نكته مهم در تعیین نیازهای آموزشی استمرار این فرایند است . به بیان دیگر نیازهای آموزشی به هنگام تغییرات در فرایندها ، اهداف و مخاطرات ایمنی و بهداشت شغلی باید مورد بازنگری قرار گیرد . بازنگری دوره ای نیازهای آموزشی تا حد زیادی می تواند از مطابقت نیازها با تغییرات اطمینان به دست دهد . مساله دیگر ، تفاوت بین آموزش و آگاهی در سیستمهای مدیریت است . آگاهی های عمومی پرسنل در خصوص مسائل ایمنی و نقش آنان درجلوگیری از مخاطرات احتمالی بسیار حایز اهمیت است . مدیریت رده بالای سازمان نقش كلیدی در ایجاد آگاهی و انگیزش نزد پرسنل دارد و باید تعهد خود نسبت به

ایمنی را به طرق مختلف به سطوح پایین تر سازمان منتقل كند . همچنین كلیه پرسنل باید این تعهد و آگاهی را به همان شكل به سطح پایین تر خود منتقل كنند . در نهایت كلیه اعضای سازمان باید اهمیت دستیابی به اهداف ایمنی و بهداشت شغلی را درك كنند و از انگیزه لازم برای تلاش در راستای دستیابی به آن برخوردار شوند . به این ترتیب عملكرد ایمنی و بهداشت شغلی سازمان در كلیه سطوح افزایش می یابد . همانگونه كه قبلا نیز ذكر شد این فرایند یك چرخه مستمر بوده و هیچگاه نمی توان ادعا كرد كه سازمان دیگر نیازی به افزایش آگاهی و آموزش پرسنل ندارد .

آموزش كاركنان به طور معمول طی مراحل زیر صورت می پذیرد : تعیین نیازهای آموزشی كاركنان ایجاد برنامه آموزشی جهت تامین نیازهای تعیین شده تصدیق مطابقت برنامه آموزشها با الزامات قانونی یا نیازمندیهای سازمان اجرای برنامه های آموزشی مستند سازی آموزشها و حفظ سوابق

ارزیابی میزان موثر بودن آموزشها از آنجا كه مسایل ایمنی و بهداشت شغلی ارتباط مستقیم با سلامت كلیه افراد حاضر در محیط كار از جمله پیمانكاران و بازدید كنندگان دارد ، سازمان باید ثابت كند كه تدابیری برای آگاهی لازم در این افراد نیز اتخاذ كرده است . این امر از طرق مختلف نظیر نصب علایم هشداردهنده و انتقال اصول ابتدایی به افراد میسر است .

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید