دانلود مقاله دریاچه چشمه های آب گرم

بخشی از مقاله

دریاچه چشمه های آب گرم
هنگامی که دمای آب چشمه‌ای لااقل در حدود 5 تا 6 درجه سانتیگراد از دمای متوسط سالیانه هوای محیط یک منطقه بیشتر باشد چشمه مزبور را چشمه آبگرم گویند.

نگاه اجمالی
در اکثر مناطق آتشفشانی جدید ایران ، چشمه‌های آبگرم وجود دارد. آب تمام این چشمه‌ها تقریبا منشا سطحی دارند. آبهای سطحی با نفوذ خود از خلال شکستگیها ، تدریجا گرمتر شده در افقهای تحتانی ، هنگامی که به سطح زمین می‌رسند به صورت چشمه‌های آبگرم نمایان می‌شوند. به همین دلیل وجود شکستگیها و گسل‌ها در مناطق آتشفشانی را عامل ظهور و پیدایش چشمه‌ها ذکر می‌کنند. معمولا در یک منطقه محدود ، دمای آب این قبیل چشمه‌ها در طول سال تا چند درجه تغییر می‌کند. این مسئله مربوط به نفوذ زیاد آبهای سطحی (مثلا پس از بارندگی و بارش برف) و کاهش نفوذ در مواقع کم آبی است.

در شرایط یکسان هر قدر چشمه‌ها به مناطق عمیقتر نفوذ کند و آب سریعتر به سطح زمین برسد گرمای آن بیشتر است. امروزه نقش آتشفشانها درایجاد چشمه‌های معدنی بر کسی پوشیده نیست. ولی بعضی از واکنشهای گرمازا مانند واکنشهای هسته‌ای ، حرکات زلزله نیز ممکن است در این کار دخالت داشته باشند. مسلما با نفوذ آبهای گرم از خلال سنگها ، مقداری مواد محلول در آنها وارد می‌شود و به این طریق چشمه‌های معدنی بوجود می‌آیند.

تقسیم بندی چشمه‌های آبگرم و معدنی ایران بر حسب موقعیت جغرافیایی

در اطراف اردبیل
در دامنه کوههای آتشفشانی سبلان در اطراف اردبیل تعدادی چشمه‌های معدنی دیده می‌شوند.
چشمه‌های آبگرم خلخال

این چشمه‌های معدنی در 22 کیلومتری شمال غرب هروآباد واقع است. آب آنها از انواع معدنی بی‌کربناته سدیک ، گازدار و بسیار گرم است.

این چشمه‌ها در دامنه دره‌ای قرار دارند که بوسیله گسل ، لایه‌های آهکی رسوبی از سنگهای آندزیتی جدا می‌شود. در جنوب غرب هروآباد نیز در دهکده گرمخانه ، چندین چشمه آبگرم وجود دارد که دمای آنها 30 تا 50 درجه سانتیگراد است. با توجه به فعالیت آتشفشانی کواترنر که در ضلع جنوبی (حدود 18 کیلومتری جنوب هروآباد) دیده می‌شود، به نظر می‌رسد که چشمه‌های آبگرم خلخال به این قبیل فعالیت آتشفشانی وابسته باشد.

چشمه‌های معدنی بستان آباد
چشمه‌های معدنی بستان آباد در ده اسک کندی در 60 کیلومتری جنوب شرقی تبریز واقع شده است. مظهر اصلی آبگرم بستان آباد در داخل دره که خود از نوع گسلی است قرار دارد. آب آن کمی شورمزه و دبی آن 8 لیتر بر ثانیه است. آب آن از نوع کلروسولفاته ، گازدار و گرم می‌باشد. در اطراف چشمه رسوب سیاه رنگ دیده می‌شود. به نظر می‌رسد که فعالیت چشمه با گسلهایی ارتباط دارد که بخشی از گسل تبریز محسوب می‌شوند و در عین حال به فعالیت آتشفشانی سهند وابسته‌اند.
چشمه زندان سلیمان

این چشمه در نزدیک شهرستان قروه قراردارد و در واقع دو مظهر در جنوب زندان سلیمان دارد که از آب آنها در مسیر استخر طبیعی استفاده می‌شود. آب آن از نوع بی‌کربناته و سولفات کلسیم‌دار ، گرم و گوگردی است این چشمه‌ها به فعالیت آتشفشانی کواترنر این ناحیه وابسته است.
چشمه‌های آسک

در شهرک آب آسک و در دو طرف بستر رودخانه هراز که از این محل عبور می‌کند، تعدادی چشمه از سنگهای آهکی ژوراسیک این ناحیه بیرون می‌آید که رسوبات تراورتن در مظهر برخی از آنها تشکیل شده است. این چشمه‌ها ازنوع بی‌کربناته کلسیم با P H اسید و حاوی و گوگرد است. آب چشمه‌های آسک بیشتر از آبهایی تامین می‌شود که در گذشته پشت سد طبیعی لار یا در حال حاضر ، در پشت سد مصنوعی جمع می‌شود. این آب در خلال لایه‌های آهکی ژوراسیک کف دریاچه ، مجاری و غارهای زیرزمینی ایجاد کرده است که پس از عبور از این مجاری و گرم شدن به صورت چشمه به سطح زمین می‌رسد.
چشمه معدنی گنو

در 33 کیلومتری شمال بندر عباس در سرراه سیرجان ، چشمه آبگرم نسبتا مهمی وجود دارد که از نوع کلروسولفات کلسیم‌دار گوگرد است. آب آن خیلی گرم و علت آن ممکن است به درجه زمین گرمایی محلی مربوط باشد.
چشمه‌های معدنی محلات

در اطراف محلات و در 30 کیلومتری مغرب دلیجان ، رسوبات تراورتن فراوانی بر جای مانده است که نشان دهنده فعالیت قدیمی در این ناحیه است. در برخی مناطق ، همراه با رسوبات آهکی ، رسوبات آهنی قرمز تا زرد رنگ دیده می‌شود. این چشمه‌ها را به فعالیتهای آتشفشانی بخش شمالی این منطقه مربوط می‌دانیم که آب آنها پس از نفوذ به داخل شکستگیها و انحلال مواد آهکی ، دوباره به سطح زمین می‌رسد.
چشمه‌های گوگرد رامسر

در رامسر چشمه‌های آبگرم گوگردی متعددی وجود دارند. این چشمه‌ها در امتداد گسل رامسر واقع‌اند. در جنوب رامسر ، چشمه زیرپل معروفیت بیشتری دارد که آب آن از چند نقطه و ازکف حوضچه خارج می‌شود. در کف حوضچه نیر بلورهای پیریت و گوگرد دیده می‌شود. جدار داخلی حوضچه سیاه رنگ و رسوبات آهکی متخلخل بر آن نشسته است. در سمت مشرق رامسر چشمه گوگردی آب سیاه وجود دارد که دمای کمتر از سایر چشمه‌ها است.

مطالعات نشان داده است که آب چشمه آب سیاه به شدت اکتیو و مقدار اورانیوم آن 5 تا 11 پی پی ام است. رنگ سیاه آن مربوط به مواد آلی و اکسید منگنز است. در ضمن بوی سولفید هیدروژن از آب استشمام می‌شود. در مشرق هتل بزرگ رامسر ، تعداد 9 چشمه آب معدنی گوگردی و رادیم‌دار در امتداد خط تقریبا مستقیمی که موازی با شکستگی بزرگ شمال غرب - جنوب شرق البرز است، قرار دارند.

چشمه هاي آب گرم و معدني در نقاطي از زمين پديد مي آيند كه در آنها شرايط مورفولوژي ، تكتونيكي ، ماگمايي و جوي فراهم آمده باشد. در ايران چشمه هاي معدني و گرم بسيار است و اين به سبب فعاليت گسترده آتشفشاني در سراسر اين مرزو بوم و تكرار چرخه هاي آن از زمانهاي بسيار دور تا عهد حاضر است .

آب معدني به آبي اطلاق ميشود كه بطور طبيعي از زمين خارج مي شودو باآبهاي معمولي ( آشاميدني) ‌از نظر تعداد و نوع مواد معدني و گاز هاي محلول در آن فرق داشته باشد. در اغلب چشمه هاي معدني و گرم ، گازهاي زيادي مانند ئيدروژن سولفوره (H2O) ، دي اكسيد كربن و مواد راديواكتيو وجود دارد.
آبهاي معدني و گرم ايران به 11 نوع تقسيم شده است كه بر روي نقشه آبهاي معدني و گرم ايران به رنگهاي استاندارد بين المللي (ZAH) نشان داده شده است.
استفاده از آبهاي معدني و گرم در ازمنه قديم مورد توجه بشر بوده است و ميتوان تاريخ شروع آنرا با تاريخ تمدن بشري همزمان دانست.

اغلب گازهاي موجود در آب اثر درماني دارند و استفاده صنعتي از آنها نيز در برخي از كشورها رايج است و ديگر آن كه پاره اي از اين آبها بصورت آشاميدني عرضه ميشود.
تاريخچه آبهاي معدني و گرم

مطالعه آبهاي معدني و گرم در ايران در سال 1306 شروع گرديد و در سال 1307 اولين چشمه آب معدني در آبعلي ( جاده هراز ) مورد استفاده قرار گرفته است .
در سال 1353 سازمان زمين شناسي كشور مطالعه و بررسي چشمه هاي معدني ايران را جزء برنامه كارهاي تحقيقاتي خود قرار داد و در حدود چهارصد چشمه آب معدني و گرم موجود در ايران را از نظر زمين شناسي و تكتونيك و منشاء مورد مطالعه قرار داد كه حاصل آن مطالعات بصورت نقشه آبهاي معدني و گرم با مقياس 000/500/2: 1 در سال 1369 توسط اين سازمان چاپ و نشر گرديده.

مطالعه دقيق تر بر روي قسمتي از آبهاي معدني و گرم ايران و تعيين خواص درماني آنها درسال 1340 توسط رشته آبشناسي دانشكده داروسازي دانشگاه تهران آغاز گشت و نتيجه اين مطالعات و بررسيها بصورت جزوه در آرشيو دانشكده داروسازي دانشگاه تهران موجود است.

و اما مطالعه برروي آبهاي گرم و معدني استان خراسان و تهيه نقشه رقومي استان كه در آن محل چشمه هاي آبهاي گرم و معدني استان مشخص بوده هر يك با جداول اطلاعاتي مربوطه لينك شده اند، در بخش GIS مركز مشهد انجام شده كه هم اكنون بصورت يك پروژه موجود مي باشد.
در اين پروژه ابتدا نقشه استان به تفكيك شهرستانها رقومي شده و تعداد 32 چشمه مربوط به استان با مختصات جغرافيايي مشخص در محل خود بر روي نقشه قرار گرفته اند . اطلاعات و خواص فيزيكي و شيميايي مربوط به هر چشمه در جدولي كه با اين فايل مرتبط است قرار دارد كه اين اطلاعات شامل :
نام چشمه

مختصات
بلندي به متر
دما (Temp)
آبدهي(Debi)
PH
بو
رنگ
مزه
سختي
تركيب آب چشمه
موقعيت قرارگيري
و منشاء آب چشمه مي باشد

كه با كليك بر روي هر قسمت مي توان اطلاعات فوق را استخراج كرد. با مطالعه آبهاي معدني و گرم در ايران چنين نتيجه گرفته ميشود كه در اين سرزمين پهناور مجموعه اي از آبهاي معدني و گرم بسيار مفيد وجود دارد كه اغلب آنها بدون استفاده واقعي به رودخانه ها ريخته ميشودو به مصرف كشاورزي مي رسد . اميد است در آينده به اين نعمت خداداد ي كه ميتواند در سلامت جامعه و شكوفا شدن اقتصاد كشور تاثير داشته باشد ، توجه بيشتري شود.
چشمه اب گرم ماست خور: اين چشمه در دهكده ي ماست خور , 5 كيلومتري شهر رودبار , در غرب سد منجيل قرار دارد و آب آن هنگام خروج از مظهر خود گرم وجوشان است.اهالي منطقه معتقدند كه استحمام در آب اين چشمه دردهاي استخواني را بهبود ميبخشد.

آب گرم معدنی و نوشیدنی اورگوپ:
منبع اصلی این آب گرم معدنی در 5 کیلومتری شرق شهرستان اورگوپ قرار دارد. دمای آب گرم معدنی 14 درجه بوده، دارای آب شور، بی بو و از آبهای بدون گاز محسوب می‌شود. در معالجه امراض جلدی از راه اب تنی و یا لجن مالی که دارای گوگرد است استفاده می‌شود.
چشمه معدنی قابل شرب باغچه لی:

منبع اصلی چشمه در شمال غرب روستای باغچه لی واقع شده است. دمای آب c °18 ، گازدار، بی بو، دارای بی کربنات، با نوشیدن این آب هضم آسان تر شده و کلیه ها تمیز می‌گردند و در عین حال به عنوان آب سفره نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
چشمه های معدنی قابل شرب چوراک و کاراکایا:

این چشمه‌ها کنار جادة نوشهیر – آوانوس واقع شده چشمة چوراک تا مرکز استان 5 کیلومتر و چشمه کاراکایا 13 کیلومتر فاصله دارد. آب چشمه چوراک، شور دارای بی کربنات و تأثیراتی در هضم غذا دارد و آب چشمه کاراکایا نیز دارای بی کربنات سدیم است که در معالجه ناراحتیهای معده و روده تأثیر دارد.
چشمة معدنی قابل شرب گوموش کنت:

این چشمه در نزدیکی روستای گوموش کنت قرار دارد. قسمتی از آن طبیعی و در داخل حوض بتنی در حال جوشیدن است. آبی که در حوض دوم جمع می‌شود بعد از سرد شدن در آبیاری باغچه ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. اب چشمة گوموش کنت دارای بی کربنات و دی اکسید کربن است. نوشیدن این آب برای متابولیسم بدن امراض کبدی و کیسه صفرا مفید است.

چشمه قیرروان:
این چشمه درحدفاصل 3-2 کلیومتری درضلع شرقی چشمه های ابگرم ودرفاصله 4-2 کیلومتری شهر دهلران قراردارد.این چشمه که دائما قیرتراوش می نمایدمخصوصا درایام تابستان وهمزمان باگرمی هواچشمه آن جریان می یابدوهمزمان باآن آب درآن محل جاری می شود.

شایدبااین مواردزیادکانی درمنطقه وبدلیل وجودنفت وگازومنبع گوگردو.... این چشمه اززمین می جوشدومی تواندبه عنوان یکی ازپدیده های نادردرجهان ازاین چشمه نام برد.البته درکنارآتشفشان تفتان دربلوچستان، چشمه گل فشان وجودداردکه گل درحالت حباب قل قل می کندولجن آن دائما درتحرک است .ولی این منطقه کمترحائزاهمیت است که قیرطبیعی بطورفراوان درزمین مسطح جاریست وازدوران تاریخی این نقطه حائزاهمیت بوده است.هنوزآثارریل آهن که توسط انگلیس ساخته

شده است درآن محدوده باقی مانده که نشان ازتوجه به منطقه بوده است. .درفصل تابستان بعلت گرمای زیادکه نزدیک به 49 درجه می رسدقیرسراسرمنطقه رامی پوشاندوحتی باعث می شوداحشام وحیوانات وحشی وپرندگان بخاطرآب خوردن درقیرگیرافتاده وازبین می رونددرسال 1919 انگلیسیها که دراین منطقه مستقربودندقیرونفت این منطقه راجمع آوری کرده وازطریق ریل قطارکه هنوزآثاروخرابه های آنهاوجودداردبه عراق انتقال می دادند.

در مباحث قبلي سعي كردم به جاذبه هاي كه در ايران وجود دارد اشاره كنم و درباره زمين شناسي آنها مطالبي را ارائه كنم. اين بار درباره چشمه هاي آب معدني مي نويسم و از زمين شناسي و جاذبه هاي آن صحبت ميكنم. بخشي از آبهاي كره زمين در ميان منافذ و روزنه هاي موجود در ميان ذرات سنگها و خاكها قرار دارند. بخشي از اين آبها جزو چرخه آبهاي سطح زمين هستند و از طريق آبهاي جوي تغذيه مي شوند و مجدداً به اين چرخه افزوده مي شوند. بزرگترين ذخيره آب شيرين قابل استفاده

انسانها در زير زمين نهفته است. امروزه بهره برداري از آبهاي زيرزميني براي مصارف كشاورزي، صنعت، شرب و غيره در مناطق مختلف استفاده مي شود. علاوه بر موراد ذكر شده، آبهاي زيرزميني در ايجاد تغييرات در پوسته زمين نقش مهمي دارند و مي توانند باعث ايجاد انواع غارها بشوند. منشاء آبهاي زيرزميني: بارشهاي جوي اصليترين منشاء آبهاي زيرزميني است. ميزان آب زيرزميني صرفاً به ميزان بارش بستگي ندارد بلكه به نوع خاك، نفوذ پذيري، پوشش گياهي، شيب زمين و يا رطوبت قبلي موجود در ميان ذرات بستگي دارد. در بارش هاي آرام، آب فرصت بيشتري براي نفوذ به درون زمين را دارد، در صورتي كه اگر بارش حالت سيلابي داشته باشد، اين امكان وجود ندارد. آبهاي زير زميني از منابع ديگري به جز آبهاي جوي نيز تأمين مي شوند. بعنوان مثال بخش از آبهاي زير زميني، آبهايي هستند كه به علت بدام افتادن در لابلاي رسوبات، در

زير زمين باقي مانده اند. اين نوع از آبها را آبهاي فسيل نيز مي گويند. آبهاي فسيل كيفيت مناسب براي شرب ندارندو به دليل حبس شدن ميزان شوري آن افزايش مي يابد. نوع ديگر از آبهاي زير زميني، آبهايي با منشاء ماگمايي هستند. اين آبها از توده هاي بزرگ ماگمايي كه در حال سرد شدن هستند بوجود مي آيند. چون اين آبها

مستقيماً از بخش مذاب زمين مشتق شده اند، لذا قبل از آن وارد چرخه آب نشده بودند. چشمه: هر محلي كه سفره آب زيرزميني توسط سطح زمين قطع شود، آب در سطح زمين جاري مي شود. اگر اين تخليه آب به آرامي و كم باشد ايجاد سطح تراوش مي كند ولي اگر خروج آب از زيرزمين بصورت جريان متمركز باشد، ايجاد چشمه مي كند. آب بعضي از چشمه ها به دلايل متعدد، از ميانگين دماي هواي منطقه بالاتر است، اين گونه چشمه ها را چشمه آبگرم مي گويند. آبهاي زيرزميني به دو طريق گرم مي شوند. اول اينكه بر اثر نفوذ آب در اعماق به مرور آب بر اثر گرمايي كه در اعماق وجود داردگرم مي شود، اين آبگرم از طريق مجاري و شكستگي ها به سطح زمين راه پيدا ميكند. دومين راه اين است كه در بعضي از مناطق زمين حضور توده هاي ماگمايي مانند اطراف آتشفشانها، از دماي بالاتري نسبت به اطراف برخوردارند، آبي كه از

اطراف به اين توده ها نزديك مي شود، گرم مي شود و با خروج از سطح زمين چشمه هاي آبگرم را ايجاد مي كند. از گرماي توده هاي مذاب درون زمين امروزه جهت نيروگاه هاي زمين حرارتي (ژئوترمال) استفاده مي شود.

چشمه بر حسب نوع تركيب آب نيز طبقه بندي ميشوند. تركيب آب چشمه عبارتند از بي كربناته، كلروره، سولفاته و سولفوره. هر كدام از اين آبها داراي خواصي هستند كه علاوه بر دماي آب چشمه ميتواند بعنوان تاثير مثبت آنها براي سلامتي انسان داشته باشد.

در ايران با توجه به موقعيت زمين شناسي متغيير ومتنوع تعداد زيادي چشمه هاي آب معدني وجود دارد. به استثنا چشمه هايي كه داراي آب خوراكي هستند واغلب بدون رسوبات آهكي، بسياري از چشمه ها از خود رسوبات آهكي (تراورتن) به جا ميگذارند كه علاوه بر جاذبه اصلي چشمه كه آب آن از ديدگاه سلامتي است، ميتواند باعث ايجاد مناظر بي بديل و زيبا شود. طبعاً ايجاد مناظري زيبا نيازمند يك برنامه زيري و آماده سازي شرايط براي چشمه آب است تا بتواند رسوبات خود را در يك گستره

برجا گذارد و در نتيجه آن اشكال زيبا را ايجاد كند. متاسفانه در ايران معمولا وقتي يك نقطه كمي جاذبه داشته باشد قبل از اينكه سازمانهاي مسئول در آنجا حضور داشته باشند تا ساماندهي كنند، تعدادي زيادي مغازه احداث ميشود كه از فروش چند برابر قيمت اجناس خود تنها استفاده كننده از منافع اين چشمه ها باشند. در مقابل وقتي به كشور همسايه (تركيه) نگاه ميكنيم چيزي جز افسوس باقي نمي ماند. در تركيه چشمه هاي معدني با يك ساماندهي و هدايت جهت رسوب گذاري آب آنها، مناظري ايجاد شده است كه فوق العاده زيبا است. البته ناگفته نماند كه مردمان ما از هر مسئله اي كه ناراحت باشد اعم از سياسي تا اقتصادي، رفتاري خصمانه با هر چيزي كه

قرار از آن حفاظت شود دارند و آنرا جزو اموال شخصي تصور ميكنند. تصاوير زير نمونه هايي از مناظر زيبا در چشمه هاي تراورتن ساز تركيه است در صورتي كه در ايران اغلب اين مناظر كاملاً طبيعي ومعمولا بدون نظارت است و در نتيجه به مرور بر اثر عدم توجه خراب و از بين ميروند

آبگرمهای استان اردبیل
۱ شهر سیاحتی سرعین: سرعین در 25 کیلومتری غرب اردبیل در دامنه کوه سبلان واقع است و آبگرمهای معدنی گاومیش‌گلی، ساری سو، قهوه‌سویی، آب چشم، قره‌سو (اعصاب‌سویی)، ژنرال سویی، پهنلو، شفاسویی می‌باشد. همچنین آبگرم بئش باجیلار دارای استخر و امکانات فیزیوتراپی و بهداشتی دیگر می‌باشد و نیز مجتمع آبدرمانی سبلان یکی از مجهزترین مجتمعهای آبدرمانی کشور و خاورمیانه می‌باشد که شامل سه دستگاه استخر، دوازده حوضچه آبگرم گروهی با آبگرم تحت فشار

(جکوزی)، هفت دستگاه حوضچه آبگرم ساده، چهار دستگاه گرمخانه (سونا)، دو واحد خدمات آبدرمانی واقع در پارکی به مساحت ۲ هکتار و پارکینگ اختصاصی و دارای دو طبقه مجزا جهت استفاده بانوان و آقایان. این شهر با داشتن ۵ هتل مجهز و بیش از ۱۲۰ میهمانپذیر و مسافرخانه دارای امکانات بسیار مناسب برای اقامت میهمانان عزیز می‌باشد. ۲ آبگرم سردابه یا ساری داوا که خاصیت درمانی برای بیماران یرقان و بیماری زردی دارد و در نزدیکی شهرستان اردبیل می‌باشد. ۳ آبگرم برجلو و قینرجه در نیر

۴ آب معدنی بیله درق ۵ آبگرم خلخال ''''''''۶ مجموع آبگرمهای مشکین شهر که شامل'''''' (قوتور سوئی، شابیل، قینرجه، ایلاندو، موئیل، ملک سویی، آق سو) می‌باشد. که مشهورترین آنها از نظر خواص درمانی قوتور سویی می‌باشد و در حدود ۳۰ کیلومتری مشکین شهر واقع است. و آبگرم قینرجه