بخشی از مقاله
دستورالعمل آزمون‌هاي ميكروبي
هدف: بررسي وجود يا عدم وجود آلودگي در محصولات و مواد اوليه حين توليد و شناسايي مكان يا عامل آلودگي اين دستورالعمل براي مواد اوليه ورودي محصول حين فرآيند و محصول نهايي كاربرد دارد.
1. ارلن 100.250.500 سي‌سي؛
2. پيپت مدرج 2.5.10 سي‌سي؛
3. پتري‌پيش؛
4. درب بازكن بطري؛
5. ظروف درب‌دار شيشه‌اي نمونه‌برداري آب؛
6. فويل آلومنيومي؛
7. چراغ گاز؛
8. جعب فلزي استريل پيپت و پتري‌ديش؛
9. ظرف سبدي محل نمونه؛
10. مشعل متحرك جهت نمونه‌برداري از محل؛
11. جالوله‌اي؛
12. آون تا250 درجه سانتيگراد؛
13. پخچال؛
14. انكوباتور به تعداد لازم؛
15. اتوكلاو؛
16. ترازو؛
17. بن‌ماري جوش؛
18. لوله دورهام؛
19. لوله آزمايش؛
20. دستكش يكبار مصرف؛
21. كلن كانت.
دستورالعمل تعيين درصد نوشابه
تجهيزات و معرف‌هاي لازم:
1. چگالي‌سنج؛
2. مزور 250 سي‌سي؛
3. پارچ استيل.
مراحل اجرا:
1. ابتدا گاز نمونه نوشابه را طبق دستورالعمل گفته شده خارج مي‌كنيم.
2. نوشابه بدون گاز را داخل مزور كه قبلاً تميز شده و با كمي نوشابه شستشو داده‌ايم، مي‌ريزيم.
3. چگالي‌سنج را با كمي از نوشابه بدون گاز شستشو مي‌دهيم.
4. چگالي‌سنج را به آرامي داخل مزور غوطه‌ور مي‌كنيم.
5. مقدار چگالي نوشابه را از روي چگالي‌سنج مي‌خوانيم.
دستورالعمل تعيين سختي آب‌ها:
هدف جهت تعيين سختي آب نوشته شده است. تعيين سختي آب خام، آب صنعتي و آب حاصل از تصفيه‌خانه آب بكار مي‌رود.
مراحل اجراي كار:
جهت سنجش، مقدار 5 سي‌سي آب نمونه را در ظرف نمونه‌برداري مي‌ريزيم و آنقدر در ظرف مي‌ريزيم تا به خط نشانه برسد. آنگاه سه قطره از معرف رنگي به نمونه اضافه كرده و به آرامي تكان مي‌دهيم تا مخلوط شود. اگر رنگ محلول آبي تيره باقي بماند، آب سختي ندارد و اگر قرمز شد، آب سختي دارد.
جهت اندازه‌گيري مقدار سختي آب از محلول سفيد رنگ با سرنگ مخصوص كه درجه‌بندي شده به داخل نمونه مي‌ريزيم. هر قطره كه از محلول سفيدرنگ مصرف شد تا محلول آبي شود، معادل 17.8ppm سختي است. پس وقتي تعداد قطرات محلول سفيد را كه جهت آبي شدن رنگ نمونه مي‌ريزيم، در 8/17 ضرب مي‌كنيم. مقدار سختي آب را نشان مي‌دهد.
استانداردها:
آب خروجي سختي‌گيرها بايد داراي سختي كمتر از 4/53 باشد. آب تصفيه شده مورد استفاده در نوشابه نبايد از 160ppm سختي بيشتر باشد.
فواصل پايش:
معمولاً هر يك تا دو ساعت يكبار از آب خروجي سختي‌گيرهاي در حالت سرويس و آب خروجي پوليشر نمونه‌برداري مي‌شود و نتايج گزارش عملكرد تصفيه‌خانه آب ثبت مي‌شود.
دستورالعمل اندازه‌گيري ميزان گاز نوشابه و دوغ گازدار
هدف:
تعيين مقدار گاز در 100 سي‌سي نوشابه
دامنه كار آن:
جهت تعيين مقدار گاز نوشابه‌هاي گازدار كولا و پرتقالي و بي‌رنگ كه در بطري شيشه‌اي 284 سي‌سي و يكبار مصرف PET در سايزهاي مختلف پرشده‌اند، همچنين براي سنجش مقدار گاز موجود در دوغ گازدار از اين دستورالعمل استفاده مي‌شود.
مراحل اجراي كار:
نوشابه بايد دمايي كمتر از محيط (كمتر از 70 درجه فارنهايت) داشته باشد تا خطر تركيدگي نداشته باشد. جهت تست محصول روزانه از روي خط توليد نمونه‌برداري مي‌شود. نمونه بايد: لب‌پر نباشد، در بطري سالم داشته باشد و نشت گاز به هيچ وجه نداشته باشد.
تجهيزات مورد نياز:
1. دماسنج كاليبره شده؛
2. فشارسنج كاليبره شده.
مراحل:
در ابتدا مي‌بايستي شير تخليه گاز دستگاه گازسنج بسته باشد. سپس توسط قسمت پانچ آن درب نوشابه را سوراخ مي‌كنيم و شير تخليه گاز را باز مي‌كنيم تا هواي بالاي بطري خارج شود و سپس شير را مي‌بنديم. بعد از آن دستگاه را كه بطري داخلش قرار گرفته تكان مي‌دهيم. مرتب عقربه كيج را نگاه مي‌كنيم. با داشتن دما و فشار و با استفاده از جداول مربوطه، مقدارحجم گاز را بدست مي‌آوريم. سپس اين مقدار حجم در 2% ضرب مي‌كنيم تا مقدار گرم گاز CO2 در 100 سي‌سي بدست آيد و چنانچه گاز داخل نوشابه كمتر از مقدار تعيين شده در استاندارد باشد، بايد سريعاً به مسوولين فني شيفت اطلاع داده شود و در صورت عدم دسترسي به ايشان به بخش فني خبر داده مي‌شود.
براي نوشابه‌هايي كه از قبل مانده يا دماي زياد دارند، بايد نوشابه را در داخل يخچال بگذاريم تا دماي آن به حدود 10- درجه سانتيگراد برسد، سپس گاز آن را
آزمايش مي‌كنيم.
مراحل پايش:
معمولاً هر 5% الي 5/1 ساعت يكبار از خط توليد نمونه‌بردراي شده و سنجش گاز صورت مي‌گيرد و نتايج آزمون در فرم 00/01 GFQ ثبت مي‌گردد.
دستورالعمل اندازه‌گيري بريكس نوشابه و محاسبه قند بعد از هيدروليز
هدف:
اندازه‌گيري بريكس (درصد مواد جامد) نوشابه و محاسبه قند بعد از هيدروليز بر اساس آن مي‌باشد. جهت اندازه‌گيري بريكس نوشابه‌هاي كولا و پرتقالي و لمون لايم.
تجهيزات:
1. مزور 250 سي‌سي؛
2. بريكس‌سنج؛
3. دو عدد پارچ استيل تميز.
مراحل اجراي كار:
در هر ساعت يك تا دو بار نمونه‌بردراي جهت تعيين بريكس نوشابه انجام مي‌شود. چنانچه تانك عصاره عوض شود، بايد اندازه‌گيري بعد از 10 دقيقه كه از كار كردن دستگاه انجام شود. به علت همگن بودن تانك‌هاي عصاره در هر بار تعداد دو بطري نوشابه جهت تعيين بريكس كافي است.
1. در نوشابه را باز مي‌كنيم.
2. نوشابه‌ها را داخل ظروف استيل كه با كمي نوشابه مورد اندازه‌گيري شستشو شده‌اند، مي‌ريزيم.
3. با انتقال پي‌درپي نوشابه از ظرفي به ظرف ديگر، گاز آن را خارج مي‌كنيم.
4. نوشابه‌اي را كه فاقد گاز شده، در داخل مزور 250 سي‌سي مي‌ريزيم.
5. بريكس‌سنج را به آرامي داخل مزور غوطه‌ور مي‌كنيم.
6. مقدار بريكس را از روي درجه آن مي‌خوانيم.
7. دما را نيز در همان لحظه از روي بريكس‌سنج خوانده و با توجه به جدول تصحيح، بريكس را انجام مي‌دهيم. چنانچه دما برابر تصحيحيت حرارتي زير 20 درجه سانتيگراد بود، از مقدار درجه بريكس خوانده شده از روي بريكس‌سنج مقدار تصحيح حرارتي را كم مي‌كنيم و چنانچه دما برابر تصحيحات حرارتي بالاي 20 درجه سانتيگراد بود، به مقدار بريكس‌سنج خوانده شده از روي بريكس‌سنج، مقدار تصحيح حرارتي را اضافه مي‌كنيم. چنانچه دما برابر تصحيح حرارتي 20 درجه سانتيگراد باشد، مقدار بريكس همان مقدار بريكس خوانده شده از روي بريكس‌سنج است. در صورت هرگونه عدم تطابق دستورالعمل كاركرد با كربوكولر نسبت به افزايش يا كاهش بريكس اقدام مي‌كنيم (با استفاده از درجه آب نصب شده در بدنه فلوميكس كه در صورت چرخاندن آن به سمت مخزن عصاره بريكس زياد و در صورت چرخاندن آن به سمت مخزن آب بريكس كم مي‌شود).
فواصل پايش:
براي توليد انواع نوشابه شيشه‌اي هر ساعت يك بار تا دو بار و براي نوشابه در ظروف PET معمولاً هر 5/1 ساعت يكبار سنجش بريكس انجام مي‌شود.
استريل كردن مكان و فضاي آزمايش:
هدف:
جلوگيري از خطا در آزمايش مي‌باشد. ابتدا ميز محل آزمون را با الكل طبي 70% تميز مي‌كنيم. سپس لامپ uv را به مدت 5 ساعت روشن نموده و در اين مدت علامت هشدار دهنده در جلوي درب ورودي محل قرار مي‌دهيم. همچنين بهتر است لامپ uv در ساعت غيراداري روشن باشد.
روش ساخت و استرليزه كردن محيط كشت:
هدف:
مهيا كردن محيط كشت.
الف) محيط كشت‌هاي نيمه جامد (Agar):
1. ابتدا طبق مشخصات درج شده روي برچسب محيط كشت، مقدار مورد نياز از محيط را برداشته و به دقت وزن كرده، داخل ارلن ريخته و به حجم مورد نياز مي‌رسانيم. درب آن را با پنبه و فويل محكم مي‌بنديم.
2. سپس آن را در داخل بن‌ماري جوش يا شعله غيرمستقيم قرار داده و هرچند وقت آن را به صورت دوران هم مي‌زنيم. اين عمل را تا زماني كه محيط به جوش نيامده و محيط كشت باقيمانده در جداره داخلي ارلن ذوب شود، ادامه مي‌دهيم.
3. در مرحله بعد، محيط حل شده را داخل اتوكلاو قرار مي‌دهيم و اتوكلاو را روي تنظيم اتوماتيم 15 دقيقه در دماي 121 درجه و فشار 15 پوند تنظيم مي‌كنيم.
ب) محيط‌هاي كشت مايع (Broth)
1. ابتدا به تعداد لوله‌هاي لازم (تقريباً لوله 10-9 سي‌سي) از محيط كشت را توزين كرده و به حجم مي‌رسانيم و داخل ارلن ريخته و درب آن را با پنبه مي‌بنديم.
2. سپس آن را در حرارت بن‌ماري تا زماني كه جداره داخلي ارلن ذوب شود، قرار مي‌دهيم.
3. بعد از مدتي كه سرد شد، داخل هر لوله آزمايش، 9 سي‌سي از محيط ريخته و محيط‌هايي كه حاوي لوله دورهام باشند، را لوله‌گذاري مي‌كنيم. سپس درب لوله‌ها را با پنبه و فويل آلومينيومي بسته داخل اتوكلاو مي‌گذاريم.
4. لوله‌ها را به مدت 15 دقيقه در دماي 121 درجه سانتيگراد و فشار 15 پوند قرار مي‌دهيم.
قبل از اتوكلاوگذاري بايد از عملكرد صحيح دستگاه و داشتن آب اطمينان داشت. بعد از اتوكلاوگذاري نبايد بلافاصه درب آن را باز كرد، بلكه بهتر است يك روز بعد باز شود (جهت تست لوله‌اي). بعضي از محيط‌ها نظير BPA نياز به مواد افزودني بعد از اتوكلاو دارند (مثل زرده تخم‌مرغ) كه در شرايط استريل زماني كه دما حدود 50-45 درجه سانتيگراد رسيد، به آن افزوده مي‌شود.
مراحل كشت
الف) ابتدا به تعداد لازم پتري‌ديش روي ميز كار مي‌چينيم و روي هر كدام نوع محيط، تاريخ كشت و نوع نمونه را ذكر مي‌كنيم. اين كار را در مورد تعداد لازم قسمت‌هاي لوله‌اي نيز انجام مي‌دهيم. براي هر محيط كشت لازم است يك نمونه شاهد نيز گذارده شود.
ب) از مواردي كه نياز به تهيه رقت دارند، نظير عصاره، شكر، ماست و....، رقت‌هاي لازم را تهيه مي‌كنيم. همچنين نوشابه‌ها يا دوغ‌ها را كه مربوط به يك خط توليد هستند، با هم مخلوط مي‌كنيم. در مورد عصاره و شربت 1 سي‌سي از نمونه را در شرايط استريل به 6 سي‌سي آب مقطر استريل اضافه مي‌كنيم. در مورد ماست و شكر، ساخت رقت‌هاي 1/0، 01/0 و 001/0 نيز لازم است.
ج) براي كشت محصولات گازدار بايد ابتدا گاز آن را خارج كرد. براي اين كار درب بطري را با الكل ضدعفوني كرده، سپس با استفاده از يك درب‌بازكن استريل در مجاورت شعله درب نوشابه را باز كرده و مقداري از نوشابه را داخل ارلن استريل ريخته و درب آن را با پنبه مي‌بنديم.
د) در هنگام كشت، درب ارلن را در مجاورت شعله برداشته و به آرامي تكان مي‌دهيم تا گاز آن خارج شود. سپس توسط پيپت استريل، 1 سي‌سي از نمونه ارلن برداشته و در مجاورت شعله به داخل پتري‌ديش مي‌ريزيم.
ه( از محيط كشت‌هاي استريل شده كه به دماي 45 درجه سانتيگراد رسيده‌اند، در حدود 15-10 سي‌سي را در مجاورت شعله برداشته و به هر پتري‌ديش اضافه مي‌كنيم. هشت دور آنها را هم مي‌زنيم. مدت زمان ريختن نمونه به پتري‌ديش و محيط كشت نبايد از 15 دقيقه تجاوز كند.
و) سپس منتظر مي‌مانيم تا محيط‌ها سرد و سخت شوند. بعد از آن كشت‌ها را در گرمخانه (انكوباتور) به طور معكوس قرار مي‌دهيم.
گرمخانه‌گذاري:
كلاً برحسب نوع محيط و نوع ميكروارگانيسم، انكوباتورگذار به صورت مشخص است.
