بخشی از مقاله
ضریب جینی
مسعود میراب زاده : ضریب جینی مقوله ای است که در چارچوب اقتصاد سبز1 و اقتصاد رفاه2به عنوان آلترناتیوی برای تولید ناخالص داخلی محکی برای اندازه گیری رشد اقتصادی پیشنهاد شده است.ضریب جینی تلاشی است برای اندازه گیری این مطلب که آیا رشد کشور، رشد تولید کالاها و گسترش خدمات در عمل منجر به افزایش رفاه مردم شده است یا خیر.
طرفداران ضریب جینی مدعی هستند که این ضریب محک قابل اطمینان تری برای تعیین میزان پیشرفت یک کشور است و به وسیله آن می توان بین رشد مفید و رشد غیراقتصادی تفاوت قائل شد. در معادله ضریب جینی، به یک معنا
هزینه رشد نیز حساب می شود.
تولید ناخالص داخلی و کاستی های آن
در واقع تولید ناخالص داخلی اساساً برای اندازه گیری میزان شهروندان یک کشور طرح ریزی نشده بود ولی اقتصاددانان با استفاده از آمار به دست آمده بر مبنای آن ظرف سال های متمادی به اندازه گیری تغییرات سطح زندگی افراد یک کشور دست می زدند. در فرمول تولید ناخالص داخلی هزینه ها به حساب نمی آیند و تاکید زیادی بر تولید و مصرف می شود و این فرمول به بهبود شرایط
زیست انسان ها توجهی ندارد. سیمون کازنتز مخترع فرمول تولید ناخالص داخلی خود می گوید:«رفاه یک ملت را نمی توان با اندازه درآمدشان اندازه گیری کرد. در بررسی بهزیستی مردم یک کشور باید به مسائل زیست محیطی نیز توجه کرد.»
پایه های تئوریک ضریب جینی
از اوایل دهه 90 میلادی این اتفاق نظر به وجود آمده بود که رشد نقدینگی به معنای کاسته شدن از میزان رفاه مردم و هزینه بر شدن خدمات اجتماعی (پرداخت پول بابت دریافت خدمات اجتماعی) می شود. اگر چه رشد نقدینگی باعث گسترش اقتصاد می شود ولی در عمل اثری معکوس بر
رفاه مردم دارد. معمولاً سیاستمداران و خبرنگاران رشد تولید ناخالص داخلی را با رشد اقتصادی معادل می گیرند اما ضریب جینی تلاشی است برای ارائه تصویری کامل تر از وضع اقتصاد و جبران کمبودهایی که ممکن است فرمول تولید ناخالص داخلی داشته باشد. اقتصاددانانی مانند فیلیپ لون بر این امر تاکید داشته اند که افزایش تولید کالا و گسترش خدمات را باید بر پایه سود و زیان بررسی کرد و نه فقط سودی که از این روندها حاصل می شود
.
بنا بر مدلی که توسط ارائه شده فعالیت اقتصادی به شکل بالقوه اثرات زیانبار زیر را به دنبال دارد:
هزینه کاسته شدن منابع، هزینه جرم، هزینه آسیب به جو زمین، هزینه از هم پاشیدن خانواده، هزینه آلودگی آب و هوا و همچنین آلودگی صوتی، از دست رفتن زمین های کشاورزی، هزینه از دست رفتن تالاب ها و جنگل ها.
قابلیت ادامه تولید و ضریب جینی
هزینه های فعالیت اقتصادی که به آنها اشاره شد در چارچوب منابع و قابلیت ادامه تولید در آینده نیز قابل بررسی است و ضریب جینی در محاسبه رفاه در یک جامعه، به آینده و حفظ قابلیت ها در آینده نیز توجه نشان می دهد. به عنوان مثال فعالیت های کشاورزی که از سفره های آب زیرزمینی
استفاده می کند و موجب کاسته شدن حجم آب های زیرزمینی می شود در مقایسه با فعالیت های کشاورزی که از آب رودخانه ها جهت آبیاری استفاده می کند، در چارچوب ضریب جینی رتبه و نمره پایین تری می گیرد.
درآمد و کاهش سرمایه
میزان مطلوب تولید و مصرف بدون آنکه به ظرفیت اقتصاد در تولید و مصرف در آینده ضربه بزند نکته مهمی است که باید به آن توجه لازم مبذول شود و در چارچوب فرمول ضریب جینی این سوال کلیدی مطرح می شود که آیا یک ملت می تواند تمامی تولید ناخالص داخلی کشور را مصرف کند بدون آنکه به ظرفیت تولید و مصرف در آینده ضربه بزند؟
لذت از زندگی و تولید کالا
از اوایل قرن بیستم به این موضوع اذعان شده که رفاه اقتصادی به لذت افراد از زندگی نیز بستگی دارد و فقط محدود به تولید کالاها نمی شود. این مساله در محاسبات ضریب جینی نیز لحاظ شده است.
ضریب جینی
ضریب جینی مقوله ای است که در چارچوب اقتصاد سبز (۱) و اقتصاد رفاه (۲) به عنوان آلترناتیوی برای تولید ناخالص داخلی محکی برای اندازه گیری رشد اقتصادی پیشنهاد شده است.ضریب جینی تلاشی است برای اندازه گیری این مطلب که آیا رشد کشور، رشد تولید کالاها و گسترش خدمات در عمل منجر به افزایش رفاه مردم شده است یا خیر.
طرفداران ضریب جینی مدعی هستند که این ضریب محک قابل اطمینان تری برای تعیین میزان پیشرفت یک کشور است و به وسیله آن می توان بین رشد مفید و رشد غیراقتصادی تفاوت قائل شد. در معادله ضریب جینی، به یک معنا هزینه رشد نیز حساب می شود.
تولید ناخالص داخلی و کاستی های آن
در واقع تولید ناخالص داخلی اساساً برای اندازه گیری میزان شهروندان یک کشور طرح ریزی نشده بود ولی اقتصاددانان با استفاده از آمار به دست آمده بر مبنای آن ظرف سال های متمادی به اندازه گیری تغییرات سطح زندگی افراد یک کشور دست می زدند.
در فرمول تولید ناخالص داخلی هزینه ها به حساب نمی آیند و تاکید زیادی بر تولید و مصرف می شود و این فرمول به بهبود شرایط زیست انسان ها توجهی ندارد. سیمون کازنتز مخترع فرمول تولید ناخالص داخلی خود می گوید:«رفاه یک ملت را نمی توان با اندازه درآمدشان اندازه گیری کرد. در بررسی بهزیستی مردم یک کشور باید به مسائل زیست محیطی نیز توجه کرد.»
پایه های تئوریک ضریب جینی
از اوایل دهه ۹۰ میلادی این اتفاق نظر به وجود آمده بود که رشد نقدینگی به معنای کاسته شدن از میزان رفاه مردم و هزینه بر شدن خدمات اجتماعی (پرداخت پول بابت دریافت خدمات اجتماعی) می شود. اگر چه رشد نقدینگی باعث گسترش اقتصاد می شود ولی در عمل اثری معکوس بر رفاه مردم دارد. معمولاً سیاستمداران و خبرنگاران رشد تولید ناخالص داخلی را با رشد اقتصادی
معادل می گیرند اما ضریب جینی تلاشی است برای ارائه تصویری کامل تر از وضع اقتصاد و جبران کمبودهایی که ممکن است فرمول تولید ناخالص داخلی داشته باشد. اقتصاددانانی مانند فیلیپ لون بر این امر تاکید داشته اند که افزایش تولید کالا و گسترش خدمات را باید بر پایه سود و زیان بررسی کرد و نه فقط سودی که از این روندها حاصل می شود.
بنا بر مدلی که توسط ارائه شده فعالیت اقتصادی به شکل بالقوه اثرات زیانبار زیر را به دنبال دارد:
هزینه کاسته شدن منابع، هزینه جرم، هزینه آسیب به جو زمین، هزینه از هم پاشیدن خانواده، هزینه آلودگی آب و هوا و همچنین آلودگی صوتی، از دست رفتن زمین های کشاورزی، هزینه از دست رفتن تالاب ها و جنگل ها.
پس از وقوع شوک اول نفتی در دهه 1350 خورشیدی، شیوع عوارض بیماری هلندی در اقتصاد ایران یکی از نتایج ممکن می‌توانست باشد. در واقع طراحی نهادی منجر شده به بیماری هلندی، بدون طراحی اکتساب منافع حاصل از شرایط جدید صورت نگرفته است. پس از بروز عوارض بیماری هلندی، مالکان زمین و مسکن بازدهی قابل توجهی از دارایی خود کسب کردند. البته، ناامنی اقتصاد ایران همواره باعث گرایش انباشت زمین و انباشت دارایی‌های غیرواقعی در زیر زمین
می‌شده است. پس از بروز عوارض بیماری هلندی، بورژوازی ملاکان منابع اقتصادی زیادی به دست آوردند. با توجه به بازدهی سرشار سفته‌بازی روی زمین و مسکن، پشتیبانی از سیاست‌های تورم‌زا به استراتژی مسلط این گروه در بازی طراحی نهادی تبدیل شد. سیاست‌های تورم‌زا علاوه بر اینکه بازدهی زیادی عاید این گروه کرده، به ایجاد و افزایش نابرابری نیز انجامیده است. افزایش نابرابری باعث افزایش توانایی شاخص‌بندی و تعدیلات قیمت زمین و مسکن به نرخی بیشتر از نرخ تورم می‌شود. نابسامانی اقتصادی پس از اجرای سیاست تعدیل در اواخر دهه 1360 خورشیدی نیز به تورم شدید در اقتصاد ایران و تقویت بیشتر این گروه منجر شد.
به علاوه این گروه تنها گروهی از اقتصاد ایران است که دو بار توانایی تعدیل شاخص خود را دارند؛ یک‌بار پس از آغاز سال نو و تعدیل قیمتی که در تمامی فعالیت‌ها انجام می‌شود و یک‌بار دیگر پس از اتمام قراردادها در فصل تابستان. ضمن اینکه شاخص‌بندی توسط این گروه بیش از نرخ تورم است. شاخص‌بندی بیش از حد تورم در اقتصادی که دستمزدهای گروه حقوق‌بگیر و اجاره‌نشین آن به میزان تورم تعدیل نمی‌شود، باعث شده تا گروه دوم به حومه شهرهای بزرگ بگروند، افزایش تقاضا برای زمین‌های حومه شهر نیز به سودآوری سفته‌بازی زمین‌های آن نواحی انجامیده است. در واقع قیمت دارایی‌های غیرمنقول بورژوازی ملاکان با نرخی فزاینده و بیش از نرخ تورم، شاخص‌بندی می‌شود، درحالی‌که دستمزد و حقوق به نرخی کمتر از تورم تعدیل می‌شود. بدین سان، شکاف طبقاتی به شدت گسترش یافته است و نمی‌توان به آمارهای مدعی کاهش فاصله طبقاتی اتکا كرد.
ضریب جینی ابزاری برای سنجش نابرابری توزیع درآمد یا توزیع ثروت است. به دیگر سخن، این ضریب نشان می‌دهد که چند درصد از کل ثروت جامعه در اختیار چند درصد از گروه‌های مختلف آن قرار دارد. برای محاسبه این ضریب از آمار درآمد گروه‌های مختلف استفاده می‌شود. سپس اندازه
نسبی برابری توزیع درآمد بین گروه‌های جمعیتی مختلف محاسبه می‌شود. ضریب جینی بر اساس آمار بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران و در مناطق شهری كشور طی سال‌های 1379 الی 1382 این شاخص به ترتیب برابر 40/0 ، 40/0 ، 42/0 ، 42/0 ، بوده است. همچنین در سال 1382، سهم 40 درصد خانوارهای كم درآمد از كل هزینه‌ها، 15 درصد و سهم 20 درصد خانوارهای با درآمد بالا از كل هزینه‌ها برابر با 4/48 درصد بوده است.
