بخشی از مقاله
فرهنگ كار در اسلام
كار چه جایگاهی در مبانی دینی و اعتقادی مادارد؟ آیا فرهنگ موجود كار در جامعه ما بافرهنگ دینی و ملی‌مان هماهنگ و همخوان‌است؟ آیا دین اسلام ما را به كار و كوشش و تلاش‌دعوت كرده است یا به تن‌پروری؟
كار چه جایگاهی در مبانی دینی و اعتقادی مادارد؟ آیا فرهنگ موجود كار در جامعه ما بافرهنگ دینی و ملی‌مان هماهنگ و همخوان‌است؟ آیا دین اسلام ما را به كار و كوشش و تلاش‌دعوت كرده است یا به تن‌پروری؟ حقیقت این‌است كه هم فرهنگ دینی ما و هم فرهنگ ملی مامشوق كار و كوشش است و فرهنگ كار فعلی ما باباورهای دینی و ملی متضاد است. پیامبرعظیم‌الشان اسلام حضرت محمد مصطفی (ص)دست كارگر را می‌بوسید و از افراد بیكار و تنبل‌خشنود و راضی نبود و همواره در كاركردن ازدیگران پیش می‌گرفت، اما وضعیت امروز جامعه‌ما به جایی رسیده است كه كار كردن عیب است وبچه‌های كارگران و كشاورزان ترجیح می‌دهند كه‌عنوان كار پدر خود را جایی اعلام نكنند.
این درشرایطی است كه سایر ملت‌ها به خصوص‌ملت‌های اروپایی و مردم غیرمسلمان جهان به‌شدت برای كار ارزش قائل هستند و در كار وكوشش و عمل به دستورات و توصیه‌های قرآن‌مجید و روایات پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) درزمینه كار از ما پیشی گرفته‌اند.
● جایگاه فرهنگ كار در اسلام
یكی از موضوع‌هایی كه همیشه مورد تاكیددین اسلام قرار گرفته، بحث كار و كوشش و پرهیزاز بطالت و مبنا قرار دادن كار برای شكوفایی‌استعدادهای انسان و تربیت اوست و این امر هم‌در قرآن و هم در سنت قابل مشاهده است.مرحوم استاد مرتضی مطهری در كتاب تعلیم وتربیت در اسلام، یكی از بهترین راه‌های تربیت‌افراد را كار می‌داند و حدیث شریفی از نبی اكرم(ص) نقل می‌كند كه(النفس ان لم تشغله شغلك)یعنی اگر تو خودت را متوجه كاری نكنی، نفس تورا مشغول به خودش می‌كند.
بنابراین از نظرمبنایی، ما آموزه‌های گرانبهایی درباره كار داریم‌كه متاسفانه مانند بسیاری از آموزه‌های دیگر دینی‌ما در كتابخانه‌ها مضبوط و كمتر در میدان عمل به‌آن توجه شده است. در قرآن مجید، آیات‌زیادی درباره ارزش كار و تاكید بر عمل صالح‌وجود دارد. قرآن به شدت انسان را از حرف‌زدن‌های بی‌عمل منع و همواره تاكید می‌كند كه‌فضل خدا نصیب كسانی خواهد شد كه اهل جهد وكوشش و تلاش باشند. در آیات ۳۹ تا ۴۱ سوره‌نجم آمده است: و این كه برای انسان بهره‌ای جزسعی و كوشش او نیست و سعی او به زودی دیده‌می‌شود و سپس به او جزای كافی داده خواهدشد. در یكی دیگر از آیات آمده است: آن كسی‌كه سرای آخرت را بطلبد و سعی و كوشش خود رابرای آن انجام دهد، در حالی كه ایمان داشته‌باشد، سعی و تلاش او پاداش داده خواهد شد.
(سوره اسراء، آیه ۱۹)
براساس یكی دیگر از آیات قرآن، هر كسی‌مسئول كاری است، كه انجام داده و بایدعكس‌العمل آن را چه خوب و چه بد پذیرا باشد.در آیه ۳۸ سوره مدثر به صراحت این موضوع‌مطرح شده است كه هر كسی در گرو اعمال‌خویش است. آیه ۹۷ سوره نحل بیانگر این‌مطلب است كه هر كس عمل صالح كند، خواه مردباشد، خواه زن، به او حیات پاكیزه می‌بخشیم وپاداش آنها را به بهترین اعمالی كه انجام داده‌اند، خواهیم داد.
● ارزش كار در سنت
در روایات است وقتی كه پیغمبر اكرم (ص) ازجنگ تبوك برمی‌گشتند،(سعد) یكی از انصار به‌استقبال ایشان آمد و با وی مصافحه كرد. حضرت‌دیدند كه دست‌های او زبر و خشن شده و پینه‌بسته است، از وی سوال فرمودند چه كار كردی كه‌دست‌هایت این قدر خشن شده است؟ سعدعرض كرد یا رسول‌ا... زیاد بیل زده‌ام. چون‌مجبور بودم برای نان زن و بچه‌ام كار كنم.حضرت دست‌های سعد را گرفتند و بوسیدند وفرمودند: این دستی است كه در آتش نخواهدسوخت. نظیر این مطالب در زندگی پیامبر و ائمه‌اطهار زیاد است. این نشان می‌دهد كه كار وكارگری در نزد اولیا خدا چقدر ارزش و عظمت‌دارد.
▪ حضرت رسول اكرم (ص) :
كسی كه برای‌تامین زندگی خانواده‌اش زحمت می‌كشد،همچون كسی است كه در راه خدا جهاد می‌كند -بر امت خویش، بیش از هر چیز از شكم پرستی وپرخوابی و بیكاری بیمناكم - از رحمت خدا دوراست هر كس كه بار زندگی خویش را به روی‌دوش مردم افكند - خداوند متعال دوست داردهنگامی كه یكی از شما مسلمانان كاری را انجام‌می‌دهد با دقت لازم كارش را ارائه دهد - آن‌كس كه از زحمت و تلاش و دسترنج خویش‌خورد، در روز قیامت مثل برق از پل صراطمی‌گذرد.
▪ حضرت علی (ع):
برترین كار آن است كه‌رضای خدا در آن خواسته شود - انسان مومن‌همیشه اوقات مشغول كار است - كسی كه كار كند،نیرویش افزون گردد. روزی‌ها دارای وسیعه وسببی هستند، بنابراین در به دست آوردن روزی،به روش خوب و پسندیده عمل كنید و نیكویی رابكار برید - خداوند انسان دارای شغل و حرفه كه‌امانتدار باشد را دوست می‌دارد - بر شما باد كه‌دست از كار و تلاش برندارید چه در حال نشاط وچه در حال كسالت - به وسیله كار و كوشش، ثواب‌و پاداش بدست می‌آید نه با
كسالت و تنبلی - به‌وسیله كارهای شایسته و نیك، درجات وارزش‌های انسان‌ها بالا می‌رود - عمل و كارمعرف انسان مومن است - هیچ كس از شما در راه‌خدا شب را به صبح نرسانید كه با ارزشتر از كسی كه‌برای رفع نیازهای خود و خانوده‌اش تلاش‌می‌كند - هر كسی به استقبال كارها رود، دارای‌بصیرت می‌شود - از تاخیر در كارها بپرهیزید،همچنین از دست دادن فرصت انجام كارهای‌خوب، زیرا آن موجب پشیمانی خواهد بود -كسالت و تنبلی آخرت را نابود می‌كند.
▪ امام جعفرصادق (ع):
ملعون است كسی كه بار زندگی خودرا بر دوش دیگران افكنده باشد. در طلب روزی‌خود سستی نورزید، زیرا پدران شما زحمت‌می‌كشیدند و تلاش می‌كردند تا آن را به دست‌آورند. با اعمال خود دعوت كننده مردم باشید ونه با زبان‌تان.
▪ امام باقر (ع):
هرگز به آن چه نزد خداوندمتعال است دست پیدا نمی‌كنید مگر به وسیله‌عمل.
● ارزش كار در فرهنگ ملی ما
كار در فرهنگ ملی ما نیز جایگاه بسیار باارزشی‌دارد. ادبیات ما مملو از مطالبی است كه مشوق وموید پركار بودن انسان است. تعلیم و تربیت،اخلاق و فرهنگ ایرانی نیز همواره بر این نكته‌تاكید داشته است كه كار سرمایه جاودانی
انسان‌است. تا همین چند سال پیش اكثر خانواده‌هاوقتی بچه‌های‌شان به سن و سال نوجوانی‌می‌رسیدند، آنها را با كار و كارگری آشنا می‌كردندو اكثر دانش‌آموزان و حتی دانشجویان تا دو دهه‌پیش در ضمن تحصیل كار می‌كردند و این یك‌افتخار بزرگ برای جوانان و نوجوانان بود كه‌خودشان به مرحله‌ای
از زندگی رسیده‌اند كه‌می‌توانند با كار كردن روی پای خود بایستند واستقلال پیدا كنند.
اما متاسفانه در سال‌های اخیربا رواج فرهنگ سرمایه‌داری در كشور آن هم ازكثیف‌ترین نوع سرمایه‌داری یعنی سرمایه‌داری‌تجاری (نه سرمایه‌داری صنعتی) كه متكی بردلالی و واسطه‌گری و ربا و نزول‌خوری و زندگی‌انگلی است، شرایطی پیش آمد كه كار و كارگری‌در اذهان عمومی ننگ و عار قلمداد شد. نصرا...كوهی) یكی از كفاشان دست دوز قدیمی در این‌رابطه می‌گوید:(زمانی كه ما وارد این كار شدیم‌هم درآمد این كار كفاف زندگی ما را می‌كرد و هم‌این كه اعتبار و منزلت
اجتماعی این كار بالا بود،اما متاسفانه امروز شرایطی حاكم شده است كه نه‌درآمد كاری این نوع كارها خوب است و نه اعتبارو منزلت آن و به همین دلیل جوانان زیربار این‌نوع كار هانمی روند. امروز جوانان می‌خواهندكه در كمترین مدت به بیشترین درآمد برسند واین هم نمی‌شود مگر از راه‌های دلالی وواسطه‌گری و نزول‌خوری)
زنان اولين افراد خانه هستند كه صبح قبل از همه كار را شروع مي‌كنند و آخرين فرد هستند كه دست از كار مي‌كشند. همچنين زنان از گذشته تا حال و از سنين كم چه در شهرها و چه در روستاها همواره به كار اشتغال داشته‌اند؛ بنابراين در بسياري از جوامع كار زنان كم ارزش تلقي شده و يا در بسياري از موارد ثبت نمي‌شود.
امروز تجديدنظر در مفاهيم اشتغال و بيكاري و خانه‌دار بودن يكي از مسائل مهم و اساسي است.
انسان به طور طبيعي، گرايش به رشد و تكامل دارد و اصلي‌ترين تفاوت او با ديگر موجودات داشتن تفكر و خلاقيت است و براساس تفكر علمي، روش‌هاي نوين و شيوه‌هاي جديدي در زندگي و محيط مادي اطراف خويش مي‌آفريند. در نتيجه پويا بودن، آفريدن و خلق كردن و حركت به سوي تكامل جزو ذاتي انسان است.
پديده اشتغال و كار از ابتداي زندگي اجتماعي بشر مورد توجه بوده است و اشتغال زنان همراه با مردان در مزارع و در خانه، امري عادي تلقي مي‌شده و ازآن جا كه زنان در حدود نيمي از جمعيت جهان را تشكيل مي‌دهند، نقش آنان عمدتاً در برنامه‌هاي ملي و بين‌المللي در مورد نحوه برخورد با مقاطع مختلف زندگي و توسعه سرمايه‌گذاري در مناطق در حال پيشرفت مهمتري است، كه متأسفانه ناديده گرفته شده است.
به طور كلي بررسي وضعيت زنان در جهان و به ويژه كشورهاي جهان سوم، اهميت موضوع را بيشتر مي‌كند. زنان اين نيروي عظيم كه انواع مختلف كارها را چه به طور رسمي و چه غيررسمي انجام مي‌دهند، چنانچه به استعداد بالقوه آنان توجه شود يكي از منابع سرمايه‌گذاري براي كشورهاي در حال توسعه خواهند بود. اشاره‌اي كوتاه به وضعيت اشتغال زنان در دو جنگ جهاني شايد ابعاد قضيه را روشن‌تر كند.
تعداد زناني كه صرفاً خانه‌دار بودند در اروپا به اوج رسيد. اگر چه براي زن‌هاي مجرد اشتغال در مشاغل مزدي عادي بود، اكثريت عمده‌اي از زنان متأهل در آن زمان، كار نمي‌كردند.
در هر دو جنگ مذكور زن‌ها به اشتغال دعوت شدند تا جاي مردان را كه به نيروهاي مسلح پيوسته بودند پر كنند. بعد از جنگ جهاني اول، مردان دوباره جاي زنان را گرفتند، ولي پس از جنگ جهاني دوم اين جايگزيني چندان دقيق صورت نگرفت. رشد اشتغال زنان از آن زمان با گسترش مشاغل خدماتي ارتباط نزديكي داشته است.
در سطح و محدوده يك خانواده زن نقش‌هاي خانوادگي را انجام مي‌دهد و در كسب درآمد و رفاه خانواده سهمي را به عهده دارد، زماني را صرف آموزش كرده تا امكان رشد و ارتقا پيدا كند.
چنانچه ترك شغل نمايد تمام سرمايه‌گذاري كه در اين راه نموده از بين مي‌رود و خانواده با نقصان درآمد، دچار شرايط سخت‌تري مي‌گردد، در حالي كه با ورود فرزند مخارج خانواده افزايش هم مي‌يابد.
بنابراين به نظر مي‌رسد ترك شغل به واسطه تعدد نقش‌هاي زنان آثار نامطلوبي را در سطح جامعه مي‌گذارد كه نتايج آن مناسب توسعه اقتصادي و اجتماعي جامعه بود. به طور كلي براي اشتغال زنان امكان دخالت چندين نياز به صورت تركيبي وجود دارد.
آنان ضمن داشتن انگيزه‌هاي اقتصادي و ايمني مي‌توانند به نيازهاي احترام و تعلق توجه داشته باشند. همچنين در اين مسير بر اساس نياز خودشكوفايي، استعدادهاي بالقوه خود را به فعل در آورده و نيازهاي بعدي را هم ارضا نمايند.
به طور كلي زنان به دلايلي چند اشتياق بيشتري به كار كردن نشان داده‌اند؛ عوامل اقتصادي معمولاً مهمترين است. زنان براي جبران كمبود درآمد خانواده و بالا بردن قدرت خريد خانواده، براي كسب نوعي آزادي فردي و استقلال و يا به عنوان ايمني براي آينده خود يا خانواده‌شان يا حضور فعال در اجتماع كار مي‌كنند.
زنان به طور كلي فعاليت‌هاي مختلفي را در خارج از خانه دارند. چنانچه كار را در معناي معمول آن هر نوع اشتغالي كه پاداش مالي بر آن مترتب باشد، بدانيم بسياري از فعاليت‌هاي زنان در اين مقوله نمي‌گنجد، زيرا پاداش مالي ندارد.
به طور كلي اگر كنش افراد را به صورت يك نظام در نظر بگيريم، رويكرد زنان به اشتغال خارج از خانه، تحت تأثير نظام‌هاي فرهنگي، اجتماعي، سياسي، اقتصادي و نظام شخصيتي آنان است.
زنان به واسطه نقش‌هاي محول خود انتظاراتي را بايد پاسخگو باشند كه از طريق جامعه‌پذيري در خانواده و مدرسه فرا گرفته‌اند. زنان با اهداف جامعه مبني بر نياز به كار و فعاليت توليدي در كارخانه‌ها و كارگاه‌ها و مؤسسات آشنا شده و با انگيزه‌هاي مختلف وارد چرخه كار مي‌شوند.
تقسيم كار لازمه يك جامعه رشد يافته است كه براساس استعدادها و توانمندي‌هاي افراد به وجود آمده است و ممكن است بر حسب شرايط فيزيولوژيكي و سني افراد فرق كند.
به هر حال موانع متعدد اجتماعي در اشتغال زنان وجود دارد كه بعضي از آنها مطرح شد؛ شايد موارد بي‌شماري نيز وجود داشته باشد كه با شدت تأثير كمتر و بيشتر روي اشتغال زنان مؤثر باشد.
تركيب اين موانع با موانع اقتصادي، فرهنگي، بيولوژيكي شرايط خاصي را براي زنان ايجاد نموده است.
زنان براي همراه شدن با جريان جهاني شدن، دوران بسيار دشواري را مي گذرانند مثل از دست دادن کار دولتي شان و دسترسي نداشتن به شغل اتحاديه اي.
معمولاً اقتصاد جهاني باعث افزايش زمان هاي کاري کاهش دستمزدها و افزايش استرس مي شود.اقتصاد جهاني يعني وقتي که بسياري از شرکت ها قيمت هاي خود را مي شکنند و اين کار را با کوچک سازي انجام مي دهند، يعني تعدادي از کارکنان خود را کنار مي گذارند، حقوق و مزايا را کاهش مي دهند و به جاي کارکنان تمام وقت از افراد پاره وقت و کارگران کار در خانه استفاده مي کنند.
کارگران پيرتر را که نزديک به سن بازنشستگي هستند، کنار مي گذارند و براي بقيه کارکنان زمان هاي کاري را افزايش مي دهند و چون زنان در انتهاي اين نرده بان هستند، بيشترين آسيب را آنها مي بينند.
يکي از صنايعي که با اقتصاد جهاني رقابت مي کند، صنعت پوشاک کانادا است.
اين صنعت اساساً از زنان تشکيل شده است. برنامه کوچک سازي، زندگي زنان در خانه را هم تحت تاثير خود قرار داده است. زماني که مردها کار خود را از دست مي دهند، زنان استرس زيادي را تحمل مي کنند و مجبور مي شوند مسووليت مالي بيشتري را هم قبول کنند.
در جهاني که ارزش فردي مردها به شغلي که دارند گره مي خورد، وقتي که شوهران بيکار مي شوند، زنان بايد از آنها حمايت عاطفي زيادي کنند. طي دوره رکود اقتصادي در آسيا دولت کره شعار ملي «به شوهران تان انرژي بدهيد» را براي زنان فرياد مي زد تا تاثير اين بحران روي مرداني که بيکار شده بودند يا ورشکسته و در آستانه افسردگي بودند را کاهش دهند.
کار کمتر در اداره، بيشتر در خانه
بخش هاي دولتي نيز از تاثيرات روند کوچک سازي مصون نمانده اند. زنان حضور قابل توجهي در کارهاي دولتي و آموزش بهداشت و سلامت و کارهاي اجتماعي دارند.اين بخش و ديگر کارهاي دولتي هميشه منبع مناسبي براي درآمدهاي زنان بوده است.
به گزارش کنگره کار کانادا، زنان يک چهارم نيروي کار بخش خصوصي اما دو سوم نيروي کار بخش خدمات دولتي را تشکيل مي دهند و زماني که اين بخش ها نيز خصوصي سازي يا کوچک سازي مي شوند، تعداد زيادي از زنان کار خود را از دست مي دهند براي مثال بين سال هاي 1993-1986 سازمان پست کانادا شروع به کوچک سازي کرد و 130 اداره پست روستايي را تعطيل کرد که سه هزار نفر از کارمندان بيکار شدند در حالي که 83 درصد آنها زن بودند.
با کاهش خدمات بخش دولتي، کار بدون مزد زنان بيشتر مي شود.
آنها مجبور مي شوند بار آن اوضاع نامساعد را هم به دوش بکشند. زنان از بيماراني که زودتر از دوره بهبود به خانه فرستاده مي شوند، مواظبت مي کنند. آنها به کودکان شان آموزش هايي مي دهند که به دليل شلوغ بودن کلاس ها و ناکافي بودن خدمات آموزشي در مدرسه ياد نمي گيرند. زنان همچنين خانواده ها و جوامع را در دوران تزلزل اقتصادي حفظ مي کنند.
آنها حتي وقتي که پول کافي نباشد، براي خانواده هايشان غذا تهيه مي کنند. و وقتي که مجبور شوند، در شرايط سخت در بازار کار با دستمزد پايين حاضر به کار هستند.
به گزارش «کميته اقدامات ملي در مساله زنان» در سال 1997 ، 40 درصد از زنان در فضاهاي کار بدون استاندارد کار مي کنند و برنامه هاي دولت مثل بيمه بيکاري نيز همزمان با آن کاهش يافته است. زنان با کم شدن ساعات کار به کارهاي موقت يا پاره وقت روي آورده اند. آنها در کانادا 70 درصد نيروي کار پاره وقت را تشکيل مي دهند.
انگشتان چابک زنان
همراه با جهاني شدن، جريان رفت و برگشت کالا در بين کشورها نيز افزايش يافته و بسياري از کشورها اقتصادشان را در خدمت توليد محصولات صادراتي قرار داده اند.
در بسياري از اين کشورها به خصوص آسيا اين محصولات در مناطقي خاص و در خانه ها توليد مي شود. اين در حالي است که بيشترين نيروي کار را زنان تشکيل مي دهند اما قوانين و مقررات کارگران را براي آنها جدي نمي گيرند.
انگشتان چابک زنان در مکزيک بيشتريفرهنگ كار در اسلام
كار چه جایگاهی در مبانی دینی و اعتقادی مادارد؟ آیا فرهنگ موجود كار در جامعه ما بافرهنگ دینی و ملی‌مان هماهنگ و همخوان‌است؟ آیا دین اسلام ما را به كار و كوشش و تلاش‌دعوت كرده است یا به تن‌پروری؟
كار چه جایگاهی در مبانی دینی و اعتقادی مادارد؟ آیا فرهنگ موجود كار در جامعه ما بافرهنگ دینی و ملی‌مان هماهنگ و همخوان‌است؟ آیا دین اسلام ما را به كار و كوشش و تلاش‌دعوت كرده است یا به تن‌پروری؟ حقیقت این‌است كه هم فرهنگ دینی ما و هم فرهنگ ملی مامشوق كار و كوشش است و فرهنگ كار فعلی ما باباورهای دینی و ملی متضاد است. پیامبرعظیم‌الشان اسلام حضرت محمد مصطفی (ص)دست كارگر را می‌بوسید و از افراد بیكار و تنبل‌خشنود و راضی نبود و همواره در كاركردن ازدیگران پیش می‌گرفت، اما وضعیت امروز جامعه‌ما به جایی رسیده است كه كار كردن عیب است وبچه‌های كارگران و كشاورزان ترجیح می‌دهند كه‌عنوان كار پدر خود را جایی اعلام نكنند.
این درشرایطی است كه سایر ملت‌ها به خصوص‌ملت‌های اروپایی و مردم غیرمسلمان جهان به‌شدت برای كار ارزش قائل هستند و در كار وكوشش و عمل به دستورات و توصیه‌های قرآن‌مجید و روایات پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) درزمینه كار از ما پیشی گرفته‌اند.
● جایگاه فرهنگ كار در اسلام
یكی از موضوع‌هایی كه همیشه مورد تاكیددین اسلام قرار گرفته، بحث كار و كوشش و پرهیزاز بطالت و مبنا قرار دادن كار برای شكوفایی‌استعدادهای انسان و تربیت اوست و این امر هم‌در قرآن و هم در سنت قابل مشاهده است.مرحوم استاد مرتضی مطهری در كتاب تعلیم وتربیت در اسلام، یكی از بهترین راه‌های تربیت‌افراد را كار می‌داند و حدیث شریفی از نبی اكرم(ص) نقل می‌كند كه(النفس ان لم تشغله شغلك)یعنی اگر تو خودت را متوجه كاری نكنی، نفس تورا مشغول به خودش می‌كند
.
بنابراین از نظرمبنایی، ما آموزه‌های گرانبهایی درباره كار داریم‌كه متاسفانه مانند بسیاری از آموزه‌های دیگر دینی‌ما در كتابخانه‌ها مضبوط و كمتر در میدان عمل به‌آن توجه شده است. در قرآن مجید، آیات‌زیادی درباره ارزش كار و تاكید بر عمل صالح‌وجود دارد. قرآن به شدت انسان را از حرف‌زدن‌های بی‌عمل منع و همواره تاكید می‌كند كه‌فضل خدا نصیب كسانی خواهد شد كه اهل جهد وكوشش و تلاش باشند. در آیات ۳۹ تا ۴۱ سوره‌نجم آمده است: و این كه برای انسان بهره‌ای جزسعی و كوشش او نیست و سعی او به زودی دیده‌می‌شود و سپس به او جزای كافی داده خواهدشد. در یكی دیگر از آیات آمده است: آن كسی‌كه سرای آخرت را بطلبد و سعی و كوشش خود رابرای آن انجام دهد، در حالی كه ایمان داشته‌باشد، سعی و تلاش او پاداش داده خواهد شد.
(سوره اسراء، آیه ۱۹)
براساس یكی دیگر از آیات قرآن، هر كسی‌مسئول كاری است، كه انجام داده و بایدعكس‌العمل آن را چه خوب و چه بد پذیرا باشد.در آیه ۳۸ سوره مدثر به صراحت این موضوع‌مطرح شده است كه هر كسی در گرو اعمال‌خویش است. آیه ۹۷ سوره نحل بیانگر این‌مطلب است كه هر كس عمل صالح كند، خواه مردباشد، خواه زن، به او حیات پاكیزه می‌بخشیم وپاداش آنها را به بهترین اعمالی كه انجام داده‌اند، خواهیم داد
● ارزش كار در سنت
در روایات است وقتی كه پیغمبر اكرم (ص) ازجنگ تبوك برمی‌گشتند،(سعد) یكی از انصار به‌استقبال ایشان آمد و با وی مصافحه كرد. حضرت‌دیدند كه دست‌های او زبر و خشن شده و پینه‌بسته است، از وی سوال فرمودند چه كار كردی كه‌دست‌هایت این قدر خشن شده است؟ سعدعرض كرد یا رسول‌ا... زیاد بیل زده‌ام. چون‌مجبور بودم برای نان زن و بچه‌ام كار كنم.حضرت دست‌های سعد را گرفتند و بوسیدند وفرمودند: این دستی است كه در آتش نخواهدسوخت. نظیر این مطالب در زندگی پیامبر و ائمه‌اطهار زیاد است. این نشان می‌دهد كه كار وكارگری در نزد اولیا خدا چقدر ارزش و عظمت‌دارد.
▪ حضرت رسول اكرم (ص) :
كسی كه برای‌تامین زندگی خانواده‌اش زحمت می‌كشد،همچون كسی است كه در راه خدا جهاد می‌كند -بر امت خویش، بیش از هر چیز از شكم پرستی وپرخوابی و بیكاری بیمناكم - از رحمت خدا دوراست هر كس كه بار زندگی خویش را به روی‌دوش مردم افكند - خداوند متعال دوست داردهنگامی كه یكی از شما مسلمانان كاری را انجام‌می‌دهد با دقت لازم كارش را ارائه دهد - آن‌كس كه از زحمت و تلاش و دسترنج خویش‌خورد، در روز قیامت مثل برق از پل صراطمی‌گذرد.
▪ حضرت علی (ع):
برترین كار آن است كه‌رضای خدا در آن خواسته شود - انسان مومن‌همیشه اوقات مشغول كار است - كسی كه كار كند،نیرویش افزون گردد. روزی‌ها دارای وسیعه وسببی هستند، بنابراین در به دست آوردن روزی،به روش خوب و پسندیده عمل كنید و نیكویی رابكار برید - خداوند انسان دارای شغل و حرفه كه‌امانتدار باشد را دوست می‌دارد - بر شما باد كه‌دست از كار و تلاش برندارید چه در حال نشاط وچه در حال كسالت - به وسیله كار و كوشش، ثواب‌و پاداش بدست می‌آید نه با كسالت و تنبلی - به‌وسیله كارهای شایسته و نیك، درجات وارزش‌های انسان‌ها بالا می‌رود - عمل و كارمعرف انسان مومن است - هیچ كس از شما در راه‌خدا شب را به صبح نرسانید كه با ارزشتر از كسی كه‌برای رفع نیازهای خود و خانوده‌اش تلاش‌می‌كند - هر كسی به استقبال كارها رود، دارای‌بصیرت می‌شود - از تاخیر در كارها بپرهیزید،همچنین از دست دادن فرصت انجام كارهای‌خوب، زیرا آن موجب پشیمانی خواهد بود -كسالت و تنبلی آخرت را نابود می‌كند.
▪ امام جعفرصادق (ع):
ملعون است كسی كه بار زندگی خودرا بر دوش دیگران افكنده باشد. در طلب روزی‌خود سستی نورزید، زیرا پدران شما زحمت‌می‌كشیدند و تلاش می‌كردند تا آن را به دست‌آورند. با اعمال خود دعوت كننده مردم باشید ونه با زبان‌تان.
▪ امام باقر (ع):
هرگز به آن چه نزد خداوندمتعال است دست پیدا نمی‌كنید مگر به وسیله‌عمل.
● ارزش كار در فرهنگ ملی ما
كار در فرهنگ ملی ما نیز جایگاه بسیار باارزشی‌دارد. ادبیات ما مملو از مطالبی است كه مشوق وموید پركار بودن انسان است. تعلیم و تربیت،اخلاق و فرهنگ ایرانی نیز همواره بر این نكته‌تاكید داشته است كه كار سرمایه جاودانی
انسان‌است. تا همین چند سال پیش اكثر خانواده‌هاوقتی بچه‌های‌شان به سن و سال نوجوانی‌می‌رسیدند، آنها را با كار و كارگری آشنا می‌كردندو اكثر دانش‌آموزان و حتی دانشجویان تا دو دهه‌پیش در ضمن تحصیل كار می‌كردند و این یك‌افتخار بزرگ برای جوانان و نوجوانان بود كه‌خودشان به مرحله‌ای از زندگی رسیده‌اند كه‌می‌توانند با كار كردن روی پای خود بایستند واستقلال پیدا كنند.
اما متاسفانه در سال‌های اخیربا رواج فرهنگ سرمایه‌داری در كشور آن هم ازكثیف‌ترین نوع سرمایه‌داری یعنی سرمایه‌داری‌تجاری (نه سرمایه‌داری صنعتی) كه متكی بردلالی و واسطه‌گری و ربا و نزول‌خوری و زندگی‌انگلی است، شرایطی پیش آمد كه كار و كارگری‌در اذهان عمومی ننگ و عار قلمداد شد. نصرا...كوهی) یكی از كفاشان دست دوز قدیمی در این‌رابطه می‌گوید:(زمانی كه ما وارد این كار شدیم‌هم درآمد این كار كفاف زندگی ما را می‌كرد و هم‌این كه اعتبار و منزلت
اجتماعی این كار بالا بود،اما متاسفانه امروز شرایطی حاكم شده است كه نه‌درآمد كاری این نوع كارها خوب است و نه اعتبارو منزلت آن و به همین دلیل جوانان زیربار این‌نوع كار هانمی روند. امروز جوانان می‌خواهندكه در كمترین مدت به بیشترین درآمد برسند واین هم نمی‌شود مگر از راه‌های دلالی وواسطه‌گری و نزول‌خوری)
زنان اولين افراد خانه هستند كه صبح قبل از همه كار را شروع مي‌كنند و آخرين فرد هستند كه دست از كار مي‌كشند. همچنين زنان از گذشته تا حال و از سنين كم چه در شهرها و چه در روستاها همواره به كار اشتغال داشته‌اند؛ بنابراين در بسياري از جوامع كار زنان كم ارزش تلقي شده و يا در بسياري از موارد ثبت نمي‌شود.
امروز تجديدنظر در مفاهيم اشتغال و بيكاري و خانه‌دار بودن يكي از مسائل مهم و اساسي است.
انسان به طور طبيعي، گرايش به رشد و تكامل دارد و اصلي‌ترين تفاوت او با ديگر موجودات داشتن تفكر و خلاقيت است و براساس تفكر علمي، روش‌هاي نوين و شيوه‌هاي جديدي در زندگي و محيط مادي اطراف خويش مي‌آفريند. در نتيجه پويا بودن، آفريدن و خلق كردن و حركت به سوي تكامل جزو ذاتي انسان است.
پديده اشتغال و كار از ابتداي زندگي اجتماعي بشر مورد توجه بوده است و اشتغال زنان همراه با مردان در مزارع و در خانه، امري عادي تلقي مي‌شده و ازآن جا كه زنان در حدود نيمي از جمعيت جهان را تشكيل مي‌دهند، نقش آنان عمدتاً در برنامه‌هاي ملي و بين‌المللي در مورد نحوه برخورد با مقاطع مختلف زندگي و توسعه سرمايه‌گذاري در مناطق در حال پيشرفت مهمتري است، كه متأسفانه ناديده گرفته شده است.
به طور كلي بررسي وضعيت زنان در جهان و به ويژه كشورهاي جهان سوم، اهميت موضوع را بيشتر مي‌كند. زنان اين نيروي عظيم كه انواع مختلف كارها را چه به طور رسمي و چه غيررسمي انجام مي‌دهند، چنانچه به استعداد بالقوه آنان توجه شود يكي از منابع سرمايه‌گذاري براي كشورهاي در حال توسعه خواهند بود. اشاره‌اي كوتاه به وضعيت اشتغال زنان در دو جنگ جهاني شايد ابعاد قضيه را روشن‌تر كند.
تعداد زناني كه صرفاً خانه‌دار بودند در اروپا به اوج رسيد. اگر چه براي زن‌هاي مجرد اشتغال در مشاغل مزدي عادي بود، اكثريت عمده‌اي از زنان متأهل در آن زمان، كار نمي‌كردند.
در هر دو جنگ مذكور زن‌ها به اشتغال دعوت شدند تا جاي مردان را كه به نيروهاي مسلح پيوسته بودند پر كنند. بعد از جنگ جهاني اول، مردان دوباره جاي زنان را گرفتند، ولي پس از جنگ جهاني دوم اين جايگزيني چندان دقيق صورت نگرفت. رشد اشتغال زنان از آن زمان با گسترش مشاغل خدماتي ارتباط نزديكي داشته است.
در سطح و محدوده يك خانواده زن نقش‌هاي خانوادگي را انجام مي‌دهد و در كسب درآمد و رفاه خانواده سهمي را به عهده دارد، زماني را صرف آموزش كرده تا امكان رشد و ارتقا پيدا كند.
چنانچه ترك شغل نمايد تمام سرمايه‌گذاري كه در اين راه نموده از بين مي‌رود و خانواده با نقصان درآمد، دچار شرايط سخت‌تري مي‌گردد، در حالي كه با ورود فرزند مخارج خانواده افزايش هم مي‌يابد.
بنابراين به نظر مي‌رسد ترك شغل به واسطه تعدد نقش‌هاي زنان آثار نامطلوبي را در سطح جامعه مي‌گذارد كه نتايج آن مناسب توسعه اقتصادي و اجتماعي جامعه بود. به طور كلي براي اشتغال زنان امكان دخالت چندين نياز به صورت تركيبي وجود دارد.
آنان ضمن داشتن انگيزه‌هاي اقتصادي و ايمني مي‌توانند به نيازهاي احترام و تعلق توجه داشته باشند. همچنين در اين مسير بر اساس نياز خودشكوفايي، استعدادهاي بالقوه خود را به فعل در آورده و نيازهاي بعدي را هم ارضا نمايند.
به طور كلي زنان به دلايلي چند اشتياق بيشتري به كار كردن نشان داده‌اند؛ عوامل اقتصادي معمولاً مهمترين است. زنان براي جبران كمبود درآمد خانواده و بالا بردن قدرت خريد خانواده، براي كسب نوعي آزادي فردي و استقلال و يا به عنوان ايمني براي آينده خود يا خانواده‌شان يا حضور فعال در اجتماع كار مي‌كنند.
زنان به طور كلي فعاليت‌هاي مختلفي را در خارج از خانه دارند. چنانچه كار را در معناي معمول آن هر نوع اشتغالي كه پاداش مالي بر آن مترتب باشد، بدانيم بسياري از فعاليت‌هاي زنان در اين مقوله نمي‌گنجد، زيرا پاداش مالي ندارد.
به طور كلي اگر كنش افراد را به صورت يك نظام در نظر بگيريم، رويكرد زنان به اشتغال خارج از خانه، تحت تأثير نظام‌هاي فرهنگي، اجتماعي، سياسي، اقتصادي و نظام شخصيتي آنان است.
زنان به واسطه نقش‌هاي محول خود انتظاراتي را بايد پاسخگو باشند كه از طريق جامعه‌پذيري در خانواده و مدرسه فرا گرفته‌اند. زنان با اهداف جامعه مبني بر نياز به كار و فعاليت توليدي در كارخانه‌ها و كارگاه‌ها و مؤسسات آشنا شده و با انگيزه‌هاي مختلف وارد چرخه كار مي‌شوند.
تقسيم كار لازمه يك جامعه رشد يافته است كه براساس استعدادها و توانمندي‌هاي افراد به وجود آمده است و ممكن است بر حسب شرايط فيزيولوژيكي و سني افراد فرق كند.
به هر حال موانع متعدد اجتماعي در اشتغال زنان وجود دارد كه بعضي از آنها مطرح شد؛ شايد موارد بي‌شماري نيز وجود داشته باشد كه با شدت تأثير كمتر و بيشتر روي اشتغال زنان مؤثر باشد.
تركيب اين موانع با موانع اقتصادي، فرهنگي، بيولوژيكي شرايط خاصي را براي زنان ايجاد نموده است.
زنان براي همراه شدن با جريان جهاني شدن، دوران بسيار دشواري را مي گذرانند مثل از دست دادن کار دولتي شان و دسترسي نداشتن به شغل اتحاديه اي.
معمولاً اقتصاد جهاني باعث افزايش زمان هاي کاري کاهش دستمزدها و افزايش استرس مي شود.اقتصاد جهاني يعني وقتي که بسياري از شرکت ها قيمت هاي خود را مي شکنند و اين کار را با کوچک سازي انجام مي دهند، يعني تعدادي از کارکنان خود را کنار مي گذارند، حقوق و مزايا را کاهش مي دهند و به جاي کارکنان تمام وقت از افراد پاره وقت و کارگران کار در خانه استفاده مي کنند.
کارگران پيرتر را که نزديک به سن بازنشستگي هستند، کنار مي گذارند و براي بقيه کارکنان زمان هاي کاري را افزايش مي دهند و چون زنان در انتهاي اين نرده بان هستند، بيشترين آسيب را آنها مي بينند.
يکي از صنايعي که با اقتصاد جهاني رقابت مي کند، صنعت پوشاک کانادا است.
اين صنعت اساساً از زنان تشکيل شده است. برنامه کوچک سازي، زندگي زنان در خانه را هم تحت تاثير خود قرار داده است. زماني که مردها کار خود را از دست مي دهند، زنان استرس زيادي را تحمل مي کنند و مجبور مي شوند مسووليت مالي بيشتري را هم قبول کنند.
در جهاني که ارزش فردي مردها به شغلي که دارند گره مي خورد، وقتي که شوهران بيکار مي شوند، زنان بايد از آنها حمايت عاطفي زيادي کنند. طي دوره رکود اقتصادي در آسيا دولت کره شعار ملي «به شوهران تان انرژي بدهيد» را براي زنان فرياد مي زد تا تاثير اين بحران روي مرداني که بيکار شده بودند يا ورشکسته و در آستانه افسردگي بودند را کاهش دهند.
کار کمتر در اداره، بيشتر در خانه
بخش هاي دولتي نيز از تاثيرات روند کوچک سازي مصون نمانده اند. زنان حضور قابل توجهي در کارهاي دولتي و آموزش بهداشت و سلامت و کارهاي اجتماعي دارند.اين بخش و ديگر کارهاي دولتي هميشه منبع مناسبي براي درآمدهاي زنان بوده است.
به گزارش کنگره کار کانادا، زنان يک چهارم نيروي کار بخش خصوصي اما دو سوم نيروي کار بخش خدمات دولتي را تشکيل مي دهند و زماني که اين بخش ها نيز خصوصي سازي يا کوچک سازي مي شوند، تعداد زيادي از زنان کار خود را از دست مي دهند براي مثال بين سال هاي 1993-1986 سازمان پست کانادا شروع به کوچک سازي کرد و 130 اداره پست روستايي را تعطيل کرد که سه هزار نفر از کارمندان بيکار شدند در حالي که 83 درصد آنها زن بودند.
با کاهش خدمات بخش دولتي، کار بدون مزد زنان بيشتر مي شود.
آنها مجبور مي شوند بار آن اوضاع نامساعد را هم به دوش بکشند. زنان از بيماراني که زودتر از دوره بهبود به خانه فرستاده مي شوند، مواظبت مي کنند. آنها به کودکان شان آموزش هايي مي دهند که به دليل شلوغ بودن کلاس ها و ناکافي بودن خدمات آموزشي در مدرسه ياد نمي گيرند. زنان همچنين خانواده ها و جوامع را در دوران تزلزل اقتصادي حفظ مي کنند.
آنها حتي وقتي که پول کافي نباشد، براي خانواده هايشان غذا تهيه مي کنند. و وقتي که مجبور شوند، در شرايط سخت در بازار کار با دستمزد پايين حاضر به کار هستند.
به گزارش «کميته اقدامات ملي در مساله زنان» در سال 1997 ، 40 درصد از زنان در فضاهاي کار بدون استاندارد کار مي کنند و برنامه هاي دولت مثل بيمه بيکاري نيز همزمان با آن کاهش يافته است. زنان با کم شدن ساعات کار به کارهاي موقت يا پاره وقت روي آورده اند. آنها در کانادا 70 درصد نيروي کار پاره وقت را تشکيل مي دهند.
انگشتان چابک زنان
همراه با جهاني شدن، جريان رفت و برگشت کالا در بين کشورها نيز افزايش يافته و بسياري از کشورها اقتصادشان را در خدمت توليد محصولات صادراتي قرار داده اند.
در بسياري از اين کشورها به خصوص آسيا اين محصولات در مناطقي خاص و در خانه ها توليد مي شود. اين در حالي است که بيشترين نيروي کار را زنان تشکيل مي دهند اما قوانين و مقررات کارگران را براي آنها جدي نمي گيرند.
انگشتان چابک زنان در مکزيک بيشترين متقاضي را براي بسته بندي کردن سبزيجات، در چين براي صنعت پوشاک و در مصر براي درو کردن پنبه داشته است.
ويژگي تمام اين صنايع دستمزد پايين و شرايط نامناسب کار، مثل ساعات کار طولاني و نداشتن استانداردهاي ايمني و موانع براي سازماندهي کارگران بوده است. اتحاديه ها هميشه براي حمايت زنان در فضاهاي کار سخت تلاش کرده اند در کارهاي اتحاديه اي دستمزد زنان نزديک به دستمزد مردهاي همکار آنها باشد.
ن متقاضي را براي بسته بندي کردن سبزيجات، در چين براي صنعت پوشاک و در مصر براي درو کردن پنبه داشته است.
فرهنگ كار در اسلام
كار چه جایگاهی در مبانی دینی و اعتقادی مادارد؟ آیا فرهنگ موجود كار در جامعه ما بافرهنگ دینی و ملی‌مان هماهنگ و همخوان‌است؟ آیا دین اسلام ما را به كار و كوشش و تلاش‌دعوت كرده است یا به تن‌پروری؟
كار چه جایگاهی در مبانی دینی و اعتقادی مادارد؟ آیا فرهنگ موجود كار در جامعه ما بافرهنگ دینی و ملی‌مان هماهنگ و همخوان‌است؟ آیا دین اسلام ما را به كار و كوشش و تلاش‌دعوت كرده است یا به تن‌پروری؟ حقیقت این‌است كه هم فرهنگ دینی ما و هم فرهنگ ملی مامشوق كار و كوشش است و فرهنگ كار فعلی ما باباورهای دینی و ملی متضاد است. پیامبرعظیم‌الشان اسلام حضرت محمد مصطفی (ص)دست كارگر را می‌بوسید و از افراد بیكار و تنبل‌خشنود و راضی نبود و همواره در كاركردن ازدیگران پیش می‌گرفت، اما وضعیت امروز جامعه‌ما به جایی رسیده است كه كار كردن عیب است وبچه‌های كارگران و كشاورزان ترجیح می‌دهند كه‌عنوان كار پدر خود را جایی اعلام نكنند.
این درشرایطی است كه سایر ملت‌ها به خصوص‌ملت‌های اروپایی و مردم غیرمسلمان جهان به‌شدت برای كار ارزش قائل هستند و در كار وكوشش و عمل به دستورات و توصیه‌های قرآن‌مجید و روایات پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) درزمینه كار از ما پیشی گرفته‌اند.
● جایگاه فرهنگ كار در اسلام
یكی از موضوع‌هایی كه همیشه مورد تاكیددین اسلام قرار گرفته، بحث كار و كوشش و پرهیزاز بطالت و مبنا قرار دادن كار برای شكوفایی‌استعدادهای انسان و تربیت اوست و این امر هم‌در قرآن و هم در سنت قابل مشاهده است.مرحوم استاد مرتضی مطهری در كتاب تعلیم وتربیت در اسلام، یكی از بهترین راه‌های تربیت‌افراد را كار می‌داند و حدیث شریفی از نبی اكرم(ص) نقل می‌كند كه(النفس ان لم تشغله شغلك)یعنی اگر تو خودت را متوجه كاری نكنی، نفس تورا مشغول به خودش می‌كند.
بنابراین از نظرمبنایی، ما آموزه‌های گرانبهایی درباره كار داریم‌كه متاسفانه مانند بسیاری از آموزه‌های دیگر دینی‌ما در كتابخانه‌ها مضبوط و كمتر در میدان عمل به‌آن توجه شده است. در قرآن مجید، آیات‌زیادی درباره ارزش كار و تاكید بر عمل صالح‌وجود دارد. قرآن به شدت انسان را از حرف‌زدن‌های بی‌عمل منع و همواره تاكید می‌كند كه‌فضل خدا نصیب كسانی خواهد شد كه اهل جهد وكوشش و تلاش باشند. در آیات ۳۹ تا ۴۱ سوره‌نجم آمده است: و این كه برای انسان بهره‌ای جزسعی و كوشش او نیست و سعی او به زودی دیده‌می‌شود و سپس به او جزای كافی داده خواهدشد. در یكی دیگر از آیات آمده است: آن كسی‌كه سرای آخرت را بطلبد و سعی و كوشش خود رابرای آن انجام دهد، در حالی كه ایمان داشته‌باشد، سعی و تلاش او پاداش داده خواهد شد.
(سوره اسراء، آیه ۱۹)
براساس یكی دیگر از آیات قرآن، هر كسی‌مسئول كاری است، كه انجام داده و بایدعكس‌العمل آن را چه خوب و چه بد پذیرا باشد.در آیه ۳۸ سوره مدثر به صراحت این موضوع‌مطرح شده است كه هر كسی در گرو اعمال‌خویش است. آیه ۹۷ سوره نحل بیانگر این‌مطلب است كه هر كس عمل صالح كند، خواه مردباشد، خواه زن، به او حیات پاكیزه می‌بخشیم وپاداش آنها را به بهترین اعمالی كه انجام داده‌اند، خواهیم داد.
● ارزش كار در سنت
در روایات است وقتی كه پیغمبر اكرم (ص) ازجنگ تبوك برمی‌گشتند،(سعد) یكی از انصار به‌استقبال ایشان آمد و با وی مصافحه كرد. حضرت‌دیدند كه دست‌های او زبر و خشن شده و پینه‌بسته است، از وی سوال فرمودند چه كار كردی كه‌دست‌هایت این قدر خشن شده است؟ سعدعرض كرد یا رسول‌ا... زیاد بیل زده‌ام. چون‌مجبور بودم برای نان زن و بچه‌ام كار كنم.حضرت دست‌های سعد را گرفتند و بوسیدند وفرمودند: این دستی است كه در آتش نخواهدسوخت. نظیر این مطالب در زندگی پیامبر و ائمه‌اطهار زیاد است. این نشان می‌دهد كه كار وكارگری در نزد اولیا خدا چقدر ارزش و عظمت‌دارد.
▪ حضرت رسول اكرم (ص) :
كسی كه برای‌تامین زندگی خانواده‌اش زحمت می‌كشد،همچون كسی است كه در راه خدا جهاد می‌كند -بر امت خویش، بیش از هر چیز از شكم پرستی وپرخوابی و بیكاری بیمناكم - از رحمت خدا دوراست هر كس كه بار زندگی خویش را به روی‌دوش مردم افكند - خداوند متعال دوست داردهنگامی كه یكی از شما مسلمانان كاری را انجام‌می‌دهد با دقت لازم كارش را ارائه دهد - آن‌كس كه از زحمت و تلاش و دسترنج خویش‌خورد، در روز قیامت مثل برق از پل صراطمی‌گذرد.
▪ حضرت علی (ع):
برترین كار آن است كه‌رضای خدا در آن خواسته شود - انسان مومن‌همیشه اوقات مشغول كار است - كسی كه كار كند،نیرویش افزون گردد. روزی‌ها دارای وسیعه وسببی هستند، بنابراین در به دست آوردن روزی،به روش خوب و پسندیده عمل كنید و نیكویی رابكار برید - خداوند انسان دارای شغل و حرفه كه‌امانتدار باشد را دوست می‌دارد - بر شما باد كه‌دست از كار و تلاش برندارید چه در حال نشاط وچه در حال كسالت - به وسیله كار و كوشش، ثواب‌و پاداش بدست می‌آید نه با كسالت و تنبلی - به‌وسیله كارهای شایسته و نیك، درجات وارزش‌های انسان‌ها بالا می‌رود - عمل و كارمعرف انسان مومن است - هیچ كس از شما در راه‌خدا شب را به صبح نرسانید كه با ارزشتر از كسی كه‌برای رفع نیازهای خود و خانوده‌اش تلاش‌می‌كند - هر كسی به استقبال كارها رود، دارای‌بصیرت می‌شود - از تاخیر در كارها بپرهیزید،همچنین از دست دادن فرصت انجام كارهای‌خوب، زیرا آن موجب پشیمانی خواهد بود -كسالت و تنبلی آخرت را نابود می‌كند.
▪ امام جعفرصادق (ع):
ملعون است كسی كه بار زندگی خودرا بر دوش دیگران افكنده باشد. در طلب روزی‌خود سستی نورزید، زیرا پدران شما زحمت‌می‌كشیدند و تلاش می‌كردند تا آن را به دست‌آورند. با اعمال خود دعوت كننده مردم باشید ونه با زبان‌تان.
▪ امام باقر (ع):
هرگز به آن چه نزد خداوندمتعال است دست پیدا نمی‌كنید مگر به وسیله‌عمل.
● ارزش كار در فرهنگ ملی ما
كار در فرهنگ ملی ما نیز جایگاه بسیار باارزشی‌دارد. ادبیات ما مملو از مطالبی است كه مشوق وموید پركار بودن انسان است. تعلیم و تربیت،اخلاق و فرهنگ ایرانی نیز همواره بر این نكته‌تاكید داشته است كه كار سرمایه جاودانی
انسان‌است. تا همین چند سال پیش اكثر خانواده‌هاوقتی بچه‌های‌شان به سن و سال نوجوانی‌می‌رسیدند، آنها را با كار و كارگری آشنا می‌كردندو اكثر دانش‌آموزان و حتی دانشجویان تا دو دهه‌پیش در ضمن تحصیل كار می‌كردند و این یك‌افتخار بزرگ برای جوانان و نوجوانان بود كه‌خودشان به مرحله‌ای از زندگی رسیده‌اند كه‌می‌توانند با كار كردن روی پای خود بایستند واستقلال پیدا كنند.
اما متاسفانه در سال‌های اخیربا رواج فرهنگ سرمایه‌داری در كشور آن هم ازكثیف‌ترین نوع سرمایه‌داری یعنی سرمایه‌داری‌تجاری (نه سرمایه‌داری صنعتی) كه متكی بردلالی و واسطه‌گری و ربا و نزول‌خوری و زندگی‌انگلی است، شرایطی پیش آمد كه كار و كارگری‌در اذهان عمومی ننگ و عار قلمداد شد. نصرا...كوهی) یكی از كفاشان دست دوز قدیمی در این‌رابطه می‌گوید:(زمانی كه ما وارد این كار شدیم‌هم درآمد این كار كفاف زندگی ما را می‌كرد و هم‌این كه اعتبار و منزلت اجتماعی این كار بالا بود،اما متاسفانه امروز شرایطی حاكم شده است كه نه‌درآمد كاری این نوع كارها خوب است و نه اعتبارو منزلت آن و به همین دلیل جوانان زیربار این‌نوع كار هانمی روند. امروز جوانان می‌خواهندكه در كمترین مدت به بیشترین درآمد برسند واین هم نمی‌شود مگر از راه‌های دلالی وواسطه‌گری و نزول‌خوری)
زنان اولين افراد خانه هستند كه صبح قبل از همه كار را شروع مي‌كنند و آخرين فرد هستند كه دست از كار مي‌كشند. همچنين زنان از گذشته تا حال و از سنين كم چه در شهرها و چه در روستاها همواره به كار اشتغال داشته‌اند؛ بنابراين در بسياري از جوامع كار زنان كم ارزش تلقي شده و يا در بسياري از موارد ثبت نمي‌شود.
امروز تجديدنظر در مفاهيم اشتغال و بيكاري و خانه‌دار بودن يكي از مسائل مهم و اساسي است.
انسان به طور طبيعي، گرايش به رشد و تكامل دارد و اصلي‌ترين تفاوت او با ديگر موجودات داشتن تفكر و خلاقيت است و براساس تفكر علمي، روش‌هاي نوين و شيوه‌هاي جديدي در زندگي و محيط مادي اطراف خويش مي‌آفريند. در نتيجه پويا بودن، آفريدن و خلق كردن و حركت به سوي تكامل جزو ذاتي انسان است.
پديده اشتغال و كار از ابتداي زندگي اجتماعي بشر مورد توجه بوده است و اشتغال زنان همراه با مردان در مزارع و در خانه، امري عادي تلقي مي‌شده و ازآن جا كه زنان در حدود نيمي از جمعيت جهان را تشكيل مي‌دهند، نقش آنان عمدتاً در برنامه‌هاي ملي و بين‌المللي در مورد نحوه برخورد با مقاطع مختلف زندگي و توسعه سرمايه‌گذاري در مناطق در حال پيشرفت مهمتري است، كه متأسفانه ناديده گرفته شده است.
به طور كلي بررسي وضعيت زنان در جهان و به ويژه كشورهاي جهان سوم، اهميت موضوع را بيشتر مي‌كند. زنان اين نيروي عظيم كه انواع مختلف كارها را چه به طور رسمي و چه غيررسمي انجام مي‌دهند، چنانچه به استعداد بالقوه آنان توجه شود يكي از منابع سرمايه‌گذاري براي كشورهاي در حال توسعه خواهند بود. اشاره‌اي كوتاه به وضعيت اشتغال زنان در دو جنگ جهاني شايد ابعاد قضيه را روشن‌تر كند.
تعداد زناني كه صرفاً خانه‌دار بودند در اروپا به اوج رسيد. اگر چه براي زن‌هاي مجرد اشتغال در مشاغل مزدي عادي بود، اكثريت عمده‌اي از زنان متأهل در آن زمان، كار نمي‌كردند.
در هر دو جنگ مذكور زن‌ها به اشتغال دعوت شدند تا جاي مردان را كه به نيروهاي مسلح پيوسته بودند پر كنند. بعد از جنگ جهاني اول، مردان دوباره جاي زنان را گرفتند، ولي پس از جنگ جهاني دوم اين جايگزيني چندان دقيق صورت نگرفت. رشد اشتغال زنان از آن زمان با گسترش مشاغل خدماتي ارتباط نزديكي داشته است.
در سطح و محدوده يك خانواده زن نقش‌هاي خانوادگي را انجام مي‌دهد و در كسب درآمد و رفاه خانواده سهمي را به عهده دارد، زماني را صرف آموزش كرده تا امكان رشد و ارتقا پيدا كند.
چنانچه ترك شغل نمايد تمام سرمايه‌گذاري كه در اين راه نموده از بين مي‌رود و خانواده با نقصان درآمد، دچار شرايط سخت‌تري مي‌گردد، در حالي كه با ورود فرزند مخارج خانواده افزايش هم مي‌يابد.
بنابراين به نظر مي‌رسد ترك شغل به واسطه تعدد نقش‌هاي زنان آثار نامطلوبي را در سطح جامعه مي‌گذارد كه نتايج آن مناسب توسعه اقتصادي و اجتماعي جامعه بود. به طور كلي براي اشتغال زنان امكان دخالت چندين نياز به صورت تركيبي وجود دارد.
آنان ضمن داشتن انگيزه‌هاي اقتصادي و ايمني مي‌توانند به نيازهاي احترام و تعلق توجه داشته باشند. همچنين در اين مسير بر اساس نياز خودشكوفايي، استعدادهاي بالقوه خود را به فعل در آورده و نيازهاي بعدي را هم ارضا نمايند.
به طور كلي زنان به دلايلي چند اشتياق بيشتري به كار كردن نشان داده‌اند؛ عوامل اقتصادي معمولاً مهمترين است. زنان براي جبران كمبود درآمد خانواده و بالا بردن قدرت خريد خانواده، براي كسب نوعي آزادي فردي و استقلال و يا به عنوان ايمني براي آينده خود يا خانواده‌شان يا حضور فعال در اجتماع كار مي‌كنند.
زنان به طور كلي فعاليت‌هاي مختلفي را در خارج از خانه دارند. چنانچه كار را در معناي معمول آن هر نوع اشتغالي كه پاداش مالي بر آن مترتب باشد، بدانيم بسياري از فعاليت‌هاي زنان در اين مقوله نمي‌گنجد، زيرا پاداش مالي ندارد.
به طور كلي اگر كنش افراد را به صورت يك نظام در نظر بگيريم، رويكرد زنان به اشتغال خارج از خانه، تحت تأثير نظام‌هاي فرهنگي، اجتماعي، سياسي، اقتصادي و نظام شخصيتي آنان است.
زنان به واسطه نقش‌هاي محول خود انتظاراتي را بايد پاسخگو باشند كه از طريق جامعه‌پذيري در خانواده و مدرسه فرا گرفته‌اند. زنان با اهداف جامعه مبني بر نياز به كار و فعاليت توليدي در كارخانه‌ها و كارگاه‌ها و مؤسسات آشنا شده و با انگيزه‌هاي مختلف وارد چرخه كار مي‌شوند.
تقسيم كار لازمه يك جامعه رشد يافته است كه براساس استعدادها و توانمندي‌هاي افراد به وجود آمده است و ممكن است بر حسب شرايط فيزيولوژيكي و سني افراد فرق كند.
به هر حال موانع متعدد اجتماعي در اشتغال زنان وجود دارد كه بعضي از آنها مطرح شد؛ شايد موارد بي‌شماري نيز وجود داشته باشد كه با شدت تأثير كمتر و بيشتر روي اشتغال زنان مؤثر باشد.
تركيب اين موانع با موانع اقتصادي، فرهنگي، بيولوژيكي شرايط خاصي را براي زنان ايجاد نموده است.
زنان براي همراه شدن با جريان جهاني شدن، دوران بسيار دشواري را مي گذرانند مثل از دست دادن کار دولتي شان و دسترسي نداشتن به شغل اتحاديه اي.
معمولاً اقتصاد جهاني باعث افزايش زمان هاي کاري کاهش دستمزدها و افزايش استرس مي شود.اقتصاد جهاني يعني وقتي که بسياري از شرکت ها قيمت هاي خود را مي شکنند و اين کار را با کوچک سازي انجام مي دهند، يعني تعدادي از کارکنان خود را کنار مي گذارند، حقوق و مزايا را کاهش مي دهند و به جاي کارکنان تمام وقت از افراد پاره وقت و کارگران کار در خانه استفاده مي کنند.
کارگران پيرتر را که نزديک به سن بازنشستگي هستند، کنار مي گذارند و براي بقيه کارکنان زمان هاي کاري را افزايش مي دهند و چون زنان در انتهاي اين نرده بان هستند، بيشترين آسيب را آنها مي بينند.
يکي از صنايعي که با اقتصاد جهاني رقابت مي کند، صنعت پوشاک کانادا است.
اين صنعت اساساً از زنان تشکيل شده است. برنامه کوچک سازي، زندگي زنان در خانه را هم تحت تاثير خود قرار داده است. زماني که مردها کار خود را از دست مي دهند، زنان استرس زيادي را تحمل مي کنند و مجبور مي شوند مسووليت مالي بيشتري را هم قبول کنند.
در جهاني که ارزش فردي مردها به شغلي که دارند گره مي خورد، وقتي که شوهران بيکار مي شوند، زنان بايد از آنها حمايت عاطفي زيادي کنند. طي دوره رکود اقتصادي در آسيا دولت کره شعار ملي «به شوهران تان انرژي بدهيد» را براي زنان فرياد مي زد تا تاثير اين بحران روي مرداني که بيکار شده بودند يا ورشکسته و در آستانه افسردگي بودند را کاهش دهند.
کار کمتر در اداره، بيشتر در خانه
بخش هاي دولتي نيز از تاثيرات روند کوچک سازي مصون نمانده اند. زنان حضور قابل توجهي در کارهاي دولتي و آموزش بهداشت و سلامت و کارهاي اجتماعي دارند.اين بخش و ديگر کارهاي دولتي هميشه منبع مناسبي براي درآمدهاي زنان بوده است.
به گزارش کنگره کار کانادا، زنان يک چهارم نيروي کار بخش خصوصي اما دو سوم نيروي کار بخش خدمات دولتي را تشکيل مي دهند و زماني که اين بخش ها نيز خصوصي سازي يا کوچک سازي مي شوند، تعداد زيادي از زنان کار خود را از دست مي دهند براي مثال بين سال هاي 1993-1986 سازمان پست کانادا شروع به کوچک سازي کرد و 130 اداره پست روستايي را تعطيل کرد که سه هزار نفر از کارمندان بيکار شدند در حالي که 83 درصد آنها زن بودند.
با کاهش خدمات بخش دولتي، کار بدون مزد زنان بيشتر مي شود.
آنها مجبور مي شوند بار آن اوضاع نامساعد را هم به دوش بکشند. زنان از بيماراني که زودتر از دوره بهبود به خانه فرستاده مي شوند، مواظبت مي کنند. آنها به کودکان شان آموزش هايي مي دهند که به دليل شلوغ بودن کلاس ها و ناکافي بودن خدمات آموزشي در مدرسه ياد نمي گيرند. زنان همچنين خانواده ها و جوامع را در دوران تزلزل اقتصادي حفظ مي کنند.
آنها حتي وقتي که پول کافي نباشد، براي خانواده هايشان غذا تهيه مي کنند. و وقتي که مجبور شوند، در شرايط سخت در بازار کار با دستمزد پايين حاضر به کار هستند.
به گزارش «کميته اقدامات ملي در مساله زنان» در سال 1997 ، 40 درصد از زنان در فضاهاي کار بدون استاندارد کار مي کنند و برنامه هاي دولت مثل بيمه بيکاري نيز همزمان با آن کاهش يافته است. زنان با کم شدن ساعات کار به کارهاي موقت يا پاره وقت روي آورده اند. آنها در کانادا 70 درصد نيروي کار پاره وقت را تشکيل مي دهند.
انگشتان چابک زنان
همراه با جهاني شدن، جريان رفت و برگشت کالا در بين کشورها نيز افزايش يافته و بسياري از کشورها اقتصادشان را در خدمت توليد محصولات صادراتي قرار داده اند.
در بسياري از اين کشورها به خصوص آسيا اين محصولات در مناطقي خاص و در خانه ها توليد مي شود. اين در حالي است که بيشترين نيروي کار را زنان تشکيل مي دهند اما قوانين و مقررات کارگران را براي آنها جدي نمي گيرند.
انگشتان چابک زنان در مکزيک بيشترين متقاضي را براي بسته بندي کردن سبزيجات، در چين براي صنعت پوشاک و در مصر براي درو کردن پنبه داشته است.
ويژگي تمام اين صنايع دستمزد پايين و شرايط نامناسب کار، مثل ساعات کار طولاني و نداشتن استانداردهاي ايمني و موانع براي سازماندهي کارگران بوده است. اتحاديه ها هميشه براي حمايت زنان در فضاهاي کار سخت تلاش کرده اند در کارهاي اتحاديه اي دستمزد زنان نزديک به دستمزد مردهاي همکار آنها باشد.
ويژگي تمام اين صنايع دستمزد پايين و شرايط نامناسب کار، مثل ساعات کار طولاني و نداشتن استانداردهاي ايمني و موانع براي سازماندهي کارگران بوده است. اتحاديه ها هميشه براي حمايت زنان در فضاهاي کار سخت تلاش کرده اند در کارهاي اتحاديه اي دستمزد زنان نزديک به دستمزد مردهاي همکار آنها باشد.
