بخشی از مقاله
فعالیتهای قابل اجرا در اوقات فراغت
فهرست:
برنامه‌هاي مراكز فرهنگي براي اوقات فراغت جوانان
نقش مساجد در غني سازي اوقات فراغت نونهالان
نگاهی به طرز گذراندن اوقات فراغت در ملل ها
برنامه‌هاي مراكز فرهنگي براي اوقات فراغت جوانان
با پايان يافتن امتحانات دانش‌آموزان، مدارس كشور تعطيل شده است و دانش‌آموزان براي 90 روز از قيدوبندهاي مدرسه رها شده‌اند.
اگرچه اين رهايي در فصل تابستان براي دانش‌آموزان شيرين است اما معلوم نيست كه رهايي دانش‌آموزان به مدت طولاني تا چه حد به سود يا زيان آنهاست. چرا كه نمي‌توان مطمئن بود اين اوقات فراغت طولاني دانش‌آموزان به خوبي سپري و موجب رشد و توانمندسازي آنها شود.
سازمانهاي مختلفي در كشور در تلاش هستند كه با برنامه‌هاي متنوع، اوقات فراغت تابستاني دانش‌آموزان را غني كنند. تشكيل اردوهاي گردشگري، تفريحي، علمي، برگزاري كلاس‌هاي فرهنگي، هنري، ديني، ورزشي، نمايش، نقد فيلم و تئاتر، تشكيل كلاس‌هاي آموزشي، بخصوص زبان انگليسي و كامپيوتر و... محورهاي اصلي برنامه‌هاي اين سازمان‌ها براي غني كردن اوقات فراغت دانش‌آموزان است.
اما در اين بين جاي اين سوال خالي است كه فعاليت اين نهادهاي مختلف براي غني كردن اوقات فراغت جوانان و نوجوانان در سالهاي گذشته چه نتايجي داشته است؟ آيا اين سازمان‌ها توانسته‌اند همه دانش‌آموزان كشور را زير پوشش برنامه‌هاي خود قرار دهند؟ آيا برنامه‌هاي آنها در جهت رشد تعالي علمي، فرهنگي، اجتماعي، سياسي و هنري دانش‌آموزان بوده است؟ آيا اين برنامه‌ها سبب سازندگي دانش‌آموزان شده يا بالعكس موجب تنبلي و راحت‌طلبي و افزايش توقعات آنها شده است؟ آيا اين اقدامات تعطيلات سه ماه دانش‌آموزان را غني كرده است يا تنها چندروزي از اين تعطيلات را به خود اختصاص داده است.
متأسفانه از آنجايي كه هيچ مطالعه جامعي درباره نتايج فعاليت سازمان‌ها و نهادهاي مسئول غني‌سازي اوقات فراغت جوانان در فصل تابستان صورت نگرفته است ما از نتايج و اثرات سازنده فعاليتهاي اين سازمان‌ها كه بودجه‌هاي زيادي را هم در اين زمينه هزينه مي‌كنند، اطلاعي نداريم. آنچه كه اين سازمان‌ها اعلام مي‌كنند تنها ارائه كمي فعاليتهاي آنهاست. اما بهتر بود كه در پايان تابستان هر سال اين دستگاه‌ها نتايج كار خود را در زمينه غني كردن اوقات فراغت جوانان بررسي و منتشر مي‌كردند.
در شرايط كنوني كه توان اقتصادي كشور جهت غني كردن اوقات فراغت جوانان و نوجوانان سراسر كشور محدود است پس بايد از همين سرمايه‌هاي موجود نيز به بهترين نحو استفاده كرده و در جهت افزايش كيفيت برنامه‌ها تلاش كرد نه اينكه اين اقدامات تنها در حد فعاليت‌ها و كلاس‌هاي فوق برنامه باقي بماند.
برنامه‌هاي سازمان‌ها و نهادها
وزارت آموزش و پرورش، سازمان تبليغات اسلامي، سازمان دانش‌آموزي، نيروي مقاومت بسيج، وزارت علوم و... برنامه‌هاي خود را براي پركردن اوقات فراغت جوانان و نوجوانان در فصل تابستان اعلام كرده‌اند. اين برنامه‌ها در واقع نگاه متوليان كشور به موضوع اوقات فراغت و نحوه پر كردن آن را نشان مي‌دهد و به گفته رئيس سازمان ملي جوانان، برنامه‌هاي امسال 23 درصد جوانان 10تا24 سال را در بر مي‌گيرد كه در مقايسه با سال گذشته 2% افزايش داشته است.
12هزار دانش‌آموز به سفر حج عمره مشرف مي‌شوند
به گزارش روابط عمومي وزارت آموزش و پرورش به مناسبت سال پيامبر اعظم صلي‌الله عليه‌وآله 12000 دانش‌آموز دختر و پسر دوره متوسطه در قالب 100 كاروان دانش‌آموزي به همراه مربيان پرورشي از سوم تيرماه تا 26 شهريور سال 1385 به مكه معظمه و مدينه منوره اعزام مي‌شوند.
همچنين برگزاري اردوهاي دانش‌آموزي در مناطق محروم، اردوي دانش‌آموزي تلاش و سازندگي، سراسري پيشتازان، اردوي كشوري تربيتي، اردوي فرهنگي و سياحتي فرزندان شاهد و اردوهاي موقت، اردوي استاني يكروزه به منظور زيارت اماكن متبركه از برنامه‌هاي طرح غني‌سازي اوقات فراغت دانش‌آموزان در سازمان دانش‌آموزي كشور است.
آموزش خبرنگاران خبرگزاري دانش‌آموزي پانا، نشست مجامع دانش‌آموزي، فعال‌سازي سينماها و استخرها و سالن‌هاي ورزشي كانون‌هاي طرح ملي و تشكيل انجمن‌هاي حمايت از نوجوانان مسلمان فلسطين از ديگر برنامه‌هاي سازمان دانش‌آموزي است. همچنين كلاس‌هاي آموزشي و مسابقات در زمينه‌هاي قرآني و مهارت آموزي و كلاس‌هاي جوانه و آموزش ادعيه نيز برگزار مي‌شود.
برنامه وزارت علوم، تحقيقات و فناوري
به گفته دكتر محمدباقر خرمشاد، معاون فرهنگي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري، برنامه‌هاي اوقات فراغت اين نهاد براي دانشجويان، شامل برگزاري اردوهاي دانشجويي است و تعداد قابل توجهي از اين برنامه‌ها نيز مشاركت وزارت علوم با سازمان‌هايي است كه براي جوانان كار مي‌كنند و يكي از وظايفشان پر كردن اوقات فراغت جوانان است و در اين زمينه قراردادهايي با سازمان ملي جوانان منعقد شده كه وزارت علوم تأمين كننده
بخش جوانان اردوهاي تابستاني سازمان باشد. همچنين با بسيج سازندگي قرارداد متقابلي براي اعزام دانشجويان به مناطق محروم منعقد شده تا آنها از نزديك با مشكلات مناطق محروم آشنا شوند. به طور مثال يكي از كارهاي جالبي كه دانشجويان در اوقات فراغت انجام مي‌دهند يك كار گروهي سازمان يافته و خودجوش است، مبني بر اينكه بچه‌هاي خوب رشته‌هاي رياضي و فني در حركتي اختياري به مناطق محروم رفته به دانش‌آموزان آن نواحي آموزش رايگان مي‌دهند و مجلات تست منتشر مي‌كنند.
خرمشاد به پروژه ديگر اوقات فراغت دانشجويان هم اشاره مي‌كند: پروژه ديگر اين است كه با سياستگذاري‌هاي جديد تلاش كرده‌ايم توليدات فرهنگي دانشجويي جايي براي بروز و نمايش داشته باشد. براي مثال امسال برگزيدگان جشنواره‌هاي تئاتر دانشجويي 7 اجراي عمومي در سالن‌هاي تهران دارند. همچنين به دليل ساخت وسازهاي سريع، يك سري خوابگاه‌هاي دور از شهر وجود دارد كه بسيار بي‌روح هستند
و يا خوابگاه‌هاي قديمي كه آنها نيز به شكل ديگري نازيبا هستند براي بهبود ظاهر اين خوابگاه‌ها و نيز استفاده از هنر دانشجويان در كانون‌هاي تجسمي، به اين دانشجويان اعلام كرده‌ايم كه ديواره‌هاي خوابگاه‌ها در اختيار آنهاست تا بتوانند طرح‌هايشان را اجرا كنند و براي اين كار به آنها دستمزد نيز مي‌دهيم و بدين ترتيب مي‌توانيم از توليدات فرهنگي اين دانشجويان به بهترين شكل استفاده كنيم.
سازمان فرهنگي، هنري شهرداري تهران
سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران، هر ساله برنامه تابستانه‌اي را با عنوان نهضت تابستانه به شهروندان تهراني عرضه مي‌كرده اما محور برنامه‌ها صرفاً براي پر كردن اوقات فراغت برنامه‌ريزي شده و اين در حالي است كه هدف برنامه‌هاي گذشته اين سازمان غني‌سازي و مديريت اوقات فراغت بوده است،
به همين دليل در سال جاري اين سازمان با رويكردي تازه سخن از اوقات فراغت دارد و مديريت اوقات فراغت به عنوان اصول برنامه‌ها مد نظر مسئولين سازمان فرهنگي هنري شهرداري قرار دارد و ديدگاه مسئول برنامه اوقات فراغت اين سازمان ابتكارات و خلاقيت‌هاست. همچنين از آنجا كه تقويم تاريخي مناسبت‌هاي امسال تابستان منطبق بر اعياد و جشن و سرور است،
عنوان نهضت تابستانه امسال جاي خود را به جشنواره تابستانه داده است. به گفته علي عسگري رئيس سازمان فرهنگي هنري، در دوره سه ماه تابستان بيش از دو ميليون نفر در طول 100 روز از خدمات بهره‌مند خواهند شد، همچنين برنامه‌هاي ستاد جشنواره تابستانه به دو گونه تقسيم‌بندي شده است: برنامه‌هايي كه مراكز و فرهنگسراها برگزار مي‌كنند.
اينگونه برنامه‌ها از طريق مراجعه به فرهنگسراها قابل دسترسي است و ديگر برنامه‌هايي كه ستاد سازمان انجام خواهد داد و براي استفاده بيش‌تر مخاطبان سيستمي طراحي شده كه خانواده‌ها بتوانند شركت كنند. به گفته مسئولين سازمان قرار است در خدمات ارائه شده حتي‌الامكان خانواده‌ها به معناي واقعي آن بتوانند استفاده كنند.
يكي از اين برنامه‌ها كه به نهاد خانواده نيز نگاهي بنيادي دارد توزيع بسته‌هاي فرهنگي است كه ميان بيش از يك ميليون نفر از شهروندان تهراني توزيع خواهد شد. بسته‌هاي تابستاني به منظور استفاده خانواده‌ها توزيع مي‌شود. به عبارت ديگر خانواده‌ها هم از برنامه‌هاي فرهنگي بهره خواهند برد. اين بسته‌ها دو ويژگي دارند: يكي اينكه براي خانواده‌هاست و ديگري وسعت و تيراژ بالاي آنهاست. بالغ بر يك ميليون بسته كه در آن جزوات آموزشي و طنز، چند سري كتاب‌هاي مرتبط با موضوعات مورد نياز خانواده‌ها، طراحي بازي‌هايي به صورت مشترك براي همه اعضاي خانواده‌ها، فيلم و محصولات فرهنگي و ديگر كالاهاي فرهنگي و هنري توزيع مي‌شود.
انديشه اي براي فردا كنيم ناهماهنگي ها در برنامه اوقات فراغت پايان مي يابد؟
برنامه هاي اوقات فراغت مصوب شوراي عالي جوانان بررسي شد... خدمت سربازي بايد به مدرسه زندگي جوانان تبديل شود... برنامه هاي زيادي براي بهينه سازي اوقات فراغت جوانان داريم... بايد متولي واحدي براي غني سازي اوقات فراغت دانش آموزان وجود داشته باشد... اولويت هاي برنامه ازدواج جوانان تصويب شد... سلامت معنوي جوانان در برنامه ملي سلامت لحاظ مي شود... سبد تدوين برنامه هاي ملي ساماندهي امور جوانان تكميل مي شود...
جلسه اوقات فراغت دبيران سازمانهاي مردم نهاد برگزار شد و... بخشي از وعده هايي را كه به نقل از مسئولان سازمان ملي جوانان طي دو سال اخير مطرح شده است، خوانديد. اين سازمان سياست گذاري امور دوسوم از جمعيت 70ميليوني ايران اسلامي را برعهده دارد اما به نظر مي رسد به دستگاهي براي صدور توصيه، بيانيه و البته دستورالعمل هاي بدون ضمانت اجرايي تبديل شده است.
توانمندي هاي بالقوه
جواني موضوعي بوده كه طي سالهاي اخير در رسانه هاي مكتوب و تصويري و به نقل از كارشناسان و يا مسئولان به عنوان يكي از ويژگي هاي منحصر به فرد جمعيت به كرات مورد اشاره قرار گرفته است. گاهي آنان از فرصت جهش اقتصادي سخن گفته اند، گاهي امكان رشد سريع علمي و فرهنگي كشور را مطرح كرده اند، برخي ها تبديل ايران به قدرت مهم منطقه اي و بين المللي را شدني خوانده اند،
عده اي هم از تبديل ايران به كانون تحولات منطقه سخن به ميان آورده اند.جمعيت جوان ايران فرصت هاي تاريخي را پيش روي مسئولان قرار داده تا كشور در آستانه جهش همه جانبه قرار بگيرد، اما كارشناسان اين اهداف مهم را زماني دست يافتني مي دانند كه برنامه ريزي و مديريت صحيح در مورد جوانان و نوجوانان وجود داشته باشد
در غير اين صورت همين فرصت هاي كم نظير مي تواند به تهديدي تبديل شود، كه همه بنيان هاي اجتماعي را به هم ريزد.چندي پيش حجت الاسلام محمدجواد حاج علي اكبري رئيس سازمان ملي جوانان در جلسه شوراي اداري استان خراسان جنوبي طي سخناني با اشاره به جواني جمعيت ايران گفت كه هميشه از سوي رهبر انقلاب در مورد جوان بودن جمعيت كشور بشارت شنيده ايم
و ايشان را نخستين مدافع نجابت و پاكي نسل جوان ديده ايم و در عين حال دقيق ترين هشدارها را در مورد توطئه هاي داخلي و خارجي كه جوانان را هدف قرار داده اند از ايشان شنيده ايم.حاج علي اكبري آحاد جوانان اعم از جوانان استحاله شده هويتي و جوانان آسيب ديده تا نخبگان و افتخارآفرينان را فرزندان نظام اسلامي مي داند
و از اعتكاف جوانان با عنوان معجزه انقلاب اسلامي ياد مي كند و آن را از ثمرات تربيتي امام راحل و شهدا مي داند و از افرادي كه ناآگاه به سياه نمايي مشغولند مي خواهد تا چشم هاي خود را براي ديدن رويش هاي انقلاب باز كنند.
سازمان ملي جوانان بيم ها و اميدها
جواني جمعيت ايران دورنمايي مسحور كننده پيش روي بسياري مسئولان و حتي مردم كشور است وقتي دو سوم جمعيت يك كشور را جوانان و نوجوان زير 35سال تشكيل دهند وقتي در همه عرصه ها نيروي كار فعال، جوان و كارآمد وجود داشته باشد حداقل روي كاغذ همه شرايط براي رشد و توسعه كشور مهياست اما براي بهره مندي از اين پتانسيل بايد برنامه ريزي كرد،
تشكيل سازمان ملي جوانان نيز در همين راستا قابل ارزيابي است، به هر حال اين خيل عظيم جمعيت نيازمند ارگاني است تا فعاليتهاي مربوط به جوانان را ساماندهي كند و همه را در يك جهت قرار دهد اما آيا اين سازمان تاكنون در اين خصوص موفق عمل كرده است؟
علي شريف كارشناس مسائل جوانان در گفت وگو با سرويس كيهان، معتقد است: «خروجي سازمان ملي جوانان تاكنون جنبه عملياتي و اجرايي نداشته است، اين سازمان طرح هاي زيادي براي ازدواج، اشتغال، اوقات فراغت و حل معضل اعتياد تصويب كرده ولي تاكنون اين مصوبات همگي روي كاغذ باقي مانده است.» وي تأكيد مي كند: «مشكلات كنوني جوانان ناشي از ناتواني سازمان ملي جوانان در تعامل سازنده با نهادهايي است
كه به نوعي با مسائل جوان درگير شده اند. اما دست اندركاران اين سازمان مي گويند كه براساس قانون جايگاه اجرايي براي آنان تعريف نشده است و آنان تنها درباره نيازهاي جوانان راهكار و پيشنهاد ارائه مي دهند. اين كارشناس در ادامه با اشاره به اهتمام ويژه دولت به امور جوانان و ايجاد بازوهاي اجرايي تحت عنوان مشاوران جوان عملكرد سازمان جوانان را قابل انتقاد ارزيابي مي كند و مي گويد:«طي دوسال اخير سازمان ملي جوانان چه تعاملي با اين مشاوران جوان داشته است؟ و آيا مصوبات را به مشاوران جوان ارجاع داده اند تا شايد پيگيري شود»؟
شريف مصوبات سازمان ملي جوانان را نوعي رفع تكليف مي خواند و با ارائه مثالي مي گويد: «بحث پيش نويس سند ملي سلامت جوانان را مي خواستند در يك روز تصويب كنند كه البته اعتراض كارشناسان را برانگيخت.»وي با اشاره به اين كه برخي از مسئولان اين سازمان درباره مصوبات و ميزان آن ها بارها سخن گفته اند،
مي گويد: «بايد از آنان پرسيد كه حاصل عملكرد شما چيست؟ آيا آن چه انجام شده و به طور كلي اقدامات اين سازمان براي جوانان ملموس بوده است.؟»اين كارشناس امور جوانان معتقد است كه اقدامات سازمان ملي جوانان نتوانسته انتظارات رئيس جمهوري را برآورده سازد. وي مي گويد: «اين سازمان اگر براي خود شأن اجرايي قائل نيست حداقل مي تواند برنامه هايي را طراحي كند كه قابليت عملياتي شدن داشته باشد.»
نمرات منفي در كارنامه ها
دكتر محمدجعفر غفراني استاد دانشگاه تهران كه بخشي از نظرات وي را در شماره گذشته گزارش روز نيز خوانديد بر اين باور است كه برنامه ريزي هاي مطالعاتي و كارشناسي شده اي درباره اوقات فراغت صورت نگرفته است.وي عملكرد سازمان ها و مراكز تفريحي و برنامه ريزي ويژه اوقات فراغت را ناموفق ارزيابي مي كند
و مي گويد: «به راحتي فرصت ها را از دست مي دهيم در حالي كه مي توان با برنامه ريزي صحيح و اصولي تهديدات را تبديل به فرصت كرد» جوانان و نوجوانان را به حال خود رها كرده ايم و فرصت سوزي داشته ايم. در حالي كه اوقات فراغت جوانان بسيار ارزشمند است، اسلام از ما مي خواهد كه تفكر، تعقل، خلاقيت و نوآوري را در جوانان شكوفا كنيم اين مكتب نوراني مي خواهد جوان مسلمان، مولد و خلاق باشد نه مصرفي، شما جوان روستايي را نگاه كنيد، خلاق و مولد است، يك عنصر اقتصادي است، او سر بار كسي نيست، اما در شهر فرزند ما مصرف كننده است، مولد نيست،
دكتر غفراني با اشاره به اقداماتي كه دولت مي تواند در اوقات فراغت جوانان پي گيري كند مي گويد: سازمان هاي دولتي كه در امور جوانان مسئول هستند بايد اوقات فراغت بچه ها را غني كنند، البته دولت نيز از فعاليت هاي جوانان حمايت كند، به عنوان مثال چندي پيش برخي هنرستان ها آمدند ديوارهاي مدارس را بين هنرجويان تقسيم كردند
تا رنگ آميزي كنند، طراحي كنند با نقش هاي هنري و اسليمي، واقعاً كار درخور تحسيني بود يا اينكه هواپيمايي كشوري مدتي پيش طرحي را ارائه كرد براي درست كردن ماكت هواپيما با چوب ، يكسري امكانات فراهم كردند، خود بچه ها همه كارها را انجام مي دادند، چوب مي خريدند وسايل را فراهم مي كردند. دولت مي تواند براي پرورش خلاقيت دانش آموزان سرمايه گذاري كند اگرچه اندك. در ظاهر ممكن است اين اقدامات ناچيز باشد اما به واقع باز خورد كار بسيار بالاست.
اين استاد دانشگاه معتقد است در صورت برنامه ريزي صحيح درباره اوقات فراغت زمينه رشد و تعالي جامعه ايجاد مي شود و در غير اين صورت دامنه ناهنجاري ها و انحرافات اجتماعي گسترش مي يابد.
نقش مساجد در غني سازي اوقات فراغت نونهالان
در حال حاضر بيش از 000/60 مسجد در سراسر کشور وجود دارد که علاوه بر نقش معنويت و تقدس آن براي کودکان و نوجوانان و جوانان فضا و محيطي امن و عاطفي براي پرورش استعدادهاي علمي و مذهبي آنان مي باشد. فقدان فضاهاي مناسب تفريحي و تربيتي، هزينه هاي بالاي مراکز تربيتي و تفريحي غير دولتي،
معضل بزرگي براي خانواده ها و دانش آموزان به خصوص در ايام تعطيلات تابستان مي باشد وجود امکانات بالقوه در اکثر مساجد و روحانيون مجرب و آشنا با مسايل ديني و تربيتي يک پتانسيل قوي براي حضور کودکان، نوجوانان و جوانان در مساجد مي باشد.
داشتن برنامه هاي جذاب و متنوع و شاداب در مساجد مي تواند عامل جذب بسياري از دانش آموزان و تکميل و غني سازي اوقات فراغت آنان در طول سال تحصيلي و به خصوص در تعطيلات تابستان باشد. براساس تحقيقات انجام شده،
ميزان مشارکت جوانان15 تا 29 سال در مساجد 8/72 درصد، هيئت هاي مذهبي 7/24 درصد و مراسم دعا 8/37 درصد به عنوان سپري کردن بخشي از اوقات فراغت آنان مي باشد. برنامه ريزي صحيح و اصولي از طرف سازمان تبليغات اسلامي، مرکز رسيدگي به امور مساجد، همکاري و همياري وزارت آموزش و پرورش و ارگان هاي ذي ربط مي تواند بسياري از خلاهاي موجود وآسيب هاي آتي دانش آموزان را تکميل و مهار کند.
مزاياي حضور دانش آموزان در مساجد براي غني سازي اوقات فراغت:
1- احساس تقدس، معنويت در محيط مسجد داشتن
2- احساس آرامش و آسايش والدين از فقدان انحرافات اخلاقي واجتماعي
3- طهارت و پاکدامني دانش آموزان در گفتار و رفتار
4- آشنايي دانش آموزان با مسايل ديني و تربيتي از دوران کودکي
5- انس کوکان با روحانيون مساجد و برقراري ارتباط صميمي وعاطفي
6- فعال و پويايي مساجد در طول ايام روز
