بخشی از مقاله
کشاورزی دیجیتالی
نويسندگان: ملني اي.گاردنر، كتابخانه ملي كشاورزي
جوآن دو وريس، دانشگاه مينه سوتا
سيندي كاگ، دانشگاه ايالتي واشنگتن
ترجمه: محمدخداجوي
چكيده:
مركز اطلاعات شبكه كشاورزي (اي.جي.ان.آي.سي)، نظام اشاعه اطلاعات اينترنتي براي بهبود كيفيت منابع و اطلاعات كشاورزي مي‌باشد. در حال حاضر بيش از 35 سازمان در اين شبكه فعال هستند كه هر يك بخش كوچكي از اطلاعات تخصصي آن را تأمين مي‌كند. اين نظام اطلاعاتي شامل برنامه‌هاي منظم جهت مداري است كه اطلاعات كشاورزي و امور مربوطه و منابع مرجع چند رسانه‌اي براي استفادهء عموم، دانش‌پژوهان، گروه‌هاي تجاري و كاربران دولتي فراهم مي‌آورد.
بعضي از اهداف اي.جي.ان.آي.سي از اين قرار است: شناسايي و ارزيابي مجموعه عظيم طلاعات و منابع الكترونيكي، سهولت دسترسي و بازيابي از مفيدترين منابع اطلاعاتي، گردآوري كامل‌ترين آنها، اطلاع‌رساني به متخصصين مناطق تحت بررسي و خدمات مرجع پيوسته، استفاده ازخصوصيت اشاعه اينترنتي به عنوان اهرمي جهت اطمينان خاطر از اين كه كار و مسئوليت به يك نسبت در اين امر دخالت داشته‌اند و سهولت در همكاري و ارتباط بين جامعه بزرگ كشاورزي، ويژگي شاخص هر يك از اين مراكز ارائه خدمات مرجع مي‌باشد. اعضاء همواره خلاصه‌اي در مورد اين مركز و دو نمونه مطالعاتي در دسترسي كاربران قرار مي‌دهند. آنها كارهاي انجام
شده توسط دانشگاه مينه سوتا در آماده‌سازي براي انتقال منابع مرجع به دانشگاه، ايالت تا سطح جهاني را شرح مي‌دهند و نيز تلاش‌هاي دانشگاه ايالتي واشنگتن را براي ساخت مجموعه مراجع ديجيتالي به بحث مي‌پردازد.
خلاصه‌اي در مورد اي.جي.ان.آي.سي
مركز اطلاعات شبكه كشاورزي (اي.جي.ان.آي.سي) نظام اشاعه اينترنتي براي دسترسي به منابع و اطلاعات كيفي كشاورزي است كه به اتفاق اعضاء (www.agnic.org) اداره مي‌شود.
كتابخانه ملي كشاورزي ايالت متحده (ان.اي.ال) و چندين موسسه عضو حدود ده سال پيش متوجه شدند كه همكاري و اشتراك منابع بين موسسات با هدف مشترك كشاورزي از ضروريات هيات ان.اي.ال. در جهت افزايش دسترسي به اطلاعات كشاورزي مي‌باشد. در اين ميان منابع مشترك، اطلاعات تخصصي مربوطه و خدمات مرجع پيوسته كليه موفقيت اي.جي.ان.آي.سي مي‌باشد.
اي.جي.ان.آي.سي در پي نياز به تعيين نقش كتابخانه‌ها و ساير فراهم‌كنندگان اطلاعات در محيط الكترونيكي جديد بوجود آمد و در يك كميته همكاري مشترك براي دسترسي به منابع كيفي به شكل الكترونيكي شامل فايلها، منابع جديد، اطلاعات آماري با هم همكاري مي‌كنند.
در پي اين نظريه كه هدف اصلي آن امكان دستيابي به اطلاعات بهينه مي‌باشد خدمات مرجع پيوسته (بخصوص مراجع اشاعه شده) از عناصر مهم اين سرويس محسوب شدند. بعد از آزمايش بين هفت سايت به صورت آكادميك (1997-1996) همه اعضاء اتفاق‌نظر داشتند كه پاسخ به كاربران از سوي اين مراكز مستدل و قابل قبول بوده است.
اين شبكه موفقيت‌هاي مختلفي را تجربه كرده است. بعد از آزمايش و اندكي پس از دوره ارائه مرجع پيوسته، يكي از سايت‌هاي اي.جي.ان.آي.سي تصميم گرفت كه گزينه‌اي با عنوان "سوالي بپرسيد" را از برنامه خود حذف كند. ولي در مدت كوتاهي در برابر فشار اتحاديه، سايت مجبور شد اين مورد را به صفحهء اول خود اضافه نمايد. در طي دو روز آنها بيش از 400 سئوال دريافت كردند. لذا دوباره تصميم گرفتند كه اين گزينه را از سايت بردارند. در يك تحليل اجمالي از مسئله عللي بر دريافت اين همه سئوالات كه به دست آمد به شرح زير مي‌باشد).
1. اين صفحه براي متخصصيني كه در يك زمينهء خاص پژوهش مي‌كنند، ايجاد شده بود.
2. موضوع چنان كاربر مدار بود كه كانون توجه كاربران غيرمتخصصين بوده است.
3. سايت توسط متخصصين موضوعي و اطلاع‌رساني بوجود آمده و اداره مي‌شد نه كتابداران.
ارزيابي مجدد ساختار صفحه منجر به طراحي مجدد آن شد در اين طراحي مجدد حجم صفحه كم و اطلاعات بيشتر پاسخگوي نياز مصرف‌كنندگان شده بود.
به جز دو سايت مركز اطلاعات شبكه كشاورزي، بقيه بوسيلهء كتابداران يا از داده‌هاي ورودي آنها در زمينه ساختار، گسترش و انتخاب منابع اداره مي‌شود.
اعضاء مركز معتقدند كه كاربران بيشتر خدمات را از سايت‌هاي سازمان‌يافته كه سطح وسيعي از كاربران را تحت پوشش قرار مي‌دهند با امكان پاسخ‌هاي مكرر به پرسشهاي مكرر و استفاده از منابع پراستفاده و ساير اطلاعات عمومي مي‌گيرند. سياري از اعضاي احتمالي آينده از پيوستن به اتحاديه طفره مي‌روند چرا كه از مواجه شدن با انوه سئوالات واهمه دارند.
پيچيده شدن مسئله زماني است كه برخي از كتابخانه‌هاي دانشگاهي اهداء زمين گروه كاربران محدودتري نسبت به ساير اعضاي مركز اطلاعات شبكه كشاورزي دارند.
با جهاني شدن هر برنامه، اكثر موءسسات اهداي زمين سعي در توسعهء فعاليت‌هايشان براي خدمت به كميته‌هاي جهاني دارند و بيشتر اين مراكز نيز براي پيوستن به مركز اطلاعات شبكه كشاورزي تمايل نشان مي‌دهند. حال دانشگاه مينه سوتا دربارهء تلاش‌هايش در زمينهء سير تغييرات براي گسترش اجزاء مرجع پيوسته سايت مربوطه خود صحبت مي‌كند.
دانشگاه مينه سوتا به سوي جهاني شدن
ماهيت تعاوني و اشاعه مركز اطلاعات شبكه كشاوري حامي و مشوّق مشاركت موءسسات اهداي زمين در سطح بسيار بالا بوده است. براي يك كتابخانهء اهدا زمين غيرممكن است كه بتواند با سايت خود پاسخگوي تمام بخش‌هاي كشاورزي و علوم وابسته بوده و به سئوالات تك تك افراد نيز پاسخ دهد. از سوي ديگر، وجود سايت وبي كه روي بخش‌هاي خاصي از موضوع تمركز كرده و توسط يك مجموعه برنامه قانوني و وزنه‌هاي تحقيقي برنامه‌ريزي شده و با حسن شهرت ملي پشتيباني شده نيز هيجان‌انگيز به نظر مي‌رسد.
دانشگاه مينه سوتا دو سايت مركز اطلاع‌رساني شبكهء كشاورزي دارد. هر دو سايت براساس ويژگي‌هاي منحصر به فردي بوجود آمده‌اند كه پايه و اساس سايت‌ها به حساب مي‌آيند. جنگل‌داري مركز اطلاعات شبكهء كشاورزي (forestry.lib.umn.edu/agnic) چهار پايگاه اطلاعاتي دارد كه بيش از 20 سال است كه توسط كتابخانه جنگل‌داري جين آلبرشت تهيه و منتشر مي‌شود. جنگل‌داران خواهان اطلاعاتي هستند كه در پايگاه‌هاي اطلاعاتي بزرگ كشاورزي و علوم اجتماعي جنگل‌داري پنهان شده باشد نيستند بلكه در پي اطلاعاتي هستند كه شامل طرح‌هاي جديد،
احداث و نگهداري، حفاظت و گسترش جنگل‌هاي استوايي و پايگاه‌هاي اطلاعاتي جنگل‌داري شهري هستند، مي‌باشند. كشاورزي و اقتصاد كاربردي مركز اطلاعات شبكهء كشاورزي (agecon.lib.umn.edu/agnic.endex.html) منابع قابل بررسي به صورت متن كامل از طريق بخش‌هاي دانشگاهي علمي-كاربردي در سطح كشور در اختيار همگان قرار مي‌دهد. اطلاعات كشاورزي و اقتصاد كاربردي از طرف انجمن اقتصادي-كشاورزي خدمات پژوهش اقتصادي و موءسسه كشاورزي آمريكا حمايت مي‌شود. اين ابتكار پاتريشيا رودكويچ، كتابدار كشاورزي و اقتصاد كاربردي است. اقتصاددان‌ها به صورت معمول به كار روي مسائل تحقيقي روز تأكيد دارند.
خدمات مرجع پيوسته در حوزه‌هاي موضوعي خاص جزو سايت موضوعي مركز اطلاعات شبكهء كشاورزي در نظر گرفته شده است. اين سايت‌ها شامل دستيابي به منابع الكترونيكي موجود از مجموعه‌ها و پيوندها به ديگر منابع مربوط موجود در اينترنت را فراهم مي‌آورد. بسياري سايت‌ها استفاده مكرر از منابع پيشنهاد شده و پاسخ‌هاي مكرر به پرسشهاي مكرر را مشخص مي‌كنند.
و اين منابع بايد اگرنه براي همه، بلكه حداقل براي اكثر سئوالات كاربران پاسخ فراهم نمايد. اگر سئوالاتي بي‌جواب بمانند، كتابدار شخصاً مي‌تواند براي دستيابي به اطلاعات مورد نياز ياري نمايد.
تفاوت بين خدمات ميز مرجع پيوسته و سنتي هميشه در وهله اول مشخص نمي‌شود بلكه به مرور اين تفاوت آشكار مي‌گردد. خدمات مرجع پيوسته مستلزم كار و تنظيم آن از سوي كتابدار است. هيچ فرصتي براي ايراد گرفتن‌ها در مورد صداي مشتري يا طرح سئوالات كنجكاوانه او وجود ندارد. بنابراين كتابدار به تنهايي در مورد اينكه چه ميزان اطلاعات مورد نياز است تصميم مي‌گيرد. چون سرعت در اين محيط ارزشمند است،
كتابدار ضرورت پاسخ‌گويي كامل و سريع را درك مي‌كند، هر چند كه نوشتن يك پاسخ كتبي نسبت به يك پاسخ شفاهي مستلزم زمان و تلاش بيشتري است. شايد بتوان گفت كه اين اختلاف چشمگير از ماهيت ناشناخته تقاضاها ناشي مي‌شود. تا زماني كه سايت اطلاعات مربوط به كاربر را جمع‌آوري مي‌كند، كتابدار موقعيتي براي درك تقاضاي مورد درخواست ندارد. بازخورد سودمندي پاسخ حداقل خدمات پيوسته برابر با خدمات مرجع سنتي (قدم زدن و تلفن كردن) است.
يك ساختار مناسب و سازمان‌يافته از منابعي كه به دقت انتخاب شده باشد براي كاربران اين اطمينان خاطر را ايجاد مي‌كند كه مي‌توان به سهولت اطلاعات مورد نياز را مشخص و اطلاعات اضافه را از آن حذف كرد. توسعه وب سايت و مرجع پيوسته وقت‌گير بوده و هزينهء نگهداري آن بسيار بالاست. به دليل محدوديت‌هاي زماني،
روند كار مرجع به نحو شگفت‌انگيزي از اطلاعات ميز مرجع به سوي توسعهء خدمات مرجع وب مدار در حال تغيير است. كاربران شبكهء جهاني وب انتظار خدمات بيست و چهار ساعته و هفت روز در هفته را دارند. جالب اين كه بسياري از سئوالات جنبهء تمجيد از پايگاه‌هاي اطلاعاتي داشته يا پيشنهاد در زمينهء ايجاد پيوندهاي جديد يا توصيه‌هايي در جهت اصلاح فرمت آن هستند. عامل مهمي كه بايد در زمان تجسم يك وب سايت در نظر گرفت پيش‌بيني پوشش بيشترين سطح ممكن كاربران است. ايجاد سطوحي از منابع روشي است كه باعث مي‌شود سطح وسيعي از درخواست‌هاي كاربران را در خود جاي دهد.
پيش‌بيني وسيع‌ترين سطح كاربران چشم‌انداز جديدي براي بسياري از كتابخانه‌هاي اهدا زمين است. هر چند با تأكيد مجددي كه در هيئت امدادي دانشگاه مينه سوتا به عمل آمد وجود سطح وسيع كاربران اهداف خاص موءسسه را تأمين مي‌كنند. دانشگاه به طور جدي مشاركت با بخش‌هاي تجاري، صنعتي، دانشجويان دوره ليسانس، جامعه روستايي، تحصيلات گروه‌هاي خاص و برنامه‌هاي پژوهشي بين‌المللي را شروع كرده است.
دانشجويان و اساتيدي كه در اين راستا كار مي‌كنند در سراسر جهان پراكنده‌اند
گسترش مجموعه مرجع مجازي
دانشگاه ايالتي واشنگتن روي درختان ميوه به عنوان موضوع اصلي كشاورزي تأكيد دارد. ايالت واشنگتن يكي از توليدكنندگان بزرگ درختان ميوه است، كه 47% محصول كل سالانه سيب و گيلاس و 42% محصول گلابي آمريكا را فراهم مي‌كند. دانشگاه ايالتي واشنگتن چندين سايت ترويجي در ارتباط با درختان ميوه و انتشارات متعددي از محصولات بر پايه يكسال دارد. با تكيه بر چنين جايگاه محكمي، دانشگاه ايالتي واشنگتن توسعهء سايت مركز اطلاعات شبكهء كشاورزي در زمينهء درختان ميوه را به عهده گرفت.
اگر پوشش موضوعي يك سايت مركز اطلاعات شبكه كشاورزي خاص باشد، بدون ترديد مخاطبين موردنظر كه شامل عموم مردم،
جامعه دانشگاهي، تجاري و ادارات دولتي مي‌باشد بسيار وسيع جلوه مي‌كنند. دلايل محكمي براي گسترش مجموعه مرجع به منظور خدمت به گروه‌هاي مختلف وجود دارد. مي‌توان به طور قانوني يكسري پيوندهاي موردنظر دانشگاه ايالتي واشنگتن را از سايت محبوب علوم در جهان كه مخصوص بچه‌هاست ايجاد و انتشارات ترويجي با شاخص‌هاي اقتصادي و دولت فدرال را براي كنترل مهاجرت كارگران مزارع فراهم آورد. قسمت ذيل درباره تلاش‌هاي ما براي ساخت مجموعه مرجع الكترونيكي در زمينهء درختان ميوه براي خدمت به مشتريان گوناگون بحث مي‌كند.
اهداف
سه مورد از اهداف مركز اطلاعات شبكه كشاورزي به تأمين اطلاعات مرجع اختصاص دارد كه عبارتند از:
• شناخت و ارزيابي مجموعه عظيم اطلاعات و منابع الكترونيكي
• سهولت دستيابي به اين مجموعه
• امكان دسترسي به متخصصين اين حوزه و اطلاعات مرجع پيوسته
گسترش مجموعه با توجه به سايت
گسترش مجموعهء سنتي اساس گسترش و توسعهء مجموعه خدمات پيوسته است. ابزارها تغيير كرده‌اند، اما مفاهيم ثابت مانده‌اند. كتابداران با تعيين موقعيت، ارزيابي و دستيابي منابع به ارزش آن مي‌افزايند. اين روند فزاينده چنين است:
• مرجع
• منابع مرجع
• منابع مرجع الكترونيكي
• منابع مرجع الكترونيكي پيوسته
هم اكنون بررسي و بازديد سايت‌هاي چند كتابخانه به صورت رايگان در ازاي وجه قابل دسترسي هستند. از اين مجموعه مي‌توان به "بررسي‌هاي اينترنتي" در بخش اخبار كتابخانه‌هاي پژوهشي دانشگاه، يا"پايگاه اطلاعاتي" در مرجع و سرويس‌هاي سه ماهه كاربران و انتخاب‌هايي كه رسانه‌هاي الكترونيكي و چاپ را يكپارچه مي‌كند اشاره كرد. ژورنال‌هاي تخصصي موضوعي با شكل چاپي در بررسي با منابع الكترونيكي كندتر پيش رفته‌اند. ما هنوز در حال يافتن ژورنال‌هايي هستيم كه به طور منظم وب سايت‌ها را بررسي مي‌كنند. در نتيجه كتابداران ما بايد سايت‌هاي مختلف را جستجو و ارزيابي كنند.
پس فرق بين انتخاب ابزار الكترونيكي براي كاربران مرجع مجازي و استفاده درون سازماني در پاسخ گويي به سئوالات مرجع مجازي چيست؟ يك گزارش ساده مي‌گويد: آيا كاربر مي‌تواند به ابزار خاصي دسترسي پيدا كند؟ آيا نياز به مجوز هست؟ آيا محدوديت‌هاي سخت‌افزاري و نرم‌افزاري وجود دارد؟ انتخاب كننده بايد علاوه بر ارزيابي معمول اختيارات، وقت‌شناسي، قابليت اطمينان، قابليت استفاده، عمق، وسعت و غيره اين مسائل را نيز در نظر بگيرد.
آيا وب سايت به راحتي قابل جستجو است؟ آيا نتايج دقيق و يكپارچه هستند؟ آيا كاربر مي‌تواند به راحتي از سايت خارج شود؟ سايت‌هاي موءسسه مي‌تواند در اين تصميم‌گيري‌ها موءثر باشد.
جستجوي منابع مجازي مستلزم جهاني انديشيدن است. كتابدار نمي‌تواند به چند منابع بررسي يا كارگزار مصوب كتابي اعتماد كند. جايگزيني فعال براي جستجوي منابع وجود ندارد، و اين به معناي صرف دقت در خدمات مرجع پيوسته و تلاش براي يافتن استراتژي‌هاي مختلف در موتورهاي كاوش متعدد است. يك موضوع مورد تحقيق در هر يك از موتورهاي كاوش Askjeeves, Google و Altavista نتايج بسيار متفاوتي به دست مي‌دهد.
به عنوان مثال اخيراً تحقيقي در مورد "Yellowstone Science" داشتم يك دوجين موتور كاوش در مورد گزارش‌هاي مربوط به موضوع با عنوان: "Greater Yellow Stone Ecosystem" بررسي كردم. بازيابي كل و استفاده واقعي 100 يافته اول از هر همپوشاني كمتر از 20% بود. در ارائه خدمات مرجع مجازي و مجموعه‌ها، كتابداران بايد خوب از بد را از هم تفكيك كنند. آموزشگاه من در ويسكونزين، با پذيرفتن شعار "تعويض و پاكسازي بي‌باكانه" كه موجب توسعهء مجموعه، خصوصاً در مقابل سيل منابع الكترونيكي موجود است. آنها بايد چندتايي از ميان تعدادي زياد را انتخاب و آنها را قابل دسترسي سازند.
اين جايي است كه شما بايد مثل يك علامت ضربدر بين خانم مانرز حسابدار و يك وكيل قرار بگيريد. وقتي كه منابعي را كه بايد به سايت مرجع مجازي خودتان اضافه كنيد، معين كرديد، زماني است كه بايد بدانيد كه مجاز به پيوند هر چيزي نيستند. شما بايد اطمينان دهيد كه از اينترنت استفاده نادرست نمي‌كنيد، اگر متوجه شديد كه سايتي سايت مجاز نيست،
احترام حرفه‌اي ايجاب مي‌كند كه با تهيه كننده آن تماس گرفته و اجازه ارتباط با سايت خودتان را بگيريد. اخيراً يك آگهي تبليغاتي در ارتباط با يك منبع بسيار جالب توجه از طرف انستيتو همسايه، دانشگاه آيداهو، به صورت چاپي CD-ROM (صفحه نوري) به دستم رسيد. از آنجا كه دانشگاه ايالتي واشنگتن شامل چند دانشگاه، ايستگاه‌هاي تحقيقاتي و چندين درجه تحصيلي است، من موظف شدم تا مجوز نصب CD-ROM را روز سِروِر خودمان به منظور استفاده تمام گروه‌هاي مشتريان بگيرم. به من گفتند كه كاملاً مجازم وب سايت آنها را در
فهرست پيوسته خودمان وارد كنم، به اين ترتيب كاربران مي‌توانند بدون هيچ هزينه‌اي و در هر زماني به اطلاعات جديد و روزآمد دسترسي داشته باشند و صد البته كه اين بهترين سناريو بود. سايت‌هاي مستقل ايجاد شده از طرف موءسسات دانشگاهي، آژانس‌هاي دولتي، بنگاه‌هاي فروش محصولات توليدي، بنگاه‌هاي فروش اطلاعات-كتابشناختي، اقتصادي و آماري، از كتابخانه‌هايي كه مي‌خواهند به صورت انفرادي يا در سطح جهاني پيوندهايي به سايت‌هاي آنها ايجاد كنند استقبال نمي‌كنند.
و اگر بخواهيم چنين سايت‌هايي را به مجموعه مرجع مجازي خود اضافه كنيد بايد براي گرفتن مجوز با آنها وارد مذاكره شويد چه اين سايت مجموعه عظيم و گسترده‌اي مثل مركز اطلاعات شبكه كشاورزي باشد يا يك مجموعه مرجع محلي خودتان. آيا مجوزي كه مي‌خواهيد امكان دسترسي به كاربر توزيعي را فراهم مي‌كند؟ يا مي‌توانيد با مجوز تك ايستگاهي براي پاسخ‌گويي به سئوالات مرجع از آن استفاده كنيد كار كنيد؟ به همين دليل است كه مجوزگيري و مشاره حقوقي بخش‌هاي مهمي از گسترش مجموعه جديد و مستلزم توجه خاص مي‌باشد.
فهرست‌نويسي
سازماندهي يك مجموعه مرجع مجاري به شاخه‌هاي فرعي به يك مفهوم به معناي فهرست‌نويسي دروني مي‌باشد. چنانچه قصد داريد براث سايت‌تان موتور كاوش فراهم كنيد بايد مطمئن شويد كه اجازه كاوش در مورد موءلف، ناشر، موضوع و كليدواژه‌هاي اطلاعاتي به همان نسبت عنوان وجود دارد. مشكلات واقعي وقتي ظاهر مي‌شود كه كتابداران منابع الكترونيكي داخل و خارج از سايت را در فهرست كتابخانه خود وارد مي‌كنند.
همه كتابداران را مي‌توان به نوعي كتابدار مرجع دانست. ما همه در بازيابي منابع سريع و خوب هستيم و ديگران را نيز در اين بازيابي كمك مي‌كنيم. و عموماً مايليم كه اين بازيابي حتي‌الامكان ساده و روان باشد. بنابراين نه تنها سايت‌ها را انتخاب كرده و به نتيجه مي‌رسيم بلكه به همان خوبي نيز فهرست‌نويسي مي‌كنيم. وقتي به يك نمايه پيوسته يا به CD-ROM يا مجله الكترونيكي دسترسي پيدا مي‌كنيم،
انتظار داريم كه منابع در فهرست‌هاي ما منعكس شود. اما در مورد منابعي كه به صورت سايت آزاد هستند چه؟ ايا آن هم به فهرست اضافه مي‌شود؟
چه كسي مسئول بررسي كار پيوندهاست يا در صورت قطع شدن دوباره آنها را برقرار مي‌كند. اگر محصول چاپي قبلي به صورت الكترونيكي قابل دسترسي نباشد چه؟ آيا به سوابق قبلي خود در تماس هستيد، يا اين كه منتظر نمونه جديدي از كتابخانه كنگره مي‌مانيد، يا خودتان يك نمونه جديد ايجاد مي‌كنيد يا اين كه منبع را در فهرست جداگانه منابع الكترونيكي قرار مي‌دهيد؟ اگر خواستار يك مجموعه مرجع مجازي قوي و كارآمد هستيد، لازم است در مورد اين مسائل بحث و به يك سياست واحد برسيد كه در غير اين صورت با سئوالاتي كه جنبهء شخصي دارند غرق خواهيد شد و فهرست شما نه يكدست و نه مفيد خواهد بود.
توسعه مجموعه براي خدمات
خدمات مرجع براي حرفه ما چندان ضروري است كه اغلب فراموش مي‌كنيم تغييرات آن به چه صورت بوده و تفاوت آن از بخشي به بخش ديگر به چه شكل است. در دانشكده، كلاس‌هايي در مورد نحوهء استفاده منابع مرجع تشكيل مي‌دهيم، احتمالاً با افرادي در تورهاي مباحثاتي برخورد كرده‌ايم كه بايد به سئوالاتشان پاسخ مي‌گفتيم و احتمالاً به آنها شماره تماس يا اطلاعات تحويل مدرك براي پيگيري از طرف خودشان داده‌ايم. معمولاً در يك كتابخانه تجاري، كتابداران اطلاعات مورد نياز را پيدا كرده، مدارك را يافته و رئوس مطالب را براي هماهنگي با بسته موردنظر ايجاد مي‌كنند. براي پشتيباني خدمات اضافي، مجموعه مرجع مي‌تواند پاسخگوي نيازهاي كاربران باشد اما در مورد مجموعه مرجعي كه از سرويس‌هاي مرجع مجازي پشتيباني مي‌كنند چه؟
لازم است دو حوزهء اصلي در نظر گرفته شود: منابعي براي كتابدار جهت پاسخ‌گويي به سئوالات مرجع مجازي و منابعي براي كاربر مجازي. اخيراً يك سئوال مرجع از طريق پست الكترونيكي دريافت كردم كه اطلاعاتي در مورد سه سندرم پزشكي مي‌خواست كه املاي دو تاي آنها غلط بود كه اگر اين سئوال به صورت حضوري بود مجبور بودم كاربر را به محيط مرجع پزشكي مربوطه برده، طرز كار با فرهنگ‌ها و دايرﺓالمعارف‌ها را به او نشان داده در نهايت به املاي صحيح كلمات مي‌رسيديم. در حالي كه براي يك كاربر مجازي نمي‌توانم چنين كاري كنم و
نه قادرم براي آنها منابع پزشكي خاصي را توصيه كنم. نتيجه اين كه به سئوال در مورد هر سندرم با توضيح‌هاي كوتاهي كه از يك فرهنگ پزشكي چاپي به دست آورده بودم، پاسخ دادم، پيشنهاد كردم تا از طريق مجموعه كتابخانه محلي كنترل شود و سپس كاوش وبي در مورد سايت‌هاي قابل اطمينان انجام دادم.
سطح اطلاعات كلينيك مايو را براي سئوالات مناسب ديدم و آن را نيز جزو آدرس‌هاي اينترنتي براي كاربر فرستادم.
نتيجه
قرار گرفتن در حرفه اطلاع‌رساني در "عصر اطلاعات" بسيار جالب توجه، هيجان‌انگيز و حساس است. ما هر روزه در حال بازيابي خدمات مرجع و مجموعه‌ها هستيم. واقعيت مجازي به سرعت تبديل به واقعيت آشكار مي‌شوند و مجموعه‌هاي مرجع مجازي ابزار اصلي هر خدمات مرجع مي‌شوند. عمليات گسترش مجموعه براي به نتيجه رسيدن بايد هم سايت‌هاي مرجع و هم خدمات مرجع و به همان نسبت نيز كتابداران مرجع را در محاسبات خود منظور کنند
نقش فن‌آوري اطلاعات و ارتباطات در تسريع فرآيند توسعه كشاورزي; ملاحظه‌ها و محدويت‌ها
چكيده
پيچيدگي تحولات و متغيرهاي انساني و غيرمنتظره بودن عوامل محيطي واقتصاد جهاني تاثيرگذار بر فعاليت‌هاي كشاورزي از يكسو، و اهميت راهبردي امنيت غذايي‌و مقابله با فقر از سوي ديگر، «توسعه كشاورزي» را با چالش‌هاي عميق و گسترده‌اي روبه‌روكرده است. روند فزاينده جهاني‌شدن تجارت محصولات كشاورزي و رقابت گسترده در اين‌زمينه كه چارچوب معادلات بازار را دگرگون ساخته است،
تمامي اجزاي «صنعت كشاورزي»را دستخوش تحولات اساسي و ساختاري خواهد كرد. تاثير عوامل زيست‌محيطي و تغييرات‌آب و هوايي نيز كه تحولات اساسي را در كشاورزي ايجاد كرده‌اند، در آينده نزديك به طورحتمي بيشترين تأثير مخرب خود را بر فعاليت‌هاي كشاورزي خواهد گذاشت. با عنايت به‌دو مؤلفه فوق‌الذكر، در دهه آينده سياست‌گذاران و پژوهشگران عرصه كشاورزي، به رغم‌عدم آمادگي، با چالش‌هاي فزاينده و غيرقابل پيش‌بيني روبه‌رو خواهند بود.
افزايش توان و آمادگي سياست‌گذاران، پژوهشگران و دست‌اندركاران بخش كشاورزي براي درك پيچيدگي‌هاي فزاينده و ارائه راه‌حل‌هاي راهبردي نيازمند شناختي «عالمانه» و«به‌هنگام» از رويدادهاي جهاني و ديدگاه‌هاي نظري ديگر صاحب‌نظران است. هم‌چنان‌كه‌سرعت چشمگير روند جهاني‌شدن، در عرصه بازار يك چالش جدي براي بهره‌برداران بخش كشاورزي است. جهاني‌شدن در عرصه اطلاعات و اطلاع‌رساني نيز يك فرصت طلايي براي‌پژوهشگران و ياست‌گذاران به‌منظور كسب آمادگي وپاسخ‌گويي به چالش‌هاي فوق‌الذكرفراهم نموده‌است.
اطلاعات در عرصه كشاورزي و توسعه روستايي نه تنها به عنوان يكي از اصلي‌ترين‌نهاده‌ها و سرمايه‌ها تلقي مي‌گردد، بلكه كاراترين «عامل ارتقاي بازده» و اثربخشي ديگر منابع‌توليد و توسعه به شمار مي‌آيد. فن‌آوري اطلاعات به عنوان بسترساز اطلاع‌رساني شايد بزرگ‌ترين فرصت براي پژوهشگران و سياست‌گذاران بخش كشاورزي محسوب شود.بهره‌برداري از اين «فرصت» كه نيازمند ابزار، دانش و مهارت است، در شرايط كنوني كشور ما يكي از اساسي‌ترين ضرورت‌هاست.
هدف اصلي از اين مقاله بررسي و ارزيابي توانايي‌ها و آمادگي‌هاي ايران در حركت به‌سوي جامعه اطلاعاتي در بخش كشاورزي و توسعه روستايي است. اين مقاله طرح استقرارشبكه نظام دانش و اطلاعات كشاورزي موسوم به پنداك‌پ را تشريح مي‌كند كه بمنظوربهره‌گيري از فن‌آوري اطلاعات (سخت‌افزاري و نرم‌افزاري) در فرآيند توسعه كشاورزي وروستايي از سوي نويسنده ارائه گرديده و در حال اجراست. محورهايي كه در اين مقاله دنبال‌خواهند شد به اين شرح هستند:
- اهميت فن‌آوري اطلاعات) (Information Thechnology در تحول نظام دانش كشاورزي
- Agricultural Knowledge and Information System – AKIS))
نقش فن‌آوري اطلاعات در تسريع فرآيند توسعه كشاورزي شامل:
الف. نقش فن‌آوري اطلاعات در افزايش بازده زيستي توليد;
ب. نقش فن‌آوري اطلاعات در افزايش بازده اقتصادي توليد.
- ملاحظه‌ها و محدوديت‌هاي كاربرد فن‌آوري اطلاعات در توسعه كشاورزي وروستايي
- ارائه چارچوب و فرايند اجرايي طرح استقرار شبكه نظام دانش و اطلاعات كشاورزي(نداك) بمنظور بهره‌گيري از فن‌آوري اطلاعات.
واژه‌هاي كليدي: 1. فن‌آوري اطلاعات و ارتباطات; و 2. نظام دانش واطلاعات كشاورزي
مقدمه
فن‌آوري‌هاي ارتباطات و اطلاعات (information communication technologies) از جديدترين دستاوردهاي علمي بشري‌اند كه به‌نظر مي‌رسد توانايي‌ها و قابليت‌هاي بسياري را به جامعه انساني عرضه نموده‌اند و انتظارمي‌رود بتوانند در رفع مشكلات موجود جامعه بشري مفيد و موثر باشند. بسياري در سراسرجهان بر اين عقيده‌اند كه تسريع و تعديل در فرآيند تبادل دانش و اطلاعات از طريق‌فن‌آوري‌هاي ارتباطي و اطلاعاتي نقش بسيار كليدي در دستيابي به توسعه منابع انساني و توسعه پايدار ايفا خواهند نمود و جامعه مبتني بر دانش و اطلاعات، به عنوان الگوي توسعه پايدار شناخته مي‌شود
.( P.V. Unnikrishnan& E.M. Sreedharan, 2001, Information CommunicationTechnologies)
در آستانه هزاره سوم، هنوز توسعه پايدار، امنيت
غذايي و مسائل وابسته به آن مهم‌ترين‌چالش‌هاي جهاني محسوب مي‌شوند كه پاسخي اميدواركننده به آنها داده نشده است ونوآوري‌هاي فن‌شناختي در عرصه اطلاعات مي‌بايست به‌كار گرفته شوند تا بتوانند در اين‌عرصه‌ها نيز اثربخشي و كارايي مطلوب داشته باشند.
در اين مقاله ضمن بررسي مختصر مهم‌ترين چالش‌ها و مسائل جهاني و ملي توسعه‌كشاورزي و روستايي، سعي شده است تا جايگاه مديريت دانش و اطلاعات به‌عنوان يك‌فرصت در مواجهه با اين مسائل تبيين شود. همچنين قابليت‌هايي كه فن‌آوري‌هاي اطلاعاتي وارتباطي مي‌توانند به برنامه‌هاي توسعه كشاورزي و روستايي ببخشند و راه‌حل‌هاي موجودبراي افزايش كارايي بخش كشاورزي و نحوه كاربرد اين فن‌آوري‌ها نيز مورد بحث قرارگرفته‌اند. در اين زمينه، ضمن ارائه برخي تجربه‌هاي عملي كشورهاي در حال توسعه در موردكاربرد فن‌آوري‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي، چهارچوب‌هاي مفهومي و ساختاري طرح شبكه‌نظام دانش و اطلاعات كشاورزي (نداك) كه جهت اجرا در قالب طرح تكفا توسط نگارنده درسطح وزارت جهاد كشاورزي ارائه شده و در مراحل مقدماتي اجراست، نيز آورده شده‌است.
چالش‌هاي بخش كشاورزي در آستانه هزاره سوم
توسعه كشاورزي از مهم‌ترين اولويت‌ها در برنامه‌هاي توسعه ملي كشورهاي در حال توسعه محسوب مي‌شود. علي رغم چندين دهه فعاليت‌هاي گوناگون در اين زمينه، اختلاف بين‌كشورهاي در حال توسعه و توسعه‌نيافته به جز موارد معدود، بيشتر شده است. از سوي ديگر،حتي در درون كشورهاي توسعه‌يافته نيز ناهمگني در زمينه رفاه و درآمد و ابعاد گوناگون‌پيشرفت وجود دارد و حاشيه‌نشيني يك معضل اساسي محسوب مي‌شود. اعمال سياست‌هاي‌مبتني بر رشد اقتصادي، نوسازي صنعتي، انتقال فن‌آوري، تاكيد بر افزايش توليد
و صادرات‌منجر به پيامدهاي منفي اقتصادي، اجتماعي و زيست محيطي و به‌طوركلي ناپايداري بخش‌كشاورزي در بسياري از كشورها گرديده‌اند. رشد فزاينده واردات موادغذايي در اغلب كشورهاي جهان سوم ابعادي نگران‌كننده پيدا كرده است. با مطالعه اين شرايط عمده‌ترين چالش‌هايي را مطرح مي‌سازيم كه بخش كشاورزي را در حال حاضر و در آينده تحت تاثير قرار مي‌دهند:
جهاني‌شدن اقتصاد و نظام‌هاي توليد
جهاني‌شدن و گستردگي وابستگي‌هاي اقتصادي در سراسر جهان باعث شده است كه‌تصميم‌گيري فعاليت‌هاي زراعي نه تنها در سطح ملي، بلكه حتي در سطح يك مزرعه نيز متاثراز تحولات و تغييرات اقتصاد جهاني و روندهاي آن باشد. اين مسئله فشار زيادي به مجموعه‌بخش كشاورزي (اعم از سياست‌گذاران، محققان، كاركنان ترويج و توسعه و بهره‌برداران) وارد مي‌كند و حجم قابل توجهي از منابع موجود را به خود اختصاص مي‌دهد.
علاوه براقتصاد، نظام‌هاي توليد نيز به مقدار زيادي متاثر از پديده جهاني‌شدن هستند. الگوها، روش‌هاو استانداردهاي كيفي و كمي، همگي در معيار وسيعي مورد سنجش قرار مي‌گيرند و تقاضا و كشش بازار براساس آنها تعيين مي‌شود و توليدكنندگان نيز مي‌بايست به نحوي در اين‌چهارچوب‌هاي پويا فعاليت نمايند. با توجه به روند متغير اين الگوها، نظام‌هاي توليدي‌كشاورزي لزوما مي‌بايست انعطاف‌پذيري زيادي جهت تطبيق و پذيرش آنها داشته باشند. ازسوي ديگر، پديده جهاني‌شدن فرصت‌هايي را نيز در اختيار بخش كشاورزي قرار مي‌دهد كه‌دريافت و استفاده از آنها جهت پايداري در رقابت‌هاي حال و آينده ضروري‌اند.
فرسايش منابع پايه و بحران‌هاي زيست محيطي
گذشته از صدمه‌هاي ناشي از تخريب محيط زيست بر حيات انساني، از ديگر پيامدهاي‌ناشي از تخريب منابع طبيعي در اثر بكارگيري الگوهاي نامناسب توليدي، مي‌توان به‌ناپايداري نظام‌هاي توليد و بهره‌برداري كشاورزي و از بين رفتن منابع پايه و در نتيجه تحديدامكانات توليدي اشاره نمود. در اين شرايط، از طرفي منابع اوليه و پايه تحت فشارند تا هدف‌حداكثر توليد محقق گردند و از طرفي، دولت‌ها و دستگاه‌هاي سياست‌گذار مصمم هستند تانظام بهره‌برداري را به سمت توسعه پايدار و توليد بهينه سوق دهند و اين امر مستلزم پيامدهايي چون كم‌شدن مقطعي درآمد،
استفاده از دانش و فن‌آوري‌هاي پيچيده‌تر و پيشرفته‌تر و افزايش سطح دانش توليدكنندگان است. همچنين، محصولات كشاورزي توليدشده در كشاورزي مدرن مبتني بر روش‌هاي انقلاب سبز، منشاء بسياري از مشكلات براي سلامتي انسان هستند كه تداوم توليد به اين شيوه را غيرممكن ساخته است. كاهش اين‌بحران‌ها و مشكلات مستلزم سرمايه‌گذاري‌هاي بيشتر و اتخاذ رهيافت‌هاي نويني از سوي‌بخش كشاورزي است.
فقر و امنيت غذايي
در آستانه هزاره سوم كماكان فقر غذايي اصلي‌ترين چالش مرتبط با بخش كشاورزي‌است. جمعيت رو به رشد جهان نياز روزافزوني به غذا دارد. طبق برآوردها، جمعيت جهان درسال 2025 به حدود 8 ميليارد نفر مي‌رسد، و هم‌اكنون نيز بيش از 800 ميليون نفر در سراسرجهان از گرسنگي مزمن، و حدود دو ميليارد نفر از سوءتغذيه رنج مي‌برند. رفع نيازهاي‌غذايي اين جمعيت منجر به فشار روزافزون به منابع طبيعي پايه و نيز به نظام‌هاي كشاورزي درجهت افزايش هرچه بيشتر توليد مي‌گردد. از طرفي نظام‌هاي توليدي فعلي نيز پايدار نيستند ولذا بحران امنيت غذايي از مهم‌ترين چالش‌هاي بشري در آستانه هزاره جديد است.
فرصت‌هاي مقابله با بحران‌ها
اگرچه اين چالش‌ها و بحران‌ها ، موانعي جدي در برابر توسعه محسوب مي‌شوند، اماتحولات همه‌جانبه جهاني، فرصت‌ها و امكاناتي را نيز در اختيار قرار داده‌اند. فرصت‌هاي به‌وجود آمده در سايه تحولات علمي و فن شناختي در نيم قرن اخير را مي‌توان به عنوان فن‌آوري‌هاي به وجود آمده در ابزار و مواد، به توان و قدرت دست‌كاري انسان در مواد; ژن;و اطلاعات خلاصه نمود. در بخش اول مي‌توان به فن‌آوري‌هاي مكانيكي،
شيميايي (شامل‌ماشين‌آلات، سموم، آفت كش‌ها و انواع مواد مغذي و كودها) اشاره كرد و در گروه دوم،فن‌آوري زيستي (بيوتكنولوژي) مي‌تواند منشأ تحولات جدي در بهره‌وري توليد و بازده‌زيست شناسانه قرار گيرد. گروه سوم، شامل توانمندي انسان در مهندسي و مديريت اطلاعات‌است كه به فن آوري اطلاعات و ارتباطات مشهور است. بيشترين تأكيد اين مقاله در تشريح‌و توصيف نقش فن‌آوري ارتباطات به عنوان يك فرصت جهت مواجهه با چالش‌هاي نوين ومشكلات ديرينه بخش كشاورزي است.
يكي از مهم‌ترين ابزارها و فرصت‌هاي موجود،فن‌آوري‌هاي ارتباطي است كه مي‌تواند در پر كردن شكاف فزاينده اطلاعات، دانش و توسعه،نقشي اساسي ايفا نمايد. فن‌آوري‌هاي مزبور ظرفيت‌هاي فراواني براي كشورهاي در حال‌توسعه جهت دستيابي به توسعه پايدار ايجاد نموده‌اند.
اختلاف توسعه‌يافتگي پديده‌اي است كه ابعاد گوناگوني دارد مانند اختلاف درآمدي،شكاف اطلاعاتي (موسوم به شكاف ديجيتال)، عدم دسترسي و محروميت نسبي ، و به اين‌ترتيب بين جوامع، مناطق و افراد، تمايز و شكاف ايجاد كرده است. فن‌آوري اطلاعات به‌علت نرخ بالاي سرعت گسترش، هزينه نسبي پايين، قابليت فراگير و قابليت ارتباطات دوسويه مي‌تواند در رفع مشكلات ناشي از دانش و اطلاعات و نيز عدم دسترسي تاثير قابل توجهي‌داشته باشد. گسترش روزافزون اينترنت و ارتباطات ماهواره‌اي اين امكان را به وجود آورده‌است كه نواحي روستايي دورافتاده نيز بتوانند با هزينه مناسبي در دسترس قرار گيرند.
به اين ترتيب، در جهت انجام فعاليت‌هاي توسعه كه رسانش دانش و اطلاعات اساس آنها را تشكيل‌مي‌دهند، زمينه مناسبي فراهم آورده شده است.
چالش‌هاي مذكور و بسياري موانع ديگر لزوم اتخاذ راه‌كارهاي گزينه‌اي در جهت افزايش‌كارايي و بهره‌وري و بهينه‌سازي فرآيندهاي توليد كشاورزي و در مقياس كلان، تحقق توسعه‌كشاورزي و روستايي را اجتناب‌ناپذير كرده‌اند. امروز،
با گذار از نگرش خطي و رفتارگرايانه نسبت به مقوله توسعه و ديدگاه سيستمي به نظام توليد كشاورزي به‌عنوان يك كل نگريسته‌مي‌شود و با توجه به رشد نهاده‌ها و امكانات مورد نياز و در راستاي تحولات جهاني مرتبط،رشد فن‌آوري مفهوم جامع‌تري را، در قالب توسعه كمي و كيفي دانش و اطلاعات به عنوان محور فعاليت‌هاي توسعه، شامل گرديده است. در واقع، ارزش يافتن اطلاعات در كليه فعاليت‌هاي اقتصادي، از جمله بخش كشاورزي به عنوان يك ابزار كارآمد به منظور تحقق‌اهداف تحقق‌نيافته عصر صنعتي تلقي مي‌شود. به اين لحاظ، در ديدگاه‌هاي نوين
فرآيند توسعه كشاورزي در قالب سيستمي به‌نام نظام دانش و اطلاعات كشاورزي تعريف و شناسايي‌مي‌شود.
نظام دانش و اطلاعات كشاورزي، عامل توسعه كشاورزي
نظام دانش و اطلاعات كشاورزي (نداك) نظامي است كه اجزاي آن شامل مراكز ومجموعه‌هاي توليد، فرآيند (پردازش)، انتقال و كاربرد اطلاعات و دانش كشاورزي بوده واين اجزاء در جهت افزايش محتواي دانش بخش كشاورزي و در نهايت توسعه كشاورزي درتعامل و ارتباط هستند:
توليدكنندگان اطلاعات (مانند مراكز پژوهشي، سياست گذاري پردازش‌گران‌وانتقال‌دهندگان اطلاعات (مانندنهادهاي ترويجي و سرويس‌هاي‌خدمات‌كشاورزي‌و روستايي); و كاربران اطلاعات (بهره‌برداران كشاورزي اجزا سه‌گانه مذكور در واقع عناصر اساسي هستند و به تناسب سطح پيشرفتگي بخش كشاورزي، خرده‌نظام‌ها، ساز و كارها و عناصر فراوان ديگر، در اين نظام دخيل‌اند. با بررسي‌وضعيت نظام مذكور در كشورهاي مختلف مي‌توان دريافت كه توسعه كشاورزي رابطه‌اي معني‌دار و علت معلولي با توسعه‌يافتگي نظام مذكور دارد. از ديدگاه نظام دانش و اطلاعات،اين موارد مهم‌ترين حوزه‌هاي فعاليت و در عين حال مشكلات توسعه كشاورزي و روستايي‌محسوب مي‌شوند:
كارايي در توليد دانش و اطلاعات
دانش، مجموعه‌اي از اطلاعاتي است كه به نحوي سازماندهي شده‌اند تا يادگيري را تحقق بخشند (Johnson,G.A. 1997, Undrestanding the Role of Data, Information,Knowledge and Wisdom in Site - Specific Management, Proc. North Cent.Weed Sci. Soc.52: 175. Invited Talk) و مشتمل بر اطلاعات، ارزش‌ها، تجربه‌ها و قواعد ذهني‌است.( Saadan , Kamarudin,2001, Conceptual Framework for the Development ofKnowledge Management System in Agricultural Research and Development,Asia Pacific Advanced Network Conference , Malaysia)
توليد دانش شامل‌تمام فعاليت‌هايي است كه طي آن دانش در اثر تعامل فعال بين فرد و محيط او انجام مي‌شود.در توليد دانش فعاليت‌ها و فرآيندهايي چون اكتساب، ابداع، تجزيه، تركيب و غيره انجام‌مي‌گيرند. دانش و اطلاعات موردنياز بهره‌برداران در بخش كشاورزي را مي‌توان به سه گروه‌طبقه‌بندي كرد:
الف. اطلاعات و دانش فني كه شامل اخبار و اطلاعات و دانش بكارگيري روش‌ها وابزار در مراحل مختلف توليد است و عموما براي كاربران و بهره‌برداران زراعي كاربرددارد
ب. اطلاعات مديريتي، شامل اطلاعات مديريتي، تصميم‌سازي و سياست‌هاي بخش كه‌براي مديران، مراكز دست‌اندركار توسعه و برنامه‌ريزي دولتي و خصوصي كاربرد دارد
پ. اطلاعات اقتصادي، كه مربوط به امور بازرگاني و تجاري چون قيمت‌ها، نوسان‌ها وروندهاي آنها و صادرات و واردات است كه براي كاربران زراعي، موسسه‌هاي تجاري،واسطه‌ها و مصرف‌كنندگان محصولات كشاورزي ارزشمند است.
كارآيي توليد دانش ناظر بر مواردي چون كيفيت دانش و اطلاعات توليدي، قابليت كاربردو سازماندهي آنها براي كاربرد توسط مخاطبان مختلف (مخاطب‌مداري) است و دانش واطلاعات مطلوب در كشاورزي نوعا قالب و محتواي مسئله محور هستند كه به معني محوريت‌مسائل و مشكلات واحد توليدي و توليدكننده است. كليه موارد فوق مي‌بايست در فرآيند توليد و تبديل دانش مورد نظر قرار گيرند و سازوكارها و مجموعه‌هاي متولي توليد وپردازش دانش، نگرشي تخصصي نسبت به مقوله‌هاي مذكور داشته باشند.
دسترسي به اطلاعات و دانش
نابرابري در دسترسي به دانش و اطلاعات موجود حاكي از عدم رسانش يكنواخت وعادلانه آنها به كليه صاحبان منافع است و در مواردي مي‌توان از نوعي رانت اطلاعاتي سخن گفت كه به ناموزوني هرچه بيشتر توسعه كشاورزي در اقشار يا مناطق مختلف دامن مي‌زند.
زيرساخت‌هاي ارتباطي
وجود زيرساخت‌هاي مخابراتي، شبكه‌اي و پوشش‌هاي رسانه‌اي و نيز هزينه كاربري آن‌هابراي جوامع روستايي و كشاورزي يكي از مسائلي است كه در سياست‌گذاري براي ايجاد شبكه‌هاي دانش و اطلاعات مي‌بايست مورد توجه قرار گيرد. به نظر مي‌رسد كه بسياري از زيرساخت‌هاي موجود در جهت كاربرد بخش‌هاي صنعت و خدمات طراحي شده‌اند ولذامي‌بايست در سياست‌هاي كلان ملي براي زمينه‌سازي ارتباطات نواحي روستايي دورافتاده(مانند دسترسي به اينترنت) اقدامات اساسي صورت گيرد.
رسانه‌ها، مجراها و روش‌هاي رسانشي
اين موارد ناظر بر وجود يك الگو و عزم همگاني از سوي متوليان رسانه‌اي كشور وطراحان محيطهاي مزبور در زمينه توسعه كشاورزي و روستايي‌اند. جامعه روستايي وكشاورزي (همانند ساير جوامع بشري) داراي الگوها، مجراها و سلسله‌مراتب خاص دريافت‌اطلاعات است. بدون شك، كاركرد و اثربخشي رسانه‌ها در جوامع مختلف متفاوت است‌ولذا در رسانش اطلاعات مي‌بايست اين تفاوت‌ها درنظر گرفته شوند.
توسعه نظام دانش و اطلاعات كشاورزي
با توجه به موارد مطرح‌شده، نقش و جايگاه فن‌آوري‌هاي ارتباطي و اطلاعاتي در توسعه‌نظام دانش از ديدگاه‌هاي مختلف قابل بررسي است. از آنجا كه تبادل دانش مهم‌ترين فرآينددروني اين نظام محسوب مي‌شود، فن‌آوري‌هاي مذكور نيز جايگاه كليدي در توسعه آن‌دارند. مهم‌ترين كاربردهاي فن‌آوري‌هاي ارتباطات و اطلاعات در توسعه كشاورزي و روستايي به اين قرارند:
نو‌آوري‌هاي ارتباطي و اطلاعاتي به‌عنوان ابزار ارتقاء بهره‌وري كشاورزي اين فن‌آوري‌ها مي‌توانند ابزاري مهم در توانمندسازي افراد و جوامع باشند و با افزايش‌تعامل بين افراد و جوامع موجب كسب اطلاعات ارزشمند توسط صاحبان منافع شوند و به اين‌ترتيب كارايي فعاليت و بازدهي آنها افزايش يابد. هم‌اكنون به‌سبب همين تعامل‌ها، نوعي‌حالت گذار از تمايل به داشتن حداكثر اطلاعات (نزد افراد و سازمان‌ها) به‌سوي كسب وكاربرد اطلاعات درست و به موقع مشاهده مي‌شود. فن‌آوري‌هاي اطلاعاتي مي‌توانند افرادمحروم و دور از دسترس (كشاورزان خرده‌پا، جوامع روستايي و حاشيه‌نشين‌هاي شهري) رادر تمام كشورها، اعم از پيشرفته و توسعه‌نيافته ، به‌طور نسبتا يكساني تحت پوشش قرار دهند.
