بخشی از مقاله
مدل تعادلی سازمان باتاکید بر توسعه کیفی مدیریت
مسعود انصاری مهر
دکترای مدیریت آموزشی
مدل تعادلی سازمان، یکی از الگوهای پیشنهادی کشورهای توسعه یافته آموزشی برای دستیابی به اهداف توسعه کیفی و همه جانبه می باشد در این مدل که برگرفته از مدیریت فرآیند مدار «Processing Management» بوده، مدیریت مدارس ضمن تأکید بر بهبود و توسعه محیط های سخت افزاری - نرم‌افزاری و مغز افزاری آموزشگاه محل خدمت خود و ترسیم مدل T مقايسه وضع موجود (رشته‌ها) با وضع مطلوب (انتظارات) راهکارهای مناسب هنجار منطقه‌ای و محیطی را منطبق با شرایط، امکانات، نیروی انسانی در اخـتـیار، مـنابع مالی و اطلاعـاتی و محدو دیتهای
قانونی موجود
مدل تعادلی سازمان EFQM
طراحی و زمینه توسعه حرفه‌ای کارکنان – رضایت مندی دانش آموزان و خانوادهای ایشان(مشتریان) و اثر گذاری بر محیط بر محیط اجتماعی محل آموزشگاه بانضمام ا
فزایش کیفیت برنامه های عمومی مدرسه رضایت حوزه ستادی آموزش و پرورش و همکاری توسعه مدار با سایر مدارس را فراهم می نماید.
بی‌شک مدل EFQM كه ساخته و پرداخته ذهن اندیشمندان اروپایی می‌باشد به منظور تکمیل و یا ایجاد رقابت با مدل TQMمطرح گردیده و تأکید
مؤکدآن نیز بر منطق را دار «ADAR Logic»
که برگرفته از چهار عنصر:
الف) نتایج عملکرد«Results»
ب) رویکرد عملیات «Approach»
ج) استقرارهای سیستمهای استاندارد «Deployment»
د) ارزیابی و بازنگری برنامه‌ها
Assessment and Review
می‌باشد که در ذیل به بیان هر یک از عناصر چهار گونه در محیط مدارس می پردازیم.
رویکرد عملیات
این مفهوم در بر گیرنده برنامه‌های مدیران مدارس، خط مشی‌ها در راهبردهای تنظیم برنامه و موفقیت دستیابی به اهداف آن می‌باشد.
در این راستا نقش اطلاع گیری و ارایه الگوهای عملی در برخورد با موضوعات گوناگون آموزشی، تربیتی، پژوهشی، اداری و.... کاملاً مشخص بوده و مدیریت بر اطلاعات IMS
Infor mation Management System)
در اخذ تصمیمات کلیدی و استراتژیک در محیط آموزشگاه بسیار مهم و ضروری خواهد بود.
استقرار سیستم های استاندارد
در یک سازمان برتر آموزشی رویکردها می‌بایستی به صورت ساختار یافته و سیستماتیک مستقر گردیده و در این راستا بهره‌گیری از استانداردهای عملی در آموزش نظیر: الگوهای مناسب و بهنجار تدریس، در تربیت نظیر:حد و حدود رفتار منطبق با ارزشهای عرف و شرع جامعه ، در مدیریت نظیر: بهره گیری از سبک مناسب مدیریتی منطبق با ویژگیهای دموگرافیک و ساختار انسانی مدارس و مواردی از این قبیل مد نظر می‌باشد.
بدیهی است در صورت موجونبودن استانداردهای سازمان یافته و شناخته شده، مدیر مدرسه با توجه به شرایط، امکانات ،فرهنگ حاکم، بینش و نگرش عوامل، سطح اطلاعات خود و پتانسیل‌های موجود اقدام به طراحی و استقرار روش یا متدولوژی مدیریتی هنجار نموده و با نهادینه کردن آنها زمینه استاندارد محیطی را فراهم می نماید.
ارزیابی و بازنگری در برنامه‌ها
در یک سازمان برتر آموزشی رویکردهای عملیات می‌بایستی به صورت منظم مورد ارزیابی قرار گرفته،شناسایی موقعیت‌ها، برنامه‌ریزی و به کارگیری روشهای بهبود عمل و مجموعه فعالیتهایی که بر محور یادگیری تأکید می‌نمایند.
می‌بایستی همواره در سیستم مدیریت مدارس مورد ارزیابی و بازنگری قرار گیرد. تا قبل از رسیدن به مرحله بحران و بروز مشکلات اجرایی در سیستم عملیات اصلاح در برنامه‌ها به عمل آید.
نتایج عملکرد
نتایج شامل آن چیزی است که مقرر است سازمان مدرسه بدان دست یابد.
بدیهی است در یک محیط رقابتی
Copetion Circumfrenc
همواره عملکردها با سایر مدارس مقایسه شده و سعی در الگوسازی بهترین شیوه های عمل در مدیریت مدارس می نمایند.وجود رابطه علت و معلولی بین رویکردهای به کار گرفته
شده و نتایج به دست آمده می تواند مدیریت آموزشگاه را در تبیین برنامه‌های کیفی آینده خود یاری نماید.
همچنین تشخیص فرصت های بهبود در افزایش کیفیت مدیریت و کسب رضایت مندی مشتریان مدارس بسیار اهمیت خواهد داشت.
مفهوم و نتیجه گرایی:توجه به ارضای نیازهای تمامی ذی نفعان مرتبط با مدرسه
ویژگیهای مدارس برتر از بعد نتیجه‌گیری:
1- این گونه مدارس قابل انعطاف، پاسخگو و فعال در برابر تغییر در نیازها و انتظارت ذی نفعان می باشند.
2- این گونه مدارس نیازها و توقعات ذی نفعشان را اندازه‌گیری و پیش‌بینی می‌نمایند.
3- این گونه مدارس عملکرد سایر مدارس را نیز مورد ارزیابی قرار می‌دهند.
مفهوم مشتری گرایی: توجه به دانش آموزان و ارزشهای آنها در سازمان مدارس.
ویژگیهای مدارس برتر از بعد مشتری‌گرایی دانش‌آموز محوری
1- مدیران مدارس، مشتریان خود را شناخته و آنها را درک می نمایند
.
2-مدیران مدارس می دانند که مشتریان مدارس داوران نهایی کیفیت خدمات آموزشی مدرسه می‌باشند.
3- تمرکز توجهات مدیران بر نیازها و توقعات مشتریان و پاسخگو بودن به آنان می‌باشد.
4- مدیران مدارس مشتریان مدرسه خود را بخش‌بندی نموده تا میزان اثر بخشی پاسخهای خود را بهبود دهند.
5-مدیران مدارس محیطی رقابتی برای مشتریان ایجاد نموده تا امکان رشد آنها را فراهم نمایند.
موجو و ایجاد یادگیری برای ایجاد فرصتهای نوآوری و بهبود
ویژگهیای مدارس برتر از بعد از بهبود نوآوری و یادگیری مستمر
1- در این گونه مدارس به شکل فزاینده‌ای از روش الگو برداری از بهترینها « Bench Marking» تبعيت مي‌نمايند.
2- در این گونه مدارس کارکنان تشویق می شوند تا به شایستگی‌ها مورد نیاز در آینده فکر نمایند.
3--در این گونه مدارس مدیران دائماً با موضوع مدرسه خود برخورد منقدانه نموده و در صد فرصتهایی برای نوآوری و بهبود مستمرکار می‌باشند.
4- در این گونه مدارس به بهبود فرایند یاددهی، یادگیری به عنوان یک اصل اساسی آموزش می‌نگرند.
مفهوم توسعه شرکتها در مدرسه: توجه به اصل افزوده در سازمان مدرسه و توسعه شراکت با مجموعه مدرسه کیفیت همه جانبه.
ویژگیهای مدارس از بعد از توسعه شرکتها در مدرسه:
1- مدیران مدارس معتقدند که موفقیت منوط به شراکت با دیگران می‌باشد.
2- مدیران مدارس در صد توسعه شراکت‌ها با سایر مدارس و مراکز علمی می باشند.
3-عوامل مدرسه یکدیگر را با تخصص و دانش یاری می‌دهند و رابط پایداری را بر مبناي اعتماد دو طرفه، احترام و شفافیت پایه‌ریزی می‌نمایند.
مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمان مدرسه:توجه به مقررات و فرهنگ حاکم بر جامعه و تأکید بر مسئولیت پذیری تمامی عوامل مدرسه.
ویژگیهای مدارس برتر از بعد از مسئولیت اجتماعی سازمان مدرسه:
1- در این گونه مدارس به منظور پاسخگو بودن به ذی نفعان مدرسه و رویکردی عمیقاً متکی بر اخلاق را بکار می برند.
2- در این گونه مدارس مدیران توجه خاصی به ترویج فرهنگ و مسئولیت پذیری اجتماعی دانش‌آموزان، معلمان و عوامل اجرایی و پایداری آنها در حال و آینده دارند.
3- در این گونه مدارس علاوه بر توجه به مدیریت ریسک مدیران به ترویج فرصت کار برروی پروژهای اجتماعی و گروهی می‌پردازند.
4- در این گونه مدارس مدیران از تأثیر عوامل در مدرسه خود جامعه مطلع هستند و تلاش می‌کنند تا تأثیرات نا مطلوب را به حداقل برسانند
خود ارزیابی مدرسه:
مفهوم خود ارزیابی در این مدل، بررسی سیستماتیک، جامع و منظم در رابطه با فعالیتها در سازمان مدرسه می باشد. خود ارزیابی به مدرسه امکان می دهد تا به طور دقی
ق نقاط قوت و نواحی را که احتیاج به بهبود دارند مشخص و اقدامات اصلاحی مورد نیاز را برنامه‌ریزی نماید تا مدرسه در مسیر پیشرفت قرار گیرد.
فوائد خود ارزیابی مدارس:
1- تعیین دقیق نقاط قوت و نواحی قابل بهبود؛
2- ارائه روش سیستماتیک و مبتنی بر و واقعیت جهت ارزیابی سازمان مدرسه و سنجش دوره‌ای آن؛
3- ایجاد چارچوبی مناسب در جهت اداره و بهبود مدرسه؛
4- آموزش عملی پرسنل مدرسه در راستای مفاهیم اصولی برتری سازمانی و چگونگی ارتباط آنها با مسئولیتهای سازمانیشان در مدرسه؛
5- در گیر کردن تمامی پرسنل مدارس در تمامی سطح فرایند بهبود؛
6- انجام ارزیابی با روش کاملاً مرتبط با سطوح خرد و کلان مدرسه؛
7- ایجاد این امکان که مدرسه خود بتواند خود را با سایر مدارس و براساس خواسته‌های مدل EFQM شناخته شده و قابل قبول مقایسه نماید؛
8- ایجاد هماهنگی در بهبودهای همه جانبه در حین عملیات معمولی مدرسه؛
9- بهبود در توسعه برنامه‌ها و راهبردها سازمان مدرسه؛
10- آماده شدن براب دریافت گواهی کیفیت(ضمنی یا رسمی) از مسئولین آموزش و پرورش.
فعالیتها، پروژه‌های عملیاتی و سیستمهای مورد نیاز در مدل EFQM در جهت دستیابی به استانداردهای قابل قبول و مدارس کیفی.
1- مشخص بودن اهداف استراتژیک و برنامه‌های کوتاه مدت و بلند مدت مدرس.
2- شناخت صحیح از وضع موجود آموزشگاه و برنامه‌ریزی برای دستیابی به وضع مطلوب و سپس ایده آل.
3-تعریف صحیح از سیکل شغل، رئوس مسئولیتها و وظایف پرسنل آموزشگاه
4- وجود سیستم مناسب گزارش گیری و جذب اطلاعات و سیستم مدیریت بر اطلاعات
5- وجود وحدت فرماندهی در کنار وجود سیستم تفویض اختیار
6-وجود تیمهای کاری و تیمهای مشاوره‌ای در مدرسه
7- ایجاد یک ساختار سازمانی یادگیرنده و فرصتهای یادگیری برای تمامی عوامل مدرسه
8- وجود سیستم محاسبه انگیزش شغلی کارکنان و انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان
9- وجود سیستم محاسبه نرخ کارایی اثر بخشی و بهره‌وری دانش آموزان، معلمان و پرسنل آموزشگاه
10-وجود یک سیستم پویا در زمینه نیاز سنجی و طراحی آموزشی و برگزاری برنامه‌های آموزشی.
11- ایجاد سیستم دینامیک تهیه سوالات و برگزاری امتحانات (تشخیصی، تکوینی، تراکمی یا نهادی)
12- سیستم ارزیابی کمی وآماری عملکرد عوامل مدرسه
13- وجود سیستم پیشنهادات و مدیریت مشارکتی منطبق بر نظام پیشنهادات و مشارکت عوامل
14- بهره‌گیری از سیستم پیشنهادات و مدیریت مشارکتی منطبق بر نظام پیشنهادات و مشارکت عوامل
15- نهادینه سازی و درونی سازی سیستم تدابیر انضباطی در بین کلیه عوامل مدرسه
16- هدفدار نمودن فعالیتهای اضافی و فوق برنامه در آموزشگاه
17- بهره‌گیری از سیستم جبران خدمات عوامل مدرسه و تشویق هدفمند دانش آموزان آموزشگاه
18- راه اندازی سیستم بوتیک یا نمایش توانمندی‌های مدرسه بانضمام وجود نشریات خبری، آموزشی و تبلیغات
19- بهره‌گیری از تکنولوژی اطلاعات «IT » و سیستمهای هوشمند اطلاعاتی در مدرسه (سایت، فعال، تلفن گویاو...)
20- وجود سیستم محاسبه نرخ ارزش افزوده افراد و برنامه‌ها و سیستم کنترل هزینه‌ه
ا
21- کیفی سازی محتوا و نحوه مدیریت مراسم و تشریفات در مدرسه
22- ایجاد سیستم افکار سنجی و مطالعات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و... در آموزشگاه
23- ایجاد و بهره‌گیری ازسیستم «Bench Marking» یا الگو گیری و بهره گیری از بهترینها
24- وجود سیستم کیفی مدیریت زمان، تغییر و تحول، بحران،ریسک، تضاد وتعارض در سازمان مدرسه
25- بهره گیری از سیستم کدئینگ وسایل و افراد
26- وجود سیستم شناسایی، ارزیابی و انتخاب تأمین کنندگان نیازهای مدرسه
27- وجود نگرش سیستمی در سازمان مدرسه و سیستم فرایندسازی برنامه‌ها
28- تأکید بر اصل مطالعه و تحقیق در زمینه‌های مختلف و حوزه‌های گوناگون مدرسه
29-جهت دهی به سیستم انتخابات و انتصابات در آموزشگاه (شورای دانش‌آموزان
، انجمن اولیاء و مربیان، شورای دبیران و...)
30- وجود سیستم آسیب شناسی محیطهای سخت افزاری، نرم افزاری و مغزافزاری
31- کیفی سازی سیستم پاسخگویی به افراد و سازمان متبوع
32- بهره‌گیری از سیستم آموزش ضمن خدمات برای کارکنان و به روز کردن اطلاعات عوامل سازمانی مدرسه
