بخشی از مقاله
مقدمه
در سال 1893 دیوان عالی ایالات متحده امریکا در مورد Nix vs. hedden قانونی صادر کرد که گوجه فرنگی قانوناٌ بیشتر متعلق به سبزیجات است تا میوه ها. این در نظر با تصور عمومی در ذهن مردم این بود که میوه ها نسبتاٌ شیرین هستند و طبیعتاٌ به عنوان دسر غذا استفاده می شدند در حالی که سبزیجات بیشتر ترش بودند و بخشی از سالاد یا غذای اصلی را تشکیل می دهند.
این از دیدگاه گیاهشناسی چنین تصور می شود که میوه یک تخمدان توسعه یافته و رسیده (بالغ) است. میوه همچنین معمولاٌ شامل دانه ها است. بوسیله این تعریف بسیاری از چیزهایی که سبزیجات نامیده می شوند شامل: گوجه فرنگی، لوبیا سبز، خیار و کدو واقعاٌ میوه هستند. درجای دیگر سبزیجات می توانند از برگها (به عنوان مثال: کاهو، کلم پیچ)، ساقه ها (سیب زمینی سفید)، ریشه ها (مانند: سیب زمینی شیرین)، ساقه ها و ریشه ها (مانند: چغندر)، جوانه های گل (برای مثال: کنگر فرنگی) یا قسمتهای دیگری از گیاه ایجاد شوند. تمام میوه ها از گل ساخته می شوند، بنابراین درگیاهان گلدار دیده می شوند. لقاح (به فصل 22 مراجعه شود.) معمولاٌ به طور غیرمستقیم مشخص می کند که تخمدان تخمدانهای یک گل به میوه تبدیل می شود یا نه(گاهی اوقات یک بافت اضافی مانند: نهنج). اگر تخمکها کمتر از حد معینی بارور شوند گلها معمولاٌ بدون رشد بیشتر خشک می شوند و می ریزند.
دانه های گرده محتوی محرک خاصی به نام هورمون هستند که ممکن است توسعه و رشد میوه ها را آغاز کنند (مورد بحث در جزئیات فصل 11) و بعضی اوقات تنها یک مقدار از دانه های گرده کافی هستند که باعث تحریک شوند و تخمدان را به میوه تبدیل کنند. هورمونهای تولید شده بوسیله دانه های توسعه یافته رشد میوه را به جلو می اندازند این هورمونها به نوبه خود محرکهای بیشتری را از دیواره تخمدان برای رشد و توسعه میوه تولید می کنند.
بخشهای یک میوه
هنگامی که یک تخمدان به میوه کامل تبدیل شد به 3 بخش قابل تقسیم است، که هر چند بعضی اوقات تشخیص دادن این بخشها از هم مشکل می باشد. پوست میوه برون بر آن را تشکیل می دهد، در حالی که داخلی ترین بخش میوه که دانه ها را احاطه می کند درون بر را تشکیل می دهد. درون بر ممکن است سخت وسنگی باشد (مانند هسته هلو که دانه را احاطه می کند) درون بر همچنین ممکن است نازک و کاغذی باشد مانند سیب یا آن ممکن است از میان بر جدا نباشد. میان بر به بخشی از میوه گفته می شود که بین برون بر و درون بر قرارگرفته باشد. این سه ناحیه به صورت یکجا فرابرنامیده می شود در میوه های خشک فرابر معمولاٌ خیلی نازک است. بعضی میوه ها فقط شامل تخمدان و دانه ها هستند، بعضی دیگر دارای قسمتهای مجاور گل مانند: نهنج یا کاسبرگها با تخمدان ادغام می شوند و یا به صورتهای مختلفی تغییر می کنند.
میوه ها ممکن است گوشتی یا خشک باشند و همچنین شکوفا یا ناشکوفا باشند و یا از دانه ها مشتق شده باشند یا به صورت جداگانه بوجود آمده باشند. آنها ممکن است ازیک تخمدان یا بیشتر ازیک تخمدان تشکیل شده باشند. تمامی این ویژگیها عموماٌ برای تقسیم بندی میوه بکار می روند، ولی متأسفانه بعضی ازاین ویژگیها برای برخی میوه ها مناسب نیستند. بعضی ازاین مشکلات در طبقه بندی که در ادامه می آید توضیح داده خواهند شد.
انواع میوه
میوه های آبدار یا گوشتی: میوه هایی که حداقل قسمتی از میان بر آنها گوشتی است میوه های گوشتی را تشکیل می دهند.
1- میوه های گوشتی ساده: میوه های گوشتی ساده میوه هایی هستند که گلی با یک مادگی بوجود می آیند. تخمدان ممکن است تحتانی یا فوقانی و یا ساده باشد (مشتق شده از یک برگ تغییر یافته به نام برچه) یا ممکن است شامل برچه های بیشتری باشند که این مرکب (برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد برچه و تخمدان مرکب به فصل 22 مراجعه شود) است. تخمدان ممکن است به تنهایی به میوه تبدیل شود یا دیگر بخشهایی از گل بطور یکسان با آن رشد کنند.
2- میوه شفت: میوه شفت یک میوه ساده گوشتی با یک دانه است که بوسیله یک درون بر سخت احاطه شده است. میوه شفت معمولاٌ از گلهایی با تخمدان فوقانی که دارای یک تخمک است بوجود می آید. میان بر معمولاٌ بطور آشکار همیشه گوشتی نیست و هر چند برای مثال در نارگیل پوسته سخت (محتوی میان بر و برون بر) که معمولاٌ به دور انداخته می شود دارای الیاف (فیبر) زیادی است (فیبر در ساختن برس و چیزهای دیگر استفاده می شود). دانه (گوشت) نارگیل توخالی و معمولاٌ محتوی آندوسپرم های آبکی (به فصل 22 مراجعه شود) که بطور عمومی شیر گفته می شود. دانه بوسیله درون بر سخت احاطه شده است، بنابراین یک میوه شفت است. در مثال دیگر از میوه شفت شامل میوه های سنگی (برای مثال: زردآلو، گیلاس، هلو، آلو، زیتون و بادام) است. در بادام پوست سخت که خشک و در هنگام بلوغ تا حدی شکوفا است و قبل از فروختن در فروشگاهها به دور انداخته می شود و درون بر که سخت و سنگی است، ما قبل از استفاده از دانه آن را می شکنیم.
3- میوه سته: میوه سته معمولاٌ از تخمدان مرکب بوجود می آید و بطور معمول محتوی بیش از یک دانه است. تمام فرابر گوشتی است و تشخیص بین میان بر و درون بر مشکل و سخت است. 3 نوع از میوه سته ممکن است شناخته شده باشند.
سته حقیقی میوه ای است با پوسته نازک که تمام فرابر در هنگام بلوغ نسبتاٌ نرم هستند، اگرچه بیشتر محتوی بیش از یک دانه هستند. مورد جالب توجه و استثنایی در مورد خرما و آوکادو است که دارای فقط یک دانه هستند. نمونه هایی از سته حقیقی شامل: گوجه فرنگی، انگور، خرمالو، فلفل و بادمجان است. بعضی از میوه ها که معمولاٌ شامل کلمه سته می شوند بطور رایج نام گیاهشناسی آنها اصلاٌ سته نیست (برای مثال: توت فرنگی، تمشک، شاه توت).
بعضی از سته ها از گلهایی با تخمدان تحتانی بوجود می آیند که در این صورت بخشهای دیگر گل در گوشتی شدن میوه کمک می کند. آنها می توانند معمولاٌ بوسیله تغییر قسمتهای گل و یا تغییراتی در نوک میوه قابل تشخیص می باشند. مثالی از میوه سته شامل: انگور فرنگی، زغال اخته، قره قات، انار و موز است. در موزهای خوراکی میوه بدون لقاح (از طریق بکرزایی) بوجود می آیند (که این میوه بدون لقاح توسعه می یابد- به فصل 22 مراجعه شود). بنابراین این نوع میوه ها دانه ندارند، چندین گونه دیگر از موز دانه های فراوانی تولید می کنند.
4- ميوه پپو (Pepo):
ميوه پپو داراي پوست نسبتاًَ سختي است. ميوههاي خانواده كدوئيان شامل: كدو، خيار، هندوانه، خربزه وطالبي ميباشد.
5- ميوه هسپريديوم (Hesperdium):
ميوه هسپرديوم ستهاي است با پوست چرمي كه حاوي روغن است برآمدگي زيادي روي پوست است كه از ديواره داخلي تخمدان بصورت وبه شكل كيسه ومتورم كه حاوي شيره است تشكيل ميشود. همه اعضاء خانواده مركبات از اين نوع ميوه توليد ميكنند. مثالهايي شامل: پرتقال، ليمو، ليمو ترش، گريپ فروت، نارنگي و Kumquats .
6- ميوه پوم (سيب):
ميوه پوم يك ميوه ساده گوشتياست، كه گوشتآن ازتوسعه نهنجي كه دراطراف تخمدان رشد ميكند بوجود ميآيد. درون براطراف دانهها كاغذي يا چرمي است. مثالهايي شامل: سيب، گلابي و به . در سيب، تخمدان شامل هسته (مغز) و بافت اندك مجاور آن است.
باقيمانده ميوه از توسعه و رشد مقدماتي نهنج بوجود ميآيد. در متنهاي گياهشناسي اغلب به سيبها، كدوها وبعضي ستهها و ميوههاي ديگر كه بيشتر از يك تخمدان بوجود ميآيد ميوههاي كاذب ميگويند يا ميوههايي كه داراي بافت فرعي (زايد) دارند.
ميوههاي مجتمع:
ميوه مجتمع ميوهاي است كهاز يك گل با چندين مادگی بوجود ميآيد. مادگيهاي انفرادي به صورن شفتهاي كوچكي يا ديگر اجزاي ميوه مانند هستند، اما آنها بصورت مجموعه رسيدهاي روي يك نهنج قرارميگيرند. مثالهايي شامل: تمشك، توت سياه وتوت فرنگي.
درتوت فرنگي نهنج مخروطي، گوشتي و قرمز ميشود، درحالي كه مادگي فندقه كوچكي را (در بخشهاي بعد و دربخش ميوه خشك بررسي ميشود.) روي سطح آن توليد ميكند. بهعبارت ديگر توت فرنگي درحالي كه يك ميوه مجتمع است، همچنين از بافتهاي زايد نيز تشكيل شده است.
ميوههاي مركب (متعدد):
ميوههاي مركب، ازچندين گل انفرادي دريك گل آذين تشكيل ميشود. هرگل داراي نهنج جداگانه خودش است. اما مانند گلهاي بالغ، جداگانه تبديل به ميوه كوچك شده كه اين ميوه كوچك باهم بهصورت يك ميوه بزرگ منفرد توسعهمييابند. مثالهايي ازميوههاي مركب شامل: توت سفيد، آناناس و انجير. آناناس مانند موز معمولاً بصورت بكرزايي بوجود ميآيد و دانه ندارد. (به فصل 22 مراجعه شود.) گلهاي انفرادي با هم روي يك محور گوشتي قرار ميگيرند و ميوههاي كوچك با هم به صورت يك ميوه منفرد در ميآيند. در انجير بالغ گل آذين بصورت واژگون (آويخته) خاصي ميباشد. گلچههاي گل آذين بوسيله يك نهنج عمومي محصور ميباشند كه به سمت بيرون در نوك باز ميباشند.
بعضي از واريتههاي انجير به صورت بكرزايي بوجود ميآيند، اما در ديگر انجيرها،
گردهافشاني را بوسيله زنبورهاي عسل كوچكي كه از سوراخ به درون آن ميخزند انجام ميشود. بعضي از ميوههاي مركب مانند: صمغ شيرين در هنگام بلوغ و رسيدگي خشك هستند.
ميوههاي خشك:
ميوههايي كه ميانبرآنها درهنگام رسيدگي يا بلوغ بطورمشخصي خشک ميشوند درگروه ميوههاي خشک طبقه بندي ميشوند.
الف- ميوههايي كه درهنگام بلوغ شكوفا ميشوند:
ميوههايي كه در اين گروه قرار دارند بوسيله چگونگي شكوفايي از يكديگر قابل تشخيص ميباشند.
1- برگه (Follicle):
برگه تنها از يك شكاف طولي از يكطرف باز شده و دانهها را بيرون رها ميكند.
مثالهايي شامل: گل زبان در قفا، تاج الملوك، گل شيري و گل صدتوماني.
2- نيام (Lgume):
نيام بوسيله دو شكاف در كنار باز ميشود. بطور تقريبي هزاران عضو از خانواده لگوم (نخود) ازاين نوع ميوهها توليد ميكنند. مثالهاييشامل: نخود، لوبيا، Garbanzo beans،
عدس،Carob، Kudzu، Mesquite . بادام زميني همچنين نيام است ولي بادام زميني از اين بابت كه ميوه در زير زمين رسيده ميشود غير عادي است، دانهها معمولاً به جاي شكفتن بوسيله باكتريهاي تجزيه كننده فرابر در طبيعت آزاد ميشوند.
3- خورجين (Silique):
خورجين همچنين از دو طرف يا درز باز ميشود. اما دانهها روي تيغه مركزي بوجود ميآيند كه در زمان شكوفايي آشكار ميشوند، ميوههايي كه درازاي (طول) آنها به كمتر از 3 برابر پهناي (عرض) آنهاست خورجينك نام دارد. خورجين و خورجينك بطور عادي بوسيله اعضاي خانواده خردل توليد ميشوند كه شامل: كلم بروكلي، كلم، تربچه، كيسه كشيش و تره تيزك آبي (شاهي) هستند.
4- كپسول يا پوشينه (Capsule):
پوشينه (كپسول) عموميترين ميوه شكوفاي خشك ميباشد، كپسولها داراي حداقل 2 برچه هستند كه از راههاي مختلفي شكوفا ميشوند. بعضي از جدار بين برچهها شكوفا ميشوند، در حالي كه بعضي ديگر از حفرههاي برچهها شكوفا ميشوند. تعدادي ديگر كلاهكي را در انتها بوجود ميآورند كه پرتاب ميشود و دانهها را رها ميكند. برخي ديگر از يك سوراخ رديفي در اثر تكان دادن كپسولها در اثر باد بيرون ميريزند. مثالهايي شامل: زنبق، اركيده (ثعلب) ، سوسن (لاله) ، شقايق، بنفشه و گل ميمون.
ب- ميوههايي كه در هنگام بلوغ ناشكوفا هستند: در اين از نوع ميوههاي خشك دانهها تنها چسبيده يا در نقاط مختلف متصل به فرابر ميباشند.
1- فندقه (Achene) :
در فندقه دانه تنها از طريق پايه اطراف فرابر را احاطه ميكند. بنابراين پوسته (فرابر) نسبتاً به راحتي از دانه جدا ميشود. مثالهايي شامل: دانه آفتابگردان (مغز خوراكي به همراه پوسته فندقه را تشكيل ميدهند) ، گل آلاله و گندم سياه (ديلار) .
2- فندق (Nut):
ميوههاي فندق مشابه فندقه تك دانهاي هستند؛ ولي معمولاً بزركتر هستند و فرابر خيلي سخت و ضخيم است. در فندقها روي پايه قسمت كاسه يا دستههايي از براكتهها بوجود ميآيد. مثالهايي شامل: فندق، بلوط و شاه بلوط.
بسياري از فندقها بطور عمومي از نظر گياهشناسي ميوه فندق نيستند. ما قبلاً اشاره كرديم كه بادام زميني نوعي نيام است و نارگيل و بادام شفت هستند. گردو و Pecans همچنين شفت هستند، در حالي كه گوشت آنها بعد از رسيدن دانه خشك و چروكيده است. Brazil nut دانههايي از كپسول بزرگي هستند و توليد ميوه شفت تكدانهاي خاصي را ميكنند. Brazil nut به صورت ضميمه خميدهاي در انتهاي متورم دمگل بوجود ميآيد در مناطق گرمسيري به صورت نارس به عنوان غذا و رسيده آن براي تهيه كنسرو، مربا يا شراب استفاده ميشود. پسته همچنين دانهاي از ميوه شفت است.
3- گندمه:
فرابر گندمه بطور محكم به دانه متصل است و نميتوانداز آن جدا شود. تمام اعضاي خانواده گندميان شامل: ذرت، گندم، برنج، يولاف و جو كه ميوه گندمه توليد ميكنند (كه كاريوپسيس ناميده ميشوند) .
4- سامارا (Samara):
در سامارا فرابر اطراف دانه قرار دارد، و به حالت بال يا غشاء به بيرون توسعه مييابد كه در پراكندگي آن كمك ميكند. سامارا در افرا دو بالي است، در زبان گنجشك، نارون و درخت عرعر تك بالي است.
5- شيزوكارپ (Schizocarp):
ميوه دوقلو كه شيزوكارپ ناميده ميشود مختص خانواده جعفري است. اعضاي اين خانواده شامل: جعفري، هويج، انيسون، زيره سياه و شويد است. ميوه دوقلو به صورت دو بخش تكدانهاي زمان خشك شدن شكوفا ميشوند.
پراكنش دانه و ميوه:
چرا بسياري از گونههاي اركيده كمياب هستند در حالي كه گل قاصدك، كيسه كشيش و ديگر علفهاي هرز در تمام دنيا گستردهاند؟
چرا بعضي از گياهان يه يك قاره، محدوده كوهستاني يا منطقهاي كمتر از يك هكتار محدود ميشوند؟
پاسخ اين سؤالات اين است كه عوامل مختلفي شامل: آب و هوا، خاك و سازشپذيري گياهان و پراكنش گياهان در جواب اين سؤال تأثير دارد. چگونگي انتقال ميوهها و دانهها از يك مكان به مكان ديگر موضوع بحث بخش زير است، ديگر عوامل در فصل 13 و 24 مطرح شده است.
پراكنش بوسيله باد:
ميوهها ودانهها براي پراكنش بوسيله باد سازگاريهاي مختلفي پيدا كردهاند. در سامارا از افرا داراي بالهاي خميده است كه سبب چرخيدن ميوه در هنگام رها شدن از درخت ميشود. در باد تند سامارا ممكن است تا 10 كيلومتر دورتر از گياه اصلي حمل شود. در رازك دانه در ميان كيسه متورمي قرار دارد كه باعث سبكي در باد ميشود. در بعضي از اعضاء خانواده آلاله و آفتابگردان ميوهها داراي پر هستند، و در خانواده بيد ميوهها بوسيله موهاي كتاني يا پشمي احاطه شدهاند كه به پراكنش در باد كمك ميكند.
در Button snakeroots و جگن ميوهها براي انتقال بوسيله باد خيلي بزرگ هستند اما آنها به اندازه كافي كروي هستند كه بوسيله باد در روي زمين غلتيده شوند. دانهها خودشان ممكن است به قدري كوچك و سبك باشند كه آنها بتوانند مسافت زيادي را بوسيله باد منتقل شوند.
اركيدهها و Heaths براي مثال: دانههايي توليد ميكنند كه همانند گردوغبار ريز و در سبكي وزنشان برابر هستند. در درختاني مانند Catalpas و پيچ اناري، دانهها خودشان داراي بالهايي هستند كه سريعتر از ميوههايي كه روي شاخه مانده و شكوفا ميشوند پراكنده ميشوند. در گل قاصدك ميوهها داراي كركهايي هستند كه در برابر نسيم ملايمي تحريك شده و چتر كوچكي را در انتها تشكيل ميشوند در خردل و تاج خروس در حالي كه بخش بالاي زمين از گياه ممكن است بوسيله تكان باد شكافته شوند و دانهها همانطور كه غلت ميخورند و به جلو ميروند آزاد شوند.