بخشی از مقاله

چکیده:
یکی از مسائل بسیار مهم جهان معاصر به خصوص پس از دهه 1970 که مورد توجه جدی قرار گرفته، محیطزیست و مسـائل مربـوط بـه

آن است. آموزش محیطزیست، بنیادیترین شیوه در حفاظت محیطزیست بوده که هدف از آن، یافتن مناسبترین و بهترین نظام و شیوه ارائه مطالب و نحوه فعالیتها و اجرای ساختاری است که زمینه ساز ارتقا آگاهیهای زیستمحیطی در سطح جامعه می باشـد تـا از ایـن طریق هر فرد جامعه، خود را از طریق احترام گذاشتن به طبیعت، مسئول در حفظ و حمایت از محیطزیست بداند. بر این اساس، در ایـن تحقیق سعی شده است نقش نهادهای آموزشی نظیر آموزش عالی در مدیریت محیطزیست نظیـر سـازمانحفاظـت محـیطزیسـت مـورد بررسی قرار گیرد و سپس به روش شناسی تدوین الگوی مدیریتی توسعه پایدار آموزش محیطزیست برای عموم مردم و به خصوص نسـل جوان کشور پرداخته شود. آموزش عالی به دلیل ضریب تاثیر بسیار بالای خود در آگاهیبخشی و ارتقای قابلیتهای مورد نیاز افراد جامعه، ظرفیت لازم برای آغاز جنبش توسعه پایدار را دارد. هدف از این مقاله بررسی نقش دانشگاهها در آموزش محیطزیست برای توسعه پایـدار است. در این مقاله، مفهوم آموزش محیطزیست، نقش سیستمهای آموزشی به ویژه دانشـگاههـا در آمـوزش محـیطزیسـت، رویکردهـای آموزشی مورد نیاز و قابلیتهای توسعه پایدار بررسی و در نهایت، توصیههایی برای نهادینه نمودن توسعه پایدار ارائه شده است.

واژه های کلیدی محیطزیست، آموزش، آموزش عالی، توسعه پایدار


مقدمه محیطزیست طبیعی، پناهگاه کلیه موجودات زنده و اکوسیستمها است. انسان به محیطزیست نیاز دارد و نیازهای اولیه و اساسی خود را از

آن به دست میآورد.[12] محیطزیست، به تمامی محیطی اطلاق میشود که انسان به طور مستقیم و غیر مستقیم به آن وابسـته اسـت و زندگی فعالیتهای او در ارتباط با آن قرار دارد.[15] لازم است انسان به نتیجه عملکرد خود و تداخل بـا عناصـر فیزیکـی و بیولوژیـک در

محیطزیست آگاه باشد و این آگاهی را برای برنامهریزی و مدیریت خردمندانه به منظور حفاظت از منابع طبیعی به کار بنـدد. آمـوزش از منابع حیاتی توسعه است که به منظور توانمند سازی هر انسانی باید در دسترس او باشد. در دوران ما آموزش به عنـوان مـوثرترین ابـزار جوامع برای ورود به چالشهای آینده مورد توافق قرار گرفته است و اصولاً پذیرفته شده است که در پرتو آموزش امروز، دنیای فردا شـکل خواهد گرفت. در مناظره توسعه پایدار دقیقاً با توجه به نگرش فوق، این مولفه شأن و جایگاه ویژهای یافته است و در تحلیل ها و پژوهش-های سالهای اخیر، بسیاری از برنامهها و استراتژیهای توسعه به خصوص برای قرن بیست و یکم به گونهای ریشه ای بـه توفیـق در امـر آموزش پیوند خورده است. پیشرفت، به گونهای روزافزون به تولیدات ذهنهای تعلیم یافته در عرصههای پژوهش، نـوآوری و نظـایر آنهـا بستگی خواهد داشت. بنابراین آموزش نه فقط در پژوهشکدهها و آزمایشگاهها که در تمامی عرصه های زندگی حضوری فعال دارد و منطقاً عاملی است که مردم را در جوامع مختلف هوشیارتر، باسوادتر، آمادهتر، مسئولتر، نقادتر و اخلاقیتر مـیکنـد و از ایـن رو حامـل برتـرین آرمانهای بشری است و در نتیجه حیاتی ترین ابزار در مسیر نیل به توسعه پایدار تلقی میشود. آموزش پایدار به مفهـوم وسـیع خـود در دهههای آینده این توانمندی را خواهد داشت تا به مثابه ابزاری قابل اعتماد، پل مستحکمی بین کلاس درس و اجتماع و نیز بـین کـلاس درس و بازار بنا کند. بخش عمده ای از معضلات زیستمحیطی موجود ریشه در فقدان آگاهیهای لازم و ضعف فرهنگی در زمینـه ارتبـاط انسان و طبیعت دارد و در واقع نوعی مشکل فرهنگی محسوب می شود، لذا نیازمند عزم ملی و بین المللی برای تقویت فرهنگ حفاظـت از محیط زیست در سطح اقشار مختلف جوامع می باشد. در این راستا آموزش همگانی محیط زیست کلید رویارویی با این مشکل فرهنگـی و رویکردی پیشگیرانه و اثربخش در جهت ارتقای آگاهیهای زیستمحیطی میباشد.

توسعه پایدار و آموزش توسعه پایدار مطالعات و تجربیات موجود، جملگی مبین و موید این نکته بوده است که توسعهپایدار، الزاماً باید از بستر نیروی انسانی بگذرد. از طرفی

دیگر یکی از مهمترین ارکان منابع انسانی که نقش وافری در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و زیستمحیطی دارد، آموزش می-باشد.[4] به گونه ای که با توجه به شتاب هندسی تحولات جهان در چند دهه اخیر، گفته میشود که اینک جامعه جهانی در حال ورود به مرحله جدیدی از توسعه مرسوم به »جامعه دانش« و »اقتصاد مبتنی بر دانش« می باشد.[18] برای تحقق پایداری در توسعه و حفظ محیطزیست، ما به اخلاق زیستمحیطی نیازمندیم. اخلاقی که ارتباطات پیچیده و در حال تغییر بین انسان و طبیعت را شناسایی کرده و با حساسیت به آن پاسخ دهد. به منظور پدیدار شدن چنین اخلاقی، بازنگری در روشها و نظامهای آموزشی ضروری است. دولتها و سیاستگذاران می توانند متولی ایجاد تغییرات و روشهای جدید در توسعه باشند و این امر ممکن است سبب بهبود اوضاع جهان شود. اما این روشها فقط راه حلهایی کوتاه مدت هستند مگر اینکه آموزش جدیدی به جوانان در جهان داده شود و این امر به ایجاد ارتباطی بین دانشجویان و استادان، دانشگاهها و اجتماع و نظام آموزشی و کل جامعه نیاز خواهد داشت. توجه به ضرورت آموزش برای توسعه پایدار موضوعی است که در همه اجلاس و بیانیهها مورد تاکید قرار گرفته است که در ادامه به برخی از آنها اشاره میشود.

آموزش محیطزیست

ظهور اختلافها و ناهماهنگیها در جهان، پیچیدگی و وسعت مسایل موجود در آن و نیز بروز بسیاری از تهدیدها، نیاز به آموزش را بسیار ضروری مینماید. زیرا پیشرفتهای جامعه انسانی وابستگی شدیدی به آموزش دارد. با توجه به اصل پنجاهم قانون اساسی کشورمان که حفاظت محیطزیست را وظیفه عمومی تلقی میکند، ضروری است که اقدامات مستمر و همه جانبه و فراگیر در جهت افزایش آگاهیهای زیستمحیطی جامعه صورت گیرد. تردیدی نیست که آموزش مستمر و هدفدار اقشار مختلف جامعه به ویژه نوجوانان و جوانان به طوری که آنان را با مفاهیم زیستمحیطی آشنا سازد میتواند به داشتن جامعهای با وجدان زیستمحیطی منجر شده و آیندهای توام با سرسبزی، سلامتی و توسعهای پایدار برای کشور فراهم آورد.[3] در مجموع، آموزش محیطزیست را میتوان یک نظام فکری جدید تعریف کرد که اصول ارزشی، عواطف و مسئولیتهای فردی و حرفهای و حتی عادات رفتاری هر فرد و نهایتاً جامعه بایستی در جهت حفظ و پایداری محیطزیست متحول گردد. آموزش محیطزیست کوشش آگاهانه برای دستیابی به ایناهداف برای تمامی سنین خصوصاً جوانان و نوجوانان و از طریق نظامهای آموزشی رسمی و غیر رسمی است.[3] آموزش محیطزیست و افزایش سطح آگاهیهای عمومی، به ویژه در

کشورهای در حال توسعه، برای متوقف نمودن حرکت پرشتاب نابودی محیطزیست و طبیعت راه حلی جدی و موثر قلمداد شود. چنانچه یکایک افراد جامعه بر ضرورت محافظت از محیطزیست آگاهی یابند، میتوان گامهایی بلند در راستای توسعه پایدار برداشت. زیرا هر نوع برنامهریزی، با چشم داشت رفع معضلات زیستمحیطی، بدون مداخله عناصر فردی و اجتماعی و به عبارتی مشارکت شهروندان نمیتواند موفقیت آمیز باشد. آموزش محیطزیست عبارت است از شناسایی ارزشها و توضیح مفاهیم به منظور ایجاد مهارتها و گرایشهای مورد نیاز برای درک و شناخت وابستگیهای میان انسان، فرهنگ او و محیطزیست پیرامون او. آموزش محیطزیست همچنین فعالیتهایی اعم از تصمیمگیری و خودالقایی قوانین رفتاری مرتبط با کیفیت محیطزیست را شامل میشود. کنفرانس سازمان ملل متحد با عنوان " محیطزیست انسانی و توسعه " در سال 1972 در سوئد اولین تلاش جمعی 113 کشور جهان برای تاکید بر نقش آموزش و آگاه کردن مردم نسبت به مسایل محیط زیستی بود.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید