بخشی از مقاله

نماز

مقدمه
نماز در حكم ملاقات و گفتگو با خداوند متعال است، باحترام بايستد و با توجه و حضور قلب نماز بخواند و غفلت و كسالت را از خود دور سازد.
امام صادق (ع) فرمود" به خدا سوگند ممكن است پنجاه سال بر كسي بگذرد و خدا يك نماز هم از او نپذيرفته باشد، چه چيز از اين سخت تر و دشوارتر است؟! به خدا سوگند برخي از همسايگان و دوستان شما اگر نزد شما نماز بخوانند قبول نمي كنيد! زيرا نماز را سبك مي شمارند، خداوند جز خوب را نمي پذيرد و چگونه آنچه سبك شمرده شود بپذيرد"

 

حضور قلب در نماز
اميرالمومنين علي (ع) مي گويد" پيامبر(ص) مردي را ديد كه در نماز با ريش خود بازي مي كند فرمود اگر قلب او خاشع مي بود اعضاء و اندام او نيز چنين بود"
شخصي به مسجدي كه پيامبر (ص) در آنجا بود وارد شد و به نماز ايستاد، و سجده نماز را با شتاب و ناقص بجاي آورد، پيامبر (ص) فرمود" بجاي سجده همچون كلاغ نوك بر زمين مي زند اگر اينطور بميرد بر غير دين محمد (ص) مرده است"


امام رضا (ع) فرمود" وقتي نماز مي گذاري از كسالت و خواب و بازي و شتاب بپرهيز و با سكون و آرامش و وقار نماز بگزار، و بر تو باد كه در پيشگاه خداي عزيز و جليل متوجه و فروتن و متواضع باشي..... در برابر مولاي خود آنچنان بايست كه بنده گناهكار در برابر مولاي خود آنچنان بايست كه بنده گناهكار در برابر سرور خود مي‌ايستد، پاها را منظم و قامت را استوار بدار، و به چپ و راست توجه مكن و چنان باش كه گويا او را مي بيني، و اگر تو او را نمي بيني او تو را مي بييند"
مراقبت اول وقت


"نزد خداوند عملي از نماز محبوب تر نيست، كار هاي دنيا شما را از نماز اول وقت مشغول ندارد"
"بدان كه تمام كارهايت تابع نماز توست، كسي كه نماز را ضايع سازد غير آن را ضايع تر مي‌كند"
" بي جهت نماز را از اول وقت به تاخير مينداز، بر تو باد كه نماز را در اول وقت بجا آوري"
پيشوايان معصوم و گرامي اسلام درباره نماز و اهميت و آداب و دستورات آن سخنان بسيار فرموده اند، و ما برخي را در شماره پيش يد كرديم و در اين مقال نيز به همين مختصر اكتفا مي كنيم. اينك ببينيم نماز را چگونه بايد بخوانيم؟ ما در اين نوشتار اصول احكام نماز را بطور فشرده بيان مي كنيم، و در جزئيات به كتاب هاي مفصل ارجاع مي‌دهيم، هدف ما آن است كه مختصري از احكام اصلي نماز را در دسترس همگان بگذاريم، و‌در مسائل اختلافي راهي را پيشنهاد كنيم كه براي همه مجزا و كافي باشد.
نماز هاي واجب


1- نمازهاي يوميه
2- نماز آيات
3- نماز قضاء
4- نماز طواف
5- نماز ميت
6- نماز نذر و عهد و قسم
7- نماز قضاء پدر و مادر بر پسر بزرگ


نماز هاي يوميه 17 ركعت است، نماز صبح 2 ركعت، نماز ظهر4 ركعت، نماز عصر 4 ركعت، نماز مغرب 3 ركعت، نماز عشاء 4 ركعت.
نماز هاي 4 ركعتي در سفري كه رفتن و برگشتن 8 فرسخ يا بيشتر باشد 2 ركعتي خوانده مي شود در صورتي كه رفتن كمتر از 4 فرسخ نباشد. و به فتواي برخي از مراجع تقليد برگشتن نيز كمتر از 4 فرسخ نباشد.


شرايط و مقدمات نماز
بر نماز گزار لازم است براي انجام نماز چند شرط را رعايت كند.
1- بدن و لباسش از نجاست پاك باشد (جز در چند موارد استثنائي كه در رساله مراجع تقليد بيان شده است)
2- وضو بگيرد و يا اگر موجبات غسل پيش آمده غسل كند ولي اگر نتواند وضو بگيرد يا غسل كند مثلا آب ندارد يا بدنش مجروح است بايد تيمم كند.
3- اگر مرد است بايد عورت خود را بپوشاند و بهتر است در حال نماز اقلا از ناف تا زانويش پوشيده باشد، و اگر زن است بايد تمام بدن را بپوشاند، تنها صورت و دست‌ها تا مچ و روي پاها مي تواند نپوشاند، يعني اگر بدن مختصري از بدن و يا موي سر را نپوشيده بگذارد نمازش درست نيست.


4- لباسش بايد حلال و مباح باشد يعني غصبي نباشد از اجزاء مردار و حيوان حرام گوشت نباشد، اگر نماز گزار مرد است لباسش از ابريشم خالص يا طلا نباشد.
5- نماز را بايد رو به قبله بخواند.
6-مكان نمازش غصبي نباشد، متحرك و لغزان نباشد محل ايستادنش از محل سجده بيشتر از چهار انگشت بسته پائين تر و بالاتر نباشد.
7- هر نماز را در وقت آن بخواند وقت نماز صبح از سپيده صبح تاطلوع آفتاب، وقت نماز ظهر از اول ظهر شرعي (نصف النهار) تا چهار ركعت به غروب مانده، وقت نماز عصر چهار ركعت از ظهر گذشته به غروب آفتاب و وقت نماز مغرب و عشاء از اول مغرب تا نصف شب است.


فضيلت نماز اول وقت
اگرچه خواندن هر نماز از اول وقت تا آخر وقت جايز است ولي خواندن نماز در اول وقت فضيلت دارد، در اين زمينه روايات زيادي از پيشوايان دين رسيده است كه برخي را ذكر كنيم.


امام صادق (ع) فرمود: فضيلت نماز اول وقت براي مومن از فرزندان و اموالش بهتر است و نيز فرمود: برتري اول وقت بر آخر وقت مثل برتري آخرت بر دنيا است.
امام رضا (ع) فرمود: چون وقت نماز شد نمازت را بخوان، چه داني چه خواهد شد.
اينك به اختصار برخي مقدمات نماز را كه برشمرديم توضيح مي دهيم و آنانكه خواستار جزئيات آن هستند لازم است به رساله هاي مراجع تقليد مراجعه فرمايند.

طهارت
منظور از طهارت آنست كه نماز گزار بايد براي خواندن با وضو يا غسل يا تيمم باشد، و اين طهارت علاوه بر آن كه شرط نماز است، خود عبادت و موجب قرب به خدا نيز هست.
امام رضا (ع) فرمود: وضو پيش از عبادت از آن است كه بنده خدا هنگام مناجات پاك در برابر خدا بايستد، و براي آن است كه بنده مطيع و فرمانبردار گردد و از پليدي پاك شود، با وضو كسالت و خواب زدوده مي شود و دل براي كار عبادت پاكيزه و آماده مي گردد.
چگونه وضو بگيريم؟


براي وضو گرفتن بايد به ترتيب كارهاي ذيل را انجام دهيم:
1-نيت مي كنيم: براي اطاعت فرمان خدا وضو مي گيريم"قربه الي الله"
2-صورت را از بال به پائين - از بالاي پيشاني تا آخر چانه وبه پهناي دوانگشت شصت و ميانه- مي شوئيم.
3-دست راست را از بالاي آرنج تا سرانگشتان مي شوئيم.
4-دست چپ را مثل دست راست مي شوئيم.


5-جلوي دست را با رطوبت دست راست مسح مي كنيم.
6- پاي راست را از سرانگشتان تاروي پا و احتياطا تا مفصل با رطوبت دست راست مسح مي كنيم.
7- پاي چپ را با رطوبت دست چپ مثل پاي راست مسح مي كنيم.


8- اين كارها را بترتيب انجام مي دهيم (يعني اول شستن صورت بعد دست راست بعد دست چپ بعد مسح سر بعد مسح پاي راست و چپ)
9- اين كارها را پي در پي بدون آنكه خيلي بين آنها فاصله نيفتد و رطوبت اعضاء شسته شده يا مسح شده خشك شود انجام مي دهيم.
پيش از وضو كارهاي مستحبي هم هست كه انجام آن ها بسيار سودمند است، مثل شستن دو دست تا مچ، مسواك كردن، مضمضه كردن (سه مرتبه آب تميز در دهان گرداندن و بيرون ريختن) و استنشاق (سه مرتبه آب تميز در بيني كردن و آن را شستن)
چگونگي غسل


1- نيت
2- شستن سر و صورت و گردن
3- شستن طرف راست بدن از شانه تا انگشتان پاي راست.
4- شستن طرف چپ بدن مثل طرف راست. (اينطور غسل كردن را غسل ترتيبي مي‌گويند)


توجه- در غسل ترتيبي بايد هر قسمت را طوري بشوئيم كه اطمينان پيدا كنيم جايي نشسته نمانده است و با هر قسمت مقداري از جوانب آن را نيز بشوئيم تا مطمئن شويم كه تمام آن قسمت را شسته ايم، مثلا طرف راست را كه مي شوئيم قدري از طرف چپ را هم همراه آن بشوئيم.
غسل را مي توان در رود و استخر و حوض و نظاير آنها با يكدفعه فرو رفتن در آب انجام داد. اينگونه غسل كردن غسل ارتماسي نام دارد، در غسل ارتماسي بايد آب در يك لحظه تمام بدن را فراگيرد.


موجبات غسل چيزهاي گوناگوني است مثل جنايت، مس ميت، حيض در بانوان،...و فقط غسل جنايت است كه به فتواي همه فقها، نبايد با آن وضو گرفت و با همان غسل بايد نماز بخواند، و در ساير غسل ها فتواي علماء مختلف است و بايد به رساله هر يك مراجعه كرد.
چگونگي تيمم


در جايي كه نماز گزار آب ندارد، و يا آبي كه دارد پاك نيست، يا غصبي است، يا ظرق آب غصبي است، و يا ظرف از طلا و نقره است، يا استعمال آب برايش ضرر دارد مثلا بيمار يا مجروح است و نبايد بدنش را تر كند و يا وقت نماز تنگ است و اگر بخواهد وضو بگيرد يا غسل كند نماز از دست مي رود يا آبي كه دارد براي آشاميدن است و اگر براي وضو يا غسل مصرف كند تشنه مي ماند، و يا نفس محترم ديگري تشنه است كه بايد آب را به او بدهد... در اين گونه موارد لازم است جاي وضو يا غسل به ترتيب ذيل تيمم كند:


1- نيت كند
2-كف هر دو دست را به زمين پاك (خاك- شن- ريگ- سنگ) بزند و البته بر خاك بهتر است.
3-كف هر دو دست را بر پيشاني از رستنگاه مو تا بالاي بيني مسح كند يعني بر پيشاني و دو طرف آن و بالاي بيني دست بكشد.
4-كف دست چپ را بر تمام پشت دست راست از مچ تاسر انگشتان بكشد.
5-كف دست راست را به همان ترنيب به تمام پشت دست چپ بكشد.
برخي از علماء لازم دانسته اند در تيممي كه به جاي غسل انجام مي شود يكبار ديگر هم كف دست ها را به زمين بزند و دوباره پشت دستها را به همان ترتيب مسح كند، و در تيممي كه بجاي وضو است بهتر است اين كار را بكند.


چيزهايي كه وضو را باطل مي كند.
1- خارج شدن ادرار
2- خارج شدن مدفوع
3- خارج شدن باد از مخرج
4- خواب بحدي كه نه گوش بشنود و نه چشم ببيند


5- ديوانگي
6- مستي
7- بيهوشي
8- جنب شدن


9- مس ميت (جايي از بدن انسان به جايي از بدن ميت بخورد)
10- حيض و نفاس و استحاضه (خون هايي كه بانوان مي بينند)
كارهايي كه نماز را باطل مي كند.


1- سخن گفتن عمدي، بجز جواب سلام. (اگر كسي با جمله صحيح سلام كند، نماز گزار در هر جاي نماز كه باشد بايد همان طور كه سلام را شنيده پاسخ دهد، مثلا اگر سلام كننده بگويد"سلام عليكم"نماز گزار هم در پاسخ بگويد"سلام عليكم"ولي اگر جواب سلام را ندهد نمازش باطل نيست ولي كار خلافي كرده است)
2- خنديدن با صدا چه با اختيار باشد چه بي اختيار.
3-گريه كردن براي امور دنيا چه با اختيار باشد جه بي اختيار، ولي اگر از خوف عذاب الهي و يا به شوق و جذبه رحمت خدا بگريد ممدوح و ماجور است و نمازش باطل نمي شود.


4- خوردن و آشاميدن
5- هر كاري كه صورت و حالت نماز را بر هم زند مانند كف زدن، حركت دادن بدن بطوري كه از حالت نماز گزار خارج شود.
6-كارهايي كه وضو را باطل كند.


7- انحراف از قبله يعني پشت كردن به قبله يا به طرف چپ و راست قبله منحرف شدن.
8-دست روي هم گذاردن مثل برخي از اهل تسنن در حال نماز، در صورتي كه عمدا و با اختيار اين كار را بكند.
9-گفتن كلمه"آمين" بعد از سوره حمد، در صورتي كه عمدا و با اختيار باشد.
10-شك در ركعات نماز، در نماز هاي واجب دو ركعتي و سه ركعتي، و در ركعت اول و دوم نماز هاي چهار ركعتي (براي آگاهي از تفصيل آن به رساله هاي مراجع تقليد رجوع كنيد.)


11- كم يا زياد كردن اركان نماز چه عمدا چه سهوا.
12-كم و زياد كردن واجبات ديگر نماز (غير اركان) عمدا.
13-از دست دادن يكي از شرائط نماز مثل پوشش عورت در مردان و پوشش تمام بدن در زنان.
اركان نماز
پنج چيز در نماز ركن است كه چه عمدا و چه سهوا ترك يا تكرار شود نماز باطل است:
1- نيت
2- تكبيره الاحرام
3- ايستادن در حال تكبيره الاحرام و ايستادن قبل از ركوع يعني ايستاده بركوع رفتن (قيام متصل بركوع)
4- ركوع
5- دو سجده

نتيجه گيري
در پايان توصيه مي كنيم براي آگاهي بيشتر از مسائل نماز به رساله هاي مراجع تقليد مراجعه شود، و ياد آور مي شويم كه شايسته است برادران و خواهران مسلمان كوشا باشند، آداب و سنن نماز را انجام دهند و بويژه شرايط واجب آن را بطور كامل رعايت نمايند، در غير اينصورت نمازشان ناقص و ناتمام خواهد بود، و اگر خداي نخواسته چنين باشد در واقع نماز را سبك شمرده اند، و مسلماني كه به خدا ايمان دارد و براي ارتباط با خدا ارزش قائل است نبايد به كيفيت اين ارتباط بي توجه باشد. ما بايد از پيشوايان معصوم و بزرگان اسلام بياموزيم و در اين كار تا سر حد توان از آنان پيروي كنيم وبينديشيم كه ان بزرگواران گذشته از رعايت شرائط ظاهري نماز و آداب و سنن آن تا چه حد نماز را ارجمند مي داشتند و چگونه نماز مي گذاشتند و در نماز چه حالي داشتند و در نماز چه حالي داشتند؟


پيامبر گرامي اسلام (ص) مي فرمايد: "لكل شي وجه، وجه دينكم الصلوه فلا يشينن احدكم وجه دينه هر چيز چهره اي دارد و چهره دين شما نماز مبادا كسي از شما چهره دين خود را زشت سازد.

 

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید