بخشی از مقاله

چکیده

در این پژوهش برآنیم تا دو مقوله نوشدگی و نحوه برخورد با افراط و تفریط در دیدگاه امام خمینی را بررسی کنیم. اما از آنجا که هر یک از این موضوعات گستره وسیعی را در برمیگیرد و اصولاً برخورد با افراط یا تفریط در هر موضعی روشی خاص را میطلبد و بنابراین بدون تخصصیتر شدن بحث نتیجه لازم به دست نخواهد آمد، تصمیم گرفتیم این بحث را قدري جزیی تر کرده، آن دو موضوع را در اندیشههاي امام خمینی در باب وحدت امت اسلامی مورد تحلیل قرار دهیم. در واقع ما در این نوشتار تلاش میکنیم آراء نو و تازه امام در باب مسئله وحدت که مسئلهاي مبتلابه در مناسبات جهان اسلام امروز ما است را تبیین کنیم و همچنین در ادامه برخورد امام در برابر مواضع افراطی که در مواجهه با این مقوله در جامعه شکل گرفت را شرح دهیم. ما در این پژوهش از روش کتابخانهاي مبتنی بر گردآوري آراء و اندیشهها و تحلیل آن مطالب و استخراج مستلزمات آنها، استفاده کردهایم. در پایان نیز به این نتیجه دست یافتهایم که روش امام در نوشدگی و دگراندیشی در زمینه وحدت و همچنین نوع برخورد با افراط هایی که در مورد این مقوله رخ میدهد میتواند به یک الگو در بین علماي مسلمان عالم اسلامی تبدیل گردد.
کلید واژه: امام خمینی، نواندیشی، افراط و تفریط، وحدت


کنگره ملی بررسی اندیشههاي فرهنگی و اجتماعی حضرت امام خمینی(ره)
2


مقدمه

مسئله طرح مسائل نو و تازه با توجه به مقتضیات زمان امري ضروري و در عین حال حساس است که

صاحبنظران باید با دقت و نکتهسنجی تمام در آغاز ضرورت آن را تشخیص داده و سپس با در نظر گرفتن

همه جوانب امر به روشی مناسب اقدام به طرح آن مسئله نو بنمایند و البته در همیشه تاریخ هرگاه اندیشهاي

خاص و متفاوت از آراء گذشته مطرح شده مخالفتهایی را در پی داشته است. و اصولاً تا به امروز هیچ سخن تازهاي را سراغ نداریم که در ابتداي طرح، مورد پذیرش جدي واقع شده باشد. حال گاهی این مخالفتها به

شکلی افراطی صورت پذیرفته است و گاهی به صورتی معقول نمود پیدا کرده است.

آنچه در این مرحله مهم و تعیینکننده مینماید آن است که آن صاحب اندیشه چگونه با مخالفان خود

برخورد کند که بتواند نظر خود را در جایگاهی که باید، قرار دهد. تا سخنش تأثیري را که شایسته است، از

خود به جاي بگذارد. مسئله وحدت امت اسلامی از جمله مسائل ضروري پس از شکلگیري انقلاب اسلامی

ایران بود که میبایست رهبران انقلاب موضعشان را در باب آن به شکلی درخور مشخص میکردند. امام خمینی(ره) به عنوان بنیانگذار انقلاب اسلامی مردم ایران، از همان آغاز به این مهم پی برده بود و بدین روي

بلافاصله پس از انقلاب این موضوع را در بوته شرح وتبیین قرار داد و در این راستا سخنان و اندیشههاي

جدیدي را مطرح ساخت که در پی این کار لازم مینمود که امام در مقابل افراطهایی که در این زمینه از قبل در جامعه شیعی مطرح بود و همچنین مواضع افراطی مخالفان نظري این اندیشه که پس از طرح مسئله نمود مییافت، برخوردي مناسب انجام میداد که بتواند تأثیري در خور از طرح اندیشهاش در جامعه به جاي بگذارد.

در این پژوهش در پی آنیم که این نظر نو را تشریح کنیم و برخورد امام با افراط و تفریطهایی را که در

ارتباط با آن اندیشه تازه، برخی از پیش در جامعه وجود داشت و پارهاي پس از مطرح شدن به وجود آمد

تقریر کنیم.


-1 نظرات نوین امام در زمینه وحدت

1-1 منابع معرفت شناسی وحدت

امام خمینی مبانی معرفتشناختی این مقوله را تبیین میکند و سخن را به روي خاستگاه این مسئله میبرد

و بیان میکند که خاستگاه این اندیشه، قرآن و سنت رسول االله و اهل بیت است. امام قائل به این بود که وحدت به حکم شرع و عقل و شرایط و مقتضیات ویژه زمانی، واجب است و نظریاتش را در این باب تبیین

میکند. بر اساس این نظریات بود که تئوري عملی وحدت مسلمین را ارائه نمود. برخلاف کسانی که فقط در

مقوله نظر به این قضیه میپرداختند، امام(ره) از بعد عملی نیز براي این جریان تئوري و نظریه ارائه کرد که در

ادامه سخن بدان خواهیم پرداخت. در این قسمت به تبیین ضرورت وحدت از جهت شرع و عقل و مقتضیات

خاص زمانی خواهیم پرداخت.

کنگره ملی بررسی اندیشههاي فرهنگی و اجتماعی حضرت امام خمینی(ره)
3

1-1-1 وحدت به اقتضاي حکم شرع

امام خمینی(ره) به عنوان یک منبع معرفتشناختی ریشه مبانی وحدت امت اسلامی را قرآن و سنت پیامبر

اکرم (ص) و اهل بیت پاك او میدانست. از دقت در آثار و اندیشههاي امام مشخص میشود که این وحدت و

همگرایی به هیچ وجه همه فلیفهاش وضعیت سیاسی جهان اسلام نیست؛ بلکه ما مسلمانان حقیقتاً با یکدیگر برادریم و برابر و فرقی بین شیعه و سنی نیست. امام همواره تأکید میفرمودند شیعه و سنی اصلاً مطرح نیست.

ما با مسلمین اهل سنت یکی هستیم(صحیفه امام، ج6، ص(133، و لذا امام با توجه و استعانت به این اتفاقات

و مشترکات مسلمانان، لازم میدانستند که در ابعاد سیاسی و اجتماعی نیز با یکدیگر وحدت داشته باشیم.

بنابراین اصل وحدت و برادري و برابري، دینی است و از این اصل است که فروعات سیاسی و اجتماعی،

متفرع میشود. نظریه و افکار وحدتگرایانه امام که در ابواب آتی به شرح آنها خواهیم پرداخت، با بررسیهاي عمیق فقهی، فلسفی، عرفانی و سیاسی حاصل گشتهاند و پشتوانه این اندیشهها اصل دین است نه

صرفاً پارهاي مسائل سیاسی که مقتضاي آن وحدت مسلمین باشد.

با این مسیر، اصل دین که همان توحید است، محور وحدت و عامل عزت مسلمانان میگردد؛ همچنانی که

صراحتاً در چهل حدیث به این مطلب پرداخته شده است (امام خمینی، 1378، ص309-311 ؛ همان، ص(312، و وسیله پیشرفت و نائل آمدن به مدینه فاضله را در همین توحید کلمه و توحید عقیده میداند.

سپس در ادامه با استناد به نص» انما المومنون اخوه« اشاره میکند که مسلمین به دوستی و مواصلت و نیکویی به یکدیگر و مود ت و اخوت با هم مأمورند. و روشن است آنچه موجب ازدیاد این معنا شود، محبوب است،

و آنچه این عقد مواصلت و اخوت را بگسلد و تفرقه در بین جمعیت اندازد، مبغوض صاحب شرع و مخالفت

مقاصد بزرگ اوست. پر واضح است اگر این تفرقه که امام از آن با تعبیر کبیره موقبه یاد میکند در بین گروهی گسترش یابد، موجب کینه و حسد و بغض و عداوت شده و باعث ریشه کردن فساد در جمعیت میشود. این امر خود موجب به وجود آمدن درخت نفاق و دورویی در آن اجتماع میشود. بالطبع این درخت در جامعه

رشد یافته، وحدت و اتحاد جامعه را گسسته کرده، پایه دیانت را سست میکند و از این جهت بر فساد و قبح

آن افزوده میشود (همان، ص.(312 این بیان روشن میدارد که وجوب وحدت و نزدیکی مسلمین به یکدیگر، اصالتاً فرسنگها با مصلحتسنجیهاي سیاسی فاصله دارد. و البته این توحید اصلاً منافاتی با اختلافنظر و تنوع اندیشه ندارد. امام به نوعی وحدت در عین کثرت معتقد بودند و این وحدت، ریسمانی است براي پرهیز از دشمنی و دو دستگی خصمانه، اما دو دستگی و اختلاف به خودي خود، به توحید ضربه وارد نمیکند؛ کما

اینکه در بین پیروان یک مذهب خاص نیز این اختلافات و دو دستگیها موجود است، اما نباید به دشمنی و

خصومت منجر شود. ما با یکدیگر اختلاف داریم در عین اینکه واحد هستیم، مذاهب اسلامی در عین اینکه امت واحده اسلامی هستند میتوانند به حیاتّعلی و اجتماعی خود ادامه دهند. این نوع اختلافی که با وجود

یافتنش نفی محبت و دوستی نشود، منشأ خیر فراوان خواهد بود و لذا آن اختلافی که موجب دشمنی است،

مذموم و ناپسند است نه اختلاف در عین وحدت و دوستی و محبت.

کنگره ملی بررسی اندیشههاي فرهنگی و اجتماعی حضرت امام خمینی(ره)
4

وظیفه مسلمین در این وضعیت این است که از تفرقه و اختلافات بپرهیزند و به جهات اشتراك دست

یازند و بر این اساس است که امام قاطعانه با تفرقهافکنیها مقابله میکند و میفرماید

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید