دانلود مقاله َبررسی موانع اجرایی هزینه یابی بر مبنای هدف در شرکتهای تولیدی آبمیوه و کنسانتره

بخشی از مقاله

بررسی موانع اجرایی هزینه یابی بر مبنای هدف در شرکتهای تولیدی آبمیوه و کنسانتره

چكيده پژوهش
هزينه‌يابي بر مبناي هدف رويكردي است براي رسيدن به بهاي محصول وخدمات در شرايطي كه قيمت فروش براساس رقابت تعيين مي‌گردد و سود مورد انتظار از پيش مشخص و تعيين شده‌است.

هدف از انجام پژوهش شناخت موانع بكارگيري سامانه هزينه‌يابي بر مبناي هدف مي‌باشد.
جامعه آماري اين پژوهش شامل 188 شركت توليد آبميوه و كنسانتره مي باشد كه تا سال 1385 فعاليت داشته اند. تعداد نمونه مورد نياز براي آزمون فرضيه‌ها در سطح اطمينان 95% به طور تصادفي از بين سه گروه اصلي، مدير مالي،‌ مدير بازرگاني، مدير فني و مهندسي اين شركتها گزينه شده اند.

روش انجام كار در اين پژوهش قياسي ـ استقرايي است.جمع آوري اطلاعات از راه پرسش‌نامه با طيف پنج گزينه‌اي ليكرت صورت گرفته است. در اين پژوهش با استفاده از نرم افزار spss 13 و با تكنيك آزمون كاي ـ دو در كل فرآيند به آزمون فرضيات پرداخته شد.

تحليل يافته‌هاي آماري نشان مي دهد كه مي توان در شركتهاي توليد آبميوه و كنسانتره از سامانه هزينه يابي بر مبناي هدف استفاده نمود.

واژگان کلیدی
مدیریت هزینه(Cost Designing ) - هزینه یابی(Costing) - زنجیره ارزش(Value Chain ) - هزینه یابی برمبنای هدف( Target Costing) - کیفیت(Quality ) - مهندسي ارزش (value Engineering)

مقدمه:
امروزه ، شركت ها براي بقا در بازار علاوه بر سود آوري بايد با توليد محصولات داراي كيفيت و كاركرد مطلوب رضايت مشتريان را فراهم نمايند. بسياري از شركت‌ها براي حصول اطمينان از كسب سود مورد انتظار ، موفقيت در بازار و جلب رضايت مشتريان از ويژگي ها و قيمتهاي محصولات خود از هزينه‌يابي برمبناي هدف استفاده مي‌كنند.
هزينه يابي برمبناي هدف يكي از روش‌هاي نوين در حسابداري مديريت مي‌باشد كه در طول سالهاي گذشته در ژاپن ايجاد شده است و سهم زيادي در موفقيت صنايع اين كشور در تسخير بازارهاي جهاني و افزايش صادرات داشته است. با وجود اين، موضوع هزينه‌يابي برمبناي هدف در بسياري از كشورها موضوعي جديد تلقي شده. و از آن به عنوان ابزاري مهم در افزايش قدرت رقابت ياد مي‌شود
اين سامانه ، فرصت كافي براي ايجاد خلاقيت، نوآوري، نوسازي، پيشرفت در سطوح مختلف واحدهاي اقتصادي را فرآهم مي‌آورد و براي برنامه ريزي هزينه محصول تلاش مي‌نمايد با اين هدف كه كاركرد و كيفيت تعيين شده براي محصول با توجه به سطوح سود مشخص شده و قيمت فروش پيش‌بيني شده شركت حاصل گردد. هزينه يابي بر مبناي هدف ،كل چرخه عمر محصول را در نظر مي گيرد و مي‌بايست به عنوان بخشي از فرآيند مديريت جامع سود مورد توجه قرار گيرد نه فقط به عنوان كاهش دهندة هزينه. امروزه به همراه افزايش روزافزون رقابت و كاهش سود، هزينه يابي بر مبناي هدف تقويت شده و شركت‌ها روش شناسي هاي مؤثرتري را به كار مي‌گيرند كه يكي از عوامل مهم موفقيت در ميدان رقابتي سازماني محسوب مي‌شود.

سامانة هزینه یابی بر مبنای هدف بيشتر در صنايع خودروسازي كاربرد داشته ولي با مقداري تلاش مي‌توان آن را در صنايع ديگري همچون صنايع توليد آب ميوه و كنسانتره كه اهميت ويژه‌اي در بازارهاي داخلي و خارجي دارند، استفاده نمود.زيرا براي رقابت در اينگونه صنايع نيز بايد از راه كاهش و مديريت هزينه‌هاي توليدي اقدام كرد. دليل ديگر بر انتخاب اين موضوع اهميت مشتري‌مداري مي‌باشد كه يكي از اصول هزينه‌يابي بر مبناي هدف است. مي‌توان با مدنظر قراردادن خواسته‌ها و سلايق مشتريان در طراحي محصولات، مقدار فروش و به دنبال آن سود را افزايش داد.

البته براي اجراي هر سامانه جديدي بايد اصول آن سامانه و پيش نيازهاي ضروري براي اجراي آن را شناخت و آگاهي پيدا كرد و موانع ومشكلاتي كه بر سر راه اجراي آن وجود دارد را شناسايي نمود لذا این سؤال مطرح میشود که آیا اصول هزینه یابی بر مبنای هدف در این صنعت شناخته شده است؟. از اين رو برای پاسخ به سؤال مطروحه اين پژوهش در نظر دارد :
موانع بكارگيري هزينه‌يابي هدف در صنعت مواد غذايي توليد آبميوه را بررسي نمايد.

در این راستا 4 فرضیه مطرحشده است و با استفاده از روش میدانی، داده ها جمع آوری و با روش کای –دو ،فرضیات آزمون شده است.

در مقاله حاضر ابتدا نگاهی بر پيشينه پژوهش خواهیم داشت، سپس مروری میکنیم بر مبانی نظری
پيشينه پژوهش
تاريخچه هزينه‌يابي بر مبناي هدف
نوشته‌هاي هزينه‌يابي هدف به اواخر 1980 برمي‌گردد. بنابراين مدت زيادي نيست كه اين مبحث مطرح شده است. ولي بازشناسي مفاهيم آن به گذشته‌هاي دورتر برمي‌گردد به طوريكه در سال 1947 در شركت جنرال الكتريك به كار گرفته شده در سال 1963 شركت تويوتا آن را به كار گرفت. تويوتا هزينه‌يابي هدف را به عنوان ابزاري برنامه‌ريزي هزينه توليد يك خودرو به مبلغ 1000 دلار به كار گرفت. در واقع هزينه‌يابي هدف را شركت تويوتا در طول دهه 1960 شرح و بسط داد. مجله بررسي‌هاي تجاري هاروارد از توشيروهيروموتو مقاله " ديگر زمين‌هاي پنهان حسابداري مديريت ژاپني" را به چاپ رساند كه نخستين مقاله انگليسي زبان در زمينة مديريت هزينه است. جالب است كه نگاه او به اين مفاهم تحت عنوان «هزينه يابي هدف» بوده است. متأسفانه اين عنوان كه امروزه نيز مستعمل شده است نامناسب است چرا كه هزينه‌يابي هدف گسترده‌تر از يك سامانه هزينه‌يابي محض است و در واقع يك فرآيند جامع كنترل و برنامه‌ريزي توليد است كه شامل عناصر هزينه‌يابي نيز مي‌شود. از زمان معرفي هزينه‌يابي هدف، استفاده از آن در سراسر ژاپن رايج شده است. بيش از 80 درصد شركت‌هاي قطعه‌سازي ژاپني استفاده از اين فن را پيش از 1990 آغاز كردند. (اعتمادي ـ آقايي، 1383، 27)
پژوهش‌هاي انجام شده در ايران:
پژوهش‌هائي كه در زمينه هزينه‌يابي هدف صورت گرفته يكي پايان‌نامه كارشناسي ارشد زراعي در تحت عنوان عوامل مؤثر بر لزوم استفاده از فن‌هاي هزينه‌يابي بر مبناي هدف و مهندسي ارزش در صنعت خود رو مي‌باشد اين تحقيق پژوهش مي‌دهد اگرچه مديريت سود، كسب رضايت مشتريان، طراحي محصول جديد، و نحوه ارتباط با تأمين‌كنندگان قطعات در واحدهاي خودرو ساز حياتي و حساس شده است اما مديريت واحدهاي توليدي قادر به ايجاد ساختار سازماني مناسب براي پشتيباني و حمايت از اين فن‌ نمي‌باشد.
پژوهش ديگر توسط اسماعيلي در دانشكده علوم اداري دانشگاه شهيد بهشتي، تحت عنوان بررسي ميزان قابليت اجراي نظام قيمت‌گذاري هزينه‌يابي هدفمند از سوي شركت‌هاي قطعه ساز خودرو در ايران انجام گرفته‌است نتايج پژوهش حاكي از اين است كه نظام قيمت‌گذاري كنوني موسوم به (Cost- plus) موجب افزايش نامعقول و غيرقابل توجه بهاي تمام شده محصولات شده است.
پژوهش ديگر در اين موضوع در سال 1381 توسط خانم ايزدي در دانشكده حسابداري دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مركز صورت گرفته‌است. موضوع اين پژوهش عبارت است از موانع اجرايي هزينه‌يابي هدف در شركت‌هاي توليدي(بررسي موردي در صنعت خودرو) نتايج پژوهش بيان‌گر اين است كه به دليل نبود رقابت در بازار داخلي خودرو، عدم توجه به نيازهاي مشتري در مرحله طراحي، نبود شناخت كافي مديران و كاركنان و نبود كار تيمي اجرا و پياده سازي اين سامانه به مطالعه و پژوهش بيشتري نياز دارد. و گودرزي در صنعت آلومينوم تحقيق كرده است.
تعريف هزينه‌يابي برمبناي هدف
وسعت هزينه‌يابي بر مبناي هدف برتر از جنبه‌هاي تخصصي است. اين هزينه‌‌يابي، ساز و كار يكپارچه‌اي است كه باعث مي‌شود تا واحدهاي اجرايي مختلف شركت با يكديگر در يك سامانه يكپارچه فعاليت كنند. اجراي هزينه‌يابي بر مبناي هدف بطور مؤثري موانع ارتباطات دروني بين كارمندان را حذف مي‌كند. هيروموتو ( 1989 ) تأثير انگيزش و انرژي زا بودن هزينه‌يابي هدف را مورد تأكيد قرار داده است. او معتقد است كه هدف حسابداري مديريت، انگيزش كارمندان و فراهم كردن ابزاري است تا آنها را قادر به تفكر و عمل در راه درست كند.(يعقوب‌نژاد ، 1385 ، 21 )

بدون استقرار و بهره‌برداري از سامانه مديريت هزينه، عملاً دستيابي به مزيت رقابتي و در ارزيابي و قضاوت متكي به تجارت موجود در بنگاههاي اقتصادي نشان مي‌دهد كه نتيجه تداوم و پايداري بنگاه‌ها ميسر نخواهد بود. در شرايط پررقابت كنوني محصولات و خدمات بايد با توجه به ملاحظات اساسي زير توليد شوند:

-انطباق با كاركرد مورد نياز مشتري
-كيفيت بالا
-بهاي تمام شده پايين
-ايجاد حاشيه سود.
هزينه يابي بر مبناي هدف يك رويكرد ساختار يافته و منظم براي تعيين هزينه توليد مي‌باشد كه با تلفيق چهار عنصر فوق، محصولي با سطح مشخصی از كيفيت و كاركرد، با قيمت فروش پيش‌بيني شده، به منظور ايجاد يك سطح مشخصي از سودآوري توليد مي‌كند. به عبارت ديگر، هزينه‌يابي بر مبناي هدف فرآيندي است براي حصول اطمينان از اين كه آيا يك محصول با ويژگي‌هاي مشخص از لحاظ كيفيت كاركرد و قيمت مي‌تواند سطح رضايت بخشي از سودآوري ايجاد كند يا خير.اين هزينه يابي يك ابزار راهبردي قوي است كه سازمانها را هم زمان قادر به يافتن سه بعد كيفيت، هزينه و زمان مي‌كند و هزينه‌ها را قبل از وقوع كنترل مي‌كند همچنين فرهنگي را مقرر مي‌كند كه به مشتري ارزش مي‌دهد، كاركردهاي هم عرض را هماهنگ و اطلاعات را شفاف مي‌كند و بالاخره همة فعاليت‌هاي هزينه‌يابي بر مبناي هدف را نيازهاي مشتريان هدايت مي‌كند.(اعتمادي ،1383 ،27)
هزينه‌يابي بر مبناي هدف با هزينه‌يابي سنتي كه هزينه‌هاي اضافي را در نظر مي‌گيرد كاملاً متفاوت است.
در هزينه‌يابي سنتي بهاي فروش محصول از بهاي تمام شده به دست مي‌آيد ولي در هزينه‌يابي برمبناي هدف، بهاي تمام شده هدف، از قيمت فروش هدف و سود مورد انتظار بدست مي‌آيد.علاوه بر آن، بهاي تمام شدة هدف قبل از اينكه محصول طراحي گردد تعيين مي‌شود
هزينه‌يابي هدفمند داراي تعاريف متعددي مي‌باشد، كه بر كاهش هزينه‌ها تأكيد دارند بعضي از تعاريف در برگيرنده كل طول عمر محصول است، در حالي كه بعضي ديگر تنها فعاليت‌هاي ويژه‌ايي را در نظر گرفته يا فقط بر فرآيند توسعه محصول متمركز مي‌شوند.هاروات با در نظر گرفتن كل طول عمر محصول، هزينه‌يابي هدفمند را به صورت ذيل تعريف مي‌كند: « هزينه يابي بر مبناي هدفمند يك مجموعه روش مديريتي و ابزارهايي براي هدايت هزينه‌ها، تعيين اهداف فعاليتهاي طراحي و برنامه‌ريزي محصول جديد، تأمين كنترل‌هاي اوليه براي فازهاي بعدي عمليات و حصول اطمينان از اينكه اين محصولات به اهداف سودآوري تعيين شده در طول عمر خود خواهند رسيد».مي باشد. ( حجازي ، 1384 ، 11 )
اصول هزينه‌يابي برمبناي هدف:
در حال حاضر هزينه‌يابي هدف را مي‌توان به عنون فرآيند سيستماتيك مديريت هزينه و برنامه‌ريزي سود توصيف كرد كه كاهش هزينه‌ها را با متمركز كردن تلاش تمامي دواير مربوط به يك شركت، مانند بازاريابي، مهندسي، توليد و حسابداري انجام مي‌دهد. كه فرآيند كاهش هزينه‌، در مراحل قبل از توليد انجام مي‌شود.
شش اصل عمده در هزينه‌يابي هدف عبارتند از:
1. هزينه‌يابي مبتنی بر قيمت
2. تمرکزبر مشتري مداري
3. طراحي محصولات و فرآیندهای تولید
4. عملکرد متقابل واحدها
5. کاهش هزينه‌ چرخة عمر محصول
6. زنجيرة ارزش((DAN SWENSON 2003 3
ماهيت هزينه يابي بر مبناي هدف

هزينه‌يابي هدف تکنيكي براي مديريت سود است كه هدف از آن اطمينان يافتن از اين امر است كه سودهاي حاصل از محصولات آتي با سودهاي تعريف شده در برنامه بلند مدت بنگاه اقتصادي برابر است. اين هدف فقط زماني بدست مي‌آيد كه محصول جديد رضايت مشتري را برآورده و نظر او را تأمين كرده باشد و با هزينه‌هاي بر مبناي هدف ساخته شده باشد. بازار رقابتي مؤثر بر هزينه كه بنگاه اقتصادي با آن مواجه است از راه هزينه‌يابي بر مبناي هدف را به سه بخش اصلي تقسيم مي‌شود. (شكل1)

بخش اول: بهاي تمام شده مجاز محصول را مشخص ميكند، اين بهاي تمام شده‌اي است كه محصول با اين بها بايد ساخته شود تا حاشيه سود مورد انتظار از آن در صورت فروش با قيمت هدف بدست آيد.

بخش دوم: بهاي تما م شده بر مبناي هدف سطح محصول را مشخص مي‌كند، كه در صورتي قابل دستيابي است كه طراحان محصول كوشش و خلاقيت قابل توجهي را به كار گيرند و بهای تمام شدة محصول را تا بهای تمام شده هدف اقزایش می دهد بهای تمام شدة هدف چیزی است که شرکت با در نظر گرفتن قابلیت های خود و عرضه کنندگان مواد اولیه به طور معقول انتضار دارد به آن دست یابد

.( COOPER&SLAMULDER,1998,14)
بخش سوم: هزينه‌هاي بر مبناي هدف سطح قطعات را مشخص مي‌كند، تامين كنندگان قطعات واحد توليدي انتظار دارند راه‌حل‌هايي را پيدا كنند كه بتوانند بر مبناي آن قطعات را بر مبناي قيمت فروش بر مبناي هدف تعيين شده توسط توليد‌كنندگان توليد و به آنها انتقال دهند و بازده مناسبي نيز براي آنها حاصل شود. (رهنمای رودپشتی،جلیلی،1386،51)

شكل1: سطوح مختلف هزينه‌يابي بر مبناي هدف

تأمين كنندگان مهندسي ارزش طراحان
مأخذ: (حجازي ـ البدري، 1384، 66)
فرضيات پژوهش
با توجه به مطالب گفته شده فرضيه‌هاي مطرح شده در اين پژوهش به صورت زير تدوين شده‌است.
1. تعيين قيمت فروش محصول جديد در مرحلة طراحي با توجه به شرايط رقابتي بازار انجام مي‌پذيرد.
2. طراحي محصول جديد براساس مشتري‌مداري انجام مي‌پذيرد.
3. آگاهي و حمايت مديران رده بالاي سازمان براي اجراي سامانه لازم است.
4. مشاركت و همكاري گروهي در كل فرآيند توسعه محصول براي اجراي سامانه نياز است.
براي آزمون فرضيه‌هاي بالا پرسشهايي در چهارچوب پرسشنامه طرح شده كه در شکل-2 نشان داده شده‌است.

شکل-2: تعداد و شماره پرسش‌ها
تعداد پرسش‌ها شمارة پرسش‌ها
فرضية اول 3 3-1
فرضية دوم 7 10-4
فرضيه سوم 4 15-12
فرضية چهارم 5 19-16و11

روش پژوهش
پژوهش حاضر از نوع علمي ـ كاربردي مي‌باشد بنابراين استفاده از دو روش قياسي ـ استقرايي از ويژگي‌هاي بارز اين نوع پژوهش ما مي‌باشد.
با استفاده از روش كتابخانه‌اي تاريخچه و مباني نظري پژوهش جمع‌آوري شده و با رويكرد قياسي هدفها تعيين، سپس فرضيات پژوهش مطرح گرديد.

براي تأييد و يا رد فرضيات اطلاعات مورد نياز از نمونه‌هاي انتخابي با استفاده از پرسشنامه، جمع‌آوري و سپس با تجزيه و تحليل اطلاعات بدست آمده صحت و سقم فرضيات تحقيق آزمون مي‌گردند. بنابراين براي رد يا تأييد فرضيه‌ها از روش استقرايي استفاده شده‌است
جامعه آماري و حجم نمونه
جامعة مطالعه شدة اين پژوهش مديران شركت‌هاي سازندة آبميوه و كنسانتره مي‌باشند كه به تعداد 188 شركت تا سال 1385 فعاليت داشته و اسامي آنها براساس اطلاعات موجود در ادارة صنايع و معادن شده است.. بنابراين تعداد جامعة آماري 564 مي‌باشد كه شامل، مديران مالي، بازرگاني و فني و مهندسي شركت‌هاي سازندة آبميوه و كنسانتره است.
با توجه به اينكه اطلاعات ما كيفي است، آنگاه با معلوم بودن حجم جامعه(N)، و از آنجا كه حدود تغييرات واريانس براي صفات كيفي در فاصلة 25/0 V(x)< < 0 تغيير مي‌كند. در نتيجه در اين حالت حداكثر نمونه مورد نياز براساس حداكثر واريانس(پراكنش) از فرمول زير بدست مي‌آيد:

n: تعداد نمونه
N: حجم جامعه آماري
d: ميزان خطا
Pq: 25/0
: كوانتيل از نگاره
بنابراين با توجه به امكانات پژوهشگر 5/0 p = q = و 1/0= در نظر گرفته شده‌است. و كمينه نمونه طبق فرمول و حجم جامعه آماري برابر است با:

با توجه به اينكه زير جامعه‌ها مساوي مي‌باشند حجم نمونة 129تايي به طور مساوي بين زيرجامعه‌ها به شرح زير تسهيم شده‌است.

زيرجامعه‌هاي مورد آزمون اندازة زيرجمعيت نسبت زير جامعه
مديران مالي 188 43
بازرگاني 188 43
مديران فني و مهندسي 188 43
جمع 564 129
ابزار اندازه‌گيري
در اين پژوهش براي اندازه‌گيري متغيرها از مقياس پنج گزينه‌اي ليكرت استفاده شده‌است.
و با توجه به اينكه پاسخهاي پرسشها به صورت گزينه‌هاي كيفي(خيلي كم، كم، متوسط، زياد، خيلي‌زياد) مي‌باشد بنابراين براي تبديل آنها به پاسخهاي كمي به هر كدام از گزينه‌ها به ترتيب ضرائب(1، 2، 3، 4و5) اختصاص داده شده‌ است
قضاوت و تصميم‌گيري
قضاوت در مورد نتايج آزمون با توجه به ناحية بحراني(مرز H0 و H1) صورت مي‌گيرد كه تعيين ناحية بحراني نيز براساس سطح معني‌داري و نوع آمارة آزمون صورت مي‌گيرد.
ميزان خطا: 05/0 =
آمارة آزمون:
فرض صفر وقتي رد خواهد شد كه آمارة بدست آمده، از (1-k)، (05/0) كوانتيل جدول بزرگتر باشد و در ناحية بحراني قرار گيرد. به سخن ديگر فرض H1 كه فرضيه پژوهش مي‌باشد با اطميناه 95% پذيرفته مي‌شود.
4، 05/0

آزمون فرضیه ها :
آزمون فرضية اول
نتايج حاصل از تحليل داده‌ها در پرسش‌نامه در شکل-3 به صورت چكيده بيان شده است:
شکل-3:نتايج حاصل از تحليل داده‌ها از پرسش‌نامه براي فرضيه اول
پرسشها خيلي كم كم متوسط زياد خيلي زياد















1 1 6/28 8/24 0 3/12 3/12 8 14 57/2 69 3/49 87/7 51 6/24 3/28
2 1 6/28 8/24 4 3/12 6/5 22 14 57/4 79 3/49 917 23 6/24 1/0
3 84 6/28 3/107 33 3/12 8/34 12 14 28/0 0 3/49 3/49 0 6/24 6/24
جمع 86 86 9/156 37 37 7/52 42 42 42/7 148 148 75 74 74 53

نتيجه آزمون كوانتيل جدول
درجه آزادي آماره آزمون فرضيه اول
قبول 5/15 8 02/345

چون مقدار برابر 02/345 است و از مقدار كوانتيل جدول با درجة آزادي 8 بيشتر است بنابراين فرض H0 رد و فرض H1 با اطمينان 95% پذيرفته مي شود.
آزمون فرضية دوم
نتايج حاصل از تحليل داده‌ها در پرسش‌نامه در شکل-4 به صورت چكيده بيان شده است:
شکل-4 :نتايج حاصل از تحليل داده‌ها از پرسش‌نامه براي فرضيه دوم
پرسشها خيلي كم كم متوسط زياد خيلي زياد















4 16 85/58 2/31 74 7/51 6/9 37 17 5/23 0 7/0 7/0 1 14/0 3/5
5 72 85/58 9/2 44 7/51 1/1 11 17 1/2 2 7/0 4/2 0 14/0 14/0
6 56 85/58 1/0 42 7/51 8/1 30 17 9/9 1 7/0 13/0 0 14/0 14/0
7 38 85/58 4/7 68 7/51 1/5 21 17 9/0 2 7/0 4/2 0 14/0 14/0
8 46 85/58 8/2 65 7/51 4/3 17 17 0 0 7/0 7/0 0 14/0 14/0
9 101 85/58 30 27 7/51 8/11 1 17 15 0 7/0 7/0 0 14/0 14/0
10 83 85/58 9/9 42 7/51 8/1 3 17 5/11 0 7/0 7/0 0 14/0 14/0
جمع 412 412 3/84 362 362 6/34 120 120 9/62 5 5 73/7 1 1 14/6

نتيجه آزمون كوانتيل جدول
درجه آزادي آماره آزمون فرضيه اول
قبول 415/36 24 67/195

چون مقدار برابر 67/195است و از مقدار كوانتيل جدول با درجة آزادي 24 بيشتر است بنابراين فرض H0 رد و فرض H1 با اطمينان 95% پذيرفته مي شود.يعني:
آزمون فرضية سوم
نتايج حاصل از تحليل داده‌ها در پرسش‌نامه در شکل-5 به صورت چكيده بيان شده است:
شکل-5:نتايج حاصل از تحليل داده‌ها از پرسش‌نامه براي فرضيه سوم
پرسشها خيلي كم كم متوسط زياد خيلي زياد