بخشی از مقاله
تاریخچه پرورش ماهیان سردابی و گرمابی
پرورش ماهي به صورت مصنوعي در كشور چين آغاز شد وسابقه پرورش در اين كشور به بيش از 3هزار سال قبل در منطقه (ين ديناستي) مربوط مي شود (1137 تا 1400 سال قبل از ميلاد) و حدود 460سال قبل از ميلاد در منطقه (وارينگ كينگ دام) پرورش ماهي تا حد خوبي توسعه يافته بود. فان لي اولين فردي بود كه اصول پرورش ماهيان آب شيرين را تدوين كرد.
با وجود سابقه طولاني پرورش ماهي در استخر, سابقه تكثير مصنوعي ماهيان كوتاه است. اولين گام در لقاح مصنوعي به وسيله دانشمند آلماني لدويك يا وبي (1711-1784) برداشته شد.
او از ماهي ماده ونر قزل آلاي آماده بصورت جداگانه تخم واسپرم به دست آورد وآنها را با هم مخلوط كرد كه اين اولين لقاح مصنوعي تخم ماهي بود. در مورد ماهيان پرورشي گرمابي در سال 1930 مولدين آماده از محل هاي تخم ريزي طبيعي صيد ولقاح مصنوعي داده شدند. ولي القاء تخم ريزي به مولدين با روش تزريق, در سال 1934 به وسيله زيست شناسان برزيلي آغاز شد وبعد در آسيا واروپا وآمريكاي شمالي توسعه يافت. در سال 1958 مولدين كپور نقره اي وسرگنده پرورش يافته در استخرهاي خاكي با تزريق عصاره غده هيپوفيز ماهي كپور معولي به صورت مصنوعي تكثير شدند ودر حال حاضر مولدين ماهيان مختلف با استفاده از هورمون هاي مصنوعي وغده هيپوفيزماهيان در سطح وسيع مورد تكثير مصنوعي قرار مي گيرند.
با توجه به قدمت پرورش ماهي در دنيا , اين فعاليت در ايران با تكثير تاسماهيان در سال 1301 وپرورش ماهي قزل آلاي رنگين كمان از سال 1338 آغاز شده است. رشد اقتصادي و صنعتي وهمچنين لزوم تغذيه جمعيت رو به افزايش وكيفيت برتر پروتئين آبزيان در مقايسه با ساير گوشت ها , موجب افزايش توجه به آبزيان وصيد در درياها ومنابع آبي شد ودر نتيجه كاهش ذخاير آبها را به دنبال داشت. بنابراين براي دستيابي به برابري توليد باتقاضا وبهره برداري مناسب از
ذخاير چاره اي جز روي آوردن به پرورش آبزيان در محيط هاي قابل كنترل وهمچنين تكثير انواع ماهيان به منظور رهاسازي وبازسازي ذخاير نبود. بدين منظور شركت سهامي شيلات ايران اقدام به احداث اولين ايستگاه بررسي تكثير و پرورش كپور ماهيان پل آستانه در سال 1347-1348 كرد. پس از آن نيز مجتمع تكثير و پرورش تاسماهيان سد سنگررشت در سال 1350 به بهره برداري رسيد. سپس با توجه به استعداد مناطق مختلف گسترش يافت به طوري كه در حال حاضر علاوه بر مراكز زياد متعلق به شركت سهامي شيلات ايران هزاران مزرعه پرورش ماهي در سطح كشور فعال است
:: ماهيان پرورشي از نظر دماي مورد نياز جهت پرورش در ايران به دو گروه عمده گرمابي و سردابي تقسيم مي شود.
اين گروه از ماهيان بطور عمده از چهارگونه تشكيل شده كه هر گونه داراي رژيم غذايي خاص مي باشد. اين گروه از ماهيان بيشترين استعداد رشد را در دماي 22 تا 30 درجه سانتي گراد دارند و بصورت توام و معمولا استخرهاي خاكي با وسعت بيش از نيم تا يك هكتار پرورش مي يابند . زمان مناسب براي پرورش اين نوع ماهيان نيمه اول سال مي باشد.
:: مشخصات ظاهري :
بدن فشرده ، پشت كماني شكل ، باله پشتي بلند ، فلس ها درشت در قسمت پشت خاكستري تيره يا قهوه اي متمايل به زرد ، جوانب زرد طلايي مي باشد . بخش پاييني باله دمي قرمز رنگ مي باشد .
:: عادات غذايي :
همه چيز خوار است و عمدتاً از لارو حشرات ، تغذيه مي كند . غذاي دستي اين ماهي بيشتر شامل سبوس ، غلات و انواع كنجاله ها مي باشد . به طور كلي اين ماهي كفزي خوار است .
:: پرورش :
ميزان كشت آن در استخرهاي پرورش ماهي 20-15 درصد كل ماهيان است . و طي يك دوره 6 ماهه مي تواند به وزن 5/1 تا 2 كيلوگرم برسد .
:: مشخصات ظاهري :
شكل بدن تقريباً دوكي شكل ، فلس ها درشت ، رنگ بدن پشت خاكستري ، شكم خاكستري روشن مي باشد .
:: عادات غذايي :
در مراحل لاروي از پلانكتونهاي جانوري و به مرور با افزايش وزن از گياهان آبزي نرم و سپس از همه نوع گياه آبزي ، جلبك هاي ريسه اي و گياهان عالي تغذيه مي كند .
:: پرورش :
ميزان كشت آن در استخرهاي پرورشي 5-10 درصد از جمعيت كل ماهيان مي باشد .
:: مشخصات ظاهري :
فلس ها كوچك ، بدن فشرده ، رنگ بدن سفيد نقره اي مي باشد .
:: عادات غذايي :
بطور كلي از پلانكتونهاي گياهي تغذيه مي كند و جزء فيلتر كنندگان مي باشد .
:: پرورش :
ميزان كشت در استخرهاي پرورشي ماهيان گرمابي 60-70 درصد مي باشد .
:: مشخصات ظاهري :
سربسيار بزرگ ، بدن از طرفين فشرده ، در پشت و قسمت فوقاني سياه و روشن طرفين و سطح شكمي سفيد نقره اي مي باشد .
:: عادات غذايي :
بچه ماهي از زئوپلانكتونها و به مرور از پلانكتونهاي جانوري و پلانكتونها گياهي بزرگ تغذيه مي نمايد . همچنين قابليت استفاده از بقاياي گياهي پوسيده را دارد .
:: پرورش :
ميزان كشت آن در استخرهاي ماهيان گرمابي 7-3 درصد مي باشد .
اين ماهيان را مي توان در محدوده حرارتي 10-18 درجه سانتيگراد پرورش داد . استخرهاي بتني براي پرورش آنها مناسب تر است ، و براي توليد يك تن نياز به 10 ليتر در ثانيه آب با دماي 10-18 درجه سانتي گراد مي باشد .
گونه پرورشي رايج در ايران قزل آلاي رنگين كمان است كه مشخصات آن به شرح ذيل مي باشد:
:: مشخصات ظاهري :
بدن پوشيده از فلس هاي ريز ، وجود يك نوار پهن به صورت رنگين كمان در دو طرف بدن ، وجود باله چربي ، خالهاي تيره رنگ روي باله دمي .
:: عادات غذايي :
در محيط هاي طبيعي از لارو حشرات و شكارساير موجودات آبزي استفاده مي كند و در استخرهاي پرورشي بطور كلي جهت تغذيه آن از غذاي كنسانتره استفاده مي شود .
تغذیه ماهیان گرمابی
از آنجا كه سهم عمده اي از هزينه هاي پرورش ماهي مربوط به تأمين غذاست لذا توجه به مسائل تغذيه اي از جمله نوع غذا ، مقدار غذا ، زمان غذادهي وهمچنين ارتباط تغذيه با ساير عوامل از جمله درجه حرارت آب واندازه ماهي بسيار مهم است.از آنجا كه شرايط پرورش وعادات تغذيه اي ماهيان سردابي وگرمابي متفاوت است مسائل تغذيه اي آنها در دو بخش بررسي مي گردد.
الف) تغذيه ماهيان گرمابي :
با توجه به اينكه پرورش ماهيان گرمابي بصورت توأم وچهار گونه اي در استخرهاي خاكي انجام ميشود. لذا بخشي از نيازهاي غذايي آنها از محيط طبيعي استخر از جمله زي شناوران گياهی و جانوري ، كفزيان و گياهان علوفه اي موجود در استخر تامين مي گردد.
1ـ ماهي فيتوفاگ یاكپور نقره اي :
فيتوپلانکتون خوار بوده واز پلانکتونهايي كه اندازه آنها حدود 20 ميكرون است تغذيه مي نمايد.
2ـ ماهي كپور سرگنده يا بيگهد :
زئوپلانکتون خوار بوده واز زي شناوران جانوري با اندازه 60 ميكرون تغذيه مي نمايد و از روتيفرها ، سخت پوستان كوچك و آلگهاي درشت نيز تغذيه مي نمايد.
نكته : توليد دو گونه يادشده در استخرهاي پرورش نيازي به غذاي دستي نداشته وبا عمل كوددهي وبارور سازي استخر ميتوان اين دو گونه ماهي را با حداقل هزينه توليد نمود.
3ـ ماهي آمور:
از گياهان عالي وماكروفيت ها تغذيه مي نمايد.اين ماهي براي توليد يك كيلوگرم گوشت نياز به 25 تا 30 كيلوگرم علوفه سبز دارد.
4ـ ماهي كپور معمولي :
همه چيز خوار بوده واز جانوران كفزي ، شيرونوميده ها وموجودات پلانکتوني درشت تغذيه مي نمايد.
بمنظور سرعت بخشيدن به رشد دو گونه اخير (آمور ـ كپور) پرورش دهنده ناگزير است از غذاي دستي استفاده نمايد. بدين منظور براي تغذيه ماهي آمور از علوفه سبز (شبدرويونجه) استفاده مي نمايد. براي تغذيه ماهي كپور ميتوان مخلوطي از غذاي دستي شامل غلات ، كنجاله ها وپودرماهي به شكل خميري ويا از غذاي كنسانتره استفاده نمود. تغذيه ماهي كپور بايد درحدي باشد كه 70-60 درصد محصول ماهي از غذاي طبيعي استخر ومابقي از غذاي دستي تأمين گردد.
:: نكته هاي مهم:
1ـ استفاده از تشت هاي پلاستيكي جهت تغذيه ماهي كپور به تعداد 10-5 عدد در هكتار وقاب چوبي به ابعاد 2×2 براي تغذيه ماهي آمور ضروري است.
2ـ تشت هاي غذاي ماهي كپور بايستي در يك طرف ديواره طولي استخر ودر خلاف جهت آخور (قاب چوبي)براي تغذيه آمور قرار داده شود.
3ـ جهت تغذيه ماهيان آمور كمتر از 100 گرم بايستي علوفه ها را قطعه قطعه كرده ودر داخل قابهاي چوبي قرارداد.
4ـ با توجه به مصرف غذاي كپور توسط ماهي آمور وبمنظور جلوگيري از تغذيه ماهي آمور از كنسانتره كپور بايستي غذاي ماهي آمور 2-1 ساعت زودتر داده شود.
تغذیه ماهیان سردابی
از آنجائيكه آزاد ماهيان در محيط طبيعي از نرمتنان , حشرات آبزي , سخت پوستان كوچك و… تغذيه مينمايد در شرايط پرورش مي بايست نيازهاي تغذيه اي آنان از نظر پروتئين, چربي ها, قندها, ويتامين ها و مواد معدني توسط غذاي كنسانتره تأمين کند. ميزان نيازمندي ماهيان به مواد فوق با وزن ماهي تغيير مي كند به همين جهت غذاي كنسانتره ماهيان با توجه به اندازه ماهي در اندازه هاي مختلف وبا تركيبات مختلف ساخته مي شود.
:: انواع غذاي كنسانتره ماهي قزل آلا :
غذاي آغازين (SFT) با ميزان پروتئين بالاتراز (50-45)درصد،براي ماهيان كمتراز 5 گرم
غذاي رشد (FFT) باميزان پروتئين بطورمتوسط (45-40) درصد ،براي ماهيان 30-5 گرم
غذاي پرواري (GFT ) با ميزان پروتئين حدود (4035) درصد ،براي ماهيان 350-30 گرم
غذاي مولدين(BFT ) با ميزان پروتئين (45-40)درصد،براي ماهيان مولد (بيش از 350گرم)
-پرورش ماهيان گرمابي :
*اين ماهيان در آبهاي با دماي 30-20 درجه سانتيگراد بهترين تغذيه و رشد را دارند.
*چهار گونه كپور معمولي ، آمور ، كپور نقره اي (فيتوفاگ ) و كپور سر گنده در اين گروه جنبه تجاري دارند.
*معمولا در استخرهاي خاكي پرورش داده مي شوند.
*امكان توليد و پرورش اين ماهيان در استخرهاي سيماني ذخيره آب كشاورزي نيز وجود دارد.
*امكان توليد اين ماهي در مناطق گرمسيري كه آب فراوان و نفوذ پذيري خاك نسبتا كم مي باشد ،وجود دارد.
