بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
گنبد سلطانيه
با شكوه‌ترين ساختمان شيوه آذري و شايد كل معماري ايران پس از اسلام، گنبد سلطانيه (قرن هشتم هجري) است كه در كنار آن آرامگاه سلطان محمد خدابنده (اولجايتو) ساخته شده است. از ارسن بزرگ سلطانيه پايتخت سوم ايلخانان (پايتخت اول مراغه و پايتخت دوم تبريز) كه در برگيرنده بيمارستان، خانقاه و ميانسراي بزرگ آن بوده، تنها گنبدخانه و آرامگاه اولجايتو (تربت‌خانه) باقي مانده است. اين ارسن شايد به اندازه دو برابر ميدان نقش جهان اصفهان بوده است.
تهرنگ گنبدخانه، هشت پهلو مي‌باشد و در جلوي آن ايواني بوده كه آثارش هنوز ديده ميشود. گنبد دو پوسته پيوسته آن نزديك به 25 متر دهانه وارد و چفد پايه آن «چمانه» است كه گنبد سبويي پديد آورده است.
اسلاید 2 :
نكته: گنبدي كه مقطع آن چفد چمانه است يعني از دوران چفد چمانه حول محور خود به وجود مي‌آيد را گنبد سبويي گويند.
اين بنا ارتفاعي حدود 50 متر دارد (از كف تا نوك گنبد) و نماي دروني گنبد به گونه‌هاي گره‌سازي درهم (آجر و كاشي)، كاشي‌كاري (معرق و معقلي)، سفال پيش‌بر، كاشي مهري و سفال مهري آمود شده كه بخشي از آن به جا مانده است.
ويژگي ساختماني و نيارشي اين گنبد چنان است كه دانشمندي چون پروفسور سن پائولوزي رييس دانشكده معماري فلورانس ايتاليا ساختمان گنبد كليساي «سانتا ماريا دل فيوره» در شهر فلورانس را برگرفته از گنبد سلطانيه مي‌داند.
اسلاید 3 :
مسجد جامع عليشاه (ارگ عليشاه)
اين بنا در قرن هشتم هجري به دستور عليشاه گيلاني (گيلان از توابع تبريز) در تبريز ساخته شده و گفته شده داراي ميانسرايي بزرگ، مدرسه، مناره، برج و سه درآيگاه ورودي بوده است. اين ساختمان و ديگر نمونه‌ها نشان مي‌دهند در سرزمين آذربايجان چه اندازه توان ساخت چنين ساختمانهاي بزرگي وجود داشته است. اين مسجد داراي ايواني بسيار بزرگ با دهانه‌اي نزديك به 30 متر و ديواري به ضخامت 11 متر بوده كه در همان زمان چون پوشش ايوان سست كار شده بود فرو ريخته است.
اسلاید 4 :
ارسن بسطام
بخشي از ساختمانهاي ارسن بسطام در شيوه رازي ساخته شده‌اند. مانند آرامگاه بايزيد بسطامي، منار و مسجد مردانه و زنانه، خانقاه بايزيد و امامزاده محمد. ولي گنبد غازان خان، سردر، ايوان غربي ميانسرا، مدرسه شاهرخيه، آرامگاه شاهزاده، گنبد امامزاده محمد و برج كاشانه از بناهاي شيوه آذري و متعلق به قرن هشتم هجري مي‌باشند. گنبد امامزاده محمد و گنبد غازان خان هر دو از نوع رك (مخروطي) مي‌باشد.
اسلاید 5 :
مسجد جامع ورامين
اين مسجد در قرن هشتم بنا شده و يكي از معروفترين مساجد چهار ايواني ايران است. اين مسجد در زمان آباداني خود داراي گنبدي دو پوسته بوده كه هم اكنون «خود» آن ريخته و تنها آهيانه آن باقي مانده است. شبستان‌هاي اين مسجد با طاق‌هاي آهنگ و چهاربخش پوشيده شده و پوشش ايوان جلوي گنبدخانه، گونه‌اي ترمبة پتكانه بسيار زيبا مي‌باشد.
اسلاید 6 :
نكته: از گذشته‌هاي دور معماران ايراني روش‌هاي گوناگوني را براي تبديل چهارضلعي به هشت ضلعي و در نهايت احداث گنبد روي فضاي چهارگوش آزموده‌اند. يكي از روش‌هاي معمول، استفاده از ترمبه (نوعي گوشه‌سازي) مي‌باشد كه خود بر چند نوع است:
1- ترمبه چوبي: در اين روش با چيدن چند الوار در پخي گوشه‌ها و تبديل آن به هشت ضلعي گنبد احداث ميشود مانند آتشكده بازه هور در خراسان.
2- ترمبه فيلپوش: در اين روش با استفاده از فرمي مخروطي شكل در گوشه‌ها گنبد را احداث مي‌كنند. اين شيوه در دوره ساساني بسيار مورد استفاده قرار مي‌گرفته است. مانند كاخ فيروزآباد و كاخ سروستان.
3- ترمبه پتكانه: پر كردن گوشه‌ها با چند رده كانه كوچك كه روي هم سوار شده و كم‌كم پيش مي‌نشينند تا گوشه پر شود. استفاده از سيستم پتكانه (كانه روي كانه) در زير ايوانها و گنبدها نيز ديده ميشود. مانند ايوان استاد مسجد جامع اصفهان و ايوان جنوبي مسجد جامع ورامين.
اسلاید 7 :
مسجد جامع يزد
اين مسجد در شيوه خراساني شبستاني بوده كه از آن مسجد امروزه چيزي باقي نمانده است. مسجد كنوني داراي شبستان ستون‌داري در شرق ميانسراي خود مي‌باشد و گنبدخانه و شبستان‌هاي جنوب ميانسراي آن در شيوة آذري ساخته شده‌اند (قرن هشتم هجري). در زمان شاهرخ تيموري در دوره شيوه آذري، سردر بلند مسجد ساخته شد كه در شيوه اصفهاني دو مناره بر روي آن افزوده گرديد. در زمان قاجاريان نيز يك شبستان در قسمت غرب ميانسرا به عنوان شبستان زمستاني بنا شد.
اسلاید 8 :
سردر مسجد جامع يزد از لحاظ تناسب، بزرگترين سردر بناهاي مذهبي ايران است و نسبت 1 به 3 دارد. براي جلوگيري از رانش طاق آن دو مناره به آن اضافه شده است. گنبد اين مسجد از نوع دو پوسته گسسته مي‌باشد (به شيوه گنبد برجهاي خرقان) كه آهيانه و خود گنبد هر دو از نوع شبدري است. در دو سوي گنبد خانه اين بنا دو طنبي (تنبي) وجود دارد كه آسمانه آنها طاق و تويزه و ميان تويزه‌ها به روش خوانچه پوش پر شده است.
نكته: طنبي به تالار كشيده و درازي گويند كه ديوار آنع پنجره ندارد و خوانچه پوش نوعي طاق است كه در اين روش، تويزه‌هايي كوچكتر عمود بر تويزه‌هاي بنيادي طاق بين هر دو تا از آنها زده شده ميان آنها پر ميشود و گاه در بخش مياني آن كاربندي نيز ميشود. در نزديكي مسجد جامع يزد آرامگاه سيد ركن‌الدين قرار دارد كه آن هم در قرن هشتم ساخته شده است. سيد ركن‌الدين باني بخشي از مسجد جامع يزد بوده است.
اسلاید 9 :
آرامگاه شيخ صفي‌الدين اردبيلي
اين بنا و ساختمانهاي پيرامون آن در سدة هشتم در اردبيل بنياد نهاده شد، گر چه به گواهي آثار بازمانده پيش از روزگار شيخ صفي در آنجا ساختمان‌هايي بوده است. ولي آنچه امروز ديده ميشود از شيوه آذري و افزوده‌هاي پس از آن از شيوه اصفهاني است كه از شاهكارهاي معماري به شما مي‌آيد.
اسلاید 10 :
مجموعه شيخ صفي شامل فضاهاي زير مي‌باشد:
1- چهار حياط به نام‌هاي حياط باغچه، حياط بزرگ (كه بناهاي اصلي دور آن قرار دارند)، حياط كوچك (بين حياط بزرگ و حياط باغچه) و حياط جنوبي به نام شهيدگاه.
2- مقبرة شيخ صفي كه گنبدي گسسته و نار دارد. اين آرامگاه بنايي است استوانه‌اي شكل كه پوشش بيروني آن داراي تزئينات معقلي (تركيب آجر و كاشي) با نام مقدس الله مي‌باشد و به گنبد «الله الله» معروف است.
3- چيني خانه كه در گوشه شرقي مجموعه قرار دارد و در زمان شاه عباس ساخته شده است.
4- آرامگاه شاه اسماعيل صفوي
5- مسجد جنت‌سرا كه پلاتي هشت گوش دارد و در ضلع شرقي حياط بزرگ قرار دارد.
6- قنديل خانه كه در جنوب حياط بزرگ واقع شده است.
7- خانقاه و حرم خانه
