بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
مقدمه
خانه يكي از مباحث مهم در معماري ما مي باشد كه كمتر به آن پرداخته شده است متاسفانه دردانشكده هاي معماري اين مبحث مورد بررسي قرار نگرفته است نياز به خانه در اين زمان خيلي احساس مي شود و مي بايست با شناخت معماري گذشته و تطبيق آن با معماري معاصر اين نياز را بر طرف كرد
واژه خانه كه امروزه مصطلح است در گذشته به اتاق اطلاق مي شده است ، اتاق خصوصي را ( وستاخ ) يا گستاخ يا وثاق مي نا ميده اند ، ا زواژه سرا بجاي كلمه خانه در اصطلاح امروز آن ، استفاده مي شده است در جنوب ايران اصطلاح خانه سرا ( به معني سرايي با اتاق است ) مرسوم بوده است
اسلاید 2 :
در خانه‌هاي چهار صفه، عناصري مثل: سردر، راهرو، صفه، اتاق، ميان خانه و حياط را داريم
در خانه ها ي كاملتر كه زندگي خصوصي با زندگي عمومي به طرز زيبايي از هم جدا شده است عناصر آن شامل اندروني، بيروني، باربند،حياط و با غچه ها ي آن، راهرو هشتي و غيره مي‌شوند كه در ادامه به شرح آنها خواهيم پرداخت
كليه اين عناصر بر اساس پيمودن تنظيم شده اند
اسلاید 3 :
پيمودن عرض در است و شناخته شده به دو نوع اصلي:
پيمودن كوچك، به طول چهارده گره ومعادل نود و سه سانتي متر و پيمودن بزرگ، به طول هيجده گره و معادل يكصد وبيست سانتي متر مي‌باشد
يورت ها: يك دري (مرد گرد و راهرو) دو دري (اتاق كوچك) سه دري (اتاق) پنج دري (اتاق بزرگ) تالار و طنبي و غيره هستند. فواصل درها كه بصوت تيغه ها ي تابش بند در مي‌ايند (و همچنين مجموع دو لغاز جانبي) در نظام پيمودن كوچك دو گره و درنظام پيمودن بزرگ چهار گره است
درهاي مشرف به ميانسرا،همگي يا پيمودن كوچك يا پيمودن بزرگ و به گاه نياز به هردو بدين ترتيب پيمودن علاوه بر سراوري در تنظيم ابعاد وتناسبات پسنديده پيش ساختگي درها و روزنها را نيز امكان پذير نموده در امر و اجرا و ساخت تسهيلات شايان توجهي را فراهم مي‌اورد.
اسلاید 4 :
از خرده پيمون در ساخت خانه‌هاي كوچكتر استفاده مي‌شده و زيباترين خانه ها با خرده پيمون ساخته شده است و اندازه آن 3/93 سانتي متر بوده است
با مراجعه به اندازه‌هاي فوق مشاهده مي‌شود كه اين اندازه ها بر اساس مقياس انساني و اندازه ي انسانهاي ايراني بوده است. ارتفاع درها به اندازه يك مرد متوسط القامه بوده است. در پاي در، آستانه مي‌گذاشتند (36 سانتي متر يا يك چارك) اين كار دلايل مختلفي داشته است، مثل احتياط براي وارد شدن به اينكه سر آنها به بالا نخورد و رعايت احترام با خم شدن، و همچنين مانعي براي ورود كفش و خاك داخل راهرو و چيزهاي ديگري كه در آنجا بوده است.
در طرح نقشه ي اتاقها، حياط و غيره از تناسب طلايي ايراني كمك مي‌گرفتند. تناسب طلايي ايراني از مستطيلي در داخل يك شش ضلعي بدست مي‌آيد. شكل حياط پنج دري، سه دري و عناصر ديگر بر مبناي همين تناسب بوده است.
در اينجا در ابتدا اشاره اي به اندامهاي خانه در سه پيمون بزرگ، كوچك و خرده پيمون مي‌شود و سپس طرحهاي خانه ها را به صورت شماتيك ترسيم مي‌كنيم.
اسلاید 5 :
سر در
اغلب خانه ها به خصوص خانه‌هاي مجلل داراي سردر يا درگاه بوده اند. معمولا ديوارهاي بيروني كاه گلي بوده و فقط سردر مجلل ساخته مي‌شده است. نسبت عرض به تورفتگي سردر معمولا يك به دو بوده است. سكوهاي كناري پاخوره نام داشتند و براي كساني كه با صاحبخانه كار داشته ولي لازم نبوده وارد خانه شوند،و همين طور پاتوقي براي صاحبخانه يا پسر خانه نيز بوده است. تورفتگي، كنه و پوشش آن را نيز كنه (نيم گنبد) مي‌ناميدند. كنه پوش را معمولا با كاربندي مي‌پوشاندند. در پايين كاربندي كه لنگه‌هاي بزرگ گچي تكيه مي‌كند از لب بند(تويزه ها ي كوچك) استفاده مي‌كرده اند
در اصلي درسر و در جاهايي نيز دروازه گفته مي‌شده است در بين هشتي و اندرون خانه را ميان درو درتمام تخته اتاقها را در ونوع مشبك آن را در و پنجره مي‌گفتند
اسلاید 6 :
اجزاي درسر متشكل از چهار چوب و قابهاي روي ان بوده است (قاب ايراني معمولا متشكل از دو قاب مربع دربالا و پايين و يك قاب مستطيل در وسط بوده است) در صورت پهن بودن عرض در قاب وسطي به شكل مربع در مي‌امده است تخته هايي را كه دركنار هم قرار مي‌گيرند بوسيله گليميخ با تخته اي كه در پشت آن قرار داشت به هم وصل مي‌شدند برجستگي عمودي وسط در كه از بيرون ديده مي‌شود دماغه نام داشته است دو عنصر فلزي حلقه براي زنان و كوبه براي مردان بر روي اغلب درها جاي داشته ولي در بعضي جاها فقط يكي بوده است
حلقه بر در نتوانم زدن از بيم رقيبان
ما با توايم و با تونه ايم نيست بوالعجب
در حلقه ايم با تو و چون حلقه بر دريم
(سعدي)
در اجزا ديگري مثل باهو ميان باهو سربند پارسا يا پاسال ميان بند يا پاسال وسط و غيره... دارد
اسلاید 7 :
هشتي
بعد از سر در وارد هشت يا هشتي يا كرياس مي‌شدند هر جند كه در بيشتر مواقع شكل ان هشت ضلعي است اما اين به مفهوم هشت (عدد 8) نيست و هشتي ها يي به شكل مربع و ديگر شكلها داريم منظور از هشت چيزي است كه از فضا‌هاي داخلي خانه بيرون امده و تنها جايي است كه با بيرون خانه ارتباط دارد اين فضا و راهروها ي پيچ در پيچ منتهي به حياط‌هاي اندروني و بيروني مانع ديد افراد غريبه به داخل حريم مقدس خانواده مي‌شده است ايجاد مكث تقسيم فضايي و فضايي جهت انتظار از عملكرد‌هاي جالب اين عنصر مي‌باشد
اسلاید 8 :
هشت ضلعي ها يي كه در ايران بكار مي‌رفته اند و درهشتي‌هاي خانه هم استفاده شده عبارتند از:
هشت گوش كامل
هشت ونيم هشت
نگيني
كشكولي
داخل هشتي عناصر مختلفي مثل سكو چراغداران و براي رفتن به فروار(اتاق بالاي هشتي) پله اي در نظر گرفته مي‌شده است پوشش ها ي هشتي ها نيز بسيار متنوع و معمولا با كاربنديهاي بسيار زيبايي پوشيده شده است
اسلاید 9 :
راهرو
براي وارد شدن به فضا‌هاي مختلف از جمله فضاي مهماني و اندروني مي‌بايست از راهروهاي پرپيچ و خم عبور كنند راهروهاي پيچ در پيچ خانه را دالان مي‌گفتند راهرو و سرپوشيده بزرگ را نيز دالان مي‌گويند دو طرف سه دريهانيز راهرو قرار مي‌گرفته است اگر در دو طرف تالار راهروها كمي پهن تر باشند انرا تخت گاه مي‌گويند
اسلاید 10 :
حياط يا ميانسرا
درخانه‌هاي شهرهاي مختلف مثل يزد شيراز اصفهان كرمان و غيره حياط انها بصورت باغي كوچك عمل مي‌كرده است
« ميانسرا با تناسب طلايي ايراني و جهت گيري دستوري خود در تمام سال محيط بهداشتي مطبوعي فراهم و از گردش افتاب و نور خورشيد بهترين استفاده را براي يورت ها ي گردا گرد خودكسب وتامين مي‌كند در صورتي كه جهت گيري ياد شده با مسير باد غالب و سمت طوفانها ي شن يا محل استقرار كوه بست به ابادي سازگار نباشد ميانسرا به جنوب غربي متمايل مي‌گردد
جهت يابي ميانسرا ها به قرار فوق حاصل ترسيم هندسي مستطيل‌هاي محاط در شش ضلعي منتظم است
