بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
مقدمه :
سويا كه آن را به انگليسي soybean مي‌نامند گياهي است كه اكثرا" بخاطر دانه اش در دنيا كشت ميشود از دانه ي اين نبات روغن استخراج مي‌گردد كه در تهيه ي روغن نباتي وتغذيه ي انسان به كار ميرود از كنجاله ي سويا نيز كه داراي مقدار زيادي پروتيين مرغوب ميباشد در دامپروري و مخصوصا" مرغداري استفاده ميشود همچنين در بعضي از نقاط دنيا اين نبات را به عنوان علوفه كشت مي‌كنند
تا دو سال پيش در ايران زراعت سويا از لحاظ سطح كشت و مقدار محصول در مقام بعد از آفتابگردان قرار داشت ولي توجه دولت مخصوصا" وزارت كشاورزي ومنابع طبيعي به توسعه ي اين زراعت موجب گرديد كه در سال 1345 سطح زراعت ويا به پاي سطح آفتابگردان برسد امروزه زراعت اين نبات در خيلي از نقاط دنيا يكي از مهمترين زراعت‌هاي منطقه مي‌با شد.
اسلاید 2 :
گياهشناسي سويا:
نام علمي سويا GLYCIN MAXL ازخانواده ي لگومينوز و حساس به شوري واز نباتات روز كوتا است.
نكته: اگر شوري خاك بيشتر از 7ميلي موز بر سانتي متر باشد گره بندي در ريشه متوقف ميشود.
ريشه:هر ريشه سويا از ريشه اصلي و ريشههاي فرعي تشكيل شده، ريشه اصلي ميتواند تا عمق 5/1متر پايين برود ولي ريشههاي در اعماق فرو ميرود، قسمت عمده ريشه در 60سانتي متري اوليه خاك قرار دارد، رشد ريشه ها تا موقع گل دادن نبات ادامه دارد وبعد ازآن متوقف ميشود.
برگ: به غير از دو برگ اوليه، سويا مركب است از 3 برگچه نسبتا" بيضي شكل و پهن و كركدار تشكيل شده است.
ساقه: ساقه ي اصلي سويه عمودي بوده و از آن ساقه‌هاي كوچكتر فرعي منشعب ميشوند
گل: گلهاي سويا خود گشن و به رنگ سفيد يا بنفش كمرنگ است، گل آذين آن ازنوع خوشه اي است كه عوامل محيطي مانند رطوبت،
حرارت، و. . . در موقع گل دادن روي آنها تاثير عمده مي‌گذارد.
ميوه: ميوه سويا از نوع نيام كه با دو شكاف طولي با زمينگردد و عموما" 2 تا 3 دانه در درون آن قرار دارد.
اسلاید 3 :
شرايط آب و هوايي:
به طور كلي سويا نباتي است كه در طول رشد خود احتياج به بارندگي دارد ولي موقع رسيدن بهتر است كه هوا آفتابي باشد بعلاوه سويا شرايط آب وهوايي مرطوب را دوست دارد و در اين شرايط كمتر دچار آفت ميشود
حرارت كمتر از 10 درجه براي سويا مناسب نيست و حرارت بيش از 38 درجه نيز ممكن است به سويا صدمه بزند در مورد درجه حرارت‌هاي بالا نوع رقم سويا موثر است برخي از ارقام با بالا رفتن درجه حرارت دانه ي آنها چروكيده شده و از ارزش آنها كاسته ميشود.
تهيه ي زمين:
تهيه ي زمين مهمترين مسۀله در زراعت سويا است . تهيه ي زمين از زمان برداشت محصول قبلي شروع ميشود كه بايد بلافاصله بعد از برداشت زراعت قبلي زمين را شخم نيمه عميق زد تا بقاياي زراعت قبل در خاك مدفون گردد و در جريان پاييز وزمستان پوسيده وتبديل به هوموس گردد و در طول پاييز وزمستان هر زمان كه ميسر شود بايد زمين را چنگك زد تا هم علف‌هاي هرز را از ميان برداشته وهم با شكستن عروق شعريه از تبخير و هدر رفتن ذخيره ي آب زمين جلوگيري گردد.
ضمنا" در در اراضي جنگلي بخوصوص در زمين‌هاي تازه آباد شده حتما" بايد قبل از كاشت زمين را هرس بزنند تا بقاياي در ختان وگياهان جنگلي نپوسيده و نيم پوسيده از خاك خارج شود.
اسلاید 4 :
مراحل آماده سازي زمين:
عمليات شخم: بهتر است در پاييز اقدام به شخم زدن كنيم و تا عمق 30 سانتي متري زمين را شخم بزنيم و قبل از شخم بايد 150تا200 كيلو گرم كود فسفات آمونيوم داد.
براي از بين بردن كلوخه ها از ديسك استفاده ميكنيم كه در بهار اين كار انجام ميشود و براي آماده شدن و ايجاد يك بستر مناسب براي كاشت از دو ديسك عمود بر هم استفاده ميكنيم و سپس زمين را ماله ميكنيم.
عمليات كاشت:
عمق كاشت بر طول زمان خروج گياه از خاك اثر مي‌گذارد نونهالاني كه در عمق زياد كشت شده اند بايد مسافت بيشتري را تا سطح خاك طي كنند. به علاوه، حرارت در عمق پايين تر، سرد تر بوده و رشد نونهال كند تر خواحد بود. سويا را هرگز عميق تر از 5/3 سانتي متر كشت ننمايد. بهترين عمق بين 2تا3 سانتي متر ميباشد. علف‌هاي هرز براي جذب رطوبت و المنت ها رقابت شديدي با سويا خواهند داشت، انجام يك كلتيواتور سطحي قبل از كشت كمك بزرگي به كنترل علف هرز خواهد كرد، وقتي كه گياه سويا در زمين محكم شد كنتر علف هرز به وسيله ي كلتيواتور بهترين اقدام خواهد بود.
اسلاید 5 :
اقداماتي كه هنگام كاشت معمولا" رعايت ميشود:
1). آغشته كردن بذر به باكتري: مقدار كمي آب به همراه آغشته كردن بذرها به باكتري و قرار دادن آن در جاي خشك و خنك و دور از نور آفتاب صورت مي‌گيرد و اينكه اطمينان پيدا كنيم تمام قسمت‌هاي بذر به باكتري آغشته شده باشد و سريعا" بعد از اين عمليات بذور را كاشته و آبياري را انجام مي‌دهيم.
2). بذر را با ماشين‌هاي بذر پاش به صورت خطي كاشت مي‌كنند ، فاصله ي كاشت در ارقام زود رس 40 تا 50 cm و در ارقام دير رس و متوست رس بين 75 تا 60 cm است فاصله ي كشت روي خط 3 تا 8 cm مي‌با شد عمق كاشت در خاك‌هاي رسي تا 3 cm است واگر خاك خشك تر با شد عمق كاشت را بيشتر ميكنيم. براي كاشت سويا با يد ابتدا زمين را آبياري كرد زيرا كشت سويا به صورت خشك باعث ميشود كه بعد از آبياري زمين سله ببندد، كه از عيب‌هاي مهم ميباشد.
3). مقدار مصر ف بذر حدود 120-60 كيلو در هكتار است كه بستگي به نوع رقم، وزن هزار دانه، قوه ي ناميه و نوع كشت دارد.
4) تاريخ كاشت: در ايران سويا را در دو فصل كشت مي‌كنند:الف در بهار- كه بيشتر مربوط به مناطق مازندران و گرگان ولرستان است كه از نيمه ي فروردين تا آخر ارديبهشت ماه صورت مي‌گيرد. ب در تابستان - كه بيشتر مربوط به مناطقي از گرگان است كه در زمين برداشت گندم صورت گرفته باشد كه از اواسط خرداد تا اواسط تير انجام ميشود.
اسلاید 6 :
طرز كاشت:
سويا را حتما" بايستي خطي كشت نمود و مخصوصا" براي كاشت آن از ماشين‌هاي بذر افشان استفاده نمود در اين طرز كاشت عمليات وجين، سله شكن، و دفع آفات بهتر امكان پذير بوده و مقدار بذر در اين طريقه كمتر از دست پاش است ولي مهمترين دليل كشت خطي اين است كه مي‌توان بذر را در عمق مناسبي در مجاورت رطوبت كافي قرار داد و بدين ترتيب سبز شدن آن را تسهيل نمود بعلاوه در كاشت دست پاش چون مقدار زيادي بذر در اعماق مختلف مي‌افتد لذا خوب سبز نمي شود. بذر سويا را با ماشين‌هاي بذر پاش خطي كشت مي‌نمايند و براي اين كار مي‌توان از بذر پاش پنبه يا چغندر قند استفاده كرد ولي بايستي صفحه ي توزيع كننده ي بذر را تعويض كرد.
عمق كاشت مخصوصا" در كشت رديفي با ماشين يكي از مهمترين علل موفقيت در كاشت سويا ميباشد زيرا اگر بعد از كاشت به دانه ي سويا رطوبت كافي نرسد سبز نمي شود و اگر در سبز شدن سويا تاخير گردد هم از تاثير باكتري ها كاسته ميشود و هم ممكن است خود دانه در خاك مورد حمله ي قارچ ها و آفات ديگر قرار گرته از بين برود و لذا لازم است كه دانه در زمين در مجاورت رطوبت كافي قرار بگيرد و در اين مورد بهتر است قبل از كاشت عمقي را كه داراي رطوبت كافي است تعيين نموده وسپس عمق بذر پاش را با توجه به اين عمق تنظيم نمود.
اسلاید 7 :
عمليات داشت:
( وجين ): اگرزمين در پاييز شخم خورده باشد دو ديسكي كه در بهار عمود بر هم زده ميشود در كنتر علف‌هاي هرز بسيار موثر است. استفاده از سموم علف كش قبل از كاشت اين مبارزه را كامل مي‌كند چنانچه با سبز شدن بوته‌هاي سويا علف‌هاي هرز نيز سبز شوند لازم است كه اين علف ها را از بين ببريم براي اين كار در زراعت‌هاي كوچك و غير رديفي از فوكا ودر زراعت‌هاي بزرگ ورديفي از كولتيواتور استفاده ميكنيم.
وجين:
براي جلوگيري از خسارت علف‌هاي هرز، اولين شرط اين است كه موقع كاشت سويا زمين كاملا" از علف هرز بهاره پاك باشد. اگر سويا به طور منظم سبز گردد بعد از اين كه بوته ها رشد كافي پيدا كردند، زمين را مي‌پوشانند و در اين موقع ديگر احتياج به وجين نيست ولي تا موقعي كه بوته ها كوچك مي‌باشند بايستي از رقابت علف‌هاي هرز جتوگيري نموده آنها را وجين كرد.
در كولتيواتور زدن با تراكتور بايستي فاصله ي بين رديف ها طوري باشد كه چرخ‌هاي تراكتور موجب له شدن بوته شود. بنابراين بايستي فاصله ي چرخ‌هاي تراكتور جهت اين منظور تنظيم شده است.
اسلاید 8 :
توضيح مراحل رشد بوته:
ظهور برگ تك برگچه اي، ظهور اولين برگ سه برگچه اي، تشكيل چهارمين بند، تشكيل ششمين بند، 50 درصد گياهان شامل يك گل مي‌باشند، ظهور گل در دومين بند ساقه، ظهور غلاف در يكي از چهار بند بالاي گياه، غلاف‌هاي 105 سانتي متري در يكي از چهار بند بالاي گياه، وجود دانه ي كامل در يكي از چهار بند بالاي گياه، غلاف ها زرد ميشوند و 50 در صد برگ ها نيز زرد شده- اند، 95 درصد غلاف ها قهوه اي شده اند.
شرح مراحل:
ظهور برگ تك برگچه اي: دو برگ تك برگچه اي اولين برگ‌هاي حقيقي گياه سويا هستند كه در بالاي لپه ها ظاهر ميشوند. هر يك از اين برگ عا داراي يك پهنك ويك دمبرگ مي‌با شند كه در يك نقطه در طرفين ساقه بوجود مي‌آيند تاثير ريزش اين برگ ها در كاهش ميزان برداشت كمتر از تاثير ريزش لپه ها ميباشد.
اسلاید 9 :
ظهور اولين برگ‌هاي سه برگچه اي گياه: برگ‌هاي سه برگچه اي عهده دار فعاليت‌هاي حياتي گياه يعني فتوسنتز مي‌باشند فتوسنتز عبارت است از:مراحلي كه به وسيله ي آن سلول‌هاي گياهي با استفاده از گاز كربنيك و آب در حضور كلروفيل و نور، مواد قندي مورد احتياج گياه را مي‌سازند. ميزان برداشت محصول بستگي به جذب نور توسط برگ ها دارد گياه سويا در حدود 15 تا 20 سانتي متر طول دارد و داراي 2 بند همراه با برگ‌هاي كاملا" باز شده ميباشد اين برگ ها سه پهنك جدا از هم دارند از هر بند فقط يك برگ سه برگچه‌اي به وجود خواهد آمد كه يك برگ در سمت چپ ساقه وبعدي در سمت راست ساقه قرار دارد اين برگ ها عامل اصلي فتوسنتز بوده وريزش 50 برگ ها در اين مرحله باعث كاهش ميزان برداشت به مقدار 3 در صد خواهد شد.
تشكيل چهارمين بند: در اين مرحله گياه به طول 20 تا 25 سانتي متر ميباشد، چهار برگ گياه (يك برگ در هر بند) كاملا" باز شده است در بعضي از بوته ها يك يا هر دو بوته به زمين افتاده اند. تشكيل ششمين بند: گياهان در حدود 30 تا 35 سانتي متر طول داشته و ششمين برگ كاملا" باز شده است.
گلدهي: در اين مرحله در گياه در حدود 37 تا 45 سانتي متر ميباشد گياه شاخه توليد كرده و در حدود 50 درصد شاخه ها حد اقل يك گل دارند گلها كاملا" باز شده و قد گياه به 52 تا 56 سانتي متر رسيده است، گلها در بالا ترين بند گياه تشكيل ميشوند ريزش 50 درصد برگ ها در اين مرحله ميزان برداشت را به مقدار 9 درصد كاهش خواهد داد.
اسلاید 10 :
شروع تشكيل غلاف: گلدهي سويا از بند‌هاي سوم تا ششم نسبت به سطح خاك شروع شده وسپس به بالا و پايين ادامه مي‌يابد و به همين ترتيب غلاف ها تشكيل ميشوند معمولا" گلدهي حدود 3 هفته ادامه خواهد داشت و در حدود 70 تا 75 در صد گلها به زمين ريخته وهيچ گاه بار ور نخواهد شد.
رشد سريع غلاف ها و سپس تكامل انها: اين مرحله، مرحله ي پايان گلدهي و شروع رشد سريع غلاف‌ها ميباشد، پر شدن (بارور شدن) غلاف ها با دانه حدود 3 تا 5 هفته به طول مي‌انجامد . در اين مرحله بيشتر از مرحله‌ي قبل ميزان برداشت را در اثر كاهش تعداد دانه در هر غلاف و اندازه ، هر دانه، پايين مي‌آورد. غلاف‌هاي فوقاني گياه در شتر وكامل تر از غلاف‌هاي تحتاني گياه ميباشد.
تشكيل دانه: دانه به سرعت در حال پر شدن است، احتياج گياه به آب ومواد غذايي به حد اكثر رسيده است حداقل مقداري از فسفر وپتاسيم لازم را با شخم به داخل زمين عمقي كه كه رطوبت، وجود دارد قرار داده شود تا جذب آن توسط ريشه تضمين شود ، صدمات احتمالي به گياه در اين مر حله بيش از هر مر حله ي ديگري ميزان برداشت را كاهش مي‌دهد.
