مقاله بازتاب اقدامات جامعه جهانی در حفاظت از محیط زیست

بخشی از مقاله

بازتاب اقدامات جامعه جهانی در حفاظت از محیط زیست
چکیده:
محیط زیست سرمایه مشترک جامعه بین المللی و به تعبیر دیگر میراث ماندگار گذشتگان برای نسل حاضر و آیندگان است؛ به همین دلیل تمامی کوششی هایی که در راستای حفاظت از آن صورت می پذیرد در حقیقت گام نهادن در مسیر حفظ نسل بشر با تکیه بر این میراث ارزشمند است. با این حالی در گیرودار زندگی روزمره، گاهی انسان ها کمتر به میراث گرانبهای زندگی خود که از پیشینیان به رسم امانت نزد ایشان به ودیعه نهاده شده توجه نموده و حتی عمداً به تخریب آن می پردازند. اما کم کم با توسعه روز افزون اجتماعات بشری ، افزایش روز افزون جمعیت و لزوم دستیابی آنان به منابع غذایی و گسترش هر روزه منابع آلاینده محیط زیست در پس توسعه روزافزون ، حق خورداری از محیط زیستی سالم و حفاظت از محیط زیست در زمره اولویتهای نظام حقوق بینالمللی بشر قلمداد شده به گونه ای که این موضوع فارغ از قوانین داخلی کشورها، به طرق مختلف در اسناد بین المللی حقوق بشر به تصویب رسیده ، از همین روی موضوع جرایم زیست محیطی از دایره مرز کشورها فراتر رفته و به عنوان یک معضل جهانی در اسناد بین المللی مطرح شد تا به پشتوانه حمایت جامعه بین المللی از نابودی و تخریب پیش از پیش این گنج بی بدیل جلوگیری شود. بازتاب این اقدامات در اسناد بین المللی شامل تعداد زیادی معاهدات بین المللی، قطعنامه های الزام آور سازمان های بین المللی و همچنین متون و قطعنامه های غیرالزام آوری است که به رغم غیر الزام آور بودن بسیار با اهمیت هستند.
مقدمه :
انسان مخلوق و شکل دهنده محیط زیست خود است. محیطی که بقای فیزیکی و معنوی به وی می بخشد. (قسمت اول از بند یکم پیشگفتار اعلامیه استکهلم درباره محیط زیست) پیشرفت هر روزه و پر شتاب علم و فناوری، رشد جمعیت در دنیا، افزایش انتظار انسانها از زندگی و تلاش برای کسب لذت بیشتر از حیات محدود ، بروز جنگهای جهانی و منطقه ای و استفاده از سلاحهای جنگی مخرب و ویرانگر در چند دهه اخیر همگی باعث شد که نه تنها محیط زندگی پیرامون زندگی انسان ها بیش از پیشی در معرض خطر قرار گیرد بلکه حتی
محیط دور از دسترس انسان نیز عمیقاً تحت تاثیر این تحولات قرار گرفت. از سال ۱۹۲۶ که شاید بتوان آن را طلیعه اولین نگرانی ها در خصوص محیط زیست دانست تا کنون که خطر نابودی محیط زیست به یک نگرانی جدی جهانی تبدیل شده، نه تنها آلودگی های زیست محیطی و تبغات ناشی از آن کاهش نیافته، بلکه هر زمان با اشکال جدیدتری بروز و ظهور یافته و دور از انتظار نخواهد بود فاجعه زیست محیطی در حال وقوع را بزرگترین حادثه همه اعصار قلمداد نمود. تخریب دریاها و اقیانوسها، کمبود آب شیرین، بیابان زایی، از بین رفتن جنگلها، تخریب کوهستانها، افزایش گازهای گلخانه ای، تغییرات شدید اقلیمی، از میان رفتن گونه های جانوری و گیاهی با سرعت سرسام آور، تخریب گسترده جو، گسترش زباله های شیمیایی و اتمی، افزایش غیر قابل مهار جمعیت ، آلودگی هوا و خشک شدن رودخانه ها، تالاب ها و دریاچه ها که منجر به بروز پدیده ریز گردها شده فقط بخشی از مشکلاتی است که در خلال سالهای اخیر صرفاً به دست عوامل انسانی پدید آمده و روز به روز نیز در حال گسترش و وخیم تر شدن است.
از همان سال تا کنون ، اگر چه تا کنون مطالعات بسیاری از سوی اندیشمندان و محققین علوم گوناگون در سراسر گیتی در کنار برگزاری کنفرانس ها و گردهمایی های زیست محیطی به عمل آمده ، ولی با وجود تمام تلاش ها و کوشش های به عمل آمده در زمینه حفط محیط زیست به عنوان ارزشمندترین میراث ماندگار بشر ، متاسفانه هنوز دیدگاه واحدی که بتواند منافع اقتصادی و بهره برداری بی رویه از منابع محیط زیست را محدود نموده و با کاهش بهره برداری به حفظ محیط زیست منجر شود در بین همه کشورها بروز نکرده است.
مروری بر حوادث یک قرن اخیر، عمق این فاجعه را بیشتر نمایان می کند . اگر چه دسترسی انسان ها به تکنولوژی پیشرفته، زندگی را آسان کرده، اما استفاده نابجا و بی رویه از آن، عوارض مرگباری را نیز در پی داشته است . کشف بسیاری از عناصر جدید برای مبارزه با بیماریها و آفات، باعث ورود آنها به چرخه غذایی انسان و... خود باعث به وجود آمدن بیماریها و عوارض ناشناخته شده است؛ برای مثال اثر بعضی آفت کشها همچون آلدرین و DDT از ۳ تا ۱۵ سالی در محیط پایدار می ماند که همین امر باعث می شود به تدریج این عناصر وارد چرخه ی غذایی انسان شوند.( فیروزی : ۱۳۸۴، ۲۵)
هم چنین کشف و استخراج بی رویه ی منابع طبیعی، همچون انرژی های فسیلی، علاوه بر این که حقوق نسل های آینده را به مخاطره انداخته، باعث آلودگی فراوان آب، خاک، هوا و دریا شده ، آلودگی هایی همچون : ورود گاز کربنیک یا دی اکسید کربن و منواکسید کربن در اثر ورود سوخت های فسیلی به محیط زیست باعث شده مشکلات و مسایل محیط زیست، خود را بر جامعه بین المللی معاصر تحمیل نمایند؛ زیرا این مسایل و مشکلات، زندگی در روی کره خاکی را تهدید می کنند و نجات محیط زیست از تجاوزاتی که بر آن صورت می گیرد، معادلی نجات همه گستره های زندگی از تباهی و نابودی است. در راستای رفع این نگرانی عمیق و رفع دغدغه های موجود رفته رفته مسایل محیط زیست چنان اهمیتی پیدا کرد که متفکران، حفظ محیط زیست را به عنوان یک حق اساسی برای بشر تلقی نموده و آن را داخل
مقوله های حقوق بشر نمودند.

اما به نظر می رسد برای نجات زمین ، این کره خاکی، و حفظ موجودات آن، و نیز پاسداری و حفاظت از این میراث اجدادی و کهن بشری ، در کنار برگزاری اجلاس های متعدد باید با تعمق و وسعت نگاه از منظری دیگر به مشکلات و عوارض گریبان گیر آن نگریسته شود. نگاهی که با تهیه و تدوین قوانینی الزام آور در سطح
جهانی و در عرصه بین المللی ، دولت ها مکلف به حفظ و نگهداری از محیط زیست شوند .
مفهوم محیط زیست:
محیط زیست عبارت است از هوا، آب، خاک، گیاه، جنگلی، بیشه، مرتع، دریا، « دریاچه، رودخانه، چشمه، آبزیان، حیوانات، کوه، دشت، جلگه، کویر، شهر و یا ده شامل کوچه، خیابان، ساختمان، اعم از تاریخی و عادی و کارخانه (بنان ، ۱۳۵۱، ۱۲۰) الکساندر کیسی معتقد است : اصطلاح محیط زیست را می توان به یک منطقه ی محدود یا تمام یک
سیاره و حتی به فضای خارجی که آن را احاطه کرده، اطلاق کرد . اصطلاح بیوسفر یا لایه ی حیاتی که یونسکو خصوصا آن را به کار می برد، با یکی از وسیع ترین تعریف ها مطابقت دارد که عبارت است از، محیط زندگی بشر یا
آن بخشی از جهان که بنا به دانش کنونی بشر، همه ی حیات در آن جریان دارد.(کیسی : ۱۳۷۹، ۵)
سازمان حفاظت از محیط زیست ایران آن چه که فرآیند زیستن را احاطه کرده، آن را در خود فرو گرفته و با آن در کنش متقابل قرار دارد محیط زیست تعریف نموده است . محیط زیست همه چیز را در بر می گیرد. هم انسان و هم طبیعت و هم رابطه این دو را شامل می شود. در کلیه فعالیت های بشر تاثیر داشته و نیز از آن متاثر می شود
www.doe.ir
برخی محیط زیست را به سه قسمت طبیعی، مصنوعی و اجتماعی تقسیم کرده اند. مقصود از محیط زیست طبیعی آن بخشی از محیط زیست است که شامل قسمتی از فضای سطح کره زمین است که به دست انسان ساخته نشده و آدمی در به وجود آمدن آن نقشی نداشته اند. مانند کوهها، آبها، جنگلها و ...،
محیط زیست مصنوعی قسمتی از محیط زیست است که به وسیله بشر ساخته شده و شکل گرفته است، مانند خیابانها، فرودگاه، مدرسه و خانه و ۰۰۰ و منظور از محیط زیست اجتماعی محیطی است که انسانها در آن همواره

البته به نظر میرسد محیط زیست اجتماعی حاصل گسترش بیش از حد و غیر منطقی مفهوم محیط زیست است زیرا در صورت داخل کردن آنچه که محیط زیست اجتماعی نامگذاری شده به شمول تعریف محیط زیست ، بسیاری از مفاهیم نامرتبط به محیط زیست وارد خواهند شد. از طرف دیگر به نظر میرسد محیط زیست شامل مفاهیم عینی می شود نه مفاهیم انتزاعی و ذهنی همچون خانواده. مداقه در متون حقوقی مربوط به محیط زیست نیز این مساله را روشنتر می سازد به نحوی که در تمامی مقررات بین المللی و داخلی، محیط
طبیعی و مصنوعی به عنوان موضوع حقوق محیط زیست بیان شده است. برای تعریف محیط زیست دو نگرش ایجاد شده است: یک نگرش این است که عنوان محیط زیست از دو کلمه محیط و زیست ترکیب یافته است که در فارسی به معنای جایگاه و محل زندگی است. این عنوان از نظر لغت مواردی هم چون آلودگی هوا، راه های جلوگیری از تخریب طبیعت و ...را شامل نمی شود. اما امروزه مفاهیم گوناگون را از محیط زیست ارایه می نمایند مثل آب و هوا، جنگل، کوه، حقوق حیوانات و پرندگان، راه های جلوگیری از آلودگی هوا، راه های مبارزه با عوامل مخرب طبیعت و به طور کلی محیط زیست در اصطلاح به کلیه عوامل تهدید کننده یا
بهبود بخشی محیط زندگی اتلاقی می شود.(زکی:۱۳۸۹، WWW.ZakipirOOZ.persianblog.ir )
اما نگرشی بعدی بیانگر این است که چیزی به نام محیط وجود ندارد و این واژه یک معنای نسبی به مفهوم پیرامون دارد، همان طور که از مشتقات واژه با مراجعه به کتاب لغت پیدا است، این واژه یک معنای نسبی به مفهوم پیرامون دارد یعنی چیزی که توسط پیرامون خود محاط شده است. بدین ترتیب مشاهده می شود که محیط زیست همه چیز را در بر می گیرد. هم انسان و هم طبیعت و هم رابطه این دو را شامل می شود. در کلیه فعالیت های بشر تاثیر داشته و نیز از آن متاثر می شود. محیط یک موجود زنده عبارت است از فضایی که موجود زنده را احاطه کرده و از طریق روابط متقابل گوناگون با آن در تماس قرار دارد. به بیان دیگر، محیط را می توان مجموعه عوامل جاندار و بی جانی
دانست که، در یک فضای مشخصی و در زمانی معین موجود زنده را تحت تاثیر خود قرار می دهند. (زکی: ۱۳۸۹
(WWW.ZakipirooZ.persianblog.ir
در بیان مفهوم عام محیط زیست به مثابه ی گستره ی مکانی که انسان در آن زندگی می کند و شامل پدیده های طبیعی و بشری می شود و از آن تأثیر می پذیرد و بر آن تأثیر می گذارد و یا به عنوان چارچوبی که انسان
در آن زندگی می کند و عناصر اصلی زندگی خود اعم از غذا و پوشاک و دارو و سرپناه خود را از آن بدست می آورد و روابط خود با همنوعان را اعمال می کند، وجه اشتراک دارند. (پاشا: ۱۴۱۷ ه ق، ۸۵۷)
این تعریف محیط زیست، دارای چارچوب محدودی است زیرا از مکان فراتر نمی رود و تنها به منابعی که خداوند برای دستیابی به نیازهای زندگی انسان در اختیارش نهاده است، بسنده می کند ولی تعریف آن از دیدگاه اسلامی آیات و روایات شامل تمامی جهان هستی اعم از گذشته، حال و آینده اش می شود و در عین حال جنبه های روانی یا معنوی زندگی انسان را هم در بر می گیرد و در نتیجه دارای عرصه گسترده ای برای تأمل و اندیشه و پندآموزی است و بدین ترتیب، محیطی است که با فطرت بشریت همخوانی دارد و به امید و آرزوهای معنوی او پاسخ می گوید و میان نیازهای مادی جسم او و انگیزه های روانی و وجدانی اش، تعادلی
ایجاد می کند. ( فراهانی فرد: 1385، ۹۳)
به طور کلی محیط زیست در دو مفهوم بکاربرده می شود یکی مفهومی که از علوم طبیعت ناشی می شود و تحت عنوان ((محیط زیست طبیعی ))معرفی شده ودیگری در تعاملی باسازوکارهای انسانی است که با عنوان ((محیط زیست انسانی )) از آن نام برده می شود و هر دو عنوان فوق طیف گسترده ای از موضوعات مختلف را تحت پوشش
خود دارد . (جنیدی: ۱۳۵۲، ۱۴۳ - قوام : ۱۳۷۵ ، ۳- متین: ۱۳۷۰ ، ۳ - حجاب: ۱۹۹۹ م، ۱۱ )
شاید بتوان محیط زیست را کلی منابع طبیعی تجدید شونده شامل جنگلها، مراتع، منابع آبی و... تعریف کرد که شامل طیف وسیع و گستردهای از تعاریف تخصصی مربوطه به این حوزه می شود؛ از سوی دیگر هر گاه ما از محیط زیست صحبت می کنیم در واقع تأثیرهای آن بر نوع بشر را در نظر داریم. اگر بخواهیم یک جمع بندی از تعریف های فوق داشته باشیم، باید بگوییم: محیط زیست، به تمام محیطی اطلاق می شود که انسان به طور مستقیم و غیر
مستقیم به آن وابسته است و زندگی و فعالیت های او در ارتباط با آن قرار دارد.( قوام: ۱۳۷۵ ، ۳ - حجاب: ۱۹۹۹ م، ۱۱)
تعریف محیط زیست از نظر حقوقی :
بعضی از نویسندگان از این که بتوان تعریفی جامع و حقوقی از محیط زیست ارائه داد، اظهار تردید کرده اند؛ (تقی زاده انصاری، ۱۳۷۶، ۱۴) زیرا حقوق داخلی ایران و بسیاری از کشورها در خصوصی تعریف محیط زیست ساکت بوده و
بیشتر محیط زیست را در رابطه با عناصر طبیعت، منابع طبیعی، شهر و مناظر به کار برده اند . به همین جهت مفهوم
محیط زیست از نظر کشورها با توجه به اهمیتی که هر کشور به یکی از عناصر زیست محیطی می دهد، می تواند متفاوت باشد.
محیط زیست به معنای عام شامل کلی منابع طبیعی تجدید شونده شامل جنگلها، مراتع، منابع آبی و.... بوده و طیف وسیع و گسترده ای از تعاریف تخصصی مربوطه رادر بر می گیرد و همین امر در تفسیر ماهوی مربوط به معنای قانونی محیط زیست اشکال هایی را به وجود می آورد چرا که هیچ متن حقوقی و نیز قوانین و مقررات موجود هیج تعریف جامع و مانعی از محیط زیست ارائه نکرده ، بلکه در همه تعاریف تنها از سه عنصر طبیعت، منابع
طبیعی، شهر و مناظر سخن گفته اند و حقوق و تکالیف را حولی این محورها بیان کردهاند.
ارتباط بین محیط زیست و حقوق بشر مسائل بینالمللی با طبیعت رو به پیشرفت خود، اقتضا می کند که حفاظت از محیط زیست برای انسان امروز و نسل های آینده، مورد توجه جدی همگان قرار گیرد؛ اما این که چگونه این امر تحقق مییابد، سوالی است که باید به آن پاسخ داده شود . برای یافتن پاسخ این سوالی اقدامات متعددی صورت گرفته و نظریات گوناگونی نیز بیان شده ، تا بشر همچنان بتواند از محیط زیستی سالم بهرهمند باشد. یکی از اموری که پیشنهاد شده و میتواند در حفظ محیط زیست مؤثر باشد، ایجاد رابطه بین محیط زیست و حقوق بشر است؛ زیرا حمایت قانونی از حقوق بشر می تواند وسیلهای موثر و کارآمد در حفاظت از محیط زیست باشد . حقوقی مثل حق حیات، آزادی بیان ، برابری و... شامل ابزارهای قانونی بینالمللی هستند که حفاظت بیشتر از محیط زیست را میطلبند. به همین جهت، برخی از حقوقی دانان پیشنهاد کردهاند که برای برخورد با مسائلی که از طریق نابودی تدریجی محیط زیست گری بان گیر بشر می شود، حق جدیدی در چارچوب حقوق بشر، مبنی بر «حق بر محیط زیست » یا «حق بهرهمندی از محیط زیست شایسته، سالم و امن» شناسایی شود. این حق، ضمن این که، داشتن محیط زیستی امن و سالم را برای همگان تضمین می کند، افراد، سازمانها، شرکتها و دولتها را از ادامه فعالیتهایی که به محیط زیست صدمه میزند، به طور جدی منع می نماید . (پارسا،,1301377
حق بهرهمندی از محیط زیست سالم، در درون خود متضمن چند حق دیگر است که عبارتند از : حق دسترسی به اطلاعات زیست محیطی، حق آموزشی مسائل زیست محیطی، حق تصمیم گیری در مورد مسائل زیست محیطی و حق دادرسی و جبران خسارت زیست محیطی ( افتخار جهرمی: ۱۳۸۲، ۳) امروزه حق بهرهمندی از محیط زیست سالم به وسیله بسیاری از سازمانهای بینالمللی و کشورهای جهان به رسمیت شناخته شده و در تعدادی از اسناد بینالمللی (اعلامیه استکهلم، پیش از طرح سومین میثاق بینالمللی حقوق همبستگی، منشور آفریقایی حقوق بشر، پروتکل الحاقی به کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر و ....) و قوانین اساسی کشورها (قانون اساسی بیش از ۶۰ کشور جهان) که اخیراً تصویب یا اصلاح شده، این حق را مورد شناسایی قرار داده و به رسمیت شناختهاند. برای نمونه، اصلی ۵۰ قانون اساسی اوکراین مصوب ۲۸ ژوئن ۱۹۹۶ بیان می کند که: «هر فرد حق دارد که از محیط زیستی امن و سالم و جبران خسارات ناشی از نقص این حق برخوردار باشد». (دیناه شلتون: ۱۳۸۱، ۳۱۹) و یا قانون اساسی ایران که در اصلی ۵۰ مقرر می دارد : در جمهوری اسلامی، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسلهای بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می گردد. از این رو فعالیتهای اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند، ممنوع است. هم چنین اصلی ۴۵ قانون اساسی اسپانیا که اشعار می دارد : ۱- حق استفاده از محیط زیست مناسب همگانی بوده و حفاظت از آن وظیفه همگان است. ۲ - دولت بایستی استفاده منطقی از منابع طبیعی را برای حفظ و بهبود کیفیت زندگی و حفاظت آن را با حمایت و همبستگی جامعه ترویج کند. ۳- کسانی که به موارد ذکر شده در بند قبلی تعرضی کنند، بر طبق قانون مجازات شده و بایستی رفع ضرر کنند. یا اصلی ۳۲ قانون اساسی تایلند و اصلی ۳۳ قانون اساسی فلسطین که به ترتیب مقرر می دارند : " دولت باید تعادل محیط زیست را حفظ و نسبت به از بین بردن آلودگی که به سلامت و بهداشت مردم لطمه وارد می آورد، اقدام کند. محیط زیست سالم از حقوق شهروندی به شمار میآید و حراست از محیط زیست و حفظ آن برای نسل های کنونی و آینده یک وظیفه ملی است. ( حسینعلی زاده WWW.ettelaat.com) و نمونه های بسیار دیگر که بیانگر اهمیت کشورها به مقوله محیط زیست می باشد. البته درباره این حق، تعریف دقیقی در قوانین ارائه نشده ؛ اما شاید بتوان منظور از محیط زیست سالم را، محیطی دانست که دارای حداقل های یک زندگی سالم باشد.(فیروزی: ۱۳۸۴، ۷۴)

جرایم زیست محیطی:
در زمینه منابع طبیعی از دیر باز شاهد وضع قوانین متعددی بوده و هستیم نگاهی به سابقه قانونگذاری در کشورها نشانگر این است که قانونگذار به مساله فوق بی توجه نبوده و توجه به منابع زیستی از سوی قانونگذاران به دور نمانده است. یکی از ویژگی های بارز قوانین مرتبط با محیط زیست پراکندگی و عدم انسجام آنهاست؛ برای اینکه بتوان با رفتارهای مجرمانه در یک حوزه مشخصی مقابله کرد باید قانون جامع و واحدی وجود داشته باشد
( www.isna.ir ،۱۳۹۱ : در حالی که در عرصه منابع طبیعی چنین قانونی وجود ندارد. (اکبرآبادی
بلاتردید تصویب قوانین و مقررات اگر چه در کاهش این گونه جرایم نقش بارزی دارد ولی همیشه راهکار
حل مشکل نیست؛ هرچند برای مقابله با تهدیدات موجود برای محیط زیست وجود قوانین و مقررات کارآمد می تواند بسیار مفید و موثر باشد. قوانین، آیین نامه ها و مصوبات فراوانی به تصویب قانونگذار رسیده تا محیط زیست را از تخریب بیش از پیش محافظت کند و اغلب این قوانین اقدام به جرم انگاری فعالیتهای مخرب محیط زیست کردهاند که در نتیجه جرم جدیدی در قلمرو حقوق کیفری به نام جرایم زیست محیطی پدید آمده است .در تعریف چنین جرایمی آوردهاند که : جرایمی هستند که باعث ورود آسیب و صدمه شدید به محیط زیست و به خطر
افتادن جدی و سلامت بشر می شوند .(اکبرآبادی: ۱۳۹۱، WWW.isna.ir)
بی تردید به دلیل اهمیت بالا و جایگاه والای حقوق محیط زیست تنها می توان وجود آن در قوانین اساسی کشورها تصور نمود که این امر خود پیام آور این مهم است که مسایل زیست محیطی یک امر کاملا فرابخشی بوده و می بایست کلیه شهروندان جامعه علی الخصوصی سازمان ها ودستگاها هر یک به فرا خور توان و کارائی تشکیلات خود در راستای حفظ و نگهداری از آن بعنوان یک وظیفه عمومی از هر فعالیتی که با آلودگی و یا تخریب غیر قابل جبران محیط زیست همراه باشد، اکیداً پرهیز نمایند.
تعریف و ماهیت جرایم زیست محیطی:
به عقیده نگارنده با توجه به عدم ارائه یک تعریف مشخصی در قوانین و مقررات در خصوص جرم زیست می توان این جرم را بدین شرح تعریف نمود : هر نوع رفتاری اعم از فعلی یا ترک فعلی است که توسط اشخاصی حقیقی یا حقوقی موجب ایراد آسیب یا ورود صدمه به محیط زیست اعم از آب و هوا و گیاهان و جانوران و امثال آن شده و یا باعث تغییر و بر هم خوردن اکوسیستم منطقه شود و ضرورتی ندارد که صرفاً و به طور جدی برای سلامت انسان زیان آور باشد و در قانون جرم انگاری شده و برای آن مجازاتی متناسب و درخور پیش
دسته بندی جرایم محیط زیست: بطور کلی جرائم زیست محیطی را می توان با توجه به ماهیتشان به دو گروه عمده تقسیم بندی نمود : الف) جرای ہم زیست محیطی عام
جرایم زیست محیطی عام مانند ایراد صدمه نسبت به بهداشت و سلامت عمومی بر هم زدن تعادلی و تناسب محیط زیست. اقدامات آلاینده و مخرب علیه توسعه ی پایدار کشور استفاده .3 فناوری های مخرب و آلاینده
و به صورت کلی انجام اقدامات آلوده کننده وزیان رساننده به محیط زیست و ابعاد و اجزای گوناگون آن. ب) جرایم زیست محیطی خاص نسبت به عناصر بی جان و جاندار محیط زیست