بخشی از مقاله
چکيده
حسابداري اسلامي ارائه راهکارهايي است جهت حفظ حق و حقوق اشخاص حقيقي و حقوقي و جلوگيري از انواع معضلاتي که اقتصاد فردي و جمعي را تهديد مي کند. بسياري از انديشمندان مسلمان عقيده دارند که نظام حسابداري بايد به آموزه هاي دين اسلام متصل گردد و اين چيزي است که حسابداري اسلامي ناميده مي شود.
حسابداري در دنياي پيشرفته اقتصادي امروز حرفه اي است حياتي ، زيرا سامانه اقتصادي جاري بدون آن ، نمي تواند وجود داشته باشد. برجستگي متمايز کننده حرفه حسابداري پذيرش مسئوليت نسبت به عموم است . جامعه انتظارات فراواني از اهل اين حرفه دارد و مردم بايد به کيفيت خدمات پيچيده ارائه شده توسط حرفه حسابداري اعتماد داشته باشند. از اين رو اطلاعات داده شده توسط حسابداران بايد به طور قابل توجهي کارآمد، قابل اتکا، واقعي و بي غرضانه باشد.
در اين مقاله با فراهم آوردن زمينه اي براي معرفي اخلاق ، مولفه ها و روش هاي اندازه گيري آن در حوزه حسابداري اسلامي مورد بررسي قرار داديم .
کلمات کليدي : اسلام ، حسابداري اسلامي ، اخلاق حرفه اي در حسابداري ، آيين رفتار حرفه اي حسابداري .
مقدمه
اسلام داراي جهان بيني و سيستم اعتقادات خاص خود است . اسلام ديني است که تنها به حوزه هاي فردي محصور نمي شود بلکه سيستم منسجمي براي زندگي انسان در حوزه هاي سياسي ، اقتصادي ، فرهنگي ، مذهبي و هر جنبه ديگر زندگي انسان عرضه مي کند. بنابراين جدايي دانش از رهنمودهاي مذهبي براي مسلمانان نارواست چرا که منجر به رفتار غيراسلامي مي شود.
دکتر حسن انوري در فرهنگ بزرگ سخن ، اخلاق را مجموعه عادت ها و رفتارهاي فرهنگي پذيرفته ميان مردم يک جامعه تعريف کرده و در ادامه آن را به رفتار شايسته و پسنديده عطف مي دهد. در دايره المعارف بريتانيا بيان شده است که اصطلاح اخلاق در مورد تئوري ها و سيستم هاي ارزش هاي اخلاقي کاربرد دارد. به طور کلي اخلاق ضرورت و لازمه يک جامعه سالم است و به علت کارکردها و پيامدهاي مثبت فردي ، سازماني و اجتماعي آن است که همواره توجه دانشمندان ، مربيان و مديران سازمان ها را برانگيخته است تا براي حفظ و ارتقاي آن کوشش کنند.
حسابداري اسلامي
زيد حسابداري اسلامي را به شرح زير تعريف کرده است :
حسابداري فرآيند منظم ثبت معاملات مشروع در دفاتر و اندازه گيري نتايج مالي بر مبناي اين معاملات به منظور استفاده در تصميم گيري است .
الخدش علاوه بر مشروعيت ، مسئله زکات را در تعريف حسابداري اسلامي گنجانده است . حسابداري اسلامي عبارت است از فرآيند شناسايي ، اندازه گيري و گزارشگري مشروعيت فعاليت هاي مالي که براي تصميم گيري ، محاسبه زکات و محاسبه سود واقعي عمليات سرمايه گذاري اسلامي بر اساس دستورات اسلام ، مفيد باشد.
براي حسابداري اسلامي اهداف متفاوتي مانند سودمندي براي تصميم گيري ، وظيفه مباشرت ، پاسخ گويي اسلامي و پاسخ گويي از طريق زکات ذکر شده است .
پاسخ گويي اسلامي
بر اساس اين مفهوم قرآني ، انسان خليفه الله است که امانت الهي به او سپرده شده است . ديگر مخلوقات شامل فرشتگان ، حيوانات و اشياي غيرزنده توان پذيرش اين امانت را ندارند. همان گونه که در قرآن بيان شده است ، خداوند اين امانت را به آسمان ها، زمين و کوه ها عرضه کرد اما آن ها از پذيرش آن هراسناک شدند ولي انسان آن را پذيرفت [قرآن ٧٢: ٣٣]. مسئوليت اين امانت آنقدر سنگين است که آسمان ها، زمين و کوه ها تاب پذيرش آن را نداشته اند. بنابراين انسان بايد به دشواري ايفاي اين مسئوليت آگاه باشد. انسان نه تنها در قبال مسائل معنوي بلکه در رابطه با موضوعات اجتماعي ، تجاري و قراردادي بايد پاسخگو باشد، زيرا خداوند به انسان دستور داده است هر آنچه را به او سپرده شده است بازگرداند.
پاسخ گويي از طريق زکات
تريووانو پيشنهاد کرده است که سازمان هاي اسلامي بايد زکات مدار باشند نه سودمدار. يعني سود خالص نبايد به عنوان مبناي ارزيابي عملکرد استفاده شود بلکه هدف بايد متوجه پرداخت زکات باشد سيستم حسابداري نيز بايد مبتني بر زکات باشد. اين نگرش منجر به تقويت اسلام در سازمان ها مي شود. براي رسيدن به اين هدف ، ابتدا بايد از حداکثرسازي سود به سمت حداکثرسازي زکات حرکت کرد. بنابراين ، سود به عنوان يک هدف مياني است در صورتي که زکات هدف نهايي است . اگر زکات هدف نهايي باشد سياست هاي يک سازمان بايد منطبق با شريعت اسلامي باشد. نهايتا اين شيوه عمل باعث تعادل بين مسائل فردي و اجتماعي مي شود، زيرا مفهوم زکات مسلمانان را تشويق مي کند که با رعايت شريعت سود کسب کنند و بخشي از آن را به عنوان زکات براي رفاه اجتماعي بپردازند.
اين نگرش ، واحدهاي اقتصادي را تشويق مي کند براي رهايي انسان ها از فشارهاي ناشي از عوامل اقتصادي ، اجتماعي و فکري و پاکسازي محيط از استثمار تلاش کنند. سرانجام چنين روشي ، پل ميان دنيا و آخرت است زيرا زکات باعث بيداري وجدان انسان مي شود و او را به ياد توشه آخرت مي اندازد.
