بخشی از مقاله
چکيده
صنعت گردشگري در قرن حاضر به عنوان يکي از پر رونق ترين صنايع و نيرو محرکه توسعه اقتصاد جهاني شـناخته مـيشـود. ايـن صنعت نو ظهور توانسته با تاثيرگذاري خود روي ديگر صنايع نظر بسياري از دست اندر کاران صنايع را به خـود جلـب کنـد. ورزش نيز به عنوان يکي از صنايع بزرگ و با اهميت در دنياي کنوني مطرح ميباشد که از تلفيق آنهـا يکـي از شـگفت انگيزتـرين صـنايع خدماتي مدرن به نام صنعت "گردشگري ورزشي" به وجود آمده است . اين شاخه از گردشگري درچنددهه اخيررشد فراواني داشـته است وبسياري ازکشورهادراين زمينه اقدام به پژوهش ، برنامه ريزي، سرمايه گذاري و بازاريابي کرده واز اين محل توانسـته اندگردشـگري رادرکشورخودتوسعه داده و از فوايد زياد آن درزمينه هاي اقتصادي بهره مند گردند. استان اصفهان نيز با دارا بودن منـابع و جاذبـه هـاي متعدد طبيعي و انساني يکي از استان هاي اثرگذار در زمينه توسعه گردشگري ورزشي ميباشد. اما متأسفانه ، فقدان شناخت کـافي، عدم مديريت و نبود استراتژيهاي مدون و مشخص باعث غفلت از اين حوزه و از دست رفتن فرصت هاي منحصـربه فـرد موجـود در اين استان شده است .هدف اين پژوهش بررسي نقش بيابان هاي در توسعه گردشگري ورزشي در استان اصفهان مي باشد.و از مـدل SWOT براي تحليل آن استفاده شده است . روش پژوهش براساس هدف کاربردي و بر اساس ماهيت توصـيفي – مـوردي اسـت .
جهت جمع آوري اطلاعات از پرسش نامه وآمارهاي توصيفي(ميانگين وانحراف معيار) استفاده شـده اسـت .نتايج پـژوهش نشـان داد نبودافراد متخصص در حوزه گردشگري ورزش هاي بياباني، ناشناخته بودن اين ورزش ها عدم شناخت کفي از بيابان هـاي اسـتان اصفهان ،نبودن بيمه ورزشي براي ورزشکاران داخلي وخارجي ، ،نبودن امکانات رفاهي ،کمبود حاميان واسپانسرها مالي، گران بودن ورزش هاي بياباني و...... باعث ضعف گردشگري ورزشي استان اصفهان شده است نقش دارنـد. در پايـان نيـز سـعي شـده اسـت راهکارهايي به منظور استفاده بهينه از قابليت ها و امکانات موجود در صنعت گردشگري ورزشي استان اصفهان ارائه گردد
واژه هاي کليدي: گردشگري،گردشگري ورزشي،بيابان ، اصفهان ،SWOT
١-مقدمه
گردشگري به عنوان بزرگترين صنعت جهان در حال حاضر در جوامع اجتماعي به عنوان يک پديده جهاني به رسميت شناخته شده است . صنعت گردشگري باعث بوجود آمدن ١٩٢ ميليون شغل مي شود که ٣ درصد اشتغال جهاني اسـت . حجـم مبـادلات بـين المللي گوياي آن است که صنعت گردشگري بيش از % ٢٠ کل مبادلات بين المللـي را شـامل مـي شـود (,Green, Chalip) (٢٩١-١٩٩٨:٢٧٥)برآورهاي سازمان جهاني گردشگري نشان مي دهد ميانگين نرخ رشـد گردشـگري جهـاني بـراي دوره ٢٠١٠- ١٩٩٠ حدود 1/4 است (پورخليلي واستادي، ١٣٨٦ : ٣٤ ).هر ساله قريب به يک هشتم جمعيـت جهـان سـفر مـي کننـد(زيرک باش ،١٣٨٥: ٣) ورزش به عنوان يکي از صنعت مهم ، به يکي از متداول ترين عوامل ايجاد انگيزه براي گردشگران در سراسر جهـان تبديل شده و کشورها براي کسب درآمد بيشتر به روشهاي جديد و ارائه نوآوري در اين صنعت تمايل پيـدا کـرده انـد. ورزش ايـن توانايي را دارد که گردشگران زيادي را به خود جلب کند و روش بسيار خوبي براي جمع کردن اقوام و ملل مختلف به گردهم بـراي اشتراک شاديها و هيجانات آنهاست . برگزاري مسابقات ورزشي تغييرات بسياري را براي شهرهاي ميزبان از نظر فيزيکـي اجتمـاعي اقتصادي و فضايي بهمراه دارد . سود حاصله از گردشگري ورزشي در پشت صحنه ورزش و مسـابقات ورزشـي موجـب مـي شـود .
بسياري از شهرها و کشورها اين فرصت را بسيار مغتنم بشمارند و به جذب گردشگران بپردازند . گردشگري ورزشـي در دهـه هـاي اخير شکل جديدي از گردشگري محسـوب مـي شـود . بـه طوريکـه گردشـگري و ورزش بـه هـم وابسـته و مکمـل يکديگرنـد . ( ٧٣١: ٢٠٠٥,Mohsin ). پيوند ميان گردشگري و ورزش نوع جديدي از گردشگري را ايجاد کرده کـه سـاختاري جديـد و جـامع براي پر کردن اوقات فراغت و تفريح همراه با نشاط روحي و جسمي انسان هـا ايجـاد کـرده اسـت - ٢٠٠٦٨٦,Chalip,Costa)
.(١٠٥ طبق پيش بيني هاي انجام شده گردشگري تا سال ٢٠٢٠ رشد ٥ درصدي در سطح جهان خواهد شد اما جالب است بدانيم اين پيش بيني در مورد گردشگري ورزشي رقم ١٠ درصدي تا سال ٢٠٢٠ نشـان مـي دهـد . ( ٢٤٠ – ٢٢٧ : ٢٠٠٦ ,Weed)
گردشگري ورزشي يک بخش در حال توسعه گردشگري است که با توجه به آمار ، حدود ٣٢ درصـد از توفيقـات و دسـتيابي هـاي جهاني گردشگري را به خود اختصاص داده است .(٣٦-٢٠٠٣٢٩,Kurtzman,Zauhar). در حال حاضر بسـياري از کشـورهاي جهان در تلاش براي تقويت صنعت گردشگري ورزشي خود هستند . ميزباني رويدادهاي مهم بين المللـي ورزشـي و ايجـاد پايگـاه هاي تفريحي ورزشي ويژه گردشگران ورزشي و تجهيز و آماده سازي جاذبه هاي طبيعي ورزشي ، از جمله فعاليت هاي مهمي است که در جهت جذب بيشتر گردشگران ورزشي خارجي و داخلي که در کشورهاي مختلف جهان در حال پيگيـري و انجـام اسـت هـر مقصد گردشگري از ويژگي هاي خاصي برخوردار بوده و وجهه و تصوير معيني را به نمايش مي گـذارد و جـذابيت هـاي خاصـي را براي گردشگران عرضه مي کند . بنابراين به مانند هر فعاليت اقتصادي ديگر در صنعت گردشگري ، مقاصد گردشگري ورزشـي نيـز بايد از جاذبه ها ، بازار هدف و مخاطبان محصول خود شناخت دقيقي داشته باشند و بازار گردشگري خود را تحليل کنند و بخشـي از بازار را بيابند که با توجه به ديدگاه ها ، سليقه ها، حجم در آمد و ويژگي هاي جمعيت شناختي مشتريان هدف بـا محصـولات و خدمات ارايه شده توسط خود ، بيشترين همپوشاني را داشته باشند (٣٦-٢٠٠٥:٢٩ , Yamaguchi). دو دسته از گردشـگران ورزشي را معرفي کرده است که عبارتند از :تماشاگران ورزشي ، و مشارکت کنندگان ورزشي .٣ تماشاگران ورزشي به تماشـاي رويدادهاي ورزشي ازقبيل مسابقات المپيک ، جام جهاني و مسابقات بين المللي علاقه مند هستند .مشارکت کنندگان ورزشـي، گردشگراني هستند که به انجام فعاليت هاي ورزشي علاقه مند هستند .آنها تمايل دارنددر ورز ش هايي مشارکت فعـال داشـته باشند که بيشتر جنبه غيررقابتي دا رد و حتي خودمقدمات آنرا فراهم آورند تا از فوايـد ورزش در ابعـاد تندرسـتي، اجتمـاعي و رواني بهره گيرند (١٩٩٢,Hall).استان اصفهان يکي از پرجاذبه ترين مناطق ايران است ، اين استان رتبه اول کشور در تعداد آثـار گردشگري و مناطق ديدني دارد . اصفهان از ديرباز پذيراي گردشگران بوده و امکانات نسبتا مناسبي را به آنها عرضـه نمـوده اسـت ولي امروزه هر يک از اين امکانات گرفتار پاره اي از کاستي هاست که موجب شده تا اين شهر نتواند متناسـب بـا جايگـاه تـارخي و جاذبه هاي فراوانش گردشگران را به سوي خـود جلـب کنـد ( زنگـي آبـادي و همکـاران ، ١٣٨٥ : ١٥٦ ١٣١ ) کيفيـت تجربـه گردشگري در شهر اصفهان رو به کاهش است و تنها وجود جاذبه هاي با اهميت در اين شهر باعث جذب گردشگران به اين مقصـد شده است و امکانات و تسهيلات گردشگري نتوانسته است نقش مناسبي در اين ميان ايفا نمايد ( سيف الديني و همکـاران ، ١٣٢٩ : ٨٧-٦٧ ). در زمينه گردشگري ورزشي ، علي رغم حضور تيم هاي ورزشي و ورزشـکاران اصـفهاني در تورنمـت هـا و ليـگ هـاي مختلف کشوري و بين المللي با کاستي ها و مشکلات فراواني رو به رو بوده ست که يکي از عمده ترين اين مشکلات کمبود فضـاها و امکانات ورزشي استاندارد مي باشد .
٢- بيان مساله
گردشگري ورزشي بياباني يکي از مهمترين و پرسودترين انواع گردشگري مي باشد. گردشگري ورزشي بياباني داراي ابعاد خاصي در زمينه هاي فرهنگي ،اقتصادي،اجتماعي وسياسي مي باشدکه متاسفانه در٢ سال هاي اخيرگردشگري ورزشـي اسـتان اصـفهان اخيردچار مشکلاتي مانند نبود افراد متخصص در اين زمينه ،کمبود اسپانسر هاي مالي ومنابع مـالي و....وهمچنـين در سـال هـاي اخير سوال ها ومسائلي همچون گردشگري ورزشي چرا در استان اصفهان اهميت خاص خود رادر اين زمينه از دست داده اسـت ويـا چگونه مي توان با سياست گذاريها وتهميدات مجددا زمينه هاي توسعه اين نوع از صنعت گردشگري را فراهم نمود؛ ذهن نگارنـده را بر آن داشت تا به بررسي اين موضوع بپردازند .
٣-روش پژوهش
روش پژوهش بر اساس هدف کاربردي و بر اساس ماهيت توصيفي تحليلي ميباشد. ابزارجمع آوري اطلاعات بـه صـورت ميـداني بوده و از پرسش نامه به عنوان ابزار گردآوري استفاده شده است . تعداد حجم نمونه ٩٠ نفر بوده که از اين تعداد ٥٠نفر زن و٤٠ نفر مردميباشد پرسش نامه طراحي شده مشتمل بر يک بخش مربوط به توانمندي غارها در جذب گردشگر و توسـعه گردشـگري مـي باشد و با سوال در برگيرنده متغيرهاي پژوهش بود. در اين پژوهش پرسش نامه را شخصا و حضوري به اعضاي نمونه پژوهش ارائـه شده است
٤-مباني نظري
٤-١-گردشگري
عبارت است از حرکت اشخاصي که به مکا نهايي غيراز مکان معمولي زندگي يشان مسافرت م يکنند؛ به شرطي که اين مسافرت بيش از يک سال نباشد و به منظور گذران اوقات فراغت ، تجارت و يا ساير اهداف صورت گيرد(مرادمند،١٣٩٢ :٢٩ )
٤-٢گردشگري ورزشي
شامل هرگونه سفر از محل اقامت جهت شرکت در يک فعاليت ورزشي تفريحي يا رقابتي، مشـاهده ورزشـي در سـطوح آمـاتور يـا حرفه هاي و يا بازديد و مشاهده يک جاذبه ورزشي ميباشد.
(٢٠٠٣ ,Gammon, Robinson)
٤-٣-گردشگري ورزشي بيابان هاي استان اصفهان
مساحت قلمرو بيابان در استان اصفهان ٤٠٢٨٠٧٥ هکتار معادل 8/49 درصد سطح استان گزارش گرديده است .اين گستره در شهرستان هاي آران و بيدگل اردستان کاشان نائين نطنز خور وبيابانک برخوار وميمه وبخش هاي ورزنه وجرقويه استان اصفهان واقع گرديده است .بهره برداري از قابليت گردشگري ورزشي کوير نوردي مسابقات رالي کوير مسابقات موتور سواري مسابقات شتر سواري مسابقات ماراتن صحرا اسکي روي ماسه مسابقات گلادير وپراگلايدر و.... قابل ذکر مي باشد.
٤-٤-قلمرو مکاني تحقيق
استان اصفهان با مساحتي حدود ١٠٧٠٠٠ کيلومترمربع بين ٣٠ درجه و ٤٥ دقيقه تا ٣٤ درجه و ٣٠ دقيقه عرض شمالي و ٤٩ درجه و ٣٦ دقيقه تا ٥٥ درجه و ٣٠ دقيقه طول شرقي قرار دارد.اين استان در بخش مرکزي فلات ايران قرار گرفته و از شمال به استان مرکزي و استان سمنان ، از جنوب به استان فارس ، از شرق به استان هاي يزد و خراسان و از مغرب به استان هاي لرستان و چهارمحال وبختياري، کهکيلويه وبويراحمد محدود ميشود. در مغرب اين استان رشته کوه هاي زاگرس با جهت شمال غربي جنوب شرقي و در قسمت هاي شرقي و شمالي استان به جز ارتفاعات کرکس سرزمين هاي پست و هموار کويري قرار دارند.(شفقي،١٣٨٦)
٤-٥-ماتريس SWOT
ماتريس سوات در مراحل گوناگون فرايند برنامه ريزي راهبردي از مرحله تحليل وضعيت تا تـدوين راهبـرد موضـوعيت دارد. بـراي تحليل وضعيت شيوه هاي گوناگوني موجود است . يکي از اين شيوه ها آغاز کار با بازشناسي مسائل مهم است : شيوه ديگر آغاز کار با تعيين اهداف و مقاصد سازمان است ، شيوه سوم تمرکز کردن بر فرصت ها است و... در واقع هيچ پاسخ منحصر بـه فـردي بـراي چگونگي آغاز تدوين راهبرد وجود ندارد. يعني مي توان از بررسي محيط خارجي و يا محيط داخلي آغاز نمود که از اين روبعضـا بـه جاي SWOT از لفظ TOWS استفاده کرده اند . بنابراين فرايندي که در اين نوشتار مورد بحث قرار مي گيرد صرفا يکي از حالت هاي ممکن را بيان مي دارد.
نمودار١راهبردهاي چهارگانه بر اساس مدل SWOT
٥-پيشينه تحقيق
شجاعي و همکاران (١٣٩٢: ١٩٤ ١٧٣) در پژوهشي به برنامه ريزي راهبردي توريسم ورزشي استان مازندران پـرداختن و يافتند که شرايط مساعد آب وهوايي و شرايط حمل و نقل به عنوان با اهميت ترين و کم اهميت ترين نقاط قوت و عدم برگزاري مسابقات ورزشي با کيفيت در اين استان محسوب مي شود کروبي و همکاران (١٣٩٢: ١٧٤-١٥٩) در پژوهشي به بررسي جاذبه هاي طبيعي موثر بر گردشگري استان کردستان پرداختند که نتايج نشان داد کـه بـين ديـدگاههاي مـورد مطالعه از نظر ، جاذبه اي طبيعي و ورزشي استان کردستان تفاوت معناداري وجود ندارد . داردگراونـد(١٣٨٥ :٦٣) درپايـان نامه خود به بررسي عوامل در گردشگري ورزشي استان لرستان پرداخت وبه اين نتيجه رسيد که جاذبه هاي مربوط به ورزش هاي زمستاني جاذبه هاي مربوط به کوهنوردي و غارنوردي به ترتيب در اولويت سـوم و دوم توسـعه گردشـگري ورزشـي کشـور قـرار گرفتند معين فرد و همکاران (١٣٩١: ٢٠٢- ١٨٥) در پژوهشي به بررسي ديدگاه مديران و کارشناسـان ورزشـي در سـطح استان خراسان رضوي پرداختند که نتيجه تحقيق آنها حاکي از آن است که بهره مندي از منافع جذب گردشگري نيازمند برنامه ريزي و توسعه گردشگري ورزشي استان مي باشد . محمودي يکتا و همکـاران (١٣٩١ : ١٥٠-١٣٩) در پژوهشـي تـاثير مؤلفه هاي گردشگري بر گرايش گردشگران ورزشي ، به ايران را بررسي کردند براي بهبود وضعيت اقتصادي ورزشي کشور بايد همه مؤلفه هاي تاثير گذار مورد بررسي مسئولين قرار گيرد معين فر ( ١٣٨٧ :٧٦) در پژوهشـي بـه وضـعيت صـنعت گردشـگري ورزشي در ايران و ارائه الگوي توسعه آن پرداخت و به اين نتيجه رسيد که تاسيسات و امکانات اقامتي و رفـاهي از جملـه عناصر ثانويه سيستم گردشگري هستند که مي توانند نقش موثري در توسعه آنها از مولفه هاي مهم در توسعه گردشگري ورزشي کشور است .گيبسون و همکاران ٣ (٢٠١٢) در پژوهشي در مورد رويداد گردشگري ورزشي (گردشگري پايـدار) در بررسي از شش رويداد در زمان ١٨ ماه ، در مورد متغير اقتصادي به اين نتيجه رسـيدند کـه حضـور تماشـاگران در محـل برگزاري، باعث رفاه مالي افراد و ايجاد شغل و تزريق پول در آن جامعه مي شود هال ٤و همکاران (٢٠١٢ ) در پژوهشي به بررسي عوامل موثر در رويداردهاي ورزشي پرداختند وبه اين نتيجه رسيدند نيز عنوان شده اگر تماشاگران از تسـهيلاتي همچون دردسترس بودن و پارکينگ ها رضايت داشته باشند، مجددا در آن رويداد حضور پيدا خواهند کرد
٦-يافته هاي تحقيق
جدول ٢: ماتريس SWOT گردشگري ورزشي بيابان هاي استان اصفهان
