بخشی از مقاله
بررسی تأثیرگذاري سیستم اطلاعاتی حسابداري بر فرآیند تصمیم گیري مدیران (مطالعه موردي: شرکت خدمات ترابري وپشتیبانی نفت و شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب)
چکیده
یکی از فاکتورهاي مهم در تصمیم گیري مدیران اطلاعات است .داشتن اطلاعات دقیق ، صحیح ،بهنگام باعث بالا رفتن سرعت تصمیم گیري شده و جلوي اتخاذ بسیاري از تصمیمات نادرست را خواهد گرفت.اما باید بررسی نمود که چنین سیستمهاي اطلاعاتی تاچه اندازه توانسته به مدیران سازمانها در بهبود تصمیم گیري کمک نماید و آیا توانسته چنین سیستمهایی انتظارات مدیران را در تصمیم گیري ها برآورده نماید؟
تحقیق حاضر،نقش عوامل تاثیرگذار سیستم اطلاعات حسابداري را بر فرایند تصمیم گیري مدیران می آزماید. هدف این تحقیق بررسی تاثیر سیستم اطلاعات حسابداري بر فرایند تصمیم گیري مدیران وکارشناسان دو شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب و خدمات ترابري و پشتیبانی نفت اهواز می باشد.جزءفرایند تصمیم گیري به دو جزء مدیران وکارشناسان تجزیه شده است و اثرات متغیرهاي سیستم اطلاعات حسابداري بر هرکدام از اجزاء بطور جداگانه سنجیده می شود.این تحقیق با این فرضیه اصلی مورد آزمون قرار گفت که گزارش هاي سیستم اطلاعاتی حسابداري موجود بر فرآیند تصمیم گیري مدیران تأثیر دارد یا خیر.
بر حسب اهداف این تحقیق با توجه به هدف و ماهیت از دسته تحقیقات کاربردي است. همچنین بر حسب گردآوري داده هاي مورد نظر و مورد نیاز، تحقیق حاضر در گروه تحقیقات توصیفی- همبستگی می باشد. از نظر میزان کنترل محقق بر متغیرهاي تحقیق، این تحقیق از نوع غیر آزمایشی است.
براي تجزیه و تحلیل داده ها در این تحقیق پس از بررسی روایی محتوا- صوري، سازه، همگرا و تشخیص به وسیله نرم افزار لیزرل، روایی سوالات پرسشنامه به وسیله آلفاي کرونباخ توسط Spss و پایایی ترکیبی توسط لیزرل مورد بررسی قرار گرفت. سپس تست نرمالیتی متغیرهاي پژوهش توسط آزمون شاپیرو- ویلک آزمون فرضیات تحقیق به وسیله مدل سازي معادلات ساختاري و نرم افزار smart- pls، تست برازش مدل به کمک شاخص هاي R ، Q ، GoF مورد بررسی قرار گرفت.
در نهایت این پژوهش نه تنها می تواند در آشکارسازي نقاط قوت و ضعف سیستمهاي اطلاعاتی مالی و حسابداري و رفع مغایرتهاي احتمالی این سیستم درسازمان متبوع موثر باشد بلکه میتواند به امر بهبود عملکرد مدیران و همچنین تصمیم گیري سازمانی سرعت ببخشد و در این راستا در سطح وسیع در سازمانهاي وزارت نفت و همچنین سایر سازمانهاي زیر مجموعه وزارت نقش آفرینی کند.
قابل ذکر است که از نتایج این پژوهش مدیران وکارکنان شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، مدیران وکارکنان شرکت خدمات ترابري وپشتیبانی نفت،نظام آموزشی،دانشجویان رشته هاي علوم انسانی و مدیریت به ویژه مدیریت مالی بهره مند گردند.
واژه هاي کلیدي: سیستمهاي اطلاعاتی1،سیستمهاي حسابداري2،اطلاعات حسابداري3،تصمیم گیري مدیران4، خدمات ترابري و پشتیبانی نفت5، مناطق نفتخیز جنوب6
2
مقدمه
یکی از مهمترین عوامل رشد و بقاي واحدهاي اقتصادي داشتن مدیران لایق و کارآمد می باشد که باید با استفاده بهینه از منابع حداکثر کارایی را ایجاد نمایند.
در ادبیات مدیریت، وظایف اصلی مدیر شامل برنامه ریزي، سازمان دهی، رهبري، نظارت و کنترل می باشد.
تصمیم گیري، اساس و شالوده تمام وظایف مدیران می باشد و اهمیت آن تا این حد مطرح شده که بعضی مدیریت را
مساوي با تصمیم گیريفاضلمی، دانند( .(1389 فرآیند تصمیم گیري با بروز مشکل و یا مشخصاً بروز اختلاف بین
وضعیت جاري و وضعیت مطلوب امور شروعرابینز،میشود( .(1989 بنابراین با وجود رابطه تنگاتنگ بین تصمیم گیري
و بروز مشکل و رهبري سازمان؛ آنچه بیش از هر چیز موفقیت تصمیم گیري ها را تضمین می کند، دسترسی به اطلاعات
و نیز جامعیت، صحت و دقت آن است. محققان؛ اطلاعات را داده هایی تعریف می کنند که به موضوعاتی با معنی و مفید براي کاربران نهایی ویژه، تبدیلبراین،شده اند(ُا .(2008 مدیران به عنوان برنامه ریزان و تصمیم گیران نهایی در بنگاه هاي اقتصادي مهمترین گروه استفاده کنندگان اطلاعات هستند که با اتکا به اطلاعات و کاربرد صحیح آنها، می توانند فعالیت موسسات را قرین توفیق سازند. این نکته باید مورد توجه قرار گیرد که جمع آوري و نگهداري اطلاعات امري
است مهم، لیکن مهمتر از آن، استفاده مناسب از اطلاعاتفاضلی، است( .(1389 هر سازمانی که داده هاي صحیح،
دقیق، بهنگام و جامع در اختیار داشته باشد و بتواند در کمترین زمان به داده هاي مورد نیازش دستیابی داشته باشد، موفق تر است و لذا مدیران باید با نگاه به اطلاعات بعنوان منبعی استراتژیک، از آن استفاده مناسبی داشته باشند(صرافی زاده، .(1389در واقع، هدف از تهیه اطلاعات، بکارگیري به موقع آنهاست. در غیر این صورت، مدیر با مجموعه اي از اطلاعات رو به رو خواهد بود که ناظر بر فعالیت ها و تصمیم گیري هاي مهمی است و نه موثر بر آنها.لذا تجهیز سازمان به سیستم اطلاعات پویا و مطمئن به ضرورت اساسی عصر،تبدیل شده است که توانایی مدیریت را در اتخاذ تصمیمات لازم در خصوص برنامه ریزي، سازمان دهی و کنترل ارتقاء بخشد( عدالت،.(1389 تقریباً در تمامی سازمان ها، بخش عمده اي از اطلاعات مورد بحث،در قلمرو اطلاعات مالی است. و به همین دلیل، اهمیت و نقش برجسته این اطلاعات در افزایش توان جواب گوئی و تصمیم گیري مدیران، کاملاً مشهود است. لازمه استخراج و افشاي مناسب اطلاعات
3
حسابداري به موقع، مربوط، دقیق و قابل اتکا، داشتن چهارچوبی مشخص و سیستماتیک می باشد که به این چارچوب در اصطلاح حسابداري، سیستم اطلاعاتی حسابداري می گویند. از آنجا که از خصوصیات عمده و مهم هر سیستم اطلاعاتی قابل انعطاف بودن آن است،لذا واحد اقتصادي در راستاي تحقق اهدافش در عصر رقابت اطلاعاتی، نیازمند تغییر و تحول موثر و مناسب براي بهبود و ارتقاي توانمندي سیستم اطلاعاتی خود می باشد( همت فر، .(1386
اهمیت مساله
با توجه به اهمیت تصمیم گیري مدیر بر مبناي اطلاعات جامع و صحیح تولید شده توسط یک سیستم اطلاعاتی حسابداري و با توجه به اهمیت مباحث فوق و تحقیقاتی که البته به صورت یک سویه و جسته گریخته انجام گرفته است،پژوهش حاضر با در نظر گرفتن فاکتورهاي دیگر و از بعد دیگري به صورت کامل تر،درصدد پاسخ گویی به این پرسش است که؛سیستم اطلاعاتی حسابداري چه تأثیري بر فرآیند تصمیم گیري مدیران در شرکت خدمات ترابري وپشتیبانی نفت اهواز و شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب دارد.
با توجه به نقش و اهمیت شرکت مناطق نفتخیز جنوب به عنوان زادگاه صنعت نفت در ایران با تولید83 درصد نفت و 16
درصد گاز کشور از 60 میدان هیدرو کربنی که بزرگترین تولید کننده نفت وگاز کشور است.
از طرفی دیگر اهمیت ونقش اطلاعات مالی به عنوان سرمایه با ارزشی براي سازمانها،تامین اطلاعات مالی مورد نیاز براي هر سازمان مستلزم استقرار یک سیستم حسابداري و زیر سیستمهاي مناسب است هر چه عملیات سیستمی تر باشد سرعت،سهولت و کیفیت توام با اطمینان را میتواند شامل شود با توجه به اهمیت تصمیم گیري مدیران بر مبناي اطلاعات جامع و صحیح تولید شده توسط یک سیستم اطلاعاتی
حسابداري و عدم انجام تحقیقات کافی در زمینه نقش سیستم هاي اطلاعاتی در سازمان ها بخصوص سازمان هایی از قبیل سازمان مورد مطالعه و همچنین استفاده از نرم افزارهاي جدید و بروز آماري،پژوهش برآنست تا یک برآورد و آزمون علمی و دقیقی از متغیرهاي مطرح شده در دو شرکت مذکور به عمل آورد. تحقیقات انجام شده در این راستا، تحقیقاتی کل گرایانه و نارسا بوده است لذا با توجه به وجود شکاف مطالعاتی و تحقیقاتی در راستاي موضوع پژوهش، محقق بواسطه ي داشتن نگاه آسیب شناسانه به سازمان موردنظر به این نتیجه رسیده است که پژوهشی در این راستا به انجام رساند.
4
فرضیات تحقیق
فرضیه اصلی تحقیق : بنظر میرسدکه گزارش هاي سیستم اطلاعاتی حسابداري موجود بر فرآیند تصمیم گیري مدیران
تأثیر دارد.
فرضیات فرعی نیز عبارتند از:
1: بنظر میرسدکه گزارش هاي سیستم اطلاعاتی حسابداري، بر تصمیم گیري مدیران در مدیریت بهاي تمام شده تأثیر دارد.
2: بنظر میرسدکه گزارش هاي سیستم اطلاعاتی حسابداري، بر تصمیم گیري مدریان در بودجه بندي سالانه تأثیر دارد.
3: بنظر میرسدکه گزارش هاي سیستم اطلاعاتی حسابداري بر فرآیند تصمیم گیري مدیران جهت ارزیابی عملکرد حوزه هاي مختلف سازمان، تأثیر دارد.
4: بنظر میرسدکه گزارش هاي سیستم اطلاعاتی حسابداري بر فرآیند تصمیم گیري مدیران جهت سرمایه گذاري و انتخاب پروژه ها تأثیر دارد.
5: بنظر میرسدکه گزارش هاي سیستم اطلاعاتی حسابداري بر فرآیند تصمیم گیري مدیران جهت برنامه ریزي بلند مدت و کوتاه مدت تأثیر دارد.
مبانی نظري
شکل مهمی از سرمایه اجتماعی توان دستیابی به اطلاعات است که با روابط اجتماعی پیوند ذاتی و لازم و ملزوم دارد اهمیت اطلاعات از این نظر است که مبنایی براي عمل فراهم می آورد ماخذ اطلاعات هزینه بر است در یک مقیاس "
حداقلی " دستیابی به اطلاعات مستلزم دقت است که بسیار کمیاب است(پاتنام ودیگران،( 2005
اهمیت اطلاعات و سیستم هاي اطلاعاتی
5
اطلاعات یکی از منابع باارزش و اصلی مدیران یک سازمان است.همان طور که منابع انسانی، مواد اولیه و منابع مالی در روند تولید داراي نقش و ارزش خاصی هستند لکن در عصر اطلاعات و ارتباطات،اطلاعات داراي ارزش ویژه اي هستند.از طرفی اطلاعات کلید جامعه مردمی است و انتشار و استفاده از آن یک شاخص اجتماعی به شمار می رود.رشد این شاخص به معناي ارتقاي ملی خواهد بود.اطلاعات به طور محسوسی بر بینش و رفتار ما اثر می گذارد.
فناوري و ابزارهاي الکترونیک و رایانه اي نیز در دهه گذشته پدیده انفجار اطلاعات را موجب شدند و به طور حتم تاثیر مهمی را بر جهت گیري جوامع و اطلاعات مورد نیاز آنها خواهند گذاشت.امروزه نه تنها مدیران ارشد و مدیران اجرایی،بلکه تمام اقشار اجتماع چون محققان و دانشوران و تجار ناگزیر از استفاده اطلاعات هستند.کاربران نظام اطلاعات،اطلاعات را چون یک منبع ارزشمند،هم سنگ سرمایه و نیروي کار به کار می برند.از آنجا که اطلاعات مهم و ارزشمند هستند و اساسی براي کل فعالیتهاي سازمان محسوب می شوند،لذا بایستی سسیتم هایی را برپا کرد تا بتوانند اطلاعات را تولید و آنها را مدیریت کنند.هدف نهایی چنین سیستم هایی کسب اطمینان از صحت،اعتبار و روایی اطلاعات دردسترس در زمان مورد نیاز و به شکل قابل استفاده است.امروزه سیستم هاي اطلاعاتی نقش اساسی در همه زمینه هاي فعالیت یک شرکت ایفا می کنند.توجه به شرکتهاي موفق نشان میدهد که همگی آنها به سیستم هاي اطلاعاتی جهت فعالیت روزانه شان مجهزند. چالش حقیقی که شرکتها با آن روبرو هستند،صرفاً به کارگیري سیستم هاي اطلاعاتی متکی به رایانه نیست،بلکه هدف اساسی استفاده اثربخش سیستم هاي اطلاعاتی در مدیریت است.سیستم هاي اطلاعاتی که به عنوان منبعی ارزشمند محسوب می شوند، توانایی مدیران و کارکنان را افزایش داده و امکان تحقق اثربخش اهــــداف سازمان را با بهره وري بالا موجب می گردند
سیستم هاي اطلاعات حسابداري
سیستم اطلاعاتی حسابداري مولفه و عنصري از شرکت است که به وسیله پردازش رویدادهاي مالی،اطلاعات مالی و اطلاعات مبناي تصمیم گیري را در اختیار استفاده کنندگان قرار می دهد.
این سیستمها از قدیمی ترین و پراستفاده ترین سیستمها در سازمانهاست.آنها عملیات و دیگر رویدادهاي اقتصادي سازمان را ثبت و گزارش می دهند.سیستم حسابداري رایانه اي جریان مالی سازمان را باتوجه به تاریخ آنها ثبت وگزارش
6
می دهند و همچنین گزارشات ملی مهمی مانند صورتحساب درآمد یا ترازنامه سازمان را ارئه می دهد.چنین سیستمهایی وضعیت آینده را مانند تهیه بودجه و صورت مالی اجراي پروژه ها را پیش بینی میکنند.
سیستم اطلاعاتی حسابداري را می توان محل تقاطع منطقی دو موضوع گسترده تر یعنی حسابداري و سیستم اطلاعاتی مدیریت دانست.آنچه که در هر دو رشته حسابداري و سیستم اطلاعاتی مدیریت مشترك است توجه محوري به اطلاعات است.حسابداري بیشتر به خود اطلاعات گرایش دارد در حالیکه سیستم اطلاعات مدیریت بیشتر به سیستم ها پوشش می دهد که اطلاعات را تولید می کنند.
سیستم اطلاعاتی حسابداري دو هدف عمده دارد : -1 ارائه اطلاعات براي عملیات و نیازهاي قانونی
-2 ارائه اطلاعات براي تصمیم گیري .
سیستم اطلاعاتی حسابداري به تصمیم گیرندگان از طریق سنجش و پردازش و انتقال اطلاعات کمک می کند و از این نظر می توان دو نوع از سیستمهاي اطلاعاتی حسابداري را برشمرد: سیستم هاي اطلاعات حسابداري مدیریت و سیستم هاي اطلاعاتی حسابداري مالی(الهی و شکري(1383
تعریف سیستم اطلاعات حسابداري
سیستم اطلاعات حسابداري سیستمی است که عملیات جمعآوري و ذخیرهسازي دادههاي مالی را طی فرایندهاي حسابداري انجام میدهد و پس از پردازش این دادهها،اطلاعات مورد استفاده تصمیمگیرندگان سازمانی را
(سرمایهگذاران،اعتباردهندگان،مدیران و ...) تولید میکند.سیستم اطلاعات حسابداري در نهایت با ارائه گزارشهاي هوشمندانه مالی میتواند تصمیمگیرندگان و مدیران سازمان را در برنامههاي راهبردیشانیک کمک کند.هرچند سیستم اطلاعات حسابداري میتواند فقط شامل چند صفحه کاغذ و کتابچه راهنماي کاربر مبتنی بر یک سیستم حسابداري ساده باشد،اما امروزه سیستم اطلاعات حسابداري بهعنوان سیستمی پیچیده مبتنی بر قابلیتهاي فناوري اطلاعات و فرایندها و روشهاي سنتی و پیشرفته حسابداري است.
سیستمهاي اطلاعات حسابداري از اجزاي اصلی زیر تشکیل شده است: -1 کارکنان: کاربران سیستمهاي اطلاعات حسابداري،
7
-2 روشها و دستورالعملها: فرایندهاي جمعآوري،مدیریت و ذخیرهسازي داده هاي مالی،
- - 3 دادهها: دادههاي مرتبط با سازمان و فرایندهاي کسبوکار آن،
-4 نرم افزار: برنامهاي نرم افزاري جهت پردازش داده ها،
-5 زیرساخت فناوري اطلاعات: سیستمها و شبکههاي کامپیوتري که امکان میدهد تا سیستم اطلاعات حسابداري در اختیار افراد مرتبط قرار گیرد،
-6 کنترلهاي داخلی و اقدامات امنیتی:مسائل امنیتی درون سیستم جهت حفاظت از دادهها.
سیستمهاي اطلاعات حسابداري را میتوان محل تقاطع منطقی دو موضوع گسترده حسابداري و سیستم اطلاعات مدیریت دانست.آنچه در هر دو رشته حسابداري و سیستم اطلاعات مدیریت مشترك است،توجه محوري به اطلاعات است.حسابداري به خود اطلاعات مالی گرایش دارد،در حالی که سیستم اطلاعات مدیریت بیشتر به سیستمهایی پوشش میدهد که اطلاعات را تولید میکنند.
سیستم اطلاعات حسابداري دو هدف عمده دارد:
-1 ارائه اطلاعات براي عملیات و نیازهاي قانونی،
-2 ارائه اطلاعات براي تصمیمگیري.
براي رسیدن به این هدفها دو فعالیت عمده وجود دارد که عبارتند از پردازش اطلاعات و پردازش مبادلات.
مبادلات حسابداري بهوسیله ثبتهاي اساسی حسابداري پردازش میشوند.این مبادلات شامل فروش محصولات،خرید مواد،دریافتی از مشتریان و...هستند.پردازش مبادلات در یک سیستم اطلاعات حسابداري بهوسیله زیرسیستمها انجام میشود.اگر سیستم پردازش مبادلات به طور صحیحی طراحی شده باشد،باعث میشود تا داده ها بهخوبی و با دقت کنترل شوند و عمل پردازش کارامد و موثر باشد.
خروجی فرایند پردازش اطلاعات به قصد راهنمایی در امر برنامهریزي و کنترل عملیات است و این فرایند اطلاعاتی را براي تصمیم گیري ارائه میدهد.سیستم طراحیشده براي پردازش اطلاعات یا سیستم اطلاعات حسابداري باید اطلاعاتی را ارائه دهد که مربوط، اتکاپذیر، بهموقع و با اهمیت باشد.
آینده گزارشگري با سیستم اطلاعات حسابداري
