بخشی از مقاله
بررسی مسایل و مشکلات کشت خربزه در استان سیستان و بلوچستان
چکیده : خربزه یکی از محصولات مهم بهاره در استان سیستان و بلوچستان است. در سال زراعی ۹۰-۱۳۸۹ در سطح حدود ۷ هزار هکتار مقدار حدود ۱۳۰ هزار تن خربزه برداشت گردیده است. در این استان خربزه بیشتر در شهرستانهای هیرمند، زهکت و زابل به صورت آبی و در اراضی دریاچه هامون به صورت دیم کشت می گردد. در روند تولید، این محصول با مشکلات زیر روبرو است که در ادامه راهکارهای کاربردی ارایه می شود:
۱- ناپایداری آب و کاهش آب بویژه در موقع شروع برداشت و میوه دهی ۲- همزمان رسی و عرضه انبوه محصول در تیرماه ۳- عرضه محصول در گرمای بیش از ۶۰ درجه سانتیگراد - داشتن پوست نازکت و بافت نرم توده های محلی بویژه توده غالب سفید کت ۵- کمی تحقیقات و مشخص نبودن نیازهای تحقیقاتی رقم، نیاز کودی و آبی، مبارزه با آفات و بیماریها ۹- کمی شناخت از ارگانیکت بودن خربزه تولیدی از اراضی دریاچه هامون ۷ - خسارت شدید انواع آفات و بیماریها ۸ - کم بودن سطح کشت مخلوط و توام با خربزه ۹ - نبودن کارگاه های فرآوری خربزه در منطقه
مواد و روشها: این تحقیق با استفاده از بررسی نتایج طرحهای تحقیقاتی انجام گرفته، اجرای چند طرح تحقیقاتی توسط نگارنده و بازدیدهای چندین ساله از جالیز کاری منطقه تدوین گردیده است. نتایج و بحث: خربزه یکی از محصولات مهم جالیزی و سرشار از ویتامین های B.C وA و عناصر کلسیم، فسفر و پتاسیم است. میوه شیرین و آبدار آن در اواخر بهار و در طول تابستان از فراوانترین و پر مصرفترین میوه جات است. به صورت تازه خوری، آب میوه، فالوده و غیره مصرف می شود. بذر آن به عنوان آجیل و پوست میوه و ساقه و برگ مورد تغذیه دام قرار می گیرد. خربزه با حدود ۱۵-۱۲ درصد قند ارزش غذایی زیادی داشته و نان آبدار است. در کشورهای آسیایی عمدتا از خربزه و در کشورهای اروپایی بیشتر از طالبی مصرف می شود. سطح زیر کشت آن در استان سیستان و بلوچستان در سال زراعی ۹۰-۱۳۸۹ حدود ۷ هزارهکتار با میانگین عملکرد ۱۸ تن در هکتار و کل تولید ۱۳۰ هزار تن بوده که در اکثر روستاهای منطقه استان کشت و کار می شود. در این استان خربزه بیشتر در شهرستانهای هیرمند، زهک و زابل به صورت آبی و در اراضی دریاچه هامون به صورت دیم کشت می گردد. با توجه به زودرس بودن نسبت به سایر نقاط کشور، مازاد تولید علاوه بر بازارهای داخلی استان، به سایر نقاط کشور صادر می شود.
برآورد سطح زیر کشت و تولید خربزه به تفکیک شهرستانهای استان در سال زراعی ۹۰-۱۳۸۹
در استان فقط از ارقام محلی خربزه کشت می شود. مهمترین ارقام مورد کشت و کار با اسامی محلی عبارتند از: سفید که خط دار، ملاموسی ایی، زابلی، پاکستانی، نبی جانی، جنتی، اقجونی خط دار، قندک، برگ نی و ترمه که رقم سفیدک خط دار رقم غالب منطقه است. مشخصات میوه خربزه سفیدک به طور میانگین طول میوه ۲۲ سانتی متر عرض میوه ۱۷ سانتی متر رنگ میوه سفید متمایل به کرمی و شکل میوه تخم مرغی و دارای ۱۱ شیار روی پوست و ۱۵ - ۱۲ درصد قند و ۵۷۰ عدد بذر در هر میوه و وزن هزار دانه بذر ۵۵ گرم، وزن میوه ۳-۲ کیلوگرم و تعداد ۳ میوه رسیده در هر بوته می باشد. در شهرستانهای ایرانشهر و چابهار اخرا ارقام مختلف خربزه و طالبی خارجی نیز کشت می گردد. در روند تولید، این محصول با مشکلات زیر روبرو است که در ادامه راهکارهای کاربردی ارایه می شود: ۱- ناپایداری آب و کاهش آب بویژه در موقع شروع برداشت و میوه دهی: یکی از مشکلات کشاورزی در شمال استان وابستگی به آب رودخانه هیرمند که از کشور افغانستان سرچشمه می گیرد، می باشد. مقدار آب این رودخانه از اواخر بهار و طول تابستان به شدت کاهش و حتی در بعضی سالها خشک می گردد. در صورت تداوم آب محصولات بهاره از جمله خربزه از تولید خوبی برخوردارند و گرنه از بین می روند. در سالهای اخیر چاهک سطحی با آبدهی ۲-۱ لیتر در ثانیه با حمایت مدیریت های جهاد کشاورزی حفر شده است که محصول خربزه حاشیه این مزارع خوب است. که لازم است حمایت دولتی از تداوم حفر و تجهیز این چاهک ها ادامه یابد. همچنین آبیاری تحت فشار از جمله نواری تیپ و غیره برای محصولات ردیفی مانند خربزه در منطقه توسعه یابد و طرح لوله کشی آب کشاورزی از منابع ذخیره ای چاه نیمه اجرایی گردد. ضمنا به علت ناپایداری آب، سطح زیر کشت زیاد نشود. همچنین برای تبدیل محصول نیمه رس موجود در مزارع برنامه ریزی شود. ۲- همزمان رسی و عرضه انبوه محصول در تیرماه: به منظور افزایش مدت دوره برداشت و برداشت محصول نوبر با کشت در زیر پوشش پلاسیک در بهمن ماو و کشت در زیر مالچ پلاستیکی در اوایل اسفند، علاوه بر صرفه جویی در مصرف آب، امکان برداشت محصول خربزه رسیده در اردیبهشت و اوایل خرداد بوده و باعث افزایش درآمد کشاورزان می شود. همچنین باعث تداوم زمان برداشت شده و از عرضه همزمان محصول جلوگیری می شود. ۳- عرضه محصول در گرمای بیش از ۴۰ درجه سانتیگراد: حدود ۶۰ درصد محصول در تیرماه برداشت می شود که دمای حداکثر در اغلب روزها بیش از ۴۰ درجه سانتیگراد است. با توجه به گرمای منطقه لازم است جایگاه عرضه محصول تا حد امکان دارای سایبان باشد. همچنین برای انتقال به سایر مناطق پس از گرفتن گرمای مزرعه، از کامیون های سردخانه دار استفاده شود. ۴- داشتن پوست نازک و بافت نرم توده های محلی بویژه توده غالب سفیدک : با توجه به اینکه الف- بافت گوشت رقم سفیدک نرم است ب - پوست کاغذی و ضعیف دارد ج- شبکه مشبک روی پوست ندارد، امکان حمل و نقل به نقاط دورتر و صادرات آن نیست و با توجه عطر و طعم خوب تنها راه انتقال تبدیل به سایر فرآورده ها از جمله آبمیوه، پالپ، مربا و غیره است که در قوطی در مدت بیشتر قابل نگهداری بوده و به سایر نقاط ارسال شود. همچنین ارقام با گوشت سفت تر مثل ارقام قندک، پاکستانی، جنتی، شادگانی، هلمندی و غیره در منطقه ترویج شود. ۵- کمی تحقیقات و مشخص نبودن نیازهای تحقیقاتی: اگر چه در سالهای اخیر محصول خربزه جزء اولویت های تحقیقات استان قرار گرفته اما به علت عدم مجوز
