بخشی از مقاله
بررسی معیار های اجتماعی در تعیین سایت های گردشگری
چکیده
گردشگری در دنیای امروز یکی از بهترین ابزارهای تعامل و تبادل فرهنگی است . افزایش شمار گردشگران موجب رونق گرفتن کسب و کار و افزایش درآمد شرکتها و موسساتی می شود که ، در این عرصه فعالیت میکنند . توسعه گردشگردی به ویژه در کشورهای کمتر توسعه یافته، عامل موثری برای مقابله با فقر است و موجب افزایش درآمد قشرهای مختلف، کاهش بیکاری و رونق اقتصادی و اجتماعی می شود. انسان پیشرفته امروزی به دلایل متعدد و برای ارضای نیازهای گوناگون خود اقدام به سفر و مسافرت می نماید. در راستای این مسافرت ها، انسان امروزی سعی دارد سری هم به کره ماه بزند ! اقدام و اشتیاق انسان ها به مسافرت، در دنیای کنونی ، صنعتی بزرگ به نام گردشگری را به وجود آورده که منبع درآمد بسیاری از کشورها محسوب می شود؛ به طوری که تعداد گردشگران بین المللی در سال 7002 به 309 میلیون نفر رسیده است . گردشکری پایدار نشات گرفته از توسعه پایدار است .توسعه پایدار از اصول و مبانی پیشرفت اقتصادی، اجتماعی وسیاسی در جهان محسوب میشود. گردشگری، امروزه یکی از مهم ترین ابزار تبادل و تعادل فرهنگی است و سیاحت و گشت و گذار در سرزمین های مختلف از روش های موفق گذراندن اوقات فراغت می باشد . گردشگری ، دوستی و صلح را بین کشورها رواج می دهد و سبب ارتقاء سطح دانش و آگاهی انسان ها می شود. در این مقاله سعی بر تاکید و تاثیر عوامل اجتماعی و فرهنگی در انتخاب و تاثیر گردشگری بر فرهنگ و اجتماع، و معرفی معیارهای اجتماعی موثر در انتخاب سایت گردشگری.
واژگان کلیدی: گردشگری، صنعت گردشگری ، میراث فرهنگی ، معیار اجتماعی ، توسعه گردشگری.
.1 مقدمه
جهانگردی و گردشگری از مهمترین فعالیت های انسان معاصر است که همراه با به وجود آوردن تغییراتی شگرف در سیمای زمین، تحولاتی بنیادی در شرایط اقتصادی، فرهنگی و آداب ورسوم به وجود آورده است .بررسی وضعیت نواحی و سرزمین هایی که همه ساله ودر فصلهای مختلف مورد بازدید جهانگردان قرار می گیرند نشان می دهد تغییرات ناشی از گردشگری در آنها بسیار چشمگیرتر و مهم تر از تغییراتی است که ناشی از گسترش سایر فعالیت های اقتصادی است .به طور نمونه تجهیزات مورد نیاز گردشگران نظیر مهمانسراها، رستوران ها ومکان های تفریحی که در کرانه های دریاها، نواحی کوهستانی، مناطق جنگلی و در اطراف چشمه های آب گرم معدنی تاسیس شده اند، گویای نقش و تاثیر گردشگریدر دگرگون ساختن چهره زمین است.(محلاتی،.(1380گردشگری پدیده ای زنده و پویاست که با فعالیت های جدید، مقصد های جدید، فناوری جدید، بازار های جدید و تغییراتی سریع همراه است. صنعت گردشگری، جهانی و کسب و کاری مردمی و بزرگ است که رشد آن همچنان ادامه خواهد داشت و امروز در اقتصاد جهانی، گردشگری همانند سایر صنایع، با رقابت جهانی روبرو است . در جهان امروز فعالیت گردشگری بر خلاف گذشته، اهدافی فراتر و متعالی تر از اهداف اقتصادی صرف و اغراض محدود سیاسی دارد و گردشگری در مقیاس ملی ، بهترین وسیله برای پرورش» صلح طلبی »,« میهن دوستی « و» هویت ملی « محسوب می شود . به همین دلیل برنامه ریزی و مدیریت گردشگری به نگرشی عمیق، جهانی و انسانی و روش هایی کارآمد و آینده نگر نیاز دارد (مهدی زاده،.(97_9 :9923چشم انداز آینده صنعت گردشگری ایران بدون ایجاد زیر ساخت و تدوین برنامه بلندمدت ، قطع اً امکان پذیر نخواهد بود . یکی از سیاست ها و خط مشی های انتخابی، افزایش مشارکت مردم در توسعه صنعت گردشگری است. جهانگردی و گردشگری از دیرباز در ایران رونق داشته وآمد و شد خاورشناسان ، وجود کاروانسر اها، چاپارخانه های قدیمی و راه های ارتباطی گسترده، دلیل این مدعاست.با جلب اعتماد، تقویت مشارکت و تسهیل سرمایه گذاری برای رونق بخش گردشگری می توان ایران را به جایگاه اصلی خود در صنعت پر رونق گردشگری رساند . لازم است دغدغه هایی که در زمینه مسائل فرهنگی وجود دارد برطرف گردد و با اعتماد سازی، راه ورود گردشگردان به کشور را هموار کرد. شرط رسیدن به این افق، اعتماد سازی داخلی و خارجی و متقاعد کردن مسئولان دستگاه های مرتبط با میراث فرهنگی و گردشگری، حمایت دولت، دعوت از مردم جهت سرمایه گذاری و مشارکت آنان در طرح های میراث فرهنگی و گردشگری، حمایت مجلس و غیره است. میراث فرهنگی به عنوان حافظ هویت ملی و گردشگری ، حفظ این هویت و شناسایی آن را به جهان، باید در یک راستا قرار داده و به یک پیوستگی برساند.
.2 تاریخچه گردشگری
طبق شواهد و اطلاعات تاریخی ، مسافرت ها در سده های پیش از میلاد مسیح به صورت سفرهای تجاری و زیارتی صورت می گرفت . مردم برای انجام امور مذهبی به سفر می رفتند و بازرگانان نیز از طریق دریا و زمین برای عرضه و فروش محصولات خود وخرید اجناس دیگران سفر می کردند.در قرون وسطی نیز انگیزه مسافرت، زیارت وتجارت بود. این مسافرت ها با صرف ماه ها زمان و روبروشدن با خطر های فراوان صورت می گرفت. البته گروهی از افراد نیز برای کسب معلومات ، تجربیات و اطلاعات جدید سفر می کردند و به کشف سرزمین ها وراه های نو می پرداختند.از سده چهاردهم تا هفدهم ، بیشتر مسافرت ها با هدف کسب دانش و تجربه انجام می شد. در این دوره بیشتر اشراف، نجبا و افراد متعلق به طبقه بالای اجتماع به مسافرت می رفتند . به دنبال انقلاب صنعتی،استفاده از ماشین در انجام کارها و به وجود آمدن طبقه اجتماعی متوسط و شهرنشین شدن کشاور زان و روست اییان و نیز کاهش ساعات کار و افزایش درآمد و برخورداری از تعطیلات سالانه ، موجب افزایش تقاضای سفر شد (یورکس آپوستوپولوس : .( 91 در اواخر قرن نوزدهم و بیستم، رشد اقتصادی، افزایش در آمدها، افزایش اوقات فراغت، توسعه شبکه های حمل و نقل سریع و ارزان در پیشبرد گردشگری مؤثر بوده است.گردشگری را می توان براساس انگیزه وهدف ، محدوده جغرافیایی (مکان)، نوع فعالیت، بعد تقاضا و محل سکونت گردشگران تقسیم بندی نمود. مهم ترین تقسیم بندی گردشگری، براساس انگیزه و هدف گردشگران می باشدکه انواع زیر را در فعالیت های گردشگری بازشناسی می کند:
-9 گردشگری ماجراجویانه
-7 گردشگری فرهنگی - تاریخی
-9 طبیعت گردی (اکوتوریسم)
درگردشگری ماجراجویانه؛ به فعالیت های خطرناک و سفرهای طولانی و دشوار علاقمند هستند . مانند گردشگرانی که به فعالیت هایی مهیج وخطرناک نظیر شکار حیوانات وحشی، قایق سواری در آب های خروشان وکوهنوردی و غیره می پردازند.در طبیعت گردی؛ گردشگران در اوقات فراغت خود به استفاده از جذابیت ها و چشم انداز های طبیعی مانند سواحل، دریا، رودخانه، جنگل،کوهستان و غیره در محیط طبیعی مشغول می شوند. گردشگری فرهنگی؛ با هدف دیدار از جاذبه های فرهنگی نظیر میراث فرهنگی، معماری، باستان شناسی، موسیقی، تاریخ، هنر ها، آداب و رسوم وغیره، برای کسب اطلاعات و تجربیات جدید برای ارضاء نیاز های فرهنگی خود به مناطق مختلف سفر می کنند.
.3 تعاریف گردشگری
گردشگری در دنیای امروز یکی از بهترین ابزارهای تعامل و تبادل فرهنگی است . انسان پیشرفته امروزی به دلایل متعدد و برای ارضای نیازهای گوناگون خود اقدام به سفر و مسافرت می نماید. در راستای این مسافرت ها، انسان امروزی سعی دارد سری هم به کره ماه بزند ! اقدام و اشتیاق انسان ها به مسافرت ، در دنیای کنونی ، صنعت ی بزرگ به نام گردشگری را به وجود آورده که منبع درآمد بسیاری از کشورها محسوب می شود؛ به طوری که تعداد گردشگران بین المللی در سال 7002 به 309 میلیون نفر رسیده است . حجم پولی که سالانه از راه گردشگری جابه جا می شود برابر با 618 میلیارد دلار است(سازمان جهانی جهانگردی). برای گردشگری تعاریف متعددی ارائه شده که در زیر به آنها می پردازیم :
- مجموعه مسافرت هایی را که به یک مقصد مورد نظر و بد ون انگیزه اقامت طولانی انجام م یپذیرد فعالیت گردشگری می گویند.
- گروهی به » گردشگری « به عنوان یک فعالیت اقتصادی می نگرند و در نتیجه آن را یک صنعت می دانند. براساس این دیدگاه ، گردشگری عبارت است از بررسی عرضه و تقاضا در زمینه امکانات اقامتی، پذیرایی و خدمات جانبی برای کسانی که خارج از منزل خود به سر می برند و همچنین، بررسی الگوهای هزینه و ایجاد شغل که از آن ناشی می شود. ( شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، ( 9969
- گروهی نیز آن را با دید فنی نگریسته و براساس آن تعریفی ارائه داده اند. از جمله تعریفی که در پژوهشی با عنوان » پژوهش در گردشگری داخلی « در انگلستان برای جمع آوری اطلاعات صورت گرفته است.
- » گردشگری عبارت است از اقامت خارج از منزل برای مدت یک شب یا بیشتر با هدف گذراندان تعطیلات، بازدید دوستان و اقوام، شرکت در همایش های تجاری با هر هدف دیگری به جزء اموری از قبیل تحصیل شبانه روزی با استخدام نیمه دائم ) « گی، چاک وای، .( 9922
.4 صنعت گردشگری و اهمیت آن
صنعت گردشگری، فرهنگی ترین حوزه اقتصاد است . کارشناسان اقتصادی معتقدند گردشگری تنها بخشی از مجموعه عظیم اقتصاد است که در حد بسیار زیادی با رگه های فرهنگی گره خورده است ، چون از یک سو تا حد مطلوبی موجبات آشنایی فرهن گ ها، تمدن ها، نژادها، سرزمین ها، اقوام و گویش های مختلف را با یکدیگر فراهم می سازد و از سوی دیگر نیز می تواند یکی از منابع کسب درآمد برای کشورهای مختلف باشد . اینکه گفته می شود » اقتصاد گردشگری بهترین محرک برای کشورهایی است که به دلیل تک محصولی بودن یا محدود بودن منابع درآمد ، دارای اقتصاد خموده هستند « به سمتی می رود تا توسط بسیاری از کشورهای در حال توسعه به یکی از بزرگ ترین واقعیت های اقتصادی تبدیل شود (اصفهانی و پاداش، :9962 .(87صنعت گردشگری به عنوان یکی از مهم ترین، متنوع ترین و پردرآمدترین صنایع جهان در قرن بیست و یکم به شمار می آید و تا پایان دهه آینده هم در صدر جدول صنایع پر درآمد جهان قر ار می گیرد. اهمیت چند جانبه گردشگری، فقط در مواردی که مردم از کشوری به کشور دیگر مسافرت می نمایند ظاهر نمی شود، بلک ه گردشگری داخلی نیز چنین نزدیکی را بین مردم مناطق و نواحی مختلف برق رار می سازد ودر نتیجه بر اطلاعات و آگاهی مردم می افزاید. سرزمین هایی که مقصد گردشگری قرار می گیرند معمو لا با عقاید و علاقه های اجتماعی و معیارهای فرهنگی جدید غنی تر می شوند (افجه، .(94 :9927گردشگری طی دهه های اخیر ، از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است. در سال 9310 تعداد گردشگران بین المللی 71 میلیون نفر و درآمد گردشگری بین المللی نیز 7/9میلیارد دلار بوده است. در سال 7009 تعداد گردشگران بین المللی به 839 میلیون نفر و درآمد آن به 9194 میلیارد دلار بالغ گردید (سازمان جهانی گردشگری ، .(7004مطالعات انجام شد ه توسط آژانس های بین المللی وابسته به سازمان ملل نشان می دهد که تا
سال 7090 تعداد گردشگران بین المللی به رقمی بالغ بر یک میلیارد نفر خواهد رسید . براساس گزارش سازمان جهانیو برنامه چشم انداز گردشگری در سال 7070 میلادی تعداد گردشگری در سراسر جهان به یک میلیارد و 800 میلیون نفر خواهد رسید. پیش بینی می شودآسیا،اقیانوسیه، آفریقا و خاور میانه در مقایسه با میانگین جهانی 9/4درصد هر سال نرخ رشدی بیش از پنج درصد را تجربه کنند( سازمان جهانی گردشگری).
.5 عناصر صنعت گردشگری
منابع و مراجع مختلفی در ساختار گردشگری دخالت دارن د. با بررسی و دسته بندی این عوامل می توان صنعت گردشگری را دقیق تر مورد تجزیه تحلیل و قرار داد . تقسیم بندی های مختلفی از عناصر صنعت گردشگری انجام شده است . برخی عناصر گردشگری را شامل منابع،زیر ساخت ها،تسهیلات پذیرایی،تسهیلات سرگرمی و ورزش، خدمات واسطه ای می دانند. اما از دیدی عینی تر، عناصر اصلی گردشگری عبارتند از؛ شبکه حمل و نقل، خدمات اقامتی، تسهیلات واسطه ای و جاذب ههای گردشگری.وجود منابع و جاذبه های گردشگری در مقصد برای جذب گردشگران ضروری است . تا منبع وجاذبه ای در مقصد وجود نداشته باشد ، نمی توان به موضوع گردشگری پرداخت و برای توسعه آن برنامه ریزی کرد. بنابراین از ارکان وپایه های اصلی صنعت گردشگری منابع وجاذبه های گردشگری هستند. طبقه بند های متعددی از جاذبه های گردشگری شده است :
الف) جاذبه های مهیا (آب وهوای مطلوب، مناظر دیدنی ) وجاذبه های نا مهیا (موزه ها، آثار باستانی و تاریخی )؛ ب)جاذبه های طبیعی وجاذبه های فرهنگی؛ ج)جاذبه های طبیعی و جاذبه های دست ساخت بشر؛
د)طبقه بندی بر اساس نوع مالکیت: دولتی، سازمان های غیر انتفاعی و بخش خصوصی؛ ه ) تقسیم بندی بر اساس منشاء جذب گردشگر : جاذبه هایی که منشأ طبیعی دارند (سواحل، دریا، رودخانه، پارک و . . .). جاذبه هایی که منشاء
فرهنگی دارند (اماکن تاریخی، موزه ها ، جشنواره ها ، مراکز پزشکی، سالن های نمایش و...).
.6 اهمیت گردشگر ی داخلی
چنانچه تقاضای گردشگری داخلی را کم اهمیت فرض کنیم، اشتباه بزرگی مرتکب شدهایم. زیرا برابر بررسی به عمل آمده در مورد کلیت تقاضای داخلی ضمن داشتن تمامی محاسن تقاضای خارجی ،چهار برابربیشتر از آن سود آور است. بدینسان فعالیت سازمانهای جهانگردی داخلی در زمینه جذب و توسعه مبادلات داخلی و محلی بسیار منطقی و مناسب است. بنظر میرسد ذخائر و مقاصدی نه چندان معروف و مجهز پس از تردد افراد داخلی با توسعهای منطقی و در مدتی مناسب خواهد توانست جهانگردان خارجی را نیز به سمت خود جذب کند. سازمان جهانی جهانگردی برآورد میکند که مسافرتهای داخلی بسی پیش از مسافرتها و جهانگردیهای خارجی است، در سال 9331 تعداد کل مسافرتهای داخلی حدود 1/8 میلیارد نفر بوده در حالی که تعداد مسافرهای بین المللی به 182 میلیون نفر رسید که این نسبت ده به یک است.
