بخشی از مقاله
بررسی نقش سیستم های پشتیبان تصمیم در مدیریت دانش و مدیریت استراتژیک
چکیده
سیستمهای پشتیبان تصمیم ابزارهای محبوبی هستند که به تصمیم گیری در یک سازمان کمک میکنند. همچنین مدیریت دانش اهمیت فراوانی در تولید دانش در سازمانها دارد در این مقاله تلاش شده است که مراحل مدیریت دانش از نگاه نوناکا و تاکوچی، و کاربرد DSS در هر مرحله و نقش آن بعنوان ابزاری مهم و حیاتی در تصمیم گیری و مدیریت استراتژیک از طریق ذخیره اطلاعات بصورت خام و ارائه آن بصورت اطلاعات قابل استفاده برای کمک به تصمیم گیری مدیران استراتژیک و در نهایت ایجاد مزیت رقابتی برای سازمانها از طریق ایجاد دانش بررسی شود. از آنجایی که سیستم های پشتیبان تصمیم کاربران دانش و تصمیم گیران را قادر به گرفتن تصمیمات آگاهانه از طریق مطالعه تاثیر گذار بر روی متغیر های نیمه سازماندهی شده و یا با سازماندهی ناقص در میان فاکتورهای محیط خارج مینماید، بطور خودکار بعنوان یک عملکرد کلیدی حمایتی دیده میشوند.
تاریخچه سیستمهای اطلاعاتی، MIS وانواع توسعه یافته تر DSS همانند GSS، NSS، CDSS و همچنین استفاده از ECM بعنوان DSS، نیز بطور خلاصه مورد بررسی قرار میگیرند.
کلمات کلیدی:
سیستمهای پشتیبان تصمیم (DSS)، سیستمهای پشتیبان تصمیم ادراکی (CDSS)، سیستم پشتیبان گروهی (GSS)، مدیریت استراتژیک، مدیریت دانش (KM)
1
مقدمه
سیستم پشتیبانی تصمیم یک ابزار محبوب سیستم اطلاعاتی است که از فرایند تصمیمگیری حمایت میکند، DSS بعنوان یک سیستم پویا و منعطف کامپیوتری اطلاعات معرفی شده است که میتواند از مسایل غیر ساختاری مدیریتی هم پشتیبانی کند. از طریق استفاده از DSS تصمیم گیران قادرند راه حلهایی برای مسائل مختلف نیمه ساختار یافته و یا بد ساختار یافته که جنبه ها، اهداف و یا مقصود متفاوتی دارند، بیابند.
سیستمهای اطلاعاتی دائما با مدیریت دانش در ارتباط بوده اند تا کسب و کارها را قادر سازند که تصمیمات آگاهانه تر و علمیتری اتخاذ کنند. مدیریت دانش میتواند بعنوان عمل جمع آوری دانش پنهان و تبدیل آن به دانش آشکار توصیف شود. این عمل توسط انجام فرایند بر روی دانش آشکار موجود توسط فیلترکردن، مرتب سازی، بازیابی و پخش آن است که میتواند دانش را اجرایی نماید.
ارزش اجرایی همچنین میتواند از ایجاد و آزمایش دانش جدید ایجاد شود. همچنین استفاده از سیستمهای پشتیبان تصمیم که توسط مدیریت دانش ارتقا داده شده در پیاده سازی موفق استراتژی سازمانی در کسب و کارها دیده شده است. این قسمت تاریخ توسعه سیستم پشتیبانی تصمیم و کاربرد مفهوم مدیریت دانش را بررسی میکند و بررسی میکند که چگونه مفهوم ترکیبی این دو در زمینه مدیریت استراتژیک کاربرد دارد. (Alyoubi, 2015)
تاریخچه سیستمهای پشتیبان تصمیم.
عصری که در آن زندگی میکنیم عصر فراصنعتی یا عصر اطلاعات نام دارد. در جهان امروز، اطلاعات، عامل اصلی و زیربنای توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها محسوب میشود و نقش مهمی در زمینه فعالیتهای انسانی ایفا می کند. فناوری پایه ای و یا ستون فقرات این عصر را نیز فناوری اطلاعات و یا در تازه ترین تعبیر، فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) مینامند. شتاب تغییرات در فناوری اطلاعات و ارتباطات به قدری است که متخصصان و کارشناسان فعال در این زمینه و همچنین مدیران تصمیم گیر در خصوص ICT نیازمند تلاش شبانه روزی جهت به روز نگاه داشتن اطلاعات خود هستند .فن آوریهای اطلاعاتی، مجموعهای از ابزارها، تجهیزات، دانش و مهارتها است که از آن در گردآوری، ذخیره سازی، بازیابی و انتقال اطلاعات استفاده می شود. این فناوری ها کاربردها و تأثیرات فراوانی در مدیریت، صنعت، اقتصاد، تجارت و در یک کلمه در تمام ابعاد زندگی انسان داشته و دارند. فنآوریهای جدید به ساده سازی کارها و حتی کاهش مهارت تأکید دارند، ولی در مقابل، هوشمندی در انتخاب استراتژیها و فعالیتهای برنامهریزی محور اصلی است. (مهدوی، (1384
دانش موجود در مورد سیستم های اطلاعات مدیریت((MIS از سال 1960 توسعه یافته است. تکامل سیستمهای اطلاعاتی مدیریت را میتوان به سه دوره تقسیم کرد. پردازش داده ها، سیستم های اطلاعات مدیریت و سیستم های اطلاعاتی استراتژیک، اولین دوره، " پردازش داده ها"، عمدتا در مورد بهبود بهره وری از کسب و کار از طریق اتوماسیون اطلاعات بود. دوران دوم، "سیستم های اطلاعات مدیریت"، متمرکز بر افزایش اثرات مدیریتی با ارضای نیازهای گسترده به اطلاعات بود. در این دوره مدیران سازمانها متوجه قابلیت منابع فناوری اطلاعات شده و شروع به بدست آوردن سیستمهای مورد نظر خود برای رسیدن به نیاز های سازمانیشان کردند. دوران سوم، "سیستم های اطلاعات استراتژیک"، بر بهبود مزایای رقابتی سازمان ها و استراتژی های کلی کسب و کار سازمانی متمرکز شده است. (Kornkaew, 2012)
اولین کاربردهای MIS در کسب و کارها بعنوان یک فرایند سنگین و گیج کننده دیده میشد، و تعداد بسیار اندکی از کاربردهای آن موفقیت آمیز بود. بر اساس دیدگاه Marchand and Peppard (2012) گاهی فناوری اطلاعات با سرهم کردن تجزیه و تحلیل ها، باعث شکست پروژه های MIS شدهاند. با این حال، Kautish and Thapiyal (2012) استدلال میکنند که این موضوع تا حد زیادی بعلت فهم نادرست متخصصان فناوری اطلاعات از طبیعت کارهای مدیریتی است.
تولد DSS را میتوان به تلاشهای Gorry and Scott Morton (1971) زمانی که تلاش میکردند MIS را با ترکیب مجموعه فعالیتهای مدیریتی آنتونی (Anthony, 1965) و مدلهای تصمیم سیمون (Simon, 1977) بهبود ببخشند نسبت داد. (Alyoubi, 2015) جدول 1 چهارچوب DSS را نمایش میدهد.
شکل.1 مثالهایی از مدلهای تصمیم گوری و اسکات مورتون (Courtney, 2001)
در جایی که MIS با فرایندهایی مثل صدور صورتحساب و کنترل موجودی و حسابها بر پایه اطلاعات دقیق درون سازمانی سر و کار داشت، بسیاری از کاربردهای DSS طبیعت استراتژیک داشته بنابراین وابسته به اطلاعات خارجی بود. این بدان معناست که اطلاعات اغلب بد تعریف شده و نیازمند رویکرد های متفاوت بود . (Courtney, 2001) مدل پیشرفته تری از تصمیم گیری در محیط DSS را در جدول 2 ارائه داد .(Alyoubi, 2015)
جدول – 2 فرایند مرسوم تصمیم گیری (Courtney , 2001) DSS
×
در اینجا تاکید بر روی توسعه مدل و تحلیل مساله برگشته است. زمانی که مساله شناخته شد، مدلهای ریاضی بر اساس مساله ساخته میشوند تا ایجاد راه حلهای جایگزین را آسان کنند، و مدلها بعد از آن برای تحلیل جایگزینهای متفاوت توسعه مییابند. انتخاب و به کارگیری بهترین جایگزین ممکن به روشی که توسط سیمون (Simon, 1977) شرح داده شده است انجام میپذیرد. گرچه هیچ تصمیمی در این ساختار روشن و صریح نیست و مراحل فرایند بالا اغلب با یکدیگر همپوشانی داشته و با هم مخلوط هستند. .(Alyoubi, 2015)
با گذشت زمان، DSS تکامل بیشتری پیدا کرد تاجایی که شامل مفاهیم و دیدگاههای بیشتری شد و تصمیم گیری در گروههای حل مساله را تسهیل نمود. مفهوم تکامل یافته، بعنوان سیستمهای پشتیبان تصمیم گروهی (GDSS) یا فقط سیستم پشتیبانی گروه (GSS) شناخته شد. GSS شامل همفکری، تکامل ایده و امکانات ارتباطی در مجموعه خود میباشد تا از تصمیم گیری گروهی بطور کامل و همه جانبه پشتیبانی کند. GSS نرم افزارها و ابزارهای وسیع تری در حوزه تصمیم گیری گروهی نسبت به DSS ارائه میکند. برنامه هایی شامل مهندسی پروژه ه، توسعه پروژه ه، انجمن های علمی، برنامه ریزی های شرکتی، مدیریت بحران و حل مناقشات .(Rathwell and Burns 1985)
همچنین (Alalwan, 2013) نشان داد که سیستمهای مدیریت محتوای سازمانی (ECM) که بصورت وسیع توسط سازمانها مورد استفاده قرار میگیرند نیز در صورت توجه بیشتر به قابلیتهای استراتژیک طولانی مدتشان میتوانند امکانات پشتیبانی تصمیم را همانند DSS، EIS وES و تا حدودی همانند GDSS در اختیار مدیران قرار دهند.
مدیریت دانش وکاربرد DSS
اطلاعات یکی از منابع اصلی و با ارزش برای مدیران سازمانها است. نقش و ارزش اطلاعات نسبت به سایر منابع، مانند مواد اولیه و امور مالی، دارای ویژگی خاص است. هر چه حجم و پیچیدگی عملیات وسیعتر می شود اطلاعات اهمیت بیشتری پیدا می کند. علاوه بر این ، سرمایه گذاری برای استقرار سیستمهای اطلاعاتی بسیار بالا است. برای یک چنین سرمایـــه گذاری سنگینی فقــط یک هدف می تواند وجود داشته باشد و آن، جلب رضایت استفادهکننده نهایی در داخل یا خارج سازمان است. (مهدوی، (1384 جمع آوری و ارائه اطلاعات استراتژیک که مهم ترین سرمایه شرکتها در دنیای امروز به شمار میروند به گونه ای کار آمد، بهترین استفاده را به کاربر نهایی میرساند و میتواند بالاترین رضایت را از طریق ایجاد مزیت رقابتی برای سازمان در مدیران و سرمایه گذاران به وجود آورد.
در این بخش مراحل مدیریت دانش از نگاه (Nonaka and Takeuchi, 1995) را بررسی کرده و کاربرد DSS در هر مرحله را به اختصار مورد مطالعه قرار میدهیم.
(Nonaka and Takeuchi, 1995) چهار نوع استراتژی خلق و تبدیل دانش های پنهان و آشکار در سازمان ها را ارائه نموده اند که عبارتند از: -1 اجتماعی سازی، -2 برونی سازی، -3 ترکیب سازی و -4 درونی سازی. در نمودار (3) فرآیند مارپیچ دانش از نگاه نوناکا و تاکوچی به نمایش در آمده است.
